SON 'S BUCXUC

CHƯƠNG 29
Xianua

Hãy cho tôi làm việc, mệt nhọc, đau khổ và phấn khởi?
G.Sand45

Tháng Bảy, mùa gió chướng. Những đợt gió mùa liên tục thổi vào vịnh. Những cơn sóng ầm ào rên rỉ cả ngày. Sóng dâng cao, có khi đến vài ba mét, táp cả vào những ngôi nhà làm sát gần vịnh. Nghe lời ông Hào, tôi đi làm thêm ở đội quản lý môi trường, thu gom rác thải trên biển.
Đội thu gom rác thải có gần chục người. Chúng tôi có một chiếc thuyền máy nhỏ và mấy cái mủng chèo tay. Hằng ngày chúng tôi vớt rác trên vịnh, chở đi chôn trên núi. Sống với sông nước, tôi đã biến đổi thành con người khác. Tôi tự tin hơn, cảm thấy yêu mến cuộc sống bình dị.
Một lần, tôi với ông Hào đi mủng vớt rác ở một hẻm trên đường đi ra bãi tắm. Ông Hào trông thấy một bao nylon vật vờ trôi ở trên biển. Xung quanh cái bao với bán kính chừng hơn 6 mét, rất nhiều cá chết trương nổi lềnh bềnh, có con đen lại như bị hun khói. Có nhiều con quạ lao xuống rồi lại bay lên kêu la ầm ĩ. Chúng tôi đoán là có chất độc, vội vã bơi về báo tin.
Những người bảo vệ trong vịnh đi tàu theo chúng tôi ra chỗ bao nylon đang trôi. Mọi người dùng móc kéo nhưng sóng to, không sao vớt được nó. Hai người cảnh sát tình nguyện nhảy xuống biển để vớt nó lên. Vừa đưa được lên boong tàu cả hai bỗng tím tái chân tay, buồn nôn, chóng mặt. Một lúc sau thì ngã vật ra, máu trào ra đầy mồm miệng, mắt trợn ngược, hơi thở rất yếu. Mọi người xúm lại làm hô hấp nhân tạo rồi đưa lên bờ cấp cứu.
Bao nylon được mở ra. Trong đấy đầy những viên thuốc trăng trắng trông như những viên băng phiến, mùi hắc như là mùi thuốc trừ sâu. Mọi người không biết là chất độc gì. Đến gần tối, một bác sĩ ở khoa nhiễm độc bệnh viện đa khoa cho biết đây là chất độc Xianua (NaCl). Chất này cực độc, chỉ cần 1mg/1kg vào cơ thể là đủ gây chết người. Hai người cảnh sát tình nguyện được cấp cứu kịp thời, thoát chết nhưng bị thương tật vĩnh viễn 27%.
Xianua là một hóa chất dùng để hòa tan quặng chứa vàng, người ta dùng nó để kết tủa lấy vàng nguyên chất. Không thể khai thác được vàng nếu không có hóa chất này để làm phụ gia lọc quặng. Ngày xưa khi theo bố tôi đi lên mỏ vàng Trại Cau Thái Nguyên tôi đã thấy người ta dùng hóa chất này ở trong giai đoạn đánh hóa vàng. Thường người ta nhập hóa chất này từ ngoại quốc (chủ yếu từ Trung Quốc vào) trong những thùng chứa chuyên dùng bằng sắt, bên ngoài có ghi công thức hóa học, có vẽ biểu tượng nguy hiểm và ghi chú những hướng dẫn cảnh báo cho người sử dụng. Rất có thể bao nylon đựng xianua này là hàng nhập lậu, do lý do gì đó bị rơi xuống biển.
