Phát hiện mộ chí một nhà thơ người Việt Nam đời Đường tại Tây An, Trung Quốc

Phát hiện mộ chí một nhà thơ người Việt Nam đời Đường tại Tây An, Trung Quốc

Báo Tin tức buổi chiều Tây An (Tây An vãn báo) của thành phố Tây An, tỉnh Thiểm Tây (Trung Quốc) ngày 25/02/2008 có bài của phóng biên bản báo Hô Diên Tư Chính nhan đề:

?o Thi nhân Giao Chỉ bán ngựa chôn hàn sĩ, Mộ chí Đường triều minh giám dật văn xưa? ( 交趾-人-马''士, "代"-印证史-T?-)




(Dịch tóm tắt như sau:

?o Ngày hôm qua, 24/02/2008, ông Trương An Hưng, Phó nghiên cứu viên kiêm Phó trưởng ban bảo quản Viện Bảo Tàng Bi Lâm (quận Bi Lâm, Tây An) thông báo: Bảo Tàng mới vừa phát hiện một tấm mộ chí đời Đường từ dưới lòng đất vùng nông thôn quận Trường An, giáp ranh địa bàn huyện Lam Điền và quận Nhạn Tháp (đều là đơn vị hành chánh trực thuộc thành phố Tây An) và đưa về Bảo tàng cất giữ.

Qua khảo sát bước đầu, tấm mộ chí này có niên đại thời Trung Đường, hình vuông, mỗi cạnh độ 40 cm, khắc tên, quê quán và sơ lược thân thế của mộ chủ là:
LIÊU HỮU HƯƠNG (-o?-), quê quán: huyện Giao Chỉ, thuộc Đại Đường An nam Đô hộ phủ (tức Bắc bộ Việt nam ngày nay), thời niên thiếu tại Giao Chỉ nổi tiếng văn chương (nguyên văn: văn bút văn Giao Chỉ ?o-?"-交趾?), sau lưu học Trung nguyên, đỗ tiến sĩ năm Nguyên Hòa thứ 11, đời Đường Hiến Tông (năm 816 CN), được bổ nhiệm làm huyện lệnh huyện Vân Dương, thuộc phủ Kinh Triệu ( nay thuộc quận Trường An, thành phố Tây An), sau làm chức Hiệu thư lang tại triều đình..

Thời còn thanh niên, chưa đỗ đạt, Liêu Hữu Phương có dịp làm quen với nhà thơ nổi tiếng Liễu Tông Nguyên (773-819), và được đại gia họ Liễu đối xử rất trân trọng, hai bên có trao đổi thi văn và Liễu đã từng tán tụng văn thơ của Liêu là ?ođạt nguyên tắc đại nhã? (1). Thơ Liêu Hữu Phương được thu thập trong Tòan Đường thi. Một người trẻ tuổi xuất thân từ miền biên viễn mà đạt được thành tích như thế, so với người đương thời quả là hiếm có vậy (?个偏o边-?s"'年fo?此o为Oo"-~不s见s")?,

Ông Trương An Hưng còn cho biết: ?oLiêu Hữu Phương không chỉ tài hoa mà còn nổi tiếng là người hào hiệp, có nghĩa khí, được sử sách nêu danh. Sách Thái Bình Quảng Ký còn ghi chép việc Liêu Hữu Phương bán ngựa để lấy tiền an táng một hàn sĩ. Việc xảy ra như sau: năm Nguyên Hòa thứ 10 (815 CN), Liêu Hữu Phương thi rớt tiến sĩ, bèn đi du lịch vào đất Thục, tại một quán trọ bên ngoài thành Bảo Kê, Liêu gặp một anh học trọ nghèo đang bị bệnh nặng ở đó. Người này cho Liêu biết anh ta ôm chí họan đồ, đã nhiều lần ứng thí nhưng đều lạc đệ (rớt), tiền mất tật mang, nay lưu trú quán trọ không tiền chạy chữa. Liêu thương tình bỏ tiền cứu trị, nhưng anh ta bệnh nặng quá không thể qua khỏi. Liêu bèn bán cả ngựa và bộ yên cương để lo hậu sự cho anh ta, sau đó ra đi. Về sau người nhà của anh học trò cảm nghĩa báo tặng rất hậu nhưng Liêu một mực tù chối. Từ đó Liêu Hữu Phương được cả triều đình và nhân dân khắp nơi xưng tụng là Nghĩa sĩ.? (hết đọan dịch bài báo)

