Quyên - 1 câu chuyện đọc để khóc

@neuyeuthiphainoi:
Vâng em xin nói với chị đây. Thưa chị
Tác phẩm Quyên viết thẳng lên Blog của nhà văn NVT trong hoạch định thí nghiệm, nên từ khi khởi thuỷ tới ki kết thúc, tác giả nhận được nhiều ý kiến bàn thảo của nhiều nhà văn, bạn đọc trong và ngoài nước. Cũng trên tinh thần làm mới văn bản,trau chuốt nó sao cho sản phẩm cuối tới tay bạn đọc hoàn chỉnh hơn, nên tác giả đã chữa lại nhiều lần. Có chương hỏi ông, ông cho biết chữa tới hai mươi ba lần. Do vậy để cập nhật kịp thời em đã Copi các văn bản mới nhất gửi lên. Chứ đây hoàn toàn ko phải thuật câu khách như chị hiểu . Mong chị tha lượng hải hà.

Yêu thì phải nói. Thời buổi hôm nay khi mà sach tràn lan như nấm trong rừng, thì bất dưới hình thức nào có thêm một bạn đọc, nhà văn phải thấy đó là hạnh Phúc. Ông ta tâm sự với em như vậy.
Thưa chị. Vậy nói cùng chị và cùng bạn đọc, ai từng thương nhớ Thuyền Quyên
Iem
Msn99
Được msno99 sửa chữa / chuyển vào 07:48 ngày 09/01/2009

Chương XV
Dăm ngày sau đám tang của Hùng, thời tiết tự nhiên lại bừng nắng, buổi trưa cứ như mùa thu trở về. Để giết thời gian chờ đợi, lại bớt u buồn, Huệ dẫn Quyên và Thanh Vân đi thăm vài nơi trong Budapest. Trên phố Dozsa Guoerge u?Tt tới ngã ba sang phố Korepesi u?Tt để lên cây cầu Margaret Bridge ngắm nhìn ngã ba sông, Huệ dừng lại khá lâu. Dường như cô đã tìm thấy cái gì ở nơi đó. Lát sau cô ngậm ngùi bảo, chỗ này anh Hùng dắt tay em qua đường, tới bãi để ô tô, ngày đầu tiên em về nhà anh ấy. Từ lúc ra khỏi nhà đi chơi, tới đâu Huệ cũng bảo, em và anh Hùng từng đi qua đây.
Người ta khi thương yêu nhau sao giống nhau vậy! Anh Hùng từng đã dẫn Quyên đi một vòng dạo trong khu rừng quanh ngôi nhà gỗ, đạp chân trên cái thảm lá vàng ươm quanh co nơi biên giới... Nghĩ về buổi dạo ấy, Quyên vẫn đoán, anh mong cô có giây phút thảnh thơi, tươi đẹp, lãng mạn để một chút thôi nhớ về anh. Quyên đoán vậy bởi Hùng buổi tối trước có nói, người ta muốn yêu thương phải có kỉ niệm. Giờ đây, Huệ lại nhớ kĩ từng dấu chân của Hùng nơi thành phố diễm lệ này. Tình yêu mấy khi bằng phảng, có bao nhiêu dòng chẽ như ngã ba sông kia...tất cả đã xa rồi! Trên cây cầu, Quyên cứ lặng lẽ, đăm đăm nhìn xuống dòng sông trôi.
Thương thực lòng, anh Hùng ơi! Mọi cái gì thuộc về vật chất đều có thể hủy diệt, trôi theo thời gian, chẳng thể quay lại. Nhưng có lẽ, nỗi nhớ về nhau, về những điều tử tế và tốt đẹp, em chẳng khi nào quên anh đâu! Cũng như hom nay, chỉ một dấu chân vô hình nho nhỏ, với Huệ lại có sức sống kì lạ làm sao?
Quyên giật mình khi chợt nhìn thấy một người Phi nom rất giống Kumar đi qua nơi họ ngồi. Cô thì thầm nói với Thanh Vân: ?oCon không nhớ Papa hả??
- Con nhớ chứ. ở đây này! - Điệu bộ Thanh Vân như người lớn, nó lắc lư, nhún nhảy và chỉ vào đầu nhoẻn miệng cười.
- Bao giờ papa tới hả mami?
Quyên im lặng. Thanh Vân nũng nịu:
- Mami! Mami nói đi! Papa ở đâu?
Quyên vuốt tóc nó, ôm con vào lòng. Gió trên cây cầu thổi mơn man làn má Quyên. Tà áo man-to dài đến chân của cô và con bay chấp chới... Không hiểu sao khi ấy, cô lại nói bâng quơ:
- Papa Kumar của con đang ở trên trời!
Giờ này, không biết anh ấy có nhớ tới mình không? Anh ấy sẽ nhớ tới mình! - Quyên tin chắc chắn như vậy. - Không biết anh ấy và mẹ anh nói chuyện tới đâu rồi?
Quyên lục túi lấy điện thoại, bấm số. Trời đất ơi, máy của cô là loại trả tiền trước, tài khoản đã hết sạch tiền lúc nào mà cô chẳng để ý. ?oKhông ở Đức, sao cô có thể tìm chỗ nào để nạp tiền được?? Quyên nhìn màn hình, những chục cú phôn Kumar gọi nhỡ. ?oThôi, để về nước sẽ gọi cho anh ấy. Chắc giờ đây, Kumar đã đọc thư và anh ấy sẽ hiểu, thông cảm cho mẹ con cô cả thôi.? Quyên tin là như vậy! Cô tắt chiếc máy không gọi được nữa, thả nó vào túi sách.
Quyên không biết rằng, ngay hôm sau, khi cô và con cùng Minh lên máy bay về quê hương thì Kumar của cô đang trên chuyến tầu nhanh tiến dần về Budapet.
Và, hơn tuần sau nữa, Kumar ở trên trời thật.
* *
*
Kumar suốt đêm chẳng ngủ. Càng gần đích định tới, trong lòng người đàn ông Sri Lanka càng hồi hộp, tràn trề hy vọng. Anh tưởng tượng ra khuôn mặt thân yêu của Quyên, tưởng thấy nụ cười tươi roi rói của Thanh Vân.
Tầu tới Budapest, Kumar gọi ta-xi và đưa cho người lái xe mảnh giấy ghi sẵn địa chỉ của Hùng.
Thật là buồn, người mở cửa căn hộ đón anh không phải là Hùng hay Quyên. Một phụ nữ lạ hoắc! Anh nhầm chăng?