Tôi nói những điều đó cho những người bảo vệ ở vịnh biết. Mọi người phán đoán chắc có thể nó liên quan đến một số tàu đánh cá từ Quảng Nam, Quảng Ngãi ra đang neo trong vịnh. Quanh khu vực này không có mỏ vàng nhưng ở các huyện Phước Sơn, Trà My, Tiên Phước, Núi Thành thuộc tỉnh Quảng Nam lại có mỏ vàng lộ thiên đang khai thác. Những người đánh cá từ Quảng Nam ra cho biết có mỏ vàng lộ thiên thường xuyên có tới 20 ngàn người đào bới sốt cả đêm ngày. Như vậy, rất có thể đây là một nơi tiêu thụ xianua với số lượng lớn. Giá xianua nhập vào khoảng 2 đôla/1kg nhưng ở nơi khai thác vàng có thể bán được tới giá gấp 5 hoặc 10 lần giá nhập vào.
Người ta lập tức làm một cuộc kiểm tra, xét hỏi những tàu đánh cá ở miền Nam ra. Quả nhiên trên một tàu đánh cá của tỉnh Quảng Nam, người ta phát hiện ra trong khoang chứa đồ có hai bao nylon đựng xianua giống như cái bao nylon vớt được trên vịnh. Tra hỏi chủ tàu, ông ta thú nhận họ đang đón đợi một chiếc tàu buôn lậu chở xianua từ Quảng Châu (Trung Quốc) sang. Hôm trước, người ta gửi ba bao nylon xianua làm mẫu. Do đêm tối, lúng túng nên làm rơi một bao xuống biển. Chủ tàu bị bắt. Mọi người lập ngay kế hoạch để đón đợi chiếc tàu buôn lậu.
Đêm ấy trời mưa rét. Hai chiếc tàu của cảnh sát tuần tra trên biển và đội quản lý môi trường chúng tôi phục trong hẻm núi. Quá nửa đêm, chiếc tàu buôn lậu chở xianua từ phao số 0 tiến vào. Mưa rất to, chúng tôi cho hai chiếc tàu kiểm tra ép vào chiếc tàu buôn lậu. Chúng tôi nhảy sang chiếc tàu buôn lậu bắt dừng máy lại.
Tôi vọt vào khoang lái tàu. Tên chủ hàng đang ra lệnh đánh chìm tàu. Nếu chìm tàu, hàng tấn xianua sẽ bị đánh đắm và cả vùng vịnh đảo sẽ rơi vào một thảm họa sinh thái khôn lường. Tôi lao vào tên chủ tàu, ngạc nhiên nhận ra đó là thằng Thức Kinh Kông, tên cướp mà tôi đã gặp ở Zip Fashion hồi nào.
Thằng Thức Kinh Kông rút chốt lựu đạn. Không hiểu bằng sức mạnh nào, tôi lao vào hắn nhanh như tên bắn. Tôi đánh vào cổ tay hắn và hất ngược quả lựu đạn rơi văng xuống biển. Lựu đạn nổ vang, rất may không ai bị thương.
Những người cảnh sát xông vào bắt trói thằng Thức Kinh Kông và người lái tàu. Thằng Thức Kinh Kông nhận ra tôi. Nó rất ngạc nhiên. Khi bị dẫn đi qua trước mặt tôi nó nói:
Thằng Thanh nhạn, thằng Quyền Lỳ đã chết vì bị sốc heroin. Tao đã tưởng mày giống như chúng nó.
Tôi tức giận định chồm lên bóp cổ nó nhưng bị ông Hào kéo ra. Ông Hào bảo tôi:
Khuê! Hôm nay con đúng là cứu tinh của vịnh đảo này!
Đấy là ngày 23 tháng Bảy, một ngày thật đáng ghi nhớ trong cuộc đời tôi.