( Nguyên văn bài báo trên xem ở :
[www.changanren.com]

LIÊU HỮU PHƯƠNG là thi sĩ đời Đường gốc người Việt Nam(2) duy nhất có tên trong Tòan Đường thi, bên cạnh 2352 tên tuổi khác, với duy nhất một bài thơ. Tuy nhiên, Liêu Hữu Phương đích thực là thi sĩ vì ông có ít nhất là một tập thơ, đã từng được đại thi sĩ Liễu Tông nguyên đề tựa, và Liễu Tông Nguyên, trong một bức thư khác đã không ngần ngại gọi Liêu là một thi nhân, hơn nữa một thi nhân hiếm có. Bài thơ của Liêu Hữu Phương như sau:
~-.?^?o'宝鸡??-.士人"-??'-o?-

-Y>没-"空>SO
?度Sf翰墨o?,
S面为>"?恸O
不Y."~家乡

Tạm dịch: Đề trên quan tài nơi quán trọ (còn gọi là : Thơ làm lúc an táng người hàn sĩ nơi quán trọ thành Bảo Kê)(3) (Tòan Đường thi, bài 7, quyển 490)

"Ôi bác từ trần, túi nhẵn không !
Bao phen khoa cử hóa long đong.
Sơ giao luống nặng lòng thương xót,
Quê bác nơi nào mà ngóng trông?''."

Bài tựa nhà thơ Liễu Tông Nguyên gởi cho Liêu Hữu Phương như sau:
?-人-o?-序

????交zs-?'?珠Z'?"?''?象S?O.产s???O?Z?o亦S,?,吾尝?~德.'YZ~德?.?Y~-<??.Y?,S<-O'人.Z纷''丽O^T?Y贵<YO.亦o?贵-"Y?.?Yzof~O^T吾不"<'.YOz亦-<??.Y?,

Dịch :
"Giao-Châu có nhiều vàng Nam, ngọc châu, đồi-mồi, tê-ngưu và voi, sản-vật đều kỳ dị, cả đến cây cỏ cũng khác lạ. Ta thường lấy làm lạ vì sao khí chói sáng của Dương-Đức (Trời) chỉ phát tiết ở hoa cỏ ngọc ngà mà thôi, ít thấy chung đúc ở người. Nay Liêu-Sinh có đức-tính cương-thiệp trọng-hậu, thảo-thuận, tin nhường, bên trong thì phác thực mà bên ngòai thì hào hoa, thơ-văn đạt đạo đại-nhã. Như thế thì Liêu sinh đã được chung đúc bởi khí thiêng chăng? Đời như thế thật hiếm có vậy. Thế thường người đời nay, đối với ngọc sáng hoa thơm, ai cũng biết quý, nhưng có ai biết quý trọng Liêu sinh như vậy chăng? Nếu có, thì ta bảo người ấy không phải người thường, đời cũng rất hiếm có vậy" (Toàn Đường văn, Quyển 575, Liễu Hà Đông tập)