Anh không dám cười hiền lành như mọi lần. Nói:
- Tôi là Kumar, ở Đức sang. Tôi đi tìm Quyên và Thanh Vân. Xin lỗi, đây là nhà anh Hùng?
Người mở cửa cho Kumar chính là Huệ. ?oKumar cũng còn may lắm! Huệ còn mệt, chưa đi bán hàng nên Kumar còn gặp, có người mà hỏi.? Huệ sau này nói vậy.
Huệ nhìn Kumar giây lát. Hoá ra đây là người bấy nay sống chung với mẹ con chị Quyên. Cô mời Kumar vào nhà, pha trà gừng nóng cho anh, rồi ngồi kể chuyện Hùng mất ra sao, việc Quyên và Thanh Vân đã cùng Minh bay về Việt Nam.
Nghe chuyện, Kumar cứ vò đầu, bứt tai mãi. Anh tự trách, giá mà đi sớm hơn hai hôm, anh sẽ gặp được mẹ con Quyên.
Chẳng nhẽ trở về Đức ư? Không! Anh phải đi tìm bằng được Quyên! Không thể thối chí mà quay lại Đức. Mười sáu giờ bay thôi chứ mười ngàn giờ cũng bay!
Anh trình bầy tâm nguyện với Huệ và muốn nhờ cô dẫn lên sứ quán Việt Nam xin visa để bay về Việt Nam.
- Xin hãy giúp tôi! - Anh van vỉ Huệ - bằng cách nào cũng phải giúp tôi bay đi tìm mẹ con Quyên!
Khuôn mặt Kumar khi ấy nom thật đáng thương. Da anh đen như than nên khi nhăn nhó làm người ta nhớ đến những cuốn phim có cảnh tội nhân là người da mầu bị treo ngược lên cành cây mặt đau đớn mỗi khi cái roi *** bò quất vào tấm lưng trần...
Anh nhất quyết bay về xứ sở ấy, dù có trăm ngàn khó khăn nào đi nữa! Người đàn ông Sri Lanka chân chính không bao giờ bỏ cuộc!
* *
*
Máy bay hạ dần độ cao. Thời khắc vào tháng đông, khí hậu ở Việt Nam đôi khi thật thất thường, đỏng đảnh như tháng Tư tại Đức chẳng biết mình là ai. Sớm hừng nắng bừng lên chút ít, veo một cái, lại gió mùa Đông Bắc và mây mù từ đâu cứ loang ra, thâm thấp trôi, phủ kín cả vùng trời Tam Đảo. Cũng thoáng chốc, gió lại ở đâu thổi về làm quang tan mây mù che trên đường băng, rồi lại lặng gió và khoảng trời trở lại mù mù như khói, che mất tầm nhìn.
Phi công trưởng nhận lệnh mặt đất nới vòng rộng, lượn vòng thứ hai. ?oKì lạ thế, cách nhau có chục cây số, mà bầu trời chỗ mây mù, nơi lại quang đãng.? Quyên nhìn ra cửa sổ. Máy bay nghiêng cánh chao một cái đã nhìn vào không phận Hà Nội.
Qua ô cửa sổ máy bay, Quyên nhận ra dòng sông Hồng quen thuộc chảy quanh co, cầu Long Biên, tháp tròn trên nhà Bác Cổ... Lại kìa: doi cát bãi giữa sông bất ngờ óng ánh lạ thường dưới ánh nắng mặt trời. Những ô ruộng mạ màu xanh non nõn. Thấy rõ cả đoàn ô-tô, xe máy li ti bòn lổm ngổm dày đặc ở một ngã tư. Rồi nhà cửa, phố xá ngoại ô rõ hơn... Ngày cô đi, Hà Nội bé nhỏ và chật chội. Chín năm! Tròn chín năm! Cô không nhận ra những con đường lạ hoắc thẳng căng và bụi bốc lên mờ mờ trong nắng. Nhưng cô vẫn nhận ra cây cầu, cái tháp bác cổ quen thuộc. Cô cố tìm Hồ Gươm. Không được máy bay đã vào đường vòng.
Nhắm mắt lại. Mẹ dưới kia, nhà cô ngay dưới kia. Hà Nội vô vàn thương yêu của cô đang dưới kia! Quyên lại dí sát mắt vào ô cửa sổ máy bay.
Mẹ ơi! - Quyên thầm gọi - sắp được gặp rồi! Tự miệng cô bật ra lời gọi. Có như vậy thôi mà nước mắt ở đâu cứ rịn ra.
Hà Nội của cô! Lại một vòng lượn nữa.
Những áng mây như bông, nửa hồng nửa trắng trong bầu trời, không phận Hà Nội, bồng bềnh trôi ngược cánh máy bay. Làm Quyên có cảm giác như mơ. Có thật không? Hay là mơ? Quyên véo đúng chỗ đùi nơi có vết sẹo. Cô thấy đau. Đúng là cô đang trên trời Hà Nội!
Mẹ đang ở sân bay! Năm nay mẹ đã gần bẩy mươi. Mẹ ơi, con Quyên về đây. Chín năm! Chín năm con xa mẹ.
Trong lòng Quyên khi ấy, tự nhiên xuất hiện thứ tình cảm mà cả cuộc đời của cô chưa bao giờ cảm thấy. Cô khóc thật rồi. Nước mắt của người đàn bà tên Quyên cứ chầm chậm từng giọt một, ứa ra hai bên khóe mắt. Ban đầu khi tứa ra khoé mắt, tựa như những giọt nước đọng trên mặt lá sen sau mỗi đêm sương. Khi lăn trên đôi gò má phấn kem phớt hồng. Quyên khóc thầm như vậy trong hai vòng lượn của chiếc phi cơ siêu thanh. Loại phi cơ hiện đại nhất, có thể bay với tốc độ 1000 mét một giây.
Minh quay sang Quyên. Anh nhìn thấy hết và hiểu.
Con người ta, những người có cuộc sống bình thường, sau bao năm li biệt, khi trở lại quê hương, nơi đã sinh ra họ, từng chở che di dưỡng họ nên người, biết bao người còn rưng rưng nữa là Quyên, người phụ nữ giàu tình cảm, lại phải trải qua bao nhiêu thăng trầm, phiêu lưu, biền biệt nơi xứ người, tránh sao khỏi những giây phút như vậy?
Minh đặt bàn tay lên bàn tay Quyên: ?oChị ơi! Nín đi?