CHƯƠNG 29
Xianua

Hãy cho tôi làm việc, mệt nhọc, đau khổ và phấn khởi?
G.Sand45

Tháng Bảy, mùa gió chướng. Những đợt gió mùa liên tục thổi vào vịnh. Những cơn sóng ầm ào rên rỉ cả ngày. Sóng dâng cao, có khi đến vài ba mét, táp cả vào những ngôi nhà làm sát gần vịnh. Nghe lời ông Hào, tôi đi làm thêm ở đội quản lý môi trường, thu gom rác thải trên biển.
Đội thu gom rác thải có gần chục người. Chúng tôi có một chiếc thuyền máy nhỏ và mấy cái mủng chèo tay. Hằng ngày chúng tôi vớt rác trên vịnh, chở đi chôn trên núi. Sống với sông nước, tôi đã biến đổi thành con người khác. Tôi tự tin hơn, cảm thấy yêu mến cuộc sống bình dị.
Một lần, tôi với ông Hào đi mủng vớt rác ở một hẻm trên đường đi ra bãi tắm. Ông Hào trông thấy một bao nylon vật vờ trôi ở trên biển. Xung quanh cái bao với bán kính chừng hơn 6 mét, rất nhiều cá chết trương nổi lềnh bềnh, có con đen lại như bị hun khói. Có nhiều con quạ lao xuống rồi lại bay lên kêu la ầm ĩ. Chúng tôi đoán là có chất độc, vội vã bơi về báo tin.
Những người bảo vệ trong vịnh đi tàu theo chúng tôi ra chỗ bao nylon đang trôi. Mọi người dùng móc kéo nhưng sóng to, không sao vớt được nó. Hai người cảnh sát tình nguyện nhảy xuống biển để vớt nó lên. Vừa đưa được lên boong tàu cả hai bỗng tím tái chân tay, buồn nôn, chóng mặt. Một lúc sau thì ngã vật ra, máu trào ra đầy mồm miệng, mắt trợn ngược, hơi thở rất yếu. Mọi người xúm lại làm hô hấp nhân tạo rồi đưa lên bờ cấp cứu.
Bao nylon được mở ra. Trong đấy đầy những viên thuốc trăng trắng trông như những viên băng phiến, mùi hắc như là mùi thuốc trừ sâu. Mọi người không biết là chất độc gì. Đến gần tối, một bác sĩ ở khoa nhiễm độc bệnh viện đa khoa cho biết đây là chất độc Xianua (NaCl). Chất này cực độc, chỉ cần 1mg/1kg vào cơ thể là đủ gây chết người. Hai người cảnh sát tình nguyện được cấp cứu kịp thời, thoát chết nhưng bị thương tật vĩnh viễn 27%.
Xianua là một hóa chất dùng để hòa tan quặng chứa vàng, người ta dùng nó để kết tủa lấy vàng nguyên chất. Không thể khai thác được vàng nếu không có hóa chất này để làm phụ gia lọc quặng. Ngày xưa khi theo bố tôi đi lên mỏ vàng Trại Cau Thái Nguyên tôi đã thấy người ta dùng hóa chất này ở trong giai đoạn đánh hóa vàng. Thường người ta nhập hóa chất này từ ngoại quốc (chủ yếu từ Trung Quốc vào) trong những thùng chứa chuyên dùng bằng sắt, bên ngoài có ghi công thức hóa học, có vẽ biểu tượng nguy hiểm và ghi chú những hướng dẫn cảnh báo cho người sử dụng. Rất có thể bao nylon đựng xianua này là hàng nhập lậu, do lý do gì đó bị rơi xuống biển.
Tôi nói những điều đó cho những người bảo vệ ở vịnh biết. Mọi người phán đoán chắc có thể nó liên quan đến một số tàu đánh cá từ Quảng Nam, Quảng Ngãi ra đang neo trong vịnh. Quanh khu vực này không có mỏ vàng nhưng ở các huyện Phước Sơn, Trà My, Tiên Phước, Núi Thành thuộc tỉnh Quảng Nam lại có mỏ vàng lộ thiên đang khai thác. Những người đánh cá từ Quảng Nam ra cho biết có mỏ vàng lộ thiên thường xuyên có tới 20 ngàn người đào bới sốt cả đêm ngày. Như vậy, rất có thể đây là một nơi tiêu thụ xianua với số lượng lớn. Giá xianua nhập vào khoảng 2 đôla/1kg nhưng ở nơi khai thác vàng có thể bán được tới giá gấp 5 hoặc 10 lần giá nhập vào.
Người ta lập tức làm một cuộc kiểm tra, xét hỏi những tàu đánh cá ở miền Nam ra. Quả nhiên trên một tàu đánh cá của tỉnh Quảng Nam, người ta phát hiện ra trong khoang chứa đồ có hai bao nylon đựng xianua giống như cái bao nylon vớt được trên vịnh. Tra hỏi chủ tàu, ông ta thú nhận họ đang đón đợi một chiếc tàu buôn lậu chở xianua từ Quảng Châu (Trung Quốc) sang. Hôm trước, người ta gửi ba bao nylon xianua làm mẫu. Do đêm tối, lúng túng nên làm rơi một bao xuống biển. Chủ tàu bị bắt. Mọi người lập ngay kế hoạch để đón đợi chiếc tàu buôn lậu.
Đêm ấy trời mưa rét. Hai chiếc tàu của cảnh sát tuần tra trên biển và đội quản lý môi trường chúng tôi phục trong hẻm núi. Quá nửa đêm, chiếc tàu buôn lậu chở xianua từ phao số 0 tiến vào. Mưa rất to, chúng tôi cho hai chiếc tàu kiểm tra ép vào chiếc tàu buôn lậu. Chúng tôi nhảy sang chiếc tàu buôn lậu bắt dừng máy lại.
Tôi vọt vào khoang lái tàu. Tên chủ hàng đang ra lệnh đánh chìm tàu. Nếu chìm tàu, hàng tấn xianua sẽ bị đánh đắm và cả vùng vịnh đảo sẽ rơi vào một thảm họa sinh thái khôn lường. Tôi lao vào tên chủ tàu, ngạc nhiên nhận ra đó là thằng Thức Kinh Kông, tên cướp mà tôi đã gặp ở Zip Fashion hồi nào.
Thằng Thức Kinh Kông rút chốt lựu đạn. Không hiểu bằng sức mạnh nào, tôi lao vào hắn nhanh như tên bắn. Tôi đánh vào cổ tay hắn và hất ngược quả lựu đạn rơi văng xuống biển. Lựu đạn nổ vang, rất may không ai bị thương.
Những người cảnh sát xông vào bắt trói thằng Thức Kinh Kông và người lái tàu. Thằng Thức Kinh Kông nhận ra tôi. Nó rất ngạc nhiên. Khi bị dẫn đi qua trước mặt tôi nó nói:
Thằng Thanh nhạn, thằng Quyền Lỳ đã chết vì bị sốc heroin. Tao đã tưởng mày giống như chúng nó.
Tôi tức giận định chồm lên bóp cổ nó nhưng bị ông Hào kéo ra. Ông Hào bảo tôi:
Khuê! Hôm nay con đúng là cứu tinh của vịnh đảo này!
Đấy là ngày 23 tháng Bảy, một ngày thật đáng ghi nhớ trong cuộc đời tôi.

