1. Tuyển Mod quản lý diễn đàn. Các thành viên xem chi tiết tại đây

Sengoku Jidai (1478-1605) Lịch sử Nhật Bản.

Chủ đề trong 'Lịch sử Văn hoá' bởi toanthui, 30/10/2005.

  1. 0 người đang xem box này (Thành viên: 0, Khách: 0)
  1. toanthui

    toanthui Thành viên mới

    Tham gia ngày:
    01/09/2005
    Bài viết:
    156
    Đã được thích:
    0
    Sengoku Jidai (1478-1605) Lịch sử Nhật Bản.

    Xin chào tất cả các bạn trong box lịch sử văn hóa.Tôi chỉ là một newbie, kiến thức nông cạn, chưa biết được ai và cũng chưa ai biết tôi. Thấy các bạn bàn luận sôi nổi thấy cũng hay hay, nên cũng muốn đưa cái ngu của mình giúp cho hội ta. Xin cám ơn.Tôi thấy các bạn hiếu biết rất nhiều về lịch sử Trung Quốc và lịch sử ViệtNam cũng rất nhiều,Thế nhưng đâu chỉ có thời Tam Quốc của Trung Hoa và thời Tây Sơn của ViệtNam mà còn có thời Chiến Quốc (Sengoku Jidai) bên Nhật Bản. Nếu so về tầm vóc, Sengoku không sánh được so với Tam Quốc (có thể nói là nước nào có người Trung Hoa sinh sống thì ở nước đó sẽ có người biết Tam Quốc). Nhưng mà ở một phương diện khác, tôi nghĩ Sengoku Jidai chỉ thua Tam Quốc về tính đại chúng mà thôi.Mục đích của tôi viết bài này là để cho các bạn có biết thêm một phần về lịch sử Nhật Bản hay có thể làm tư liệu tham khảo cho các bạn học sinh sinh viên và nhung nguoi di du lich .Mời các bạn cùng xem:
    Sengoku Jidai là gì?
    Đó là thời đại mà đất nước Nhật Bản bị chia cắt thành nhiều tỉnh nhỏ. Mỗi tỉnh được cai trị bởi một lãnh chúa gọi là Daimyo. Tuy đất nước vẫn có Thiên Hoàng nhưng không nắm quyền hành gì cả, mọi quyền hành đều về tay Shogun - Tương tự như thủ tướng bây giờ (Điều này anh Roninvn và Hung Long đã có nói qua).
    Nhưng Shogun từ đâu mà ra ?
    Thực sự trước đó, Thiên Hoàng nắm mọi quyền hành từ thời Asukanara(645-794) và cho đến thời Heian (794-1185). Nhưng vào năm 858 thời Heian, hoàng đế Kammu chết đã để lại nhi hoàng đế Seiwa lúc đó 5 tuổi, và tộc trưởng (người đứng đầu dòng họ) Fujiwara Yoshifusa (804-872) trở thành người thay thế hoàng đế Seiwa quản lý đất nước. Có thể nói Shogun bắt đầu từ khi đó. Dòng họ Fujiwara cai trị đến năm 1068 thì chuyển giao cho dòng họ khác, thời kì này cũng đã xảy ra nhiều cuộc nội chiến tranh giành lãnh thổ, và tước hiệu Shogun.

    Đây là bản niên biểu các thời kì của Nhật Bản:
    Asuka Nara (645-794)
    Heian (794-1185)
    Kamakura (1185-1333)
    Muromachi (1334-1447)
    Sengoku (1478-1605)
    Edo (1603-1867)
    Meiji và thế chiến (1868-1945)
    Ngày nay

    Nhật Bản được chia làm 4 đảo lớn: Honsu, Shikoku, Kyushu và Hokkaido nhưng chiến trường chính nằm ở Honsu.