* *
*
Trước khi bay vài ngày, Quyên ra bưu điện gọi điện về cho mẹ. Thật ra ban đầu, Quyên cũng muốn gây bất ngờ cho mẹ, nhưng còn lọ tro của Hùng sẽ giải quyết ra sao? Tục lệ ở Việt Nam cô và Minh biết rõ, không ai cho phép cô mang lọ tro của một người như Hùng về nhà của mẹ. Cô và Minh cũng cố gắng ?ohết nước hết cái? truy tìm ở tất cả các giấy tờ, vẫn không thể biết chính xác địa chỉ, quê quán Hùng ở đâu. Trên tất cả các loại giấy tờ để lại, chỉ ghi chung chung: Nguyễn Văn Hùng. Nơi sinh Thái Bình. Thái Bình thì có hàng vạn người tha hương, bạt xứ, biết tìm nơi chôn nhau cắt rốn chính xác của anh ở đâu!? Hoá ra, bao nhiêu năm nay, Hùng là người không một địa chỉ cụ thể. Cũng nghe Minh nói, từ ngày cha mẹ Hùng mất, vợ chồng bỏ nhau, Hùng chẳng liên lạc với bất kì ai trong nước. Anh là một kẻ không xuất xứ, một loại người vô tăm tích, ngoài cái quốc tịch Việt Nam!
Vậy có thể an táng Hùng tại đâu? Người thì bảo gọi điện về cho ai đó liên hệ mà chôn ở Bất Bạt, Thanh Tước. Kẻ thì bảo, mua một khoảnh nào đó tại Thái Bình. Ô kìa, sao đơn giản thế? Ai sẽ hương khói hàng năm cho anh ấy yên nằm, ấm áp? Hay như nấm mồ hoang lạnh và nay mai sẽ lại mất hút như một kẻ Vô tăm tích? Quyên nghĩ nát cả óc. Cô nằm trong đêm, nhớ tới khoảnh địa táng trong khu vườn của bà nội để lại. Quyên nhỏm dậy nhìn sang bên cạnh. Thanh Vân đang ngủ, môi nó như hé cười. Quyên thấy nó có nét vừa giống Hùng ở cái mũi cao và thẳng, lại giống mẹ của cô. Môi nó mọng và đầy đặn, chứ không nhỏ như cái miệng khem khép của Hùng.
Sớm sau, gọi về nhà, Quyên trình bày với mẹ tất cả vướng mắc hiện làm cô không có phương cách giải quyết khi mẹ con cô muốn về thăm nhà: ?oCon có mang theo tro cốt của bố Thanh vân mẹ à! Anh ấy tên là Hùng. Con biết, tục lệ ở nhà ta không cho mang anh ấy vào nhà. Chúng con không thể để anh ấy ở lại đây. Càng không muốn an táng anh ấy ở tận đẩu tận đâu, không nơi thân thích. Mẹ xem có giúp tụi con an táng anh ấy ở đâu cho Thanh Vân sau này khi tới thăm bố, nó không tủi hờn...? Bên kia, mẹ cô im lặng nghe. Có lúc Quyên không cầm nổi nước mắt. Tất nhiên cô giấu kín những việc tày trời Hùng đã gây ra cho cô ở khu rừng biên giới. Giải thích việc có con, cô chỉ nói vẻn vẹn, con bị kẹt ở biên giới gần một năm và đã nhờ cậy anh Hùng. Thế thôi, đó là lần đầu tiên trên đời cô đã nói dối mẹ.
Thuật xong mọi việc, cô thở hắt ra. Nhẹ cả người. Minh và Huệ ngồi kế bên. Cả hai dường như cùng nín thở.
Mẹ cô im lặng vài giây rồi hẹn:
- Con đợi mẹ một hai ngày nữa, mẹ sẽ tìm cách giúp con!
Chỉ có câu trả lời ngắn thế thôi, mà sau khi Quyên buông máy điện thoại, ba kẻ tha hương ôm chầm lấy nhau. Thanh Vân vừa ở ngoài đường về. Nó chẳng hiểu mẹ và hai người kia có gì mà vừa buồn lại hớn hở thế kia. Bọn người lớn cũng đôi khi thật trẻ ranh. Họ khác quái gì tụi bạn nó ở trường hơi một tí thì đập tay chan chát vào nhau hoặc là ôm chầm lấy nhau thành một khối.
Một ngày trôi qua, rồi một ngày nữa chờ sự trả lời của mẹ, Quyên vô cùng căng thẳng, hồi hộp.
Mẹ có thể hiểu rõ lời đề nghị của cô không? Với lại, còn họ hàng của cô nữa, liệu mọi người sẽ phản ứng ra sao với việc cô trở về , lại mang theo một lọ tro cốt? Cô và Minh đều biết rằng, giải quyết cho ổn thoả việc an táng Hùng, là cả một vấn đề chẳng hề giản đơn. Nhưng cô vẫn tin, mẹ cô là người luôn tất cả vì cô, luôn chở che cho cô. Bà vẫn thường nói vì con ngon rau là gì. Nhất định mẹ sẽ giúp mình! Quyên hy vọng và tin điều tốt lành sẽ tới với Hùng, với cô, cho cả Huệ và Minh. ?oCầu trời cầu Phật! Mẹ ơi, mẹ giúp con nhé!? Đã bao lần trong đêm, cô hướng về phía phương Nam, lẩm nhẩm cầu nguyện như vậy.
Hai ngày chờ đợi căng thẳng với bao nhiêu thấp thỏm rồi cũng qua đi. Quyên hồi hộp nghe tiếng mẹ nói rành rọt qua điện thoại:
- Mẹ đã bàn, thuyết phục được mọi người trong gia đình rồi. Con cứ đưa nó về Việt Nam. Trước kia, mảnh đất ấy, khoảnh địa táng nhà ta chỉ dành cho người trong gia đình. Nhưng trường hợp các con như vậy, chẳng nhẽ lại để bố của Thanh Vân mãi ở lại nơi đất khách...Thôi, cả họ ta đều đồng thuận, coi Hùng như con cái của nhà lang bạt và bất hạnh. Làm phúc, không phải tội con ạ!
Quyên lặng người bên máy sau cuộc điện thoại với mẹ. Cô ngồi thần ra một lúc sau mới chạy đi tìm Minh kể lại được cho cậu ta nghe rõ việc rằng, họ hàng cô và mẹ đồng ý mang hài cốt Hùng về chôn ở đó. Minh cũng bàng hoàng khi nghe Quyên thuật lại mọi việc.