CHƯƠNG 30
Và mái tóc bạc trên đầu tuổi xanh

Cha ta và Ta là một.
Tân Ước
Vinh quang đẹp đẽ của nhà văn là làm cho những người tư tưởng chịu tư tưởng.
Delaccroix
Con cũng hại ta nữa sao Brutus?
Julex Ce''sar46

Tôi đã rời nhà ra đi hơn một năm trời. Trong khoảng thời gian đầu tiên, thú thực tôi cũng không nhớ gì nhiều về gia đình tôi, có lẽ bởi liên tiếp những sự việc xảy ra đã cuốn tôi đi, như người ta nói cuốn theo chiều gió.
Tôi đã sững sờ vì một lần lên bờ cắt tóc, soi trong gương tôi nhận ra đầu mình bạc trắng! Tôi không tin được là tôi có thể biến đổi đến như ngần ấy. Trong tiệm cắt tóc có một tập báo cũ, vô tình tôi vớ lên xem. Tôi lặng người đi khi đọc báo thấy tin bố tôi vừa mất! Nước mắt tôi trào ra. Những dòng chữ nhảy nhót, nhòa đi trước mắt tôi. Tôi gục xuống như bị một đòn trời giáng, run rẩy hết cả chân tay. Mọi người chạy lại đỡ tôi nhưng tôi gạt đi rồi chạy ra ngoài, vừa chạy vừa khóc nức nở. Trời đất như sụp đổ trước mặt tôi.
Bố!
Bây giờ tôi mới biết khóc như cha chết là khóc thế nào. Chắc chắn đó là cái khóc lớn nhất đời một con người.
Tôi chạy vào rừng, ngã xuống. Hình ảnh bố tôi hiện ra thân thiết và gần gũi quá. Những dòng đưa tin trên báo thật lạnh lùng. Có cả vạn người đưa tang bố tôi, điều ấy có ý nghĩa gì khi không có tôi ở đấy! Chao ôi! Tôi là thằng con bất hiếu, thằng con nghịch tử! Nỗi ân hận bật thành tiếng khóc cứ thế trào ra! Tôi muốn gào lên cho thấu trời xanh!
Bố tôi, người thân yêu nhất của tôi! Bây giờ ngẫm lại tôi mới hiểu rõ bố tôi có ý nghĩa thế nào với tôi.
Như nhiều ông bố khác, có lẽ bố tôi cũng đã vất vả kiếm sống nuôi vợ nuôi con. Nhưng là nhà văn, bố tôi có những phẩm chất khác với mọi người.
Viết văn, đó là công việc không dễ dàng gì. Nhiều khi đùa bỡn, bố tôi vẫn bảo đó là một công việc thổ tả, công việc chết người.
Cái khó của một nhà văn - ông nói - đó là việc anh ta phải độc hành kỳ đạo trong cuộc đời mình. Nó gần như công việc của các bậc tiểu thánh. Điều khốn nạn, trớ trêu và cũng là điểm yếu của một nhà văn là dù hiểu đời, lịch lãm đến đâu cuối cùng anh ta vẫn phải hành xử và biết trình bày tư tưởng nhân đạo một cách nghệ thuật. Giá trị nhân đạo là lý do duy nhất để cho văn học tồn tại, trước khi nói đến chức năng giải trí hay mua vui.
Bố tôi từng cho rằng công cụ của nhà văn, cũng giống như tôn giáo, như chính trị - đấy là lời chết người là ở chỗ đó vì họ luôn có nguy cơ phải tranh chấp, phải đối mặt hoặc đồng hành với hai thế lực kia. Về cơ bản, nhà văn đứng về số đông nhân dân, đôi khi bất đắc dĩ còn là đại diện không công của họ, một danh chức hão huyền chẳng báu bở gì.
Một nhà văn giỏi, giống như một mỹ nhân, một thợ khéo tay luôn có nguy cơ bị chiếm hữu. Để thoát hiểm được, cách duy nhất là từ chối danh lợi, trong khi đó danh lợi - oái oăm thay, nhiều khi là động lực sống, mục tiêu sống của con người. Đạo khả đạo phi thường đạo, danh khả danh phi thường danh. Trên đời cũng chỉ có một mình Lão Tử47!
Tôi biết bố tôi nhiều khi đã phải trăn trở, dằn vặt với chính mình. Ông viết ít, bởi chính ông cũng có lúc nhận ra sự vô nghĩa của văn học. Ông thích hướng chúng tôi về tự nhiên, về bản lai diện mục (điều mà chính ông cũng từng thú nhận là ông chỉ lờ mờ cảm thấy chứ không xác định được rõ ràng). Ông thích khuyến khích sự hài hước ở con người. Khi anh trai tôi và tôi bất bình với thế hệ cha, với những người lớn, ông thường coi đó là việc tự nhiên: Cha và con là hai lực lượng xung khắc nhau từ thời Lý Tịnh với Na Tra thái tử cơ mà! ở Tàu có chuyện Na Tra róc xương trả cha, róc thịt trả mẹ. Sau này Đức Phật mới lấy lá sen làm thịt, cọng sen làm xương rồi thổi hồn vào hồi sinh cho Na Tra, Đức Phật lại tặng cho Lý Tịnh là cha của Na Tra một tòa bảo tháp cầm tay để phòng khi đứa con hỗn láo đánh lại có cái mà thu phục, chống đỡ, do đó mà Lý Tịnh mới có tên là Thác tháp Lý thiên vương!.
Bố!
Tôi biết bố tôi sẽ tha thứ cho tôi vì những lỗi lầm xã hội48 của tôi. Ông hiểu và cũng bất lực trước những lỗi lầm xã hội ấy. Tôi phải cứu tôi và chẳng có ai làm được hộ tôi chuyện ấy.
Bố!
Tôi đã hiểu tại sao có những vết nhăn đau khổ trên mặt bố tôi. Những điều trông thấy mà đau đớn lòng49.Tư tưởng nhân đạo, tình cảm nhân đạo đã chẳng được ai đoái hoài đến nếu không có những nhà văn với cách trình bày ngu ngơ (mà đôi khi họ cứ chắc mẩm đó là nghệ thuật), họ trình bày ra một cách vụng về, nông cạn (mà đôi khi họ cứ chắc mẩm đó là sâu sắc). Bố tôi không phải là người có ảo tưởng thiên tài, ông cũng chẳng ao ước gì về văn học, nhưng tôi biết, ông hiểu được giá trị nhà văn nơi ông.
Bố!
Con hình dung ra được đám tang của bố! Có nhiều người đến tiễn đưa. Chắc sẽ lại có một tay thổi kèn saxo nào đấy biểu diễn một bài ai oán. Người ta đọc điếu văn. Có thể sẽ có những tay nhà thơ chuyên làm thơ phúng điếu giả vờ khóc lóc để huyênh hoang khoe mẽ nàng thơ của mình. Sẽ có bạn đọc, chắc chắn thế, và sẽ có những người bạn đọc chất phác đến tiễn đưa ông về nơi yên nghỉ vĩnh hằng.
Tôi biết bố tôi vẫn thích những đám ma dân giã của người Việt Nam nhà quê. Có thể nó vớ vẩn, nhiều khi còn nhếch nhác và chẳng văn minh chút nào nhưng ở đó nó có sự giản dị - điều thiết yếu cần thiết cho nhà văn và cái chết.
Có lần tôi đã theo bố tôi dự một đám ma ở vùng núi trên Phú Thọ. Dàn nhạc hiếu có mấy người kéo nhị, thổi kèn, đánh trống, đánh thanh la. Xung quanh họ là những người đô tùy (khêng vác bàn thờ và quan tài) mặc áo nẹp. Người đánh trống vừa hát và đám đô tùy họa theo. Tôi nhớ mãi những lời hát ngô nghê và ai oán nhiều khi chẳng có vần có điệu gì:
Tùng tùng trống đánh ngũ liên
(- Nay là ngũ liên!)
Ba hồi chín tiếng lấy tiền cho tôi!
(- Tiền trả cho tôi!)
Đồng gieo xuống đất, đồng vãi lên trời
(- Vãi lên trời!)
Ai lượm được thời lấy may!
(- Thời lấy may!)
ới ông ơi, ới bà ơi!
(- ới làng nước ơi!)
Qua sông âm phủ sao phải chọn ngày?
(- Nào chèo nào, nào chèo nào!)
Dô hò dô!
(- Dô hò dô!)
Kìa mây xanh xanh, kìa nước xanh xanh
(- Dô hò dô!)
Và mái tóc bạc trên đầu tuổi xanh
(- Dô hò dô!)
Sau bài hát người ta bắt đầu nâng quan tài lên, vừa đi vừa nói chuyện, cũng chẳng có vẻ gì là đau khổ cả.
ấn tượng về đám ma ấy in sâu trong tâm trí tôi. Những lời hát vu vơ như xát muôí trong lòng tôi. Và mái tóc bạc trên đầu tuổi xanh. Tôi hiểu điều ấy có ý nghĩa gì.
Chắc chắn tôi phải về nhà chịu tang bố tôi. Ngay hôm nay. Ngay lúc này. Có thể tôi sẽ học lại đại học. Có thể tôi sẽ ở cùng mẹ tôi một thời gian. Mẹ thì không bao giờ được quên.Có thể tôi sẽ viết văn giống như bố tôi hoặc làm một nghề gì khác. Dù sao đi nữa cuộc sống cũng có những giá trị đẹp đẽ của nó, không thể vì bất cứ lý do gì mà hủy hoại nó đi. Bạn trẻ, tin tôi đi! Nếu chưa trưởng thành, chưa thực sự đủ lông đủ cánh thì bạn cũng đừng vội vã tuột xích như tôi. Và mái tóc bạc trên đầu tuổi xanh.
Tôi là Khuê. Năm nay tôi 21 tuổi. Phía trước tôi là cả cuộc đời mà tôi phải tìm hiểu và khám phá nó50.
Viết tại đảo Cát Bà
(Từ 3/12/2002 đến 3/1/2003)
© Nguyễn Huy Thiệp
Được sonsbucxuc sửa chữa / chuyển vào 09:00 ngày 03/06/2005