    Các nhân vật quan trong nhất của thời kì Sengoku Jidai này:
    Akechi Mitsuhide (1526-1582)
    Asai Nagamasa (1545-1573)
    Asakura Yoshikage
    Chosokabe Motochika (1539-1599)
    Date Masamune (1566-1626)
    Hashiba (Toyotomi) Hideyoshi (1536-1598)
    Hojo Ujiyasu (1515-1571)
    Imagawa Yoshimoto (1519-1560)
    Ishida Mitsunari
    Maeda Toshiie
    Matsudaira Motoyasu (Tokugawa Ieyasu) (1543-1616)
    Mori Motonari (1497-1571)
    Mori Terumoto (1553-1625)
    Niwa Nagahide
    Oda Nobunaga (1534-1582)
    Saito Dosan
    Sanada Masayuki (1544-1608)
    Shibata Katsuie (1530-1583)
    Shimazu Yoshihisa (1533-1611)
    Takeda Harunobu (Shingen) (1521-1573)
    Takeda Katsuyori (1546-1582)
    Uesugi Kagetora (Kenshin) (1530-1578)
    (còn tiếp)
    Kì sau tôi sẽ đưa map, thuật lại timeline cũng như đề cập đến các trận đánh lịch sử và tiểu sử của các ông quan trọng.
    Hi vọng các bạn ủng hộ. Cám ơn.
  2. great_sephiroth

    great_sephiroth Thành viên mới Đang bị khóa

    Tham gia ngày:
    19/09/2005
    Bài viết:
    205
    Đã được thích:
    0
    Bạn là ai đây ? Sao lại Copy bài từ Hội Vườn Đào GVN ?
  3. toanthui