Câu chuyện về Liêu Hữu Phương bán ngựa giúp người nghèo có thể tìm đọc trong Thái Bình Quảng Ký, nhưng tốt nhất là đọctrực tiếp trong Vân Khê Hữu nghị của Phạm Sư (vì Thái Bình Quảng Ký chép tóm theo Vân Khê hữu nghị), bạn cùng thời của nhà thơ Phương Can (808-865), ghi chép rất rõ ràng và đáng tin cậy vì Phạm Sư sống cùng thời với Lưu Hữu Phương (truyện Liêu Hữu Phương trong Vân Khê hữu nghị, bản của nhà xuất bản Thương hải cổ tịch năm 2000 là đầy đủ nhất, truyện có tên là Danh nghĩa sĩ, quyển hạ, trang 1305-1306)

________________________________________________________________________
Chú thích:

(1) Nguyên văn ?o đại nhã chi đạo?, tức 3 nguyên tắc trong làm văn là ?ođạm, giản , ôn?, được diễn dịch từ sách Trung Dung là : nhạt mà không chán, đơn sơ mà mỹ lệ, nhẹ nhàng mà lý lẽ mạnh mẽ?- LHN chú

(2) Theo mộ chí thì quê quán Liêu Hữu Phương là Giao Chỉ thuộc An nam Đô hộ phủ quản hạt, tức là huyện Giao Chỉ, theo Tân Đường Thư thì huyện Giao Chỉ ở cách thành Tống Bình tức Hà Nội hiện nay 40 dặm về phía tây Bắc, vậy thuộc địa bàn thị xã Sơn tây, tỉnh Hà Tây hiện nay.

(3) Một số người dịch bài thơ này cho rằng Bảo Kê là tên quán trọ, thậm chí có người dịch là quán ?oGà quý? (the Precious Chicken Inn, như Keith Taylor trong the Birth of Vietnam), kỳ thực Bảo Kê là tên một cổ thành , nay là thành phố Bảo Kê, cách Tây An 150 km về phía tây, giao điểm của đường quốc lộ Thiểm Xuyên và đường sắt Thành-Bảo (Thành Đô-Bảo Kê)

Nguồn: Viethoc.org

Xuất xứ từ Giao châu thì chưa chắc là người Việt!

Họ "Liêu" nhà cháu chưa gặp ngoài đời bao giờ.

Ông này nguồn gốc đúng là người Việt thật, nhưng về mặt văn hóađã trở thành người Hoa rồi!

Ông này chắc có bố là Hoa kiều, chứ họ Liêu ở Việt Nam thì mình chưa thấy bao giờ.

Vớ vẩn, đã biết VN có bao nhiêu họ mà nói

Việt Nam ngày nay không phải là An Nam thời Bắc Thuộc. Nếu ngày nay nghe tên một người họ Triệu ta có thể nghi ngờ không chừng người đó là người Tàu. Nhưng trong thời Bắc Thuộc thì có rất nhiều anh hùng dân tộc họ Triệu.

Người Việt làm quan ở đất Tầu .
1. Lý Ông Trọng(Vạn Tín Hầu-nhà Tần )
http://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%BD_%C3%94ng_Tr%E1%BB%8Dng
2.Lý Cầm Lý Tiến
http://www.quehuong.org.vn/nr050307131435/nr050307110202/nr050307153046/ns080125141926
3.Nguyễn An .(Tổng công trình sư xây dựng thành Bắc Kinh nhà Minh)
http://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_An

Còn nữa:
4. Hồ Nguyên Trừng - làm chức Thượng thư bộ Công thời Minh
http://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%93_Nguy%C3%AAn_Tr%E1%BB%ABng
5. Tinh Thiều thời Lương làm chức Quảng Dương môn lang (người canh cổng ở phía tây kinh đô).
6. Lý Cầm làm chức tư lệ hiệu uý thời Đông Hán.
7. Trương Trọng làm thái thú quận Kim Thành thời Đông Hán.
...

Bác châu phi dạo này đi đâu mất mặt, giờ mới thấy quay lại,
Vụ cụ Tinh Thiều, cụ có làm chức đó đâu, chúng nó mới cử vào nhưng cụ nói: Ông mày thèm vào, thế rồi bỏ về quê cùng cụ Lý Bí mưu việc lớn