Thế là rõ cả rồi! ?oCuối cùng vẫn là mẹ. Mẹ Quyên giang tay đón bình tro của Hùng. Bình tro của một người vô tăm tích.? Minh nghĩ.
Tin gia đình Quyên dành một phần đất làm nơi chôn cất Hùng loang nhanh trong cộng đồng người Việt ở Budapest. Điều ấy, thực sự làm bao nhiêu người vui mừng. Minh và Quyên trút hết mọi lo âu. Vài ngày sau, có đầy đủ giấy tờ và vé máy bay, họ về Tổ quốc.
Còn tiếp

hay quá, chờ bao nhiêu lâu mới được đọc tiếp. Cám ơn bạn nhé

hay quá, chờ bao nhiêu lâu mới được đọc tiếp. Cám ơn bạn nhé

Cô Quyên này vô tình hay ky bo đây nhỉ? Điện thoại hết tiền trong tài khoản thì vào bốt điện thoại công cộng gọi không được sao? Quán bán hoa của Hùng - Huệ không lắp điện thoại cố định để giao dịch sao??
Cái lý do tác giả bịa cho Quyên không liên lạc lại cùng Kuma khiên cưỡng quá!
Dù có bận đến mấy đi chăng nữa? không dành chút thời gian để gọi về cho "chồng" mình khỏi lo lắng được sao?

Cảm ơn msn099 nhé. Thật tình mình đã thầm hứa với Bác Thọ là không post nữa. . Mình đã thầm hứa như vậy sau khi nhận lời cảm ơn của tác giả mặc dù mình đã post mà không hề xin phép. THật lòng mình vô cùng hối hận, tác giả đã không hề trách mình chút nào, bác ấy còn viết thư động viên mình nữa chứ. Mình vì một số lý do khách quan nên không lên mạng thường xuyên được. Thời gian tới có lẽ cũng thế. Cảm ơn các bạn nhiều nhé

Bạn ơi, chưa có phần tiếp theo à? Mình kéo topic lên để bạn vào post tiếp nhé!

Msno99 chyển thư này của nhà văn Nguyễn Văn Thọ.
Hà Nội ngày 17 tháng 03.2009
KIm Mà Thượng
Kính gửi các bạn đọc trên trang điện tử Trái Tim Việt Nam, mục Tác Phẩm văn học.
Thưa các bạn,
Khi được tin của nhà báo Lan Anh - Codet, rằng có ai đó vì muốn chia sẻ với tiểu thuyết Quyên của tôi, đã gửi lên nơi đây các chương Quyên, tôi lập tức tìm tới ngôi nhà này.
Thật bất ngờ cho tôi khi trong hai tháng đã có hơn vạn người vào đọc bản thảo cuốn tiểu thuyết đầu tay này của tôi. Cũng thú thực rằng, đây là cuốn sách dài hơi do với cá nhân một nhà văn chuyên viết truyện ngắn và tuý buý, bút kí, thì việc thử thách nó nóng ngay trên Blog và sau đó là nơi các bạn, bản thảo này không tránh nhiều sai sót. Có thể vì khi mải mê chạy theo cảm xúc của nhiều câu chuyện, để tạo dựng một tuyến truyện, tôi đã mắc phải nhiều sai phạm, ví như lỗi chính tả mà làm sạn mắt phiền người đọc.
Nhưng chắc các bạn đã am tường việc bếp núc của một nhà văn - một người không mơ ước làm nhà văn - đã tha thứ cho kẻ có tên nôm na là Nguyễn văn Thọ, nên vẫn có nhiều bạn vào đây theo dõi và khích lệ.Có nhiều ý kiến khen và cả chê.
Nhân dịp này, tôi xin bầy tỏ lòng biết ơn của tôi với bạn đọc, kể cả vài ý kiến phê phán sự "không thật"... hay "không hay" của tác phẩm. Chính những ý kiến khen và chê đã một mặt khích lệ tôi vượt cạn, để hoàn tất 444 trang sách, nó giúp tôi cả quá trình nhuận sắc, điều chỉnh và tổ chức cấu trúc lại TT nhiều lần...Đấy là một công việc cực kì cực khổ với cá nhân tôi, mà nếu không có các bạn khích lệ và phê phán có lẽ nó không hoàn chỉnh như điều tôi mong muốn hôm nay.
Thưa các bạn,
Tôi vẫn quan niệm rằng, "sự hay" của văn chương hay bất kì một loại hình nghệ thuật nào đó, giống tựa như khi bàn về Cái Đẹp. Và, điều quan trọng nhất là làm các bạn xúc động. Ở Việt Nam ngày nay, bạn đọc đà khác hẳn so với các thâp kỉ trước, các bạn đã có tri thức hơn hẳn lứa chúng tôi ngày xưa, do vậy việc thẩm một tác phẩm nghệ thuật không thể không tin vào số lượng độc giả, nhất là khi lượng độc giả ấy đa phần am tường "máy tính" và có gắn bó với nghề nghiệp mang tính tri thức. Do vậy nếu TT Quyên của tôi được các bạn ủng hộ, theo dõi và sau này còn mua nó đặt trên giá sách, thì chí ra, về mặt nào đó, tôi đà thành công...Tôi thật hạnh phúc!
Thời đại ngày nay, không thể tìm kiếm độc giả theo những quan niệm cũ. Nhà văn trẻ Dili tổ chức họp báo cho cuốn TT của chị ngay trên Blog, không phải là Tự đánh bóng mà chỉ giản đơn là Tìm kiếm bạn đọc! Tôi cũng học chị và nhiều nhà văn trẻ khác, vì cá nhân tôi quan niệm rằng, ở mỗi tác phẩm, nhà văn .nào cũng mong cho nó có nhiều bạn đọc. Ai không mong bạn đọc là thiếu chân thành vì khi đã viết và công bố thì bạn đọc là một trong các tiêu chí quan trọng mà nhà văn mong muốn. Tất nhiên giá trị tự thân của mỗi tác phẩm mới là điều tiên quyết, nhưng chính bạn đọc đã mang lại vinh dự cho cá nhân một nhà văn.. Sự đọc của công chúng bao giờ cũng là lời khen ít chữ nhất mà lại mang lại vinh dự lớn lao nhất cho một nhà văn chân chính- Đọc-
Một lần nữa tôi bầy tỏ lòng biết ơn các bạn đọc tại trang điện Tử Trái tim Việt Nam nói chung và diễn đàn Tác phẩm văn học nói riêng.
