Prion ?

Cảm ơn các bạn đã quan tâm đến câu hỏi của tôi trước đây.
Lâu nay tôi nghe nói nhiều về Prion và hiểu về nó hết súc mơ màng. Và do trình độ ngoại ngữ có hạn nên không thể đọc các fultext chi tiết về vấn đề này. Các bạn là những người đã và đang theo đuổi công nghệ sinh học chắc không khó để giải đáp một số thắc mắc:
- Sự hình thành prion,
- Tại sao prion khó bị phân huỷ (hình như vậy)
- Cơ chế tương tác của prion với các protein khác,
- Các bệnh và bệnh lý liên quan đến prion (về cơ chế sinh học)
Cảm ơn nhiều.

Con rùa chậm chạp này mới nghe thấy về prion lần đầu từ bạn đấy, tò mò nên cũng ráng lục lọi coi thử nó là gì, có trang này viết khá tổng quát, mời mọi người vào xem thử nếu cũng chưa biết gì như weird:
http://www.tulane.edu/~dmsander/WWW/335/Prions.html
Everything has two sides or more.

với câu hỏi của anh/chị thì để trả lời đầy đủ thì chỉ có 2 cách:
1- Tìm 1 cuốn sách chuyên về Prion; hoặc tối thiểu là dò tìm những review để đọc.
2- Viết thành 1 bài luận nghiêm túc (tôi đoán, nếu viết đàng hoàng vấn đế này mất khoảng 7 ngày; từ 10-20 trang)
Nhưng do thời gian eo hẹp nên khó mà ngồi viết được. Anh/chị vui lòng coi trang web mà con rùa cụt đuôi kia đã giới thiệu.Phần tôi chỉ xin đóng góp nhỏ như sau:
Prion thật ra trước đây được dùng để nhấn mạnh đến bản chất truyền nhiễm và mang tính protein của các yếu tố bệnh lý liên quan đến não như là các bệnh Creutzfeld-Jakob hay hội chứng Gerstman- Sträussler. Tuy vậy dần dần người ta gọi ngắn gọn và hàm ý chỉ rằng Prion là prion protein. Theo đó thì các prion có cấu trúc gấp khúc phân tử bất bình thường nên khiến cho các protein thông thường khác cũng bị ảnh hưởng theo (tức là cấu trúc gấp khúc cũng bất bình thường luôn). Sự bất bình thườg trong cấu trúc thường tập trung nhiều ở cấu hình bêta
Prion Protein thường được viết tắt là PrPC, chữ C viết dưới dạng số mũ, là 1 protein màng, khoảng 33-35Kda và được mã hoá từ genome của động vật có vú. Ở người nó chứa 253 gốc aa. (ở các loài khác thì con số cũng tương tự). điểm đặc biệt là nó có 1 nhóm glycosylinositol phospholipid.
Một biến thể của PrPC là PrPS, chữ S cũng viết dưới dạng số mũ, tìm thấy ở cừu và những loài động vật bị bệnh xốp não (spongiform encephalopathy, kô biết tôi viết tên bệnh này có đúng không???). PrPS có số aa giống với PrPC. Tuy nhiên PrPC lại nhiều cấu trúc xoắn alpha và không có phiến beta; còn PrPS thì lại có nhiều phiến beta.
Các phân tử PrPS tập hợp lại như một dạng kết tủa, và những cục tủa protein này đóng đô ở hệ thần kinh trung ương. và chính những cục tủa này đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động của não.
Ngoài hai dạng PrPS và PrPC nói trên, người ta nhận thấy nhiều dạng đột biến khác của prion cũng đóng vai trò quan trọng đối với bệnh xốp não. Ví dụ gốc aa số 171 có nhiều biến thể và vì vậy nó gây ra cái gọi là polymorphism.
Concay

