Ruồi trâu - Etelle Lilian Voynick

II
Ý của người em cùng cha khác mẹ muốn cùng với Mông-ta-ne-li dạo chơi Thụy Sĩ chẳng làm cho Giêm-xơ Bớc-tơn hài lòng chút nào. Nhưng ông cấm đoán sao được khi cuộc du chơi ấy là 1 cuộc du chơi vô hại mà bạn đường là một vị giáo sư thần học, vả lại còn để nghiên cứu về vạn vật học nữa. Ác-tơ sẽ không hiểu được những nguyên nhân sâu xa vì sao ông từ chối và có thể cho ông là độc đoán, cực đoan, cho ông là thành kiến về tôn giáo hoặc chủng tộc mà họ hàng nhà Bớc-tơn thì lại rất tự hào về đức tính rộng lượng tân tiến của mình. Mọi người trong họ đều là người gốc đạo Tin lành và những nhà bảo thủ trung kiên từ hơn một thế kỷ nay, kể từ khi công ty thương thuyền " Bớc-tơn và con, Luân Đôn - Li-voo''c-nơ "ra đời.
Nhưng họ hàng nhà Bớc-tơn chủ trương rằng người quý phái nước Anh phải có thái độ vô tư cả với những người theo đạo Thiên chúa, một giáo mẫu xinh đẹp của những đứa con nhỏ của mình, thì những đứa con lớn như Giêm-xơ và Tô-mat-xơ cũng chỉ đành nuốt giận mà tuân theo ý trời, vì thực ra họ không chịu nổi việc mẹ kế của họ chỉ xấp xỉ tuổi họ.
Sau khi người cha mất, và nhất là sau khi người con cả lấy vợ thì không khí nặng nề trong gia đình lại càng rắc rối thêm. Nhưng khi Gơ-lê-đi-xơ còn sống thì cả hai người anh cũng cố hết sức bênh vực bà, chống lại miệng lưỡi độc ác của Giu-li. Họ cố gắng làm tròn nhiệm vụ của họ đối với Ác-tơ. Họ không thích cậu bé và cũng không giấu điều đó. Tất cả tình cảm của họ đối với em trai chỉ là đưa nhiều tiền cho em tiêu vặt và để cho em phóng khoáng tự do.
Trả lời bức thư của Ác-tơ là một ngân phiếu để chi tiền đi đường và dăm câu nói nhạt nhẽo, cho phép Ác-tơ muốn đi nghỉ hè đâu thì đi. Ác-tơ trích một nửa số tiền thừa để mua các sách vạn vật học và một số cặp bìa để đựng các vật mẫu, rồi chẳng bao lâu cùng các vị linh mục lên đường bắt đầu cuộc du lịch đầu tiên trên dãy núi An-pơ.
Từ lâu Ác-tơ chưa bao giờ thấy cha nhẹ nhõm như những ngày ấy. Sau câu chuyện làm cho Mông-ta-ne-li xúc động lần đầu tiên trong khu vườn hôm nọ, đến nay sự thăng bằng đã dần dần trở lại và bây giờ Mông-ta-ne-li đã bình tĩnh trước chuyện đó. Mông ta ne li cho rằng Ác-tơ còn non dại lắm. Quyết định của Ác-tơ chắc chưa phải là đã dứt khóat. Cũng chưa đến nỗi muộn. Với những lời khuyên bảo nhẹ nhàng và những lý lẽ đúng mức còn có thể làm cho Ác-tơ quay lại, rời bỏ con đường mà Ác-tơ vừa mới bước chân vào.
Họ định ở Giơ-ne-vơ vài hôm. Nhưng khi Ác-tơ vừa trông thấy những đường phố chói nắng và những đám người du lịch đứng đầy trên các nẻo đường bụi bặm ven hồ, thì anh nhăn nhó ngay. Mông-ta-ne-li theo dõi thái độ của Ác-tơ với một nụ cười bình tĩnh.
- Sao ? Con không thích nơi này ư, Carino ?
- Chính con cũng không biết nói thế nào nữa. Con vẫn chờ đợi được nhìn một khung cảnh khác hẳn như thế này, kể ra thì cảnh hồ rất đẹp và đồi núi cũng xinh tươi đấy...- Họ đứng trên đảo Rút-xô, và Ác-tơ đưa tay chỉ lên những nét dài và khắc khổ của rặng An-pơ Xa-voa...
- Nhưng thành phố thì câu nệ và vuông vắn quá, như đượm một vẻ gì của đạo Tin lành. Nó có vẻ tự mãn. Không, con không ưa thành phố này, nó giông giống như Giu-li vậy.
Mông-ta-ne-li bật cười :
- Thật không may, con đáng thương của cha ! Nhưng không hề gì, ta đi du lịch chỉ để tìm thú vui mà thôi, cũng chả cần ở đây lâu. Thôi, hôm nay ta hãy dạo thuyền buồm chơi trên hồ, và sáng mai ta sẽ lên núi.
- Nhưng thưa cha, chắc cha còn muốn ở đây chơi ?
- Con yêu quý, cha đã từng qua đây hàng chục lần rồi. Cha chỉ cốt sao cho con được vui trong cuộc đi chơi này với cha. Thế con muốn đi chơi đâu ?
- Nếu cha đi đâu cũng được thì con và cha sẽ đi ngược dòng sông , đi tới tận nguồn !
- Đi ngược dòng sông Rôn ấy ư ?
- Không, ngược sông Ác-vơ. Sông ấy chảy xiết lắm.
- Thế ta đi Sa-mô-ni vậy.
Suốt buổi chiều họ lênh đênh trên một chiếc thuyền buồm nhỏ. Những người thanh niên vẫn thích dòng sông Ác-vơ xám đục hơn là cảnh hồ mỹ lệ. Ác-tơ lớn lên bên bờ Địa trung hải nên đã quen nhìn những làn sóng biếc xanh. Những dòng sông nước chảy xiết bao giờ cũng lôi cuốn tâm hồn Ác-tơ và vì thế, dòng nước cuồn cuộn của sông Ác-vơ từ vùng băng giá chảy về làm anh say mê hết sức.
Ác-tơ nói :
- Thế này mới thật là sông chứ. Chảy như thế này mới thật say mê !

Sáng sớm hôm sau , họ lên đường đi Sa-mô-ni. Con đường chạy qua một thung lũng phì nhiêu. Nhìn cảnh vật chung quanh, Ác-tơ cảm thấy lòng mình phơi phới. Nhưng gần tới Cờ-luy-dơ thì họ phải ngoặt vào một quãng đường quanh co. Những ngọn núi lớn hình răng cưa vây chặt lấy họ. Ác-tơ trở nên nghiêm nghị và trầm ngâm. Từ Xanh-mác-tanh họ chầm chậm leo đèo. Họ nghỉ đêm trong những mái nhà gỗ ven đường hoặc ở những xóm làng nhỏ bé rồi lại tiếp tục lên đườn, không bó mình theo một hành trình nhất định. Cảnh thiên nhiên của vùng núi An-pơ để lại một ấn tượng sâu sắc trong tâm trí Ác-tơ, và khi gặp con thác đầu tiên anh đã cảm thấy rộn ràng vui sướng. Nhưng càng tới gần những ngọn núi tuyết bao nhiêu thì Ác-tơ càng trở nên say sưa mơ mộng bấy nhiêu. Tâm trạng này của Ác-tơ, Mông-ta-ne-li mới thấy lần này là lần đầu tiên. Hình như giữa chàng thanh niên và những ngọn núi này có một sợi dây liên lạc thần bí nào. Ác-tơ có thể yên lặng hàng giờ giữa tiếng âm vang của nhưng cây thông âm u, bí ẩn, đưa mắt theo dõi những thân cây cao thẳng mà nhìn vào thế giới chan hòa ánh nắng đang nhuộm vàng những ngọn núi sáng long lanh và những vách đá trơ trụi. Mông-ta-ne-li theo dõi Ác-tơ một cách buồn rầu, thèm muốn.