Kính thưa các bạn,
Cách đây 10 ngày, sau hai năm ba tháng đánh vật T.T Quyên đà hoàn thành. Ngày 14.03.2009 vừa qua, ông giám đốc nhà xuất bản, nhà văn Trung Trung Đỉnh đà hạ bút kí quyết định cho Quyên bước vào đời.
Như vậy nếu không có gì thay đổi. chậm nhất sau 15 ngày nữa, Tiểu thuyết Quyên, gồm 17 chương và Chương Kết(C.18)đã hoàn chỉnh ( có nhiều đoạn khác so với bản đã in trên mạng này) sẽ có mặt trên toàn cõi nước Việt Nam và từ đây có thể tới tay bè bạn tôi trên khắp thế giới. Xin các bạn hãy nâng li rượu ảo mừng cho tôi, một con người bình thường nhưng yêu văn chương, vì Nàng Văn đã nâng đỡ tôi vượt qua bao nhiêu khó khăn, chia sẻ bao nhiêu nụ cười và nước mắt, để sống tử tế hơn, suốt từ khi cắp sách tới trường và qua những năm tháng chiến tranh và phiêu lạc.
Tôi không tự dám đánh giá Quyên hay hay thế nào. Tôi đang hồi hộp! Rồi đây nó sẽ được chính các bạn lên tiếng bênh vực hay phê phán nó...Hy vọng mọi sự dầu ở phía nào cũng là từ một chỗ đứng, đều xuất phát từ Tình yêu...
Để kết lời, xin gửi lại đây bản cuối cùng Lời bạt của nhà văn , nhà báo Đỗ Quyên, đang định cư Canada gửi về...Đây mới chỉ là một nhận xét. Nó chỉ là Một lời bạt, xin các bạn hiểu cho như vậy.
Chân trọng kính bút
Nhà văn Nguyễn văn Thọ
Lời bạt của Đỗ Quyên
Đọc Quyên
ở ngoài nước Đức
Chúng tôi thật hạnh phúc và vui mừng được thưa với bạn đọc người Việt ở Đức, ở Việt Nam và
ở khắp nơi trên hành tinh này rằng, nhà văn Nguyễn Văn Thọ đã có Quyên, cuốn tiểu thuyết đầu tay của anh viết về người Việt, về người phụ nữ Việt sinh sống, trôi nổi trên xứ người! Những số phận mỏng manh khuất nẻo đã được văn học phản ánh, chiếu rọi khách quan và trân trọng.
Thưa quý độc giả!
Chúng tôi muốn bài bạt này như một khảo sát chung với các đề tài của phê bình văn học, của xã hội người Việt trong thời đại làng-thế-giới mà tiểu thuyết Nguyễn Văn Thọ là một minh hoạ đích đáng. Hy vọng nó sẽ gợi mở các thảo luận tiếp theo của văn giới, của độc giả về những gì ?oở trong? và ?obên ngoài? cuốn sách.
I. Cốt truyện hay nội dung của một bộ phim.
Quyên cùng chồng - Dũng, vượt biên sang nước Đức. Dũng đi trước, cô kẹt lại và bị kẻ dẫn đường tên là Hùng cưỡng hiếp. Khi Quyên mang thai, Hùng thương rồi yêu cô, mà trên hết là quý thương giọt máu của mình gửi nơi Quyên. Và Hùng quyết định đưa cô sang Tây Đức nhập trại tị nạn để sinh đẻ và tìm chồng. Nhưng khi vượt biên, để đánh lạc hướng cảnh sát cho Quyên trốn thoát, Hùng bị thương trong một tai nạn. Lại ?onhưng? nữa: khi hai bên hội ngộ, Dũng không chấp nhận cái thai đó và xua đuổi vợ. Quyên trở thành bơ vơ. Hai dòng nước đã ở đằng sau. Cô tự tử và được Kumar - một người Sri Lanka - cứu sống. Sau đó họ yêu nhau, sống hạnh phúc với một quán ăn nho nhỏ, tuy Quyên không được trở thành vợ chính thức. Một ngày kia, nhận được thư của Hùng báo tin sắp chết và xin được tha thứ, muốn gặp mặt con lần cuối, Quyên bèn mang con đến gặp Hùng. Hùng chết, thi hài được Quyên cho thiêu và đích thân mang tro cốt về Việt Nam. Tại đây, Hùng không còn một người thân nào. Quyên giấu người mẹ chuyện không may của mình với Hùng, và mẹ Quyên chấp nhận chôn Hùng trong khu vườn của gia đình. Trong khi đó Kumar đi tìm Quyên, với tin lành là bà mẹ Kumar đã vượt qua lời nguyền của dòng tộc để chấp nhận Quyên.
II. Khái niệm: ?oĐộc giả là người không xa lạ?.
Tôi đã từng khoan khoái đọc Quyên ở úc châu, như một bạn văn bạn thiết, làm độc giả cho cuốn tiểu thuyết đầu tay với hai chương bản thảo mới tinh. Tôi đã từng chọn đọc, tại Canada, nhiều chương của Quyên, khi biên tập cho một tuyển tập thơ văn. Tôi đã từng nhíu mắt đọc nhảy cóc Quyên ở Việt Nam, khi nó đang đi về các chương cuối trên tay tác giả trong chiếc ô tô dưới ánh trăng đường rừng Nghĩa Lộ. Tôi đã từng hồi hộp đọc văn bản cuối cùng của Quyên, khi về lại Canada trong tuyết đầu mùa ngập ngụa, và nay hay tin sách sắp ra mắt. Nhưng mà tôi chưa được đọc Quyên trên chính nước Đức.
Lý luận văn học có hay chưa có một khái niệm, một nội dung cho cách tiếp nhận tác phẩm thường gặp: Đọc tác phẩm với những gì độc giả có kinh nghiệm, liên hệ bản thân nhưng lại đang ở môi trường không gian - thời gian, tâm thức khác hoặc rất khác? Anh ta, cái người đọc ấy như bị hoặc được trở thành người khác, mà không là kẻ xa lạ, với vấn đề của tác phẩm. Đó là một người trai
Hà Nội đọc bài thơ về Hà Nội khi chàng ở xa Hà Nội năm không còn mười tám khi vừa hết yêu. Đó là một sĩ quan Mỹ về già ở Boston đọc truyện ngắn về chiến tranh xảy ra tại Quảng Ngãi nơi ông từng tham chiến. Đó là một gái góa thâm niên vừa đã thành bà vợ chỉn chu, đọc phóng sự về người đàn bà nọ dò dẫm ?ođi bước nữa? ra sao. Đó là các độc giả ở Việt Nam đọc trong Quyên thấy con người Việt của họ mà cái con người ấy lại đang chia thân trên đất Đức. Đó là tôi - người viết dòng này - từng phải qua những tháng năm dài nước Đức trong bối cảnh tương tự, từng có thể là một nhân vật nào đó hay là một phần của một, hai nhân vật nào đó trong Quyên, và từng viết những trang văn thơ có nội dung tương tự tiểu thuyết Quyên. Vâng, một tôi đó đã đọc Quyên. Đỗ Quyên đọc Quyên ở ngoài nước Đức.