    toanthui Thành viên mới

    Tham gia ngày:
    01/09/2005
    Bài viết:
    156
    Đã được thích:
    0
    Cuộc chiến Onin (1467-1477)
    (Phần này do mình tách ra chứ ko phải các sử gia tách đâu,các bạn chú ý dùm cho)
    Mặc dù thực tế các thế lực lãnh chúa (daimyo) đã xuất hiện từ trước thời điểm năm 1467, nhưng chính cuộc chiến Onin mới là sự đánh dấu chính thức bắt đầu của thời Sengoku. Nguyên nhân chiến tranh là do sự tranh giành quyền lực ở kinh đô Kyoto và hoàn toàn diễn ra trong nội thành Kyoto giữa 2 gia tộc Yamana (80000) và Hosokawa (85000). Kết quả của cuộc chiến chẳng quyết định được điều gì ngoại trừ khẳng định sự yếu kém của nhà Ashikaga, gia tộc shogun hiện thời của nước Nhật, đứng đầu là Ashikaga Yoshimasa. Và điều đó đã mở đường cho sự chiến tranh công khai giữa các gia tộc lớn của Nhật, vì dù sao đi nữa: ai sẽ ngăn họ được! Và thời Sengoku chính thúc bắt đầu vào năm 1478.
    Các trận chiến quyết định vận mệnh của nước Nhật đều nằm trên Honshu, đảo chính của Nhật, nên ác trận chiến của nhà Shimazu, Otomo, Oba trên các đảo Kyusu, Shikoku hầu như ko đáng chú ý.
    Oda Nobunaga
    (1534-1582)
    Nhà Oda là một trong những gia tộc có tham vọng trở thành Shogun trong thời này, và họ có họ hàng xa với nhà Taira, gia tộc đã thống trị Nhật Bản một thời gian dài dưới danh hiệu shogun. Bằng vị thế đó, đến đầu thời Sengoku (đánh dấu bằng cuộc chiến Onin) thì nhà Oda đang cai trị tỉnh Owari, miền trung Nhật, gần với Kinh Đô Kyoto.
    Năm 1559, Oda Nobunaga lên đứng đầu nhà Oda, sau trận chiến với 2 người anh em của mình, đồng thời được sự phục vụ của một nông dân tên gọi Habashi Hideyoshi (nổi tiếng hơn với tên Toyotomi Hideyoshi-tướng quân thợ mộc), mặc dù sự xuất hiện của Hideyoshi mãi đến năm 1576 mới được ghi nhận trong sử sách, và cùng lúc đó, một tướng quân trẻ khác của nhà Matsudaira-daimyo của tỉnh Mikawa- là Motoyasu (sau được biết đến với tên gọi Tokugawa Ieyasu) xuất hiện và trở thành chư hầu của nhà Imagawa-Daimyo của tỉnh Totomi và Suruga- sau khi Imagawa Yoshimoto chinh phục Mikawa. 3 người này sẽ quyết định vận mệnh của Nhật Bản.
    Với thế lực của mình hiện giờ, Yoshimoto quyết định tiến đánh kinh đô Kyoto để chiếm lấy danh hiệu Shogun, và ông đã huy động khoảng 20000-25000 quân, và sau khi nuốt gọn tỉnh Mikawa thì giữa Yoshimoto và Kyoto bây giờ chỉ còn có 2000 quân của Nobunaga. Và trận chiến Okehazama-kéo dài chỉ trong vài giờ- đã thay đổi cục diện của miền trung Nhật, với một mẹo lừa nhỏ, Nobunaga đã giết chết Imagawa Yoshimoto, đánh bại quân đội Imagawa. ko những vậy, Nobunaga còn có thêm một đồng minh hữu dụng khác là Masudaira Motoyasu-hay Tokugawa Ieyasu.
    Ngay lập tức, miền trung Nhật trở thành giang sơn của nhà Oda, và Nobunaga có thể tiến vào kinh đô Kyoto nếu muốn. Nhưng Nobunaga ko làm vậy, mà ông ngay lập tức ký hoà ước với một daimyo láng giếng khác là nhà Asai ở tỉnh Omi, bằng cách gả em gái mình là Oichi cho Asai Nagamasa. Đồng thời tiến binh đánh bại láng giềng khác là nhà Saito nhân việc Saito Yo****asu mới mất, việc tiêu diệt hoàn toàn nhà Saito được giao cho Habashi Hideyoshi và Hideyoshi đã hoàn thành vào năm 1568, thâu tỉnh Mino vào lãnh thổ nhà Oda, đổi tên lâu đài Inabayama thành Gifu để đóng dinh phủ tại đó.