Bác con Rùa đã kiếm ra một bài tóm tắt rất hay và tôi đã học nhiều điều trong đó.
Đây là một trong những chủ đề rất quan trọng của sinh học hiện đại vì nó đã làm thay đổi cách suy nghĩ về những giáo điều của Sinh học nên tôi rất mừng là bạn đã đặt ra câu hỏi này. Tôi xin chọn dưới đây một bài review rất mới, cũng là một trong những bài được đọc nhiều nhất trong tạp chí CELL, mà tác giả của nó là một trong những nhà nghiên cứu hàng đầu trong lĩnh vực này.
Aguzzi et al. Mammalian Prion Biology: One Century of Evolving Concepts. 2004. Cell 116:313-327.
Thay vì trã lời câu hỏi của bạn tôi xin tạm dịch lại đoạn cuối của bài review này về những gì người ta vẫn chưa biết và đang nổ lực tìm kiếm:
1. Prion sinh sôi theo cơ chế phân tử nào? Làm thế nào prion gây bệnh (PrPsc) chuyển hóa được những prion bình thường khác (PrPc) trở thành dạng gây bệnh giống như chúng? Những protein nào khác đóng vai trò trong quá trình chuyển hóa này?
2. Cái gì là nguyên lý cơ bản của những dòng prion đột biến khác nhau? Cái này anh ConCầy đã đề cập đến trong đoạn cuối về polymorphism. Bạn có thể so sánh với các dòng đột biến của virus, người ta có thể đi tìm ngược lại nguyên nhân của những dòng virus đột biến bằng cách đọc DNA của chúng, nhưng đối với prion, một nguyên tác gây bệnh chỉ bằng protein thì lại hoàn toàn là một chuyện khác.
3. Làm thế nào prion lan được tới não bộ khi nó xâm nhập được vào cơ thể? Phân tử nào và tế bào loại nào đã giúp prion nhiễm vào được tế bào thần kinh.
4. Sự tích lũy của prion (PrPsc) trong tế bào thần kinh đã dẫn đến chuổi phản ứng nào để gây ra bệnh xốp não (cám ơn ConCầy đã dịch trước chữ này, rất chính xác)?
5. Chức năng bình thường của prion (PrPc) là gì? Mặc dù gien của prion đã được giãi mã vào năm 1985, mô hình chuột knockout có vào năm 1992, một vài protein tương tác với prion được khám phá vào năm 1990, 1997, 2002 (cái này có thể trã lời một câu hỏi của bạn), nhưng người ta vẫn chưa biết prion bình thường đóng vai trò gì trong sinh lý tế bào!
Một trong những bí ẩn của prion gây bệnh (PrPsc) là cấu trúc phân tử của nó vẫn chưa được giải đáp. Anh ConCầy nói cấu trúc xoắn alpha của PrPc là cấu trúc của dạng prion bình thường. Còn dạng phiến beta của prion gây bệnh (PrPsc) thì chỉ là suy đoán mà thôi vì người ta vẫn chưa tìm được cách để tinh thể hóa nó, một bước cần thiết trong việc giải đáp cấu trúc phân tử bằng phương pháp X-ray.
Câu hỏi của bạn đã bao hết 20 năm của công cuộc nghiên cứu về vấn đề này nhưng mà câu trã lời thì vẫn chưa được thỏa mản cho lắm. Có điều giả thuyết về nguyên lý truyền bệnh của prion là do protein chứ không phải DNA là một chấn động trong lối suy nghĩ của các nhà sinh học hiện đại. Do đó, nếu mà giả thuyết này mà bị chứng minh là sai thì sẽ là một chuyện "lớn" Tuy nhiên, giả thuyết này tương đối đứng vững cho đến ngày hôm nay.
Nếu bạn vẫn còn thích thú về vấn đề khá hấp dẫn này, tôi khuyến khích bạn đọc bài review trên rồi nếu còn nhiều câu hỏi cụ thể hơn thì chúng ta sẽ đem lên đây để bàn tiếp. Cái trang của bác con Rùa thì khá đầy đủ và dể đọc hơn nhiều nhưng không được cập nhật lắm và nhiều kết luận có thể nói là hơi mạt sát không có chứng cớ lắm.
Còn việc dịch những bài này sang tiếng Việt thì như anh ConCầy nói, nhứt định là không, vì đủ thứ lý do để không nên làm việc này.

Chủ đề này hay thật đấy, từ lâu tôi cũng đã thắc mắc nhiều về cái prion này, nhưng mà cũng chỉ lờ mờ như ... mấy bạn thôi. Hôm nay thật cảm ơn bạn gì đó (nhiều số quá, xin lỗi chẳng nhớ hết được) đã nêu lên câu hỏi, để mấy bác đại ca chỉ dẫn nhiều vấn đề bổ ích.

To 210224477 (may quá, đúng rồi) : tôi nhớ là hồi năm ngoái, trên tạp chí Thế Giới Mới và Kiến Thức Ngày Nay có một vài bài ( hình như là 3 bài) nói về prion này, đương nhiên là bằng tiếng Việt, và cũng dễ hiểu, nhưng số cụ thể của tạp chí thì tôi chịu, nếu bạn có hứng thú thì thử gửi mail hỏi xem.
To bác Rùa: Nhà tớ có bài prion của the Cell mà anh ires đã đề cập đến đấy, khỏi nói cũng biết hay rồi. Chỗ quen biết cũ, nếu bạn cần thì tớ sẽ in cho (vẫn giá in bình thường), khuyến mãi giao hàng tận nơi. Nếu thích thì báo nhé, tớ in xong sẽ gửi cho con bạn thân của bạn, chừng nào bạn qua chở nó đi chơi thì nó sẽ chuyển cho.
To hai bác đại ca: em có bài trong tay, không phải trình độ anh văn kém, nhưng mà nội lực có hạn, lại không chuyên tâm, nói kiểu kiếm hiệp là biết kiếm chiêu mà chưa hiểu kiếm ý, nên chưa có câu hỏi nào ra hồn hết, hổng dám hỏi. Hẹn vài bữa em nghiên cứu xong thì sẽ thỉnh giáo, mong rằng chưa quá muộn.
 

Cám ơn nhã ý của Sư tử nhưng hiện giờ ta đang bị dí dữ lắm, mà rùa thì biết rồi, càng dí sát đít nó thì nó càng bò chậm càng bò một cách nặng nề khó khăn, bởi thế nó không dám phân tâm ngó ngang ngó dọc, ah bên này có thằng prion, bên kia lại có thằng Medical terms, bên nọ thì có bài đọc báo online nghe nói thú vị lắm... dạ, để nó bò xong chặng này đã ạ.
Nếu tốt bụng thì cứ in sẵn, quẳng qua nhà con bạn thân của ta, xong rồi khi nào bò về tới đích thì ta qua lấy, tiền thì cứ vô tư đòi nó trước đi, chừng nào gặp nó ta trả lại.
Everything has two sides or more.

Concay