ý thức người khác không xa lạ - xin tạm gọi vậy - sẽ cho cách đọc mang nhiều thứ tính, như: Tính bán nhập cuộc, Tính so sánh, Tính cố chấp,v.v... Tính bán nhập cuộc khiến độc giả loại này khi thấy mình, lúc thấy mất mình. Điều đó lý thú. Buộc người đọc luôn có các điểm nhìn khác nhau. Khi họ là chủ, lúc làm khách. Khi chủ quan lúc khách quan. Tính so sánh cái tôi của họ từng là nhân vật của tác giả, từng là người chứng kiến tác phẩm đã cho cách đọc văn bản một độ cao khoa học. Đó là điều tốt, nếu đừng khập khiễng. Tính cố chấp lại cản trở lối đọc này...
III. Sáng tác đầu tay giữa hai thái cực
?oHoặc là xuất hiện bằng một kiệt tác, hoặc là tự vặn cổ mình?. Với sáng tác đầu tay, chỉ rất ít người - hoặc là đấng thiên tài hoặc là kẻ điên rồ - mới ở hai thái cực mà thiên tài Balzac (điên rồ!) chỉ ra. Còn lại, các văn nghệ sĩ chúng ta đu đưa ở giữa, theo những mức khác nhau. Với Quyên, tôi thấy tác giả có một sáng tạo văn chương hấp dẫn ở lối kể, tài năng ở văn phong, đặc sắc ở đề tài, nhân bản ở quan niệm... Tôi cũng thấy trong tác giả này có một nhà văn ?ovặn? toàn thân thể và toàn hình thể văn học của mình để ra cuốn tiểu thuyết đầu đời.
Đoạn văn định mệnh sau đây có thể là một trong các điều ấn tượng nhất cho cuốn sách:
?oKumar đi trước, đưa Quyên tới cuối dãy hành lang, dừng lại trước gian phòng có cánh cửa màu trắng. Cửa có cái lỗ kính quan sát như mắt chột. Anh gõ cửa, gọi lớn: ?oAnh Dũng ơi, có khách này!?
Theo dòng-nước-thứ-ba, con thuyền Quyên đi tìm lại dòng-nước-thứ-nhất. Trong cái mặt nạ trắng chỉ có một mắt. Vẻ bi hài diễn ra một cách nhẹ tênh, như cuộc sống vốn đã là và sẽ là...
IV. Một tác phẩm mới của dòng văn học Việt di dân và văn học toàn cầu hóa.
Nếu văn học của thế kỷ đã qua, trên căn bản, là văn học di dân, thì với thế kỷ này nhân loại đang và sẽ có một trào lưu văn học toàn cầu hóa.
Nhiều giải thưởng lớn của Mỹ, của thế giới đã dành tặng cho các trang văn về sự xa xứ sở, lìa tổ quốc. ở Việt Nam, hình như chúng ta vẫn coi văn chương di dân là chuyện-của-người-khác, trong khi đến nay có tới 3,5 triệu con dân Việt, rải hầu khắp các quốc gia, là nhân vật ngoài đời của dòng văn học ấy.
Văn, nhất là tiểu thuyết, chuyên về người Việt đi du học, lao động xuất khẩu, di dân ở Liên Xô - Đông Âu cũ đúng ra phải nhiều và hay hơn nữa. Dệt mộng đó, tôi cám ơn tiểu thuyết của Hữu Đạt, Thế Dũng... và nay Nguyễn Văn Thọ!
Văn học về người Việt tạm cư, định cư ở vùng Liên Xô - Đông Âu cũ đang cần phải trở thành một trong các điểm sáng trên bản đồ văn học Việt. Bởi Liên Xô - Đông Âu cũ từng cư mang một quá khứ vừa hào hùng vừa bi ai trong lịch sử, xã hội Việt Nam nửa thế kỷ qua. Điểm văn học đang sáng ấy cũng rất cần các ?otác phẩm lớn?, ?otác giả lớn? chuyên chở cái hào hùng bi ai của nó! Giữa làng văn Việt ở Liên Xô - Đông Âu cũ, cùng với Thế Dũng và Phạm Thị Hoài, Lê Minh Hà và Nguyễn Hoài Phương, Đoàn Minh Phượng và Phạm Hải Anh, Trần Hồng Hà và Đỗ Quyên, thì Nguyễn Văn Thọ không là
tác giả mở đường nhưng anh là nhà văn thành công nhất ở sứ mạng trên. Và Quyên là thể hiện tiểu thuyết hết mình của Nguyễn Văn Thọ - một truyện ngắn gia thành danh xuất sắc trên văn đàn Việt Nam hơn một thập kỷ qua.

Được msno99 sửa chữa / chuyển vào 06:14 ngày 17/03/2009
Được msno99 sửa chữa / chuyển vào 06:22 ngày 17/03/2009

V. Thêm khúc ca bi tráng về thân phận Việt, về Việt tính
Ai cũng có thể suy diễn Quyên là một cách gọi khác của Kiều. (Tất nhiên, không ai lại bảo rằng tôi có ý ví tiểu thuyết này của Nguyễn Văn Thọ với Truyện Kiều của Nguyễn Du!) Chỉ là để so sánh thân phận bèo nước của người phụ nữ Việt Nam trên dòng đời nơi đất lạ... Quyên ở đây cũng có sông Tiền Đường của mình (Trại tỵ nạn Goldberg), cũng gặp Thúc Sinh của mình (Phi), cũng chịu trận đòn ghen sinh tử với Tú Bà của mình (vợ của Phi), và cũng hạnh phúc với Từ Hải của mình (Kumar)... Chẳng thể làm phép ánh xạ 1-1 cho Kiều - Quyên! Mỗi thời đại có cái người đàn bà khác nhau, và
cái nỗi đàn bà cũng khác nhau ở từng chi tiết.