    Giờ đây, việc tiến vào Kyoto với Nobunaga chỉ còn vấn đề "cái cớ", và điều này cũng đến với Nobunaga gần như ngay lập tức: Ashikaga Yoshiaki, em trai của Shogun Ashikaga Yoritemu bỏ trốn khỏi kinh đô sau khi anh mình bị nhà Miyoshi và Matsunaga ám sát để giành quyền thống trị kinh đô. Yoshiaki đã gặp Nobunaga vào năm 1567 để mượn quân tiến vào kinh đô trừ phản tặc, và hiển nhiên Nobunaga thực hiện diều này dễ dàng vào năm 1569. Nhưng thông minh một cách gian xảo, Nobunaga từ chối ngôi vị Shogun, mà lập Ashikaga Yoshiaki làm bù nhìn để thao túng. Có lẽ điểm khác biệt của Oda Nobunaga với những gia tộc khác như Miyoshi, Hosakawa, Matsunaga là Nobunaga ko nhắm vào ngôi vị Shogun,mà nhắm đến việc thống trị toàn Nhật Bản vì ngoài Nobunaga ra còn có Takeda Shingen, Uesugi Kenshin, Hojo Ujiyasu và Mori Motonari đang rất mạnh, hơn nữa còn có các thầy chùa cực đoan -Ikko Ikki- ngay Kaga và Kinai, bên sườn Kyoto. Vì vậy, phần còn lại của cuộc đời, Nobunaga dành hết sức để tiêu diệt các đối thủ còn lại, và việc này cũng ko wá khó với 2 trợ thủ đắc lực là Habashi Hideyoshi và Matsudaira Motoyasu (lúc này đã dùng tên Tokugawa Ieyasu).
    Đầu tiên là sự chống đối của nhà Asakura ở tỉnh Echizen, và họ được sự hỗ trợ của em-vợ-của-Nobunaga: Asai Nagamasa, điều đó làm cho Nobunaga phải rút quân về vào năm 1570 để đánh trận chiến trên bờ sông Anegawa với hợp binh 2 nhà, một trận chiến dằng-co-nhưng-chiến-thắng của Nobunaga với sự trợ lực của Tokugawa Ieyasu.
    Nhưng liên minh Asai-Asakura ko dễ từ bỏ việc loại Nobunaga khỏi Kyoto, họ lại đem quân đến một lần nữa vào năm 1571, lần này có sự trợ chiến của các thầy-chùa-chiến-binh (Ikko) của Honganji, Nagashima, Enryjakuji (trên núi Hiei), Negoroji.
    Sự việc tồi tệ hơn nữa khi Takeda Shingen-con hổ xứ Kai- quyết định dẹp bỏ sự lằng nhằng giữa nhà Takeda với nhà Uesugi và nhà Hojo qua một bên, để tiến binh vào Kyoto, đoạt lấy danh hiệu Shogun. Lúc này Takeda Shingen là daimyo mạnh nhất nước Nhật với lãnh thổ gồm Kai, gần hết tỉnh Shinano, tỉnh Kozuke, Suruga, làm chủ miền Đông Bắc Nhật, cùng với sự mạnh mẽ của kỵ binh nhà Takeda.
    Nobunaga hiển nhiên nhận thấy và ra tay ngay lập tức để ko cho quân địch kịp bao vây mình. Gần cuối năm 1571, Nobunaga tiến binh đến Enryakuji, bao vây và giết hết tất cả già trẻ lớn bé tìm thấy gần hay trog các ngôi chùa. Enryakuji trù phú trở thành bãi tha ma với hàng ngàn xác chết. Nhưng một cố gắng khác muốn biến Nagashima tương tự như vậy thất bại và Nobunaga rút về cầm cự, đem một đội binh nhỏ để chi viện cho Tokugawa Ieyasu đang đối đầu với Takeda Shingen.
    20000 quân Takeda (đông gấp đôi và còn mạnh mẽ hơn nhờ ưu thế kỵ binh Takeda) bao vây thành Hamamatsu. Tokugawa Ieyasu có 2 chọn lựa: hoặc là cố thủ để cho Takeda vượt qua Mikawa và chịu sự thịnh nộ của Nobunaga, hoặc là tử chiến một trận với Takeda Shingen. Bất chấp sự khuyên bảo của tướng lĩnh, Tokugawa Ieyasu đã chọn cách thứ 2. Trận chiến trên đồng bằng Mikata (Mikata ga hara) ngoài thành Hamamatsu vào mùa đông năm 1572 là một trận chiến cù cưa và dai dẳng, thật bất ngờ là cả 2 bên cùng rút quân, ko hiểu nguyên nhân tại sao nhưng Ieyasu cũng đã hoàn thành nhiệm vụ cầm chân Takeda Shingen.
    Shingen đem quân đến lần nữa vào mùa xuân 1573 nhưng ko may cho Shingen và nhà Takeda: Shingen bị trúng đạn và mất vào tháng Năm năm 1573, một thiệt hại nặng nề cho nhà Takeda và tin mừng với Nobunaga. Người ta đã kể rằng Uesugi Kenshin đã khóc thương và để tang cho kỳ phùng địch thủ của mình, người mà đụng độ ông 5 lần trên đồng bằng Kanawakajima.