CHƯƠNG 30
Và mái tóc bạc trên đầu tuổi xanh

Cha ta và Ta là một.
Tân Ước
Vinh quang đẹp đẽ của nhà văn là làm cho những người tư tưởng chịu tư tưởng.
Delaccroix
Con cũng hại ta nữa sao Brutus?
Julex Ce''sar46

Tôi đã rời nhà ra đi hơn một năm trời. Trong khoảng thời gian đầu tiên, thú thực tôi cũng không nhớ gì nhiều về gia đình tôi, có lẽ bởi liên tiếp những sự việc xảy ra đã cuốn tôi đi, như người ta nói cuốn theo chiều gió.
Tôi đã sững sờ vì một lần lên bờ cắt tóc, soi trong gương tôi nhận ra đầu mình bạc trắng! Tôi không tin được là tôi có thể biến đổi đến như ngần ấy. Trong tiệm cắt tóc có một tập báo cũ, vô tình tôi vớ lên xem. Tôi lặng người đi khi đọc báo thấy tin bố tôi vừa mất! Nước mắt tôi trào ra. Những dòng chữ nhảy nhót, nhòa đi trước mắt tôi. Tôi gục xuống như bị một đòn trời giáng, run rẩy hết cả chân tay. Mọi người chạy lại đỡ tôi nhưng tôi gạt đi rồi chạy ra ngoài, vừa chạy vừa khóc nức nở. Trời đất như sụp đổ trước mặt tôi.
Bố!
Bây giờ tôi mới biết khóc như cha chết là khóc thế nào. Chắc chắn đó là cái khóc lớn nhất đời một con người.
Tôi chạy vào rừng, ngã xuống. Hình ảnh bố tôi hiện ra thân thiết và gần gũi quá. Những dòng đưa tin trên báo thật lạnh lùng. Có cả vạn người đưa tang bố tôi, điều ấy có ý nghĩa gì khi không có tôi ở đấy! Chao ôi! Tôi là thằng con bất hiếu, thằng con nghịch tử! Nỗi ân hận bật thành tiếng khóc cứ thế trào ra! Tôi muốn gào lên cho thấu trời xanh!
Bố tôi, người thân yêu nhất của tôi! Bây giờ ngẫm lại tôi mới hiểu rõ bố tôi có ý nghĩa thế nào với tôi.
Như nhiều ông bố khác, có lẽ bố tôi cũng đã vất vả kiếm sống nuôi vợ nuôi con. Nhưng là nhà văn, bố tôi có những phẩm chất khác với mọi người.
Viết văn, đó là công việc không dễ dàng gì. Nhiều khi đùa bỡn, bố tôi vẫn bảo đó là một công việc thổ tả, công việc chết người.
Cái khó của một nhà văn - ông nói - đó là việc anh ta phải độc hành kỳ đạo trong cuộc đời mình. Nó gần như công việc của các bậc tiểu thánh. Điều khốn nạn, trớ trêu và cũng là điểm yếu của một nhà văn là dù hiểu đời, lịch lãm đến đâu cuối cùng anh ta vẫn phải hành xử và biết trình bày tư tưởng nhân đạo một cách nghệ thuật. Giá trị nhân đạo là lý do duy nhất để cho văn học tồn tại, trước khi nói đến chức năng giải trí hay mua vui.
Bố tôi từng cho rằng công cụ của nhà văn, cũng giống như tôn giáo, như chính trị - đấy là lời chết người là ở chỗ đó vì họ luôn có nguy cơ phải tranh chấp, phải đối mặt hoặc đồng hành với hai thế lực kia. Về cơ bản, nhà văn đứng về số đông nhân dân, đôi khi bất đắc dĩ còn là đại diện không công của họ, một danh chức hão huyền chẳng báu bở gì.
Một nhà văn giỏi, giống như một mỹ nhân, một thợ khéo tay luôn có nguy cơ bị chiếm hữu. Để thoát hiểm được, cách duy nhất là từ chối danh lợi, trong khi đó danh lợi - oái oăm thay, nhiều khi là động lực sống, mục tiêu sống của con người. Đạo khả đạo phi thường đạo, danh khả danh phi thường danh. Trên đời cũng chỉ có một mình Lão Tử47!
Tôi biết bố tôi nhiều khi đã phải trăn trở, dằn vặt với chính mình. Ông viết ít, bởi chính ông cũng có lúc nhận ra sự vô nghĩa của văn học. Ông thích hướng chúng tôi về tự nhiên, về bản lai diện mục (điều mà chính ông cũng từng thú nhận là ông chỉ lờ mờ cảm thấy chứ không xác định được rõ ràng). Ông thích khuyến khích sự hài hước ở con người. Khi anh trai tôi và tôi bất bình với thế hệ cha, với những người lớn, ông thường coi đó là việc tự nhiên: Cha và con là hai lực lượng xung khắc nhau từ thời Lý Tịnh với Na Tra thái tử cơ mà! ở Tàu có chuyện Na Tra róc xương trả cha, róc thịt trả mẹ. Sau này Đức Phật mới lấy lá sen làm thịt, cọng sen làm xương rồi thổi hồn vào hồi sinh cho Na Tra, Đức Phật lại tặng cho Lý Tịnh là cha của Na Tra một tòa bảo tháp cầm tay để phòng khi đứa con hỗn láo đánh lại có cái mà thu phục, chống đỡ, do đó mà Lý Tịnh mới có tên là Thác tháp Lý thiên vương!.
Bố!
Tôi biết bố tôi sẽ tha thứ cho tôi vì những lỗi lầm xã hội48 của tôi. Ông hiểu và cũng bất lực trước những lỗi lầm xã hội ấy. Tôi phải cứu tôi và chẳng có ai làm được hộ tôi chuyện ấy.
Bố!
Tôi đã hiểu tại sao có những vết nhăn đau khổ trên mặt bố tôi. Những điều trông thấy mà đau đớn lòng49.Tư tưởng nhân đạo, tình cảm nhân đạo đã chẳng được ai đoái hoài đến nếu không có những nhà văn với cách trình bày ngu ngơ (mà đôi khi họ cứ chắc mẩm đó là nghệ thuật), họ trình bày ra một cách vụng về, nông cạn (mà đôi khi họ cứ chắc mẩm đó là sâu sắc). Bố tôi không phải là người có ảo tưởng thiên tài, ông cũng chẳng ao ước gì về văn học, nhưng tôi biết, ông hiểu được giá trị nhà văn nơi ông.
Bố!
Con hình dung ra được đám tang của bố! Có nhiều người đến tiễn đưa. Chắc sẽ lại có một tay thổi kèn saxo nào đấy biểu diễn một bài ai oán. Người ta đọc điếu văn. Có thể sẽ có những tay nhà thơ chuyên làm thơ phúng điếu giả vờ khóc lóc để huyênh hoang khoe mẽ nàng thơ của mình. Sẽ có bạn đọc, chắc chắn thế, và sẽ có những người bạn đọc chất phác đến tiễn đưa ông về nơi yên nghỉ vĩnh hằng.
Tôi biết bố tôi vẫn thích những đám ma dân giã của người Việt Nam nhà quê. Có thể nó vớ vẩn, nhiều khi còn nhếch nhác và chẳng văn minh chút nào nhưng ở đó nó có sự giản dị - điều thiết yếu cần thiết cho nhà văn và cái chết.
Có lần tôi đã theo bố tôi dự một đám ma ở vùng núi trên Phú Thọ. Dàn nhạc hiếu có mấy người kéo nhị, thổi kèn, đánh trống, đánh thanh la. Xung quanh họ là những người đô tùy (khêng vác bàn thờ và quan tài) mặc áo nẹp. Người đánh trống vừa hát và đám đô tùy họa theo. Tôi nhớ mãi những lời hát ngô nghê và ai oán nhiều khi chẳng có vần có điệu gì:
Tùng tùng trống đánh ngũ liên
(- Nay là ngũ liên!)
Ba hồi chín tiếng lấy tiền cho tôi!
(- Tiền trả cho tôi!)
Đồng gieo xuống đất, đồng vãi lên trời
(- Vãi lên trời!)
Ai lượm được thời lấy may!
(- Thời lấy may!)
ới ông ơi, ới bà ơi!
(- ới làng nước ơi!)
Qua sông âm phủ sao phải chọn ngày?
(- Nào chèo nào, nào chèo nào!)
Dô hò dô!
(- Dô hò dô!)
Kìa mây xanh xanh, kìa nước xanh xanh
(- Dô hò dô!)
Và mái tóc bạc trên đầu tuổi xanh
(- Dô hò dô!)
Sau bài hát người ta bắt đầu nâng quan tài lên, vừa đi vừa nói chuyện, cũng chẳng có vẻ gì là đau khổ cả.
ấn tượng về đám ma ấy in sâu trong tâm trí tôi. Những lời hát vu vơ như xát muôí trong lòng tôi. Và mái tóc bạc trên đầu tuổi xanh. Tôi hiểu điều ấy có ý nghĩa gì.
Chắc chắn tôi phải về nhà chịu tang bố tôi. Ngay hôm nay. Ngay lúc này. Có thể tôi sẽ học lại đại học. Có thể tôi sẽ ở cùng mẹ tôi một thời gian. Mẹ thì không bao giờ được quên.Có thể tôi sẽ viết văn giống như bố tôi hoặc làm một nghề gì khác. Dù sao đi nữa cuộc sống cũng có những giá trị đẹp đẽ của nó, không thể vì bất cứ lý do gì mà hủy hoại nó đi. Bạn trẻ, tin tôi đi! Nếu chưa trưởng thành, chưa thực sự đủ lông đủ cánh thì bạn cũng đừng vội vã tuột xích như tôi. Và mái tóc bạc trên đầu tuổi xanh.
Tôi là Khuê. Năm nay tôi 21 tuổi. Phía trước tôi là cả cuộc đời mà tôi phải tìm hiểu và khám phá nó50.
Viết tại đảo Cát Bà
(Từ 3/12/2002 đến 3/1/2003)
© Nguyễn Huy Thiệp
Được sonsbucxuc sửa chữa / chuyển vào 09:00 ngày 03/06/2005

CHÚ GIẢI


Chương 1
1. Bùi Giáng (1926 - 1998): Quê ở Quảng Nam. Làm thơ, viết khảo luận, dịch thuật và dạy học ở trường tư thục. Nổi tiếng là một ?ocuồng sĩ? ở Việt Nam.
2. Trích truyện ngắn ?oNhững bài học nông thôn? của tác giả.

Chương 2
3. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh ngôn từ điển? (Hoàng Xuân Việt chọn dịch, NXB Thành phố Hồ Chí Minh, 1992).
4. ?oThủy Hử? (trại bên bờ nước): Tiểu thuyết lịch sử nổi tiếng của Trung Hoa, tác giả Thi Nại Am ?" La Quán Trung.

Chương 3
5. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh ngôn từ điển? (sách đã dẫn).
6. Trường Đảng Nguyễn Ái Quốc.
7. Makeno: Mặc kệ nó.

Chương 4
8. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh ngôn từ điển? (sách đã dẫn).

Chương 5
9. Claude Vorilnon: sinh 1964 tại Vichy (Pháp) thủ lĩnh giáo phái Real ở Mỹ, nhận là em của Chúa Jesus.

Chương 6
10. Khổng Tử: Khổng Khâu (551 ?" 479 TCN), người sáng lập Nho giáo ở Trung Quốc.

Chương 7
11. Diễn viên tuồng, cải lương chia ra nhiều loại: đào (nữ) kép (nam). Thường có đào thương (vai nữ khổ sở), đào lẳng (vai nữ lẳng lơ), đào chiến (nữ chiến binh)...
Chương 8
12. A.P.Tchekhov: Nhà văn Nga thế kỷ XIX, tác giả nhiều truyện ngắn và vở kịch nổi tiếng: Ba chị em, Vườn anh đào, cậu Vania...
13. Trần Đông Lương: họa sĩ Việt Nam (1925 ?" 1993), chuyên vẽ lụa, phấn màu...
14. Văn Cao: nhạc sĩ Việt Nam, tác giả Quốc ca (1923 ?" 1995)
15. Trịnh Công Sơn: nhạc sĩ Việt Nam (1939 ?" 2001).

Chương 9
16. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh ngôn từ điển? (sách đã trích).
17. Ôsin: tên của nhân vật trong phim truyền hình Nhật Bản, xuất thân đi ở. Sau này ở Hà Nội quen gọi Ôsin là những người (nữ) giúp việc.

Chương 10
18. Đồng Đức Bốn: sinh năm 1948, quê Hải Phòng, nhà thơ lục bát nổi tiếng Việt Nam.
19. Tên nước Việt Nam thời Bắc thuộc (quận Giao Chỉ).
20. Nguyễn Đình Chiểu: (1822 - 1888) quê Gia Định, nhà thơ, tác giả Lục Vân Tiên, Ngư tiều y thuật vấn đáp, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc...
21. Tên làng do tác giả tự đặt, không có trong thực tế.

Chương 11
22. Đề từ trích trong ?oBộ thánh cốt sống? một truyện trong tập ?oBút kí người đi săn? của nhà văn Nga thế kỷ XIX ?" I.X.Tuốcgheniep.
23. Người tiền sử nguyên thủy.
24. Người Trung Quốc, thời nhà Đường, giữ chức Thø sö An Nam đô hộ phủ, từng xây thành Đại La (Hà Nội ngày nay), có tài phù thủy.

Chương 12,13
25. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh ngôn từ điển? (sách đã dẫn).
26. Victor Tardieu: họa sĩ Pháp, giải thưởng mỹ thuật Đông Dương 1920, mất năm 