?oNgười Việt có các đặc tính gì?? - đó là câu hỏi khó theo suốt sự hình thành xã hội Việt trên mỗi thời kỳ. Nó, có lẽ, thành văn kể từ học giả Đào Duy Anh với Việt Nam văn hóa sử cương, và gần đây nhất là loạt bài, sách của nhà nghiên cứu Vương Trí Nhàn. Theo cái nhìn Việt tính, Quyên là một sáng tác văn nghệ vô tình chứa nhiều thông tin
xã hội học về thuộc tính của dân tộc Việt Nam.
Tất nhiên, điều đó càng đúng với các tiểu thuyết, truyện ngắn Việt Nam từng không chỉ làm chứng chỉ văn học cho xã hội nước nhà mà còn có thể xem như giấy thông hành văn chương Việt đến các quốc gia khác: Số Đỏ (Vũ Trọng Phụng), Đôi mắt (Nam Cao), Cuống rún chưa lìa (Bình Nguyên Lộc), Cũng đành (Dương Nghiễm Mậu), Thời xa vắng (Lê Lựu), Không có vua (Nguyễn Huy Thiệp), Nỗi buồn chiến tranh (Bảo Ninh),v.v...
Song Quyên lại cho thấy rằng, các nét hay dở trong nhân tính Việt đã hiển hiện khi người Việt Nam ra ngoài hình chữ S: Đức chịu đựng và kiên trì, sự tha thứ và nhạy cảm, độ mềm mại và dễ thích nghi ở Quyên; Tính cố chấp ở Hùng, Dũng; Sự liều mạng và nhẹ dạ ở Phi; Tính dũng cảm và tinh lanh ở Hùng; v.v... Lò đời của những người Việt du học,
di dân, vượt biên đã không cho phép các Việt tính, xấu cũng như tốt, có thời gian thử lửa.
Thiển nghĩ, mức độ thể hiện nhân tính Việt có thể được xem là một mã số liên quan tới sự thành bại cho các sáng tác văn xuôi của dòng văn học Việt Nam ở hải ngoại.
VI. Một số thành công về thi pháp, thủ pháp.
- Chất truyện ngắn:
Nhà báo Hoàng Điệp rất tinh khi nhận xét, rằng mỗi chương tiểu thuyết là mỗi câu chuyện về cuộc sống của cộng đồng người Việt không chỉ ở nước Đức. Đúng vậy! Các chương I, II, IV, VII,v.v... về thể loại, là các truyện ngắn gần như hoàn chỉnh hay thực sự hoàn chỉnh. Là một tay súng thiện xạ trên trường truyện ngắn và bút ký văn học, Nguyễn Văn Thọ - vô tình hay hữu ý - đã thể hiện thành công của mình ở một trường viết khác: Tiểu thuyết. Các chương truyện có thể đứng độc lập vốn là một thủ pháp mạnh ở những khuynh hướng sáng tác Hậu hiện đại. Trong tâm thức nghệ thuật cũng như ở ý đồ sáng tạo Quyên, rất có thể tác giả - vì là một môn đồ tốt của trường phái Hiện thực chân chính - đã chẳng cần quan tâm cái ?ochất Hậu? ấy đang được dư luận coi là tân kỳ.
Để được vậy, tác giả của Quyên, một là biết dung hòa ngôn ngữ truyện ngắn và ngôn ngữ tiểu thuyết, khiến các chương sau đời sống riêng của mình vẫn có độ mềm khi được đan cài thành khối đặc tiểu thuyết. Nhà văn đã làm chủ được độ chảy của câu. Hai là biểu đạt khéo tâm lí nhân vật và xung đột truyện, khiến độc giả muốn đọc tiếp, khi mỗi ?otruyện ngắn độc lập? chạy hết một chương như là chấm hết một vấn đề.
- Chất điện ảnh:
Ngay khi đọc bản thảo các truyện ngắn của Nguyễn Văn Thọ, tôi thường nghĩ, văn xuôi ông này dễ dựng phim lắm. Lôi cuốn, kịch tính. Tình tiết lâm ly. Chuyển cảnh bất ngờ. Không gian, thời gian đan nhau trong sự chao đảo tâm lý, sự kiện. Quan trọng: Đề tài thời thượng mang tải các nội dung kinh điển. Các điều ấy vẫn đúng và đặc biệt phát sáng trong tiểu thuyết Quyên. Nên, ngay ở Phần 1, tôi đã mạo muội coi đó như một cốt truyện dành cho các nhà làm phim.
Chúng ta dễ thấy là nhiều kỹ thuật điện ảnh ở Quyên đã làm nên các trang-văn-hình, cho phép độc giả mường tượng từng chi tiết của nhân vật, hoàn cảnh: Đoạn mô tả *** ở Chương I đã bộc lộ rất dữ dội bản năng của con người nơi biên giới, còn khi Quyên và Kumar ******** thì ống kính ngôn ngữ chỉ quay lướt để rồi lia về khung cảnh thiên nhiên, nơi tạo nên cái đẹp của ******** trong tình yêu. Lev Tolstoy, Bùi Ngọc Tấn từng có các tuyệt phẩm chữ nghĩa tả tình yêu dưới trăng như thế!
- Chất báo chí:
Lại vẫn nhà báo Hoàng Điệp cũng có lý khi chị cho rằng, Quyên có ?onhững chi tiết ăm ắp tính báo chí, khi tác giả chọn lựa cẩn trọng chúng đưa vào trang văn.? Theo các nhà phê bình trên thế giới, đặc tính này xuyên suốt đa số các tiểu thuyết hậu hiện đại trong nhiều chục năm qua.
Và chất tiểu thuyết:
Cuốn tiểu thuyết đầu tay này thành công, như một hội tụ đẹp của vài tiêu chí chính trong
nguyên tắc hiển nhiên là: Phi chất tiểu thuyết bất thành tiểu thuyết. ở Quyên, câu chuyện có cốt cách, lối dựng truyện chính tông, khe khắt mà vẫn tung hoành, thoải mái. Tả cảnh tả người đều nhuần nhụy...