    Giờ đây tạm yên mặt bắc, Nobunaga tiến binh về Kyoto để xử trí shogun Ashikaga Yoshiaki, người đã gửi thư khích động một liên-minh-chống-Oda. Nobunaga lại đem binh đánh quân chống đối Ikko ở Nagashima và thất bại một lần nữa, điêunày làm cho Yoshiaki mừng rỡ và khởi binh chống lại Nobunaga. Ko may cho Yoshiaki, Nobunaga dường như đã biết trước và tháng Tám năm đó, thành trì của Yoshiaki bị hạ và vị shogun cuối cùng của nhà Ashikaga bị lưu đày. Từ đây, Nobunaga trở thành shogun tạm thời.
    Trong 3 tháng cuối năm, Oda Nobunaga đem quân đánh bại Asakura Yoshikage, buộc ông ta phải tự sát. Đồng minh của Asakura thì có lẽ tốt hơn, Asai Nagamasa hứa giao trả em gái Nobunaga cùng 3 con của nàng rồi mới tự sát! Xong việc với 2 daimyo cuối cùng của trung Nhật, Nobunaga dùng thủy quân ngăn sông Nagashima, bao vây thành chính của quân Ikko và thiêu cháy nó: 20000 người cả quân Ikko lẫn thường dân đều chết! Mặc dù đây ko phải là cuộc tắm máu cuối cùng của Nobunaga nhưng nó được coi là kinh khiếp nhất cùng với cuộc đồ sát tại núi Hiei (Enryakuji).giờ đây, quân Nobunaga đã đủ đông để tiêu diệt hoàn toàn Ikko của Honganji, Kaga, và Echizen, đồng thời còn một trận chiến kinh hoàng tại Nagashino với nhà Takeda.
    Takeda Katsuyori, con trai của Takeda Shingen, đem binh đến đánh lâu đài Nagashino và đã hứng một thất bại kinh hoàng. Katsuyori đã lệnh cho 13000 quân của mình xông vào 38000 quân Oda, đang nắm giữ vị trí cao và lại có hàng rào chắn. Đạo kỵ binh hùng mạnh của nhà Takeda đã bị bắn nát thành từng mảnh bởi 3000 lính súng hoả mai của Oda Nobunaga, số còn lại bị đội quân nông dân (Ashigaru) của Habashi Hideyoshi kết thúc. Katsuyori trốn khỏi trận chiến kịp thời, để lại hơn 10000 xác chết của quân Takeda. Nhà Takeda vẫn chưa bị tiêu diệt, nhưng ko còn đủ sức để gây rối cho Nobunaga nữa và họ bị tiêu diệt hoàn toàn vào năm 1582.
    Trước đó năm 1580 và 1582, Nobunaga đã tiêu diệt hoàn toàn nhà Honganji và các ronin của tỉnh Iga.
    Nhưng các thế lực đối địch của Nobunaga vẫn còn Uesugi Kenshin ở phương Bắc và Mori Terumoto ở phương Nam. Vào năm 1576, Nobunaga cho xây dựng lâu dài Azuchi bên hồ Biwa và năm 1577, ông phải đem quân chống cự với Uesugi Kenshin, lúc đó đã đem quân chiếm được Etshu và lấn tới Kaga. Trận chiến trên bờ sông Tedori đã cho thấy tài cầm quân của Kenshin ko thua gì Shingen và quân Oda đại bại. Kenshin rút về Echigo và định đem quân tiêu diệt Nobunaga vào năm sau nhưng điều đó ko bao giờ thành hiện thực vì vào ngày 13/4/1578, Uesugi Kenshin qua đời một cách bí ẩn-nhiều người cho rằng là nhờ sự "giúp đỡ" của Ninja nhà Oda, nhưng các học giả cho rằng ông mất do ung thư bao tử vì uống rượu wá nhiều. dù sao thì từ nay, Nobunaga chỉ còn một đối thủ duy nhất là Mori Terumoto và Habashi Hideyoshi được giao trách nhiệm đem quân tiêu diệt nhà Mori, năm 1576, với một tốc độ khả quan. Nhưng khi bao vây thành Takamatsu năm 1582 thì Hideyoshi đụng độ toàn quân của nhà Mori, và phải gọi viện trợ. Nobunaga ,lúc này vừa tiêu diệt nhà Takeda, đã gửi hết tất cả quân của mình, bao gồm cả Tokugawa Ieyasu và vệ binh riêng. Điều đó làm cho 2000 vệ binh của Nobunaga chỉ còn 100 người ở thành Azuchi.
    Và ngày 20/6/1582, khi Nobunaga đang ở chùa Honnoji, thì Akechi Mitsuhide-một tướng giỏi khác của Nobunaga, cùng đánh Mori với Hideyoshi nhưng thất bại- đem binh bao vây và giết chết Nobunaga vào ngày 21/6/1582. Nguyên nhân tại sao thì ko ai biết được nhưng sau đó Akechi đã tự lập làm Shogun và tiêu diệt tất cả họ hàng của Nobunaga mà ông có thể tìm được.
  4. toanthui

    toanthui Thành viên mới

    Tham gia ngày:
    01/09/2005
    Bài viết:
    156
    Đã được thích:
    0
    Thống nhất Nhật Bản
    Nhận được tin dữ (hoặc tin mừng) , ngày 2/7/1582, Habashi Hideyoshi vội ký kết hoà ước với nhà Mori, đem quân về đánh trận chiến Yamazaki. Akechi Mitsuhide chết khi đang bỏ trốn, trở thành Shogun 13 ngày!
    Việc nối nghiệp Nobunaga giờ rơi vào các tướng lĩnh của ông và trong số đó có Shibata Katsuie. Được sự hỗ trợ của Oda Nobutaka, con thứ 3 còn sống của Nobunaga, nhưng ko may cho Katsuie, Nobutaka ko phải kẻ có thể dựa được. Vào muà đông 1583, khi mà Echizen vẫn còn trong tuyết thì Nobutaka tuyên chiến với Hideyoshi, trong khi Katsuie ko thể cất quân vì tuyết phủ. Nobutaka bị hạ nhanh chóng và bị buộc tự sát. Đến khi tuyết tan, Shibata Katsuie kéo quân ra được thì chạm trán quân Toyotomi Hideyoshi (tên chính thức lúc này) tại Shizugatake, đại tướng của Katsuie là Morimasa tử trận. Katsuie thấy thất bại trước mắt và cùng vợ mình Oichi tự sát, nhưng đưa 3 con gái của Oichi cho Hideyoshi. Một trong 3 sẽ là mẹ của Toyotomi Hideyori, Kokomi, kế tự của Hideyoshi sau này.
    Lúc này, chỉ còn có Tokugawa Ieyasu là đối thủ của Hideyoshi và cả hai đều có những đồng minh mạnh trong hàng ngũ cựu tướng của nhà Oda. Sau trận chiến Nagakute, chiến trường còn lại 4000 xác chết của quân Toyotomi và 600 quân Tokugawa, nhưng điều đó chẳng làm nên gì cả. Cuối cùng, khi Hideyoshi và Oda Nobuo ký hoà ước, Ieyasu cũng phải thần phục Hideyoshi vì Nobuo là chủ nhân hợp lệ của Ieyasu. cùng với nhau, 2 người ko còn đối thủ và thời Sengoku kết thúc vào năm 1591 với sự thống nhất của Nhật Bản.
    Sau đó là chiến dịch chinh phạt Triều Tiên thất bại và Hideyoshi bệnh mất, sau khi giao quyền hành lại cho 5 nhiếp chính, trong đó mạnh nhất là Tokugawa Ieyasu. Hiển nhiên, con trai của Hideyoshi, Hideyori ko phục và trận chiến Sekigahara cùng với sự sụp đổ của thành Osaka kết thúc quyền lực cuối cùng của nhà Toyotomi.
    Năm 1603, Tokugawa Ieyasu được phong Shogun, danh hiệu 30 năm ko còn được dùng đến. 2 năm sau, ông qua đời vì bệnh ung thư dạ dày. Bắt đầu thời nhà Mạc(Tokugawa)
  5. toanthui

    toanthui Thành viên mới

    Tham gia ngày:
    01/09/2005
    Bài viết:
    156
    Đã được thích:
    0
    Bạn là ai đây ? Sao lại Copy bài từ Hội Vườn Đào GVN ?
    [/QUOTE]
    Bạn đang nói mình hay nói về ai vậy?,đừng có vô phá đám hay chửi bới ở đây đâu nha,nếu ko mình sẽ nhờ mod đuổi bạn ra đấy
  6. great_sephiroth

    great_sephiroth Thành viên mới Đang bị khóa

    Tham gia ngày:
    19/09/2005
    Bài viết:
    205
    Đã được thích:
    0
    Chính là bạn, bài này lấy từ Hội vườn đào GVN, vậy bạn là ai ?
  7. toanthui

    toanthui Thành viên mới

    Tham gia ngày:
    01/09/2005
    Bài viết:
    156
    Đã được thích:
    0
    Chính là bạn, bài này lấy từ Hội vườn đào GVN, vậy bạn là ai ?
    [/QUOTE]
    Bạn có bằng chứng là tôi coppy bài ko?,vậy bạn thử trả lời tôi cho tôi biết :bạn là ai?,ví sao bạn nói tôi lấy trộm bài của người khác?
  8. great_sephiroth

    great_sephiroth Thành viên mới Đang bị khóa

    Tham gia ngày:
    19/09/2005
    Bài viết:
    205
    Đã được thích:
    0
    Hung Long là Admin GVN, cùng với Ronin là hai thành viên lâu năm của HVD, tôi có quen biết, vậy thì bạn là ai ?
  9. U18

    U18 Thành viên mới

    Tham gia ngày:
    14/06/2003
    Bài viết:
    307
    Đã được thích:
    0
    Cho hỏi Roninvn có fải Hoàng Nam ko? Nếu fải cho gửi lời chào nhé. Còn nếu không phải thì ..tớ nhầm.
  10. langxettu

    langxettu Thành viên mới Đang bị khóa

    Tham gia ngày:
    13/10/2005
    Bài viết:
    221
    Đã được thích:
    0
    Ai cũng được, bạn chỉ cần ghi nguồn post bên dưới. Cái này đọc cũng hay, nếu có thêm bản đồ tranh ảnh nữa.
    Bắt giò thêm cái :
    Y học Nhật Bản đi trước thế giới cả vài thế kỉ cơ đấy .
    Được langxettu sửa chữa / chuyển vào 19:40 ngày 30/10/2005

Chia sẻ trang này