Một hômm Ác-tơ đã nằm hơn một tiếng đồng hồ trên mặt đất đầy rêu, mở to mắt chăm chú nhìn mãi những ngọn núi cao óng ánh và khoảng trời xanh thăm thẳm. Mông-ta-ne-li bèn rời trang sách, nhìn Ác-tơ mà hỏi :
- Cha muốn biết con trông thấy cái gì ở đó, Carino ?
Họ định nghỉ đêm trong một xóm làng tĩnh mịch cách thác nước Đi-ô-dơ không xa, nên đến chiều họ không đi theo đường lớn mà leo lên mỏm núi mọc đầy thông để ngắm cảnh hoang hôn buông dần trên nhưng ngọn núi lô nhô và trên đỉnh Mông-bờ-lăng. Ác-tơ ngẩng đầu say sưa nhìn khung cảnh huyền ảo trước mặt và trả lời Mông-ta-ne-li :
- Con trông thấy gì ư, thưa cha ? Con tưởng như nhìn thấy qua một bức màn pha lê sẫm một sinh linh vĩ đại mặc quần áo trắng trên khoảng không gian xanh thẳm vô cùng tận ấy. Bao thế kỷ nay, sinh linh ấy đã chờ đợi ơn thiêng liêng của Chúa soi sáng cho.
Mông-ta-ne-li thở dài.
- Xưa kia cha cũng đã từng thấy những cảnh tượng như con nói.
- Thế hiện nay ?
- Nay thì không. Không bao giờ cha còn thấy những cảnh tượng như thế nữa. Cha biết rằng những cảnh tượng ấy chưa biến mất, nhưng đối với những cảnh tượng ấy mắt cha đã nhắm lại không còn nhìn thấy nữa rồi. Bây giờ cha nhìn thấy những cảnh tượng khác hẳn.
- Vậy cha nhìn thấy gì ?
- Nhìn thấy gì ư, Carino ? Trên cao cha nhìn thấy khoảng trời xanh và đỉnh núi tuyết trắng xóa, nhưng ở dưới kia cha nhìn thấy một cảnh khác hẳn thế- Mông-ta-ne-li chỉ tay xuống dưới chân đèo.
Ác-tơ quỳ gối cúi người trên bờ vực nhìn xuống những cây thông to lớn thu mình dưới ánh hòang hôn, đứng thẳng tắp trên các bờ sông như những người lính gác. Một lát sau, mặt trời đỏ như cục than hồng đã khuất mình sau mỏm đá lô nhô và mọi vật như ngừng đọng lại và mờ mịt cả. Một cái gì đen tối, dữ tợn trùm lên khắp thung lũng. Những mỏm đá lô nhô ở phía tây mọc thẳng lên trời như những chiếc vuốt nhọn của một hung thần sắp sửa nhảy xuống vồ mồi mà đem xuống cửa miếng há hốc của vực thẳm nơi rừng rú đương rên rỉ trong gió. Những ngọn thông cao lớn vươn lên như những lưỡi dao nhọn, thầm thì trong tiếng reo vi vút :" hãy rơi xuống đây!" Suối nước réo ầm ầm trong đêm tối, tuyệt vọng xô mình vào những vách đá đứng sừng sững như vách nhà tù.
- Cha! Ác-tơ nhỏm dậy rùng mình lui khỏi bờ vực thẳm- Thật giống địa ngục !
- Không, con ạ! Mông-ta-ne-li nhẹ nhàng nói - Nó giống như linh hồn con người.
- Linh hồn của những kẻ mà hàng ngày con vẫn gặp trên đường phố !
Ác-tơ co rúm mình, nhìn vào bóng đêm phía dưới. Sương mù mờ trắng trôi giữa rừng thông, dừng lại chầm chậm trên dòng suối đang giẫy chết tuyệt vọng, thật giống như một bóng ma ủ rũ, không đủ sức thốt ra một lời an ủi.
Bỗng Ác-tơ nói :
- Trông kìa ! Những kẻ chơi vơi trong tăm tối đã nhìn thấy ánh sáng mặt trời rồi !
Đằng đông ánh hoàng hôn đốt cháy những đỉnh núi tuyết. Nhưng rồi, ngay sau khi những tia nắng mờ đó tắt đi, thì Mông-ta-ne-li quay lại đặt tay lên vai Ác-tơ :
- Thôi về đi, Carino. Trời đã tối, khéo lạc đường.
- Mỏm đá kia thật giống như một người đã chết. - Ác-tơ nói như vậy, mắt rời khỏi đỉnh núi tuyết còn lóng lánh ở đằng xa trong ánh hoàng hôn.
Họ từ từ xuống núi, len lỏi giữa những hàng cây đen tối và tiến về phía nhà trọ.

Khi bước vào phòng ăn, nơi Ác-tơ đang ngồi đợi, Mông-ta-ne-li thấy rằng cậu bé đã lãng quên những cảnh đen tối ảm đạm vừa qua và dường như đã biến thành một con người khác hẳn.
- Cha, mời cha lại đây ! Cha xem con chó ngộ nghĩnh chưa này ! Nó nhảy nhót được bằng hai chân sau đấy !
Cậu bé say mê con chó và những bước nhảy tung tăng của nó, chẳng khác gì một giờ trước đây cậu đã say mê cảnh hòang hôn trên núi An-pơ.
Bà chủ nhà, một người đàn bà má đỏ mặc bộ cánh trắng , hai tay đẫy đà chống ngang hông, mỉm cười nhìn Ác-tơ đùa với con chó.
Bà nói với con gái bằng tiếng địa phương :
- Trông cậu ấy nô nghịch như thế thì chắc chắn cậu ấy chẳng phải lo nghĩ nhiều. Cậu ấy xinh trai quá.
Ác-tơ đỏ mặt như một cô học trò, còn bà chủ thấy anh hiểu câu nói của mình thì liền bỏ đi, buồn cười vì nỗi thẹn thò của anh.
Trong bữa cơm anh chỉ bàn về chương trình đi chơi sắp tới, bàn chuyện leo núi, chuyện tìm cây cỏ. Những hình ảnh huyền ảo vừa qua dường như chẳng có gì ảnh hưởng đến tâm tình cũng như khẩu vị của anh cả.
Sáng sớm hôm sau, khi tỉnh dậy Mông-ta-ne-li đã không thấy Ác-tơ đâu nữa. Trước lúc rạng đông, Ác-tơ đã lên trên đồng cỏ cao để " giúp Gát-spa-ru chăn dê" rồi.
Nhưng sắp tới giờ ăn sáng thì Ác-tơ chạy xổ vào buồng đầu không mũ, vai công kênh một cô bé chừng 3 tuồi và tay ôm một bó hoa dại lớn.
Mông-ta-ne-li nhìn Ác-tơ mỉm cười. Thật hòan toàn khác hẳn với Ác-tơ nghiêm nghị trầm lặng tại Pi-dơ và Li-voo''c-nô trước đây.
- Đi đâu về thế, quái con ? Chưa ăn gì cả mà đã chạy khắp núi rồi.
- A, thưa cha, trên ấy hay lắm! Mặt trời mọc trên đỉnh núi, tráng lệ biết bao ! Sương xuống nhiều quá. Này, cha trông !
Ác-tơ nhấc chân giơ chiếc giày ướt át bùn lên.
- Lúc đi chúng con chỉ mang theo một ít bánh và pho-mát, nhưng đến đồng cỏ chúng con được uống sữa dê...Khiếp lắm cơ ! Nhưng con lại đã đói rồi. Với lại con cũng muốn cho cô bé này ăn một tý gì nữa cơ. Này, có muốn uống mật không, A-nét ?
Ác-tơ ngồi xuống, đặt cô bé vào lòng rồi xếp gọn hoa lại cho nó.
Mông-ta-ne-li vội ngăn :
- Thôi, thôi ! Thế rồi lại cảm đấy. Đi thay quần áo đi...A-nét, lại đây cháu...Con thấy con bé này ở đâu Ác-tơ ?
- Ở tận cuối làng ạ. Nó là con gái của ông thợ giầy mà chúng ta gặp hôm qua đấy. Cha trông nó có đôi mắt xinh kháu khỉnh chưa ! Trong túi nó lại có một con rùa tên là Ca-rô-li-na.
Sau khi Ác-tơ thay bít tất ướt và xuống ăn lót dạ, thì thấy cô bé ngồi trong lòng vị linh mục. Nó liến thoắng kể chuyện con rùa. Nó đặt con rùa nằm ngửa trong lòng bàn tay mũm mĩm để "monsier" thấy cẳng rùa ngọ nguậy.
Nó nói với giọng người lớn :
- Monsieur trông này ! Ca-rô-li-na nó đi giày đây này !
Mông-ta-ne-li ngồi chơi với A-nét, vuốt mái tóc của nó, xem con rùa ngộ nghĩnh và kể cho nó nghe những chuyện cổ tích thật hay.
Bà chủ nhà vào dọn bàn thấy A-nét đang móc túi của vị mặc quần áo cố đạo nghiêm trang thì rất đỗi ngạc nhiên.
Bà nói :
- Thật là trời xui con trẻ nhận ra người tốt bụng. A-nét tính hay sợ người lạ, thế mà bây giờ thấy cha, nó lại chẳng sợ sệt gì cả kia. Kể cũng thật lạ lùng ! A-nét, cháu quỳ xuống xin cha ban phép lành cho. Cha sẽ ban phúc cho cháu đấy cháu ạ...
Một giờ sau, khi hai người đi trên đồng cỏ chói nắng, Ác-tơ nói :
- Thưa cha, con thật không ngờ cha lại khéo vui đùa với con trẻ thế. Con bé cứ nhìn cha chằm chặp. Thưa cha, con...
- Sao ?
- Con định nói rằng...rất tiếc tại sao Giáo hội lại cấm không cho các cha kết hôn. Con thật không hiểu vì sao. Giáo dục trẻ con - đó là một việc rất quan trọng lắm chứ ! Ngay từ lúc lọt lòng, nếu trẻ em được sống giữa những ảnh hưởng tốt thì hay biết bao. Con tưởng rằng , người nào sự nghiệp càng cao quý bao nhiêu, cuộc sống càng trong sạch bao nhiêu thì người đó càng xứng đáng làm nhiệm vụ người cha bấy nhiêu. Thưa cha, con tin rằng nếu cha không bị ràng buộc bởi lời thề, mà cha lập gia đình thì con cái của cha chắc sẽ rất...
- Im đi con !
Câu nói ấy thốt ra bằng một giọng thì thầm vội vã nên càng làm sâu sắc thêm sự im lặng.
Thấy nét mặt Mông-ta-ne-li sa sầm, Ác-tơ rất buồn và nói tiếp :
- Thưa cha, con nói như thế có gì sai đâu ? Cũng có thể con lầm nhưng con nghĩ như thế nào thì nói như thế ấy...
Mông-ta-ne-li dịu dàng đáp :
- Có lẽ con chưa thật hiểu rõ những lời con nói. Vài năm nữa con sẽ biết nhiều. Bây giờ ta hãy nói chuyện khác thì hơn.
Đó là vết rạn nứt đầu tiên trong không khí thoải mái và hòa hợp hoàn toàn giữa hai người từ lúc nghỉ hè đến nay.
Từ Sa-mô-ni, Mông-ta-ne-li và Ác-tơ vượt qua đỉnh Tết--tơ-noa. Đến Mác-ti-nhi thì họ tạm dừng chân vì thời tiết rất oi ả.
Sau bữa cơm trưa, họ bước lên sân thượng khuất nắng của khách sạn. Một cảnh núi rừng mỹ lệ mở ra trước mắt. Ác-tơ đem hộp mẫu cây cỏ ra và say sưa nói chuyện với Mông-ta-ne-li về thực vật học. Họ nói với nhau bằng tiếng Ý.
Hai họa sĩ người Anh cũng đang ngồi ở sân thượng. Một người khác thì phác họa phong cảnh, còn người kia thì tán dóc. Người này không ngờ rằng hai người kia hiểu được tiếng Anh.
Hắn nói :
- Thôi, Uy-li, xếp cái trò vẽ phong cảnh lăng nhăng ấy đi! Vẽ anh chàng người Ý đẹp trai đang ngồi mải mê với mấy cái lá mèo lười kia kìa ! Mày hãy trông đôi lông mày của nó! Thay chiếc kính lúp trong tay nó bằng một cây thánh giá, thay chiếc quần soo''c và chiếc áo ngắn bằng một bộ áo La Mã thì mày sẽ vẽ nên một tín đồ Thiên chúa giáo hết sức điển hình của những thế kỷ đầu tiên.
- Thiên chúa thiên chiếc gì ! Khi ăn cơm tao ngồi cạnh nó. Nó thích gà rán như thích đám cỏ kia vậy. Còn nói gì nữa, thằng bé kháu lắm, nước da màu ô-liu thật tuyệt. Nhưng ông bố nó còn đáng vẽ hơn nhiều.
- Bố nó ấy à, ai thế ?
- Bố nó ngồi ngay trước mặt mày ấy, mày không chú ý à ? Khuôn mặt ông ta thật là đẹp.
- Chà cái thằng mê-tô-đít này, mày đần thật ! Mày không nhận ra cả cố đạo Thiên chúa giáo à !
( Méthodiste : tín đồ hội giám lý-một môn phái của đạo Cơ đốc, xuất hiện hồi thế kỷ 18 ở Anh )
- Cố đạo ư ! Ừ nhỉ ! Chết chưa ! Tao quên mất, họ thề không phá giới và không gì gì nữa cơ mà...Thôi, thế thì ta cũng có thể thương hại ông ta một tí, cho thằng bé là cháu gọi bằng bác vậy.
Đôi mắt tươi cười đung đưa nhìn Mông-ta-ne-li, Ác-tơ nói thầm :
- Sao họ ngu thế ! Dù sao họ cũng còn tốt là nhận thấy con giống cha lắm. Con cũng muốn làm cháu thực của cha...Cha, sao thế ! Sao mạt cha tái đi ?
Mông-ta-ne-li đứng dậy, lấy tay sờ trán. Giọng khàn khàn và yếu ớt, ông nói :
- Cha hơi chóng mặt. Chắc sáng nay cha dãi nắng nhiều quá. Cha đi ngả lưng một tí đây, Carino ạ. Vì nóng quá đấy thôi.

*
* *

Sau 2 tuần du ngoạn bên bờ hồ Luy-xéc-nơ,Ác-tơ và Mông-ta-ne-li vượt đèo Xanh Gô-ta trở về Ý. Tiết trời lúc nào cũng thuận lợi nên cuộc chơi nào cũng đều thú vị cả. Nhưng niềm vui trong lòng họ những ngày đầu tiên bây giờ đã biến mất.
Mông-ta-ne-li luôn luôn băn khoăn nghĩ cách nói với Ác-tơ câu chuyện nghiêm trang mà Mông-ta-ne-li tưởng rằng kỳ nghỉ hè này dễ nói hơn cả. Trên đồi ác-vơ, Mông-ta-ne-li cố ý tránh nhắc tới câu chuyện mà họ đã bàn với nhau trong vườn, dưới cây mộc lan. Mông-ta-ne-li nghĩ rằng nếu đem câu chuyện nặng nề ấy làm đen tối những nguồn vui đầu tiên mà thiên nhiên vùng An-pơ đã đem lại cho một tâm hồn nghệ sĩ như Ác-tơ thì thật tàn nhẫn quá. Nhưng từ ngày ở Mác-ti-nhi đến nay, cứ mỗi buổi sáng Mông-ta-ne-li tự nhủ thầm :
" Hôm nay phải nói với nó mới được ", nhưng cứ đến tối thì lại " Thôi, để mai ". Nghỉ hè sắp hết mà Mông-ta-ne-li vẫn tự nhủ thầm " Mai, mai ".Điều kìm hãm Mông-ta-ne-li chính là một cảm nghĩ mờ mờ tê lạnh, thấy rằng quan hệ giữa 2 người không còn như cũ nữa, mà dường như có một tấm màn vô hình ngăn cách họ. Mãi đến buổi chiều cuối cùng của vụ hè Mông-ta-ne-li mới đột nhiên hiểu rằng nếu muốn nói thì chỉ có nói ngày hôm nay.
Họ ở lại Lu-ga-nô để nghỉ đêm sáng hôm sau sẽ lên đường về Pi-dơ. Mông-ta-ne-li định ít nhất cũng tìm xem đứa con yêu của mình đã sa vào vũng lầy tai hoạ của tình hình chính trị nước Ý tới mực nào.
Sau khi mặ trời đã khuất, Mông-ta-ne-li nói :
- Tạnh mưa rồi, carino ạ. Bây giờ là lúc đi ngắm cảnh hồ. Đi đi, cha muốn nói chuyện với con.
Họ men theo bờ hồ, tới một nơi vắng vẻ tĩnh mịch, rồi ngồi lên bức tường đá thấp, cạnh tường là một bụi hồng dại chi chít đầy quả đỏ tía. Trên cành cao còn run rẩy một vài đoá hồng nhỏ muộn màng màu trắng sữa đã phai tàn và đầm đìa giọt mưa, như đang rưng rưng khóc. Lướt trên mặt hồ phẳng lặng và xanh rờn là một con thuyền nhỏ với cánh buồm trắng nhẹ nhàng rung rinh trong làn sương ấm. Con thuyền mảnh khảnh trông thật giống cánh hoa màu bạc buông trên mặt nước. Cao cao trên ngọn Mông-tơ San-va-to, cửa sổ một chiếc nhà cô quạnh của dân mở rộng, trông giống như một con mắt vàng. Những đoá hồng cúi đầu mơ ngủ dưới bầu trời đầy mây của tiết tháng chín : nước hồ rì rào xô từng đợt lên những viên cuội ven bờ.
Mông-ta-ne-li bắt đầu nói :
- Đã lâu nay, chỉ tới giờ phút này cha mới có thể bình tĩnh nói chuyện được với con. Rồi đây con sẽ trở về với công việc nhà trường, với chúng bạn, còn cha thì cũng sẽ rất bận trong suốt mùa đông tới. Cha muốn biết rõ, rồi đây cha và con sẽ ăn ở ra sao. Và nếu con...
Mông-ta-ne-li ngừng một chút rồi chậm dãi nói :
- Và nếu con cảm thấy rằng vẫn có thể tin cha được như xưa thì cha muốn con không nên nói với cha như trong vườn trường dòng dạo nọ, mà nên nói thật cho cha hay rằng con sẽ đi xa tới mức độ nào.
Ác-tơ nhìn mặt nước lăn tăn, bình tĩnh lắng nghe và im lặng.
Mông-ta-ne-li tiếp :
- Nếu con có thể trả lời được thì con cho cha rõ là con đã ràng buộc mình bằng một lời thề hoặc...bằng một cái gì khác.
- Cha thân yêu, con chẳng có gì nói với cha cả, con chẳng ràng buộc gì mình cả, nhưng con vẫn bị ràng buộc.
- Cha không hiểu...
- Những lời thề có ý nghĩa gì ? Ràng buộc con người không phải là lời thề. Chỉ cần mình tự cảm thấy thiết tha với một điều nào đó, thế là đủ rồi. Ngoài cái đó ra, chẳng có gì ràng buộc được mình cả.
- Thế nghĩa là điều đó...điều đó không thể thay đổi được ư Ác-tơ, con đã nghĩ kỹ về những lời con nói chưa ?
- Thưa cha, cha hỏi con có tin cha không. Vậy thì cha cũng có thể tin con không ? Bởi vì nếu có gì thì con đã nói cho cha nghe. Nhưng những chuyện ấy nói cũng chẳng ích gì. Con vẫn không quên và sẽ không bao giờ quên những lời cha nói với con chiều hôm ấy. Nhưng con phải đi theo con đường của con đi, tới phía ánh sáng đang bừng lên trước mặt con.
Mông-ta-ne-li ngắt một đoá hoa nhỏ khỏi bụi hồng, bứt từng cánh hoa và ném xuống nước.
- Con đã nói đúng, Carino. Thôi đủ rồi, ta đừng nói chuyện ấy nữa. Mà nói nhiều cũng chẳng ích gì...Thôi, ta về đi.

III
Thu và đông trôi qua không có việc gì xảy ra. Ác-tơ học rất chăm nên chẳng mấy lúc rỗi. Tuy vậy mỗi tuần một hoặc hai lần, anh vẫn bớt thời giờ tới thăm cha Mông-ta-ne-li. Đôi khi Ác-tơ mang sách đến nhờ giảng những đoạn khó, và những lúc ấy câu chuyện chỉ xoay quanh nội dung của đoạn văn thôi. Cảm thấy một hàng rào vô hình đã ngăn cách hai người, Mông-ta-ne-li cố tránh mọi cái gì tỏ ra mình muốn giữ lại sự thân mật xưa kia. Việc Ác-tơ đến thăm bây giờ chỉ đem lại cho Mông-ta-ne-li nhiều đắng cay hơn là sung sướng. Chịu đựng tình trạng luôn căng thẳng, làm ra vẻ bình tĩnh và đối xử y như không có việc gì xảy ra thì thật là khó. Ác-tơ cũng nhận thấy là sự thay đổi tế nhị trong cách đối xử của cha và phảng phất cảm thấy rằng điều đó có liên quan gì tới câu chuyện nặng nề về " những tư tưởng mới" của mình, nên cũng tránh nhắc tới điều mình hằng suy nghĩ ấy.
Nhưng dù sao Ác-tơ vẫn chưa bao giờ yêu Mông-ta-ne-li một cách thắm thiết như bây giờ. Trước kia, khi cảm thấy vướng mắc và trống rỗng trong tâm hồn thì Ác-tơ dốc sức nghiên cứu khoa học thần học, làm đúng lẽ đạo dạy để xua tan những cảm giác ấy. Nhưng từ khi tiếp xúc với "nước Ý trẻ" thì cảm giác ấy đã tan đi không để lại vết tích nào.
( nước Ý trẻ : tên một đảng cách mạng của tiểu tư sản, dưới sự lãnh đạo của Giu-dép-ê Mát-di-ni lập ra năm 1831 ở Thuỵ sĩ để đấu tranh giải phóng nước Ý khỏi ách thống trị của Áo, thống nhất đất nước và lập ra nền cộng hoà Ý. )
Tính mơ mộng ốm yếu do nỗi cô đơn và do những đêm săn sóc mẹ bên giường bệnh cùng với những mối hoài nghi trước kia, Ác-tơ dùng khấn cầu để lẩn trốn, nay cũng không còn nữa. Cùng một lúc với sự say mê mới, với một lý tưởng mới và rõ hơn về tôn giáo (vì trong phong trào sinh viên, Ác-tơ không chỉ thấy cơ sở chính trị mà còn thấy nhiều hơn về cơ sở tôn giáo), Ác-tơ còn có một vảm giác bình tĩnh, thấy lòng thoải mái, tâm hồn thảnh thơi, yêu mến mọi người. Đối với Ác-tơ toàn thế giới chói loà ánh sáng mới. Ác-tơ đã tìm thấy những khía cạnh mới rất đáng yêu trong con người, ngay cả ở những người mà trước kia Ác-tơ lấy làm khó chịu. Năm năm qua, Mông-ta-ne-li đối với Ác-tơ là một người anh hùng lý tưởng thì ngày nay Ác-tơ có cảm tưởng rằng Mông-ta-ne-li là một nhà tiên tri tương lai của tín ngưỡng mới, đang mang theo một đạo hào quang mới trên đầu. Ác-tơ say sưa nghe cha giảng đạo, cố tìm ra mối quan hệ huyết mạch của những câu giảng đạo ấy và những lý tưởng cộng hoà. Ác-tơ cố gắng nghiên cứu kinh thánh và rất vui sướng với khuynh hướng dân chủ của đạo Cơ đốc sơ kỳ.
Một ngày tháng giêng, Ác-tơ đến trường dòng để trả sách. Thấy cha giám đốc đi vắng, anh bèn vào phòng làm việc riêng của Mông-ta-ne-li. Ác-tơ đặt sách lên giá, định bước ra thì bỗng thấy một quyển sách nằm trên bàn giấy. Đó là tuyển tập " De Monarchia" ( Luận về chính phủ quân chủ) của Đăng-tơ. Ác-tơ cầm lấy đọc và phút chốc đã mê mải đến nỗi cửa mở ra rồi đóng lại mà anh vẫn không hay. Chỉ mãi tới khi sau lưng vang lên tiếng nói của Mông-ta-ne-li thì Ác-tơ mới ngừng đọc.
Cha liếc nhìn tên sách rồi nói :
- Không ngờ hôm nay con lại đến. Cha vừa định cho người hỏi xem tối nay con có đến được không.
- Có gì quan trọng hở cha ? Tối nay con có hẹn nhưng nếu...
- Thôi, mai cũng được. Cha muốn được gặp con. Thứ ba này cha đi rồi. Cha được triệu về La-mã.
- Về La-mã ư ? Có lâu không ?
- Trong thư chỉ nói là " tới sau lễ phục sinh" thôi. Thư của Va-ti-căng. Cha đã định cho con biết, nhưng lúc thì cha bận, lúc thì chuẩn bị đón giám đốc mới.
- Thưa cha, con chắc cha không rời bỏ trường này ?
- Đành phải đi thôi. Nhưng cha còn về Pi-dơ nữa. Ít nhất là về một thời gian.

- Nhưng tại sao cha lại bỏ trường ?
- Ấy...Bề trên định phong cha làm giám mục, nhưng lệnh đó còn chưa được công bố chính thức !
- Nhưng cha được bổ nhiệm ở đâu cơ ?
- Chính vì thế mà phải về La-mã mới biết được. Chưa quyết định hẳn là cha sẽ làm giám mục ở địa phận vùng núi An-pe-nanh hay làm giám mục tại đây.
- Thưa xha, cha giám đốc mới được bổ nhiệm chưa ?
- Rồi, đó là cha Các-đi. Mai sẽ đến.
- Thật là đột ngột quá !
- Ừ...nhưng quyết định của Va-ti-căng thường đến phút cuối cùng mới được công bố.
- Cha có quen cha giám đốc mới không ?
- Cha không quen biết riêng, nhưng nghe người ta khen cha ấy lắm. Đức giám mục Be-lô-ni viết thư cho cha, nói cha Các-đi học vấn rất uyên thâm.
- Cha đi thì trường sẽ thiệt thòi nhiều lắm.
- Cha không biết trường sẽ ra thế nào, nhưng con thân yêu, chắc con sẽ cảm thấy thiếu cha. Có lẽ cũng gần như cha cảm thấy thiếu con vậy.
- Vâng. đúng thế. Nhưng dù sao con cũng mừng cho cha.
- Mừng, ư con ? Còn cha thì cha không biết cha có mừng không.
Mông-ta-ne-li ngồi vào bàn, vẻ mặt bơ phờ như thực sự không vui mừng gì về chức trọng quyền cao mà mình sắp được thụ phong, bổ nhiệm.
Sau giây lát yên lặng. Mông-ta-ne-li bắt đầu nói :
- Ác-tơ, chiều nay con có bận gì không ?Nếu không con hãy ở lại với cha, vì tối nay con không đến thăm cha được. Cha thấy bứt rứt trong người. Cha muốn trước khi đi còn được gần con nhiều hơn.
- Được ạ. Nhưng đến 6 giờ con sẽ phải đi...
- Đi họp phải không ?
Ác-tơ gật đầu, Mông-ta-ne-li vội chuyển ngay đầu đề câu chuyện :
- Cha muốn nói đến việc của con. Khi cha không ở đây con cần có một cha linh hồn cho con.
- Khi nào cha trở về thì con sẽ có thể xin cha giải tội cho cơ mà ?
- Sao con lại nói thế, Carino ? Đây là cha chỉ nói thời gian ba tháng bốn tháng mà cha đi vắng. Con có ưng một cha ở nhà thờ Đức bà Ca-ta-ri-na giải tội cho con không ?
- Xin vâng.
Họ nói chuyện với nhau chút ít về những việc khác. Rồi Ác-tơ đứng dậy :
- Thưa cha, con đi đây. Anh em họ đang đợi con.
Một vẻ thẫn thờ lại hiện trên gương mặt Mông-ta-ne-li.
- Đã đi ngay ư ? Thế mà vừa rồi cha tưởng đã thoát khỏi những ý nghĩ đen tối. Thôi được con đi.
- Kính chào cha. Nhất định mai con sẽ đến.
- Con có thể đến sớm một chút để cha kịp gặp riêng con. Mai cha Các-đi tới...Ác-tơ yêu quý, cha xin con hãy thận trọng, điều gì chưa nghĩ kỹ thì chưa nên làm, ít nhất là cho tới khi cha trở lại. Con chưa rõ lòng cha lo cho con biết chừng nào khi cha không ở đây !
- Thưa cha, cha đừng lo. Vạn sự đều bình yên cả, và còn bình yên lâu.
- Thôi, con đi.
Mông-ta-ne-li giật giọng nói như vậy rồi cúi đầu trên bàn viết.

Bước vào phòng họp của sinh viên, người mà Ác-tơ trông thấy đầu tiên chính lại là con gái bác sĩ Ua-ren, bạn gái của Ác-tơ từ thời còn để chỏm. Cô ngồi bên cửa sổ tận góc phòng, đang chăm chú nghe một thanh niên cao lớn mặc bộ quần áo cũ kiểu Lôm-bác-đi, nói chuyện. Anh ta là một trong "những người khởi xướng" của phong trào. Mới qua mấy tháng mà cô bé khác hẳn trước : Lớn lên và trở thành một thiếu nữ đến thì. Chỉ còn đôi bím tóc to và đen sau lưng cô là gợi lại hình ảnh một nữ sinh thủa bé. Cô bận tòan đen, đầu cũng quàng một chiếc khăn đen vì gió lạnh lùa manh vào phòng họp. Trên ngực cô đeo một cành bách nhỏ, huy hiệu của " Nước Ý trẻ ". Anhthanh niên người Lôm-bác-đi đang say sưa nói về những nỗi đói khổ của nông dân Ca-la-bơ-ri. Còn cô gái thì ngồi nghe, tay chống cằm, mắt nhìn xuống sàn. Nhìn cô, Ác-tơ thấy hiện ra trước mắt một cảnh đau buồn. Thần Tự do đang khóc than nền cộng hòa đã mất. (Vậy mà Giu-li cứ chê bai nào là một cô gái cao quá khổ, nào mặt tái, mũi dô, nào chiếc áo ngoài đã cũ và ngắn cũn cỡn.)
Khi có người gọi chàng thanh niên Lôm-bác-đi ra đầu phòng kia, Ác-tơ lại gần cô gái nói :
- Dim, cũng ở đây à ?
Dim- đó là tên hồi nhỏ và là tên gọi tắt của Di-ni-phơ, tên đặt lúc rửa tội. Bạn gái người Ý thường gọi cô ta là Giê-ma.
Dim ngẩng đầu và ngạc nhiên :
- Ác-tơ ! Ồ, tôi không biết là anh cũng ở đây !
- Tôi cũng không ngờ lại gặp Dim ở đây. Dim ạ ! Từ hồi nào...
Cô vội ngắt lời :
- Không, anh ạ. Tôi chưa phải là Đảng viên. Tôi mới làm được vài ba công tác nhỏ thôi. Tôi có quen với Bi-ni...Anh chắc biết Các-lô Bi-ni chứ ?
- Tất nhiên có.
Bi-ni là người lập ra chi bộ Li-voo''c-nô, trong " nước Ý trẻ" ai cũng biết anh ta.
- Ấy, chính Bi-ni nói chuyện với tôi về việc này. Tôi liền yêu cầu Bi-ni cho dự cuộc hội nghị sinh viên. Sau Bi-ni có viết thư đến Phơ-lo-răng-xơ cho tôi...tôi có dự lễ Nô-en tại Phơ-lo-răng-xơ, anh có biết không nhỉ ?
- Không, dạo này tôi ít được tin nhà lắm.
- À, ừ nhỉ...Thế là tôi liền đi Phơ-lo-răng-xơ để gặp chị em Rai-tơ (chị em Rai-tơ là bạn học cũ của Giê-ma). Khi đến nơi Bi-ni lại viết thư cho tôi lúc về thì ghé qua Pi-dơ, vì thế hôm nay tôi mới đến đây...Kìa bắt đầu rồi...
Bản báo cáo nói về nền Cộng hòa lý tưởng và nói rằng thanh niên phải sẵn sàng phấn đấu cho nền cộng hòa Ý. Bản báo cáo cũng còn đôi chút mơ hồ nhưng Ác-tơ vẫn nghe với một lòng cảm phục chân thành. Trong thời kỳ này điều gì Ác-tơ cũng tin theo, và bất cứ cái gì là lý tưởng luân lý mới, anh cũng đều nốc cạn một hơi, không hề nghĩ ngợi.
Bản báo cào và phần thảo luận dài tiếp theo đã xong, các sinh viên bắt đầu giải tán thì Ác-tơ trở lại chỗ Giê-ma lúc nãy vẫn ngồi trong góc phòng.
- Tôi đưa Dim về nhé. Dim ở với ai ?
- Tôi ở nhà Ma-ri-ét-ta.
- Bà quản gia cũ nhà Dim đấy ư ?
- Phải, cũng khá xa đấy.
Họ đi trầm ngâm một hồi lâu. Ác-tơ bỗng hỏi :
- Dim bao nhiêu tuổi rồi, mừơi bẩy phải không ?
- Tháng mười năm qua mười bẩy tuổi tròn.
- Lúc nào tôi cũng nghĩ rằng khi lớn lên Dim chẳng say mê nhảy nhót như các cô gái khác đâu. Dim thân yêu, tôi luôn tự hỏi không biết Dim sẽ có trong hàng ngũ của chúng ta không nhỉ ?
- Tôi cũng nghĩ như thế đấy.
- Dim nói Bi-ni đã giao công tác cho Dim. Vậy mà tôi không hề biết là Dim có quen cả Bi-ni.
- Có phải tôi làm giúp Bi-ni đâu, làm giúp người khác kia.
- Giúp ai ?
- Giúp Bô-la, người nói chuyện với tôi lúc nãy.
- Dim có quen Bô-la lắm không ?
Giọng nói của Ác-tơ có chút ghen tỵ. Anh chẳng ưa người ấy. Hai người ganh nhau làm một công tác, nhưng sau ban chấp hành nước Ý trẻ giao cho Bô-la làm vì cho rằng Ác-tơ còn quá trẻ và thiếu kinh nghiệm.
- Cũng khá thân. Tôi mến anh ấy lắm. Anh ấy có ở Li-voo''c-nô.
- Tôi biết...Anh ấy đến Li-voo''c-nô vào khoảng tháng một.
- Phải, đến đợi tàu. Ác-tơ, chắc dùng chỗ nhà anh ở để làm việc này thì an toàn hơn. Không ai nghi ngờ một nhà chủ hãng tàu giàu có như nhà anh. Với lại anh còn quen biết mọi người trên bến nữa.

Truyện nì em nghe tiếng từ lâu lém rùi , từ hồi cấp 2 thì phải , nhưng chưa đọc bao giờ . Em mới chỉ đọc cách đây....2 tuần khi tình cờ phát hiện ra trong thư viện trường ĐH em đang theo học cũng có tác phẩm này !!!!
Và khi đọc xong , cảm xúc thì quá nhiều , em chẳng biết diễn tả như thế nào cho đúng . Khâm phục Rivarex chỉ cần qua một câu nói của ông , khi ông đã trở về Ý và đang tâm sự với Giêm-ma về những tháng ngày đã qua , những nỗi đau đớn về thể xác và tinh thần đến cùng cực của mình , Giêm-ma hỏi làm sao ông có thể sống cho đến tận bây giờ , ông đã đơn giản trả lời rằng ông mà chết thì còn nhiệm vụ của ông , ai sẽ làm hộ ông đây ??? Sự nhạy cảm của ông khi nhìn thấy gánh xiếc rong , đặc biệt khi nhìn thấy vai hề , em đã khóc vì thương cảm cho một số phận , Rivarex chẳng cần những giọt nước mắt ấy , bởi ông dũng cảm và can đảm biết chừng nào......
Một tác phẩm sẽ còn in đậm dấu ấn trong tâm hồn em - Ruồi Trâu
# silver_light : Lúc nào thi xong , nếu tìm lại được tác phẩm ,mình sẽ cùng post với bạn nhé

To Sleeping_Sun : Thank you Vinamilk trước nhé ! Không ngờ mình lại sắp có thêm một đồng minh nữa rồi, hic, mừng quá ! Còn bây giờ thì post tiếp vậy nào :
- Khẽ chứ, đừng nói to thế, Dim thân yêu ! Thế ra tài liệu tứ Mác-xây tới vẫn giấu ở nhà Dim ư ?
- Chỉ để ở đấy một ngày thôi...Nhưng có lẽ không nên nói với anh chuyện này thì phải nhỉ ?
- Sao lại không ? Dim cũng biết tôi là người của đoàn thể kia mà. Giê-ma thân yêu, nếu Giê-ma và đức cha cùng đi theo chúng tôi thì tôi không có gì sung sướng hơn trên đời này !
- Đức cha của anh ấy à, chẳng lẽ ông cũng...
- Không, cách nghĩ của đức cha khác hẳn. Nhưng đôi khi tôi vẫn nghĩ...Tôi hy vọng rằng..
- Ác-tơ, ông ấy là cố đạo kia mà !
- Thì đã sao ? Trong tổ chức của chúng ta cũng có cả các cha chứ. Có hai cha đang viết báo cho chúng ta. Mà như thế có sao đâu ! Vì sứ mệnh của giáo sĩ là dẫn thế gian tới những lý tưởng và mục đích cao cả. Xã hội chúng ta chẳng nhằm tiến tới đó hay sao ? Rốt cuộc chính là vấn đề tôn giáo và luân lý hơn là vấn đề chính trị. Vì nếu người ta muốn trở thành công dân tự do và có trách nhiệm thì không ai có thể nô dịch họ được.
Giê-ma nhíu mày lại :
- Ác-tơ, tôi có cảm tưởng là luân lý của anh có chỗ nào lầm lẫn đấy. Cha cố cổ động học thuyết tôn giáo. Tôi thấy cái đó chẳng dính dáng gì đến việc chúng ta tự giải phóng mình khỏi ách nước Áo cả.
- Các cha là người cổ động cho đạo chúa Giê-su; mà chúa Giê-su là người vĩ đại nhất trong các nhà cách mạng.
- Anh biết không, tôi có nói chuyện với cha tôi về vấn đề cha cố, ngay cả cha tôi cũng...
- Nhưng cha Giê-ma theo đạo tin lành kia mà.
Sau khoảnh khắc im lặng, cô mạnh dạn nhìn thẳng vào mắt Ác-tơ :
- Thôi đừng nói chuyện ấy nữa thì tốt hơn. Hễ nói về đạo Tin lành là bao giờ anh cũng có vẻ khó chịu lắm.
- Không phải thế đâu. Chính người theo đạo Tin lành khó chịu khi nghe nói tới người theo đạo Thiên chúa thì có.
- Thôi thì cứ coi là như thế. Nhưng chúng ta đã tranh cãi quá nhiều vấn đề này rồi, không cần trở lại nữa...Anh có thích buổi nói chuyện hôm nay không ?
- Thích lắm, nhất là đoạn cuối. Hay nhất là lúc báo cáo viên nhấn mạnh : chúng ta không nên chỉ mơ ước một nền cộng hòa, mà phải hiện thực những lý tưởng cộng hòa ! Điều đó đúng với học thuyết của chúa Giê-su : " Thiên đàng là ở trong lòng chúng ta".
- Chính đoạn ấy tôi lại không thích. Báo cáo viên nói quá nhiều về những điều kỳ diệu mà chúng ta phải cảm nghĩ, nhưng không vạch ra cụ thể những cái mà chúng ta phải làm.
- Khi thời cơ đến chúng ta sẽ có khối việc mà làm. Chúng ta phải kiên nhẫn. Những biến cố vĩ đại không thể xảy ra ngay trong một ngày được.
- Nhiệm vụ càng lâu dài càng phức tạp thì càng có lý do để bắt đầu ngay từ lúc này. Anh nói cần phải chuẩn bị mình đầy đủ để hưởng tự do. Thế nhưng có ai là người đầy đủ để hưởng tự do hơn mẹ anh ? Bà chẳng phải là một người hiền hậu bậc nhất đó sao ? Nhưng lòng tốt của bà đã đưa bà đến đâu ? Bà chỉ là một người nô lệ cho tới ngày cuối cùng của đời mình. Vì vợ chồng anh Giêm-xơ mà bà đã phải chịu đựng bao nhiêu dằn vặt, đay nghiến. Nếu bà không dịu dàng, không kiên nhẫn chịu đựng đến thế thì chắc bà đã sống dễ chịu hơn, người ta không dám đối xử với bà tệ bạc đến thế ! Đối với nước Ý cũng vậy : không phải là nhẫn nhục mà phải là đứng lên bảo vệ quyền lợi của mình.
- Dim thân yêu, nếu tức giận và nhiệt tình có thể cứu vãn được nước Ý thì nước Ý đã tự do từ lâu rồi. Nước Ý không cần hận thù mà cần tình yêu.
Máu bỗng chốc mạnh lên mặt anh rồi lại lắng xuống, khi anh nói lên câu cuối cùng. Nhưng Giê-ma không nhận thấy. Nàng nhìn thẳng về phía trước, nhíu mày, mím môi.
Sau giây lát im lặng, Giê-ma nói :
- Ác-tơ, chắc anh cho là tôi sai. Nhưng không, tôi đúng chứ không sai đâu. Rồi một ngày kia anh sẽ rõ...Tới nhà Ma-ri-et-ta rồi. Anh có vào chơi không ?
- Không, khuya rồi. Thôi, chào Dim thân yêu !
Anh đứng ở thềm, hai tay anh nắm chặt lấy tay Giê-ma.
- " Vì thượng đế và nhân dân..."
Và Giê-ma cũng chậm rãi và trịnh trọng đọc tiếp câu khẩu hiệu
- "..trung thành suốt đời ".
Rồi nàng rút tay ra, chạy vào nhà. Khi cánh cửa đã khép lại, Ác-tơ cúi nhặt cành bách nhỏ vừa rơi xuống từ ngực nàng.

IV
Lòng lâng lâng nhẹ nhàng như đôi cánh chim, Ác-tơ trở về nhà. Ác-tơ cảm thấy tràn ngập một niềm vui trong sáng không gợn một chút mây lo buồn. Tại hội nghị, người ta đã có ý nói tới chuẩn bị vũ trang khởi nghĩa. Và Giê-ma giờ đây đã là đồng chí của Ác-tơ, và Ác-tơ đã yêu Giê-ma. Hai người sẽ cùng nhau công tác và có lẽ sẽ cùng nhau hy sinh trong cuộc đấu tranh cho nền cộng hòa đang tiến tới nền cộng hòa, mùa nở hoa của hy vọng đã đến kia rồi ! Đức cha sẽ thấy và sẽ tin.
Nhưng sáng hôm sau, khi Ác-tơ bừng tỉnh dậy, lòng anh đã tỉnh táo hơn. Anh sực nhớ rằng Giê-ma sắp đi Li-voo''c-nô còn đức cha sẽ đi La-mã.
Giêng, hai, ba...còn ba tháng dài nữa mới tới lễ Phục sinh ! Giê-ma trở về với gia đình, lỡ ra lại rơi vào ảnh hưởng của đạo Tin lành thì sao ?...Không, khác hẳn thế, Giê-ma sẽ không đua đòi thói mơn trớn, làm đỏm để hòng quyến rũ các tay du lịch và những chủ tàu hói trán., như những tiểu thư Anh khác ở Li-voo''c-nô. Nhưng Giê-ma chắc sẽ rất khổ tâm. Tươi trẻ như vậy, lại không có bạn bè, Giê-ma hẳn sẽ cảm thấy rất cô đơn giữa những con nguời gỗ đá ấy...Ồ, giá mẹ mà còn sống nhỉ !
Đến chiều, Ác-tơ vào trường dòng thấy Mông-ta-ne-li đang nói chuyện với cha giám đốc mới. Vẻ mặt Mông-ta-ne-li vừa mệt mỏi vừa cau có. Thấy Ác-tơ, Mông-ta-ne-li không tươi vui lên như mọi khi mà sa sầm nét mặt.
Khi giới thiệu Ác-tơ với cha giám đốc mới, Mông-ta-ne-li nói bằng một giọng khô khan :
- Đây là cậu sinh viên tôi vừa nói với cha. Cha cứ cho cậu ấy dùng sách của thư viện như trước thù tôi rất đội ơn.
Cha Các-đi là một giáo sĩ có tuổi, vẻ mặt phúc hậu. Cha nói chuyện ngay với Ác-tơ về trường học. Giọng nói tự nhiên thân mật của cha chứng tỏ cha rất hiểu sinh hoạt của sinh viên. Câu chuyên chuyển rất mau lẹ tới một vấn đề nóng hổi trước mắt bấy giờ là những chế độ quá nghiêm ngặt của nhà trường đaih học.
Điều làm Ác-tơ hết sức vui mừng là cha giám đốc mới phê bình kịch liệt ban giám đốc nhà trường đã hạn chế sinh viên những đìều hết sức vô lý khiến cho sinh viên công phẫn.
Cha nói :
- Về việc hướng dẫn thanh niên, tôi có nhiều kinh nghiệm. Nguyên tắc của tôi là bất cứ việc gì không có lý do xác đáng thì nhất định không nên cấm. Nếu đối xử tốt với thanh niên, tôn trọng nhân cách của họ, thì số thanh niên làm cho bề trên phải phiền lòng cũng rất ít thôi. Con giun xéo lắm cũng quằn nữa là.
Ác-tơ tròn xoe mắt. Anh không ngờ cha giám đốc mới lại bênh vực quyền lợi của sinh viên đến thế. Mông-ta-ne-li không tham gia câu chuyện, hình như ông không quan tâm gì đến vấn đề ấy. Trông ông phờ phạc chán ngán đến nỗi cha Các-đi phải đột nhiên nói :
- Thưa đức cha, chắc tôi làm đức cha mệt lắm nhỉ. Đức cha thứ lỗi cho, tính tôi hay nói nhiều, tôi quá chú tâm vào vấn đề này thành thử không để ý đến việc người khác có thể thấy chán.
- Trái lại, vấn đề ấy tôi rất quan tâm.
Mông-ta-ne-li chẳng bao giờ tỏ vẻ khách sáo cả, nên giọng nói của ông làm Ác-tơ khó chịu.
Khi cha Các-đi đi khỏi, Mông-ta-ne-li quay về phía Ác-tơ, nhìn anh với vẻ lo lằng đăm chiêu suốt buổi chiều hôm nay. Ông chậm rãi nói :
- Ác-tơ, con thân yêu, cha có việc cần nói với con.
Ác-tơ lo ngại nhìn bộ mặt đờ đẫn của Mông-ta-ne-li, óc vụt nghĩ :" Chắc lại có tin chẳng lành đây".
Im lặng hồi lâu.
Mông-ta-ne-li bỗng hỏi :
- Con có thích cha giám đốc mới không ?
Câu hỏi đột nhiên đến nỗi Ác-tơ không biết trả lời ra sao cả.
- Con...con rất thích...Con nghĩ...ít nhất là...à không con cũng chưa biết chắc là con có thích cha ấy không. Nhưng mới gặp lần đầu thì cũng khó nói.
Ngồi gõ tay vào ghế, một cử chỉ rất quen thuộc mỗi khi có điều gì phải lo nghĩ, Mông-ta-ne-linói tiếp :
- Còn về việc cha đi, nếu con không đồng ý...Ờ...Ác-tơ nếu con muốn, thì cha sẽ viết thư về La-mã và nói rằng không thể đi được.
- Thưa cha! Nhưng Va-ti-căng...
- Va-ti-căng sẽ tìm người khác. Cha sẽ viết thư xin lỗi.
- Nhưng sao lại thế ? Con không hiểu được.
Mông-ta-ne-li đưa tay lên vuốt trán.
- Cha lo cho con lắm. Cha không thể không nghĩ rằng...Vả lại cũng chẳng cần thiết phải đi nữa...
- Thế còn chức giám mục thì sao ?
- Ồ, Ác-tơ ! Còn sung sướng nỗi gì nếu cha được thăng chức giám mục mà lại mất mất...
Mông-ta-ne-li bỗng ngừng bặt, Ác-tơ thấy bối rối vô cùng. Chưa bao giờ Ác-tơ thấy cha như vậy cả.
Anh luống cuống nói :
- Con chẳng hiểu thế nào cả...Cha, cha nói rõ đi, cha cho con biết cha lo lắng điều gì ?
- Có gì đâu. Cha bị một mối lo khủng khiếp ám ảnh. Con cho cha hay, con có gặp một mối nguy hiểm đặc biệt nào không ?
Ác-tơ nhớ tới những lời xì xào bàn tán về chuẩn bị khởi nghĩa và nghĩ thầm :"Chắc cha nghe thấy rồi đây?"
Nhưng biết rằng không thể lộ bí mật, Ác-tơ chỉ trả lời bằng một câu hỏi :
- Có gì đặc biệt được thưa cha ?
- Đừng hỏi, hãy trả lời đi - Vì xúc động Mông-ta-ne-li nói gần như gay gắt.- Có gì đe dọa con không ? Cha không muốn biết những bí mật của con đâu. Con chỉ trả lời cho cha điều ấy thôi.
- Thưa cha, tất cả chúng ta đều ở trong tay chúa cả. Điều gì cũng có thể xảy ra. Nhưng con thấy rằng không có lý gì con lại không thể bình yên vô sự cho đến khi cha trở về.
- Cho tới khi cha trở về...hãy nghe đây, Carino. Cha để cho con quyết định lấy. Cha không cần con giải thích nhiều. Chỉ cần con nói :"Cha hãy ở lại" là cha sẽ từ chối không đi nữa. Điều đó chẳng có hại cho ai và con, cha tin rằng có cha ở đây thì con sẽ bằng an.
Tâm trạng kỳ quặc của Mông-ta-ne-li hôm nay làm Ác-tơ nhìn ông với một vẻ hết sức lo âu.
- Cha, cha ốm mất rồi. Cha phải đi La-mã mà tĩnh dưỡng cho khỏi bệnh mất ngủ và nhức đầu đi thôi...
- Được lắm. - Mông-ta-ne-li cắt ngang câu chuyện hình như đã chán ngấy rồi.- Sáng mai cha sẽ đi chuyến xe ngựa chở khách đầu tiên.
Ác-tơ ngơ ngác nhìn Mông-ta-ne-li :
- Hình như cha còn điều gì muốn nói với con ?
- Không, không, không có gì nữa...Không có gì quan trọng nữa cả.
Trong đôi mắt sững sờ của Mông-ta-me-li là một vẻ lo âu, gần như hoảng sợ.