Một độc sáng về thủ pháp là truyện có nhiều chi tiết ?osốc và nóng?, dù khốc liệt nhưng vẫn giữ được nhân bản. Ví như: Không để Dũng, chồng của Quyên, tái xuất hiện kể từ khi đuổi vợ đi; Quyên ******** với Phi bị vợ Phi bắt quả tang, Phi đâm chết vợ cứu người tình; Tro cốt Hùng được nằm trong khu vườn của dòng họ nhà Quyên; Hai bà mẹ Việt Nam và Sri Lanka trong việc chấp nhận Hùng vào gia đình Quyên và chấp Quyên vào gia đình Kumar; v.v... Ta còn có thể thấy độ mở về ý tứ trong không gian tiểu thuyết Nguyễn Văn Thọ (tiếc là nó ?ohơi bị mở? nên dễ tạo độ mờ ở tư tưởng tiểu thuyết.)
Một thủ pháp khác được tác giả giỏi sử dụng là các chi tiết ẩn dụ có mức khái quát về tính cách, số phận Việt. Trong truyện có hai cái vô tăm tích: Sự mất tích của Dũng và xuất xứ của Hùng. Các bí số này không thuộc về cái cụ thể của từng nhân vật. Nó là biểu hiện nghệ thuật cho sự giằng co giữa tính thiện và tính ác khi người Việt ra khỏi lãnh thổ của mình để mưu kế sinh nhai. Còn nữa, ngày nay trong kỹ thuật dàn dựng tiểu thuyết, tiết kiệm thông tin là điều các tác giả thường để tâm. Chính thế, truyện Quyên có khá nhiều nhân vật không có tên: hai người bạn của Huệ, anh thanh niên bị cưa chân gặp Quyên khi bán quần áo; còn ba người bồ của Thị chỉ có hỗn danh. Nguyễn Văn Thọ, qua trao đổi, cho rằng, ?otất cả những điều ấy vừa mang tính khái dẫn, ẩn dụ vừa không làm sự chú ý
của độc giả bị chi phối trong thời đại thông tin
tràn ngập.?
Có thể kể thêm sự cẩn trọng nơi ngòi bút của tác giả khi mô tả cảnh trí sự kiện. Chẳng hạn: như mầu đèn hay cảnh bão tuyết được tả không chỉ đúng quy luật thiên nhiên mà còn hợp tâm trạng nhân vật. Đó là các cách rất hiệu quả để dự báo tình huống tiếp theo, hoặc dẫn dụ độc giả đọc tiếp.
VII. Một ít nhược điểm
Tôi cho rằng, Quyên có không nhiều khoảng thoáng nghệ thuật để độc giả chiêm nghiệm, tham dự. Đây như một nhược điểm chung cho những tiểu thuyết đầu tay (chưa được là kiệt tác!) Các tác giả thường ?ohồ hởi phấn khởi? kể thay miệng lưỡi của nhân vật, hành động ?othay chân tay? của sự kiện. Tâm lý của nhân vật khó diễn tiến theo con tim của họ, mà lại bằng câu chữ của tác giả.
Nguyễn Văn Thọ không muốn là chủ nhân trên các trang văn nhiều tầng tâm lý? Khi tâm sự cùng tôi, anh cũng nghĩ rằng ở tiểu thuyết điều cốt yếu là những trường đoạn tâm lý và suy tư của nhân vật; thiếu chúng hay mô tả yếu, không logic, cuốn truyện dễ bị gãy. Và anh tự nhận đã sinh ra nhân vật Quyên quả là rất phức tạp. Hoàn cảnh sống ngặt nghèo đã tạo cho Quyên cách suy nghĩ không tuyến tính mà luôn có đột biến để vượt thắng hoàn cảnh, trở về bản ngã...
Về ngôn ngữ tiểu thuyết, trong một vài trường đoạn, tác giả có vẻ không bị sa vào sự từ tốn của Nàng tu từ và ưa chạy theo Chàng tự nhiên. Tác giả cho biết anh không quen lối tu từ lộ liễu, mân mê chữ nghĩa, mà thấy hợp hơn với cách chơi từ như Tô Hoài, nó hiện diện mà không hiện diện.
VIII. Tạm kết
Gần đây, vấn đề môi trường di dân, xu thế
hội nhập, bối cảnh toàn cầu hóa trong nghệ thuật ngôn từ đã được thể hiện rất rõ trong văn học tiếng Việt, dù tác giả có chủ ý hay không. ở kỷ nguyên E-mail và Intertnet, thời thế tạo ra nhà văn hơn là
ngược lại.
Nhiều tác phẩm văn xuôi của các tác giả ở ngoài nước như Đỗ Kh., Nam Dao, Nguyễn Văn Thọ, Đinh Linh, Lê Minh Hà, Thuận, Đoàn Minh Phượng... có đề tài và cách viết được văn đàn và nhất là độc giả trong nước coi như thuộc về mình. Khác với thơ, với văn xuôi, lại là tiểu thuyết, tác giả rất cần một cái đích ngoài nghệ thuật. Nên, nếu nói về nhân thân, trong những người viết hiện đang sinh sống ở ngoài hình chữ S mà tôi được quen biết, Nguyễn Văn Thọ có thể là người-trong-nước nhất. Nếu đúng vậy, thì đấy là điểm tựa sống còn của tiểu thuyết Quyên, để mà cùng những gì hay dở mang trên mình, nó xứng danh là một trong những cuốn sách cho thời đại di dân của chúng ta. Bạn thấy ở đó có văn chương Việt hiện đại nói về người Việt hiện đại trong cảnh quang thế giới như là không biên giới, trên màu da của mỗi sắc dân, theo nhịp đi của từng ngôn ngữ?
Trước khi chào tạm biệt các trang sách trong Quyên, xin diễn lại ý của T.S. Phạm Thành Hưng, nói về cuốn tiểu thuyết khác cũng của một tác giả Việt ở nước ngoài: Những văn phẩm này xuất hiện nhờ một môi trường sáng tác có tính toàn cầu, nơi va đập nhiều dòng văn hóa, nơi mà người Việt Nam có cơ hội tiếp nhận những cảm xúc và nhận thức sát thực và cần thiết.
Hà Nội - Vancouver, tháng 12-2008 Đ.Q
Mục lục
Trang
, Chương I 3
, Chương II 3
, Chương III 3
, Chương IV 3
, Chương V 3
, Chương VI 3
, Chương VII 3
, Chương VIII 3
, Chương IX 3
, Chương X 3
, Chương XI 3
, Chương XII 3
, Chương XIII 3
, Chương XIV 3
, Chương XV 3
, Chương XVI 3
, Chương XVII 3
, Chương kết 3
, Lời bạt của Đỗ Quyên
Đọc Quyên ở ngoài nước Đức 429

cắt
Được msno99 sửa chữa / chuyển vào 05:47 ngày 22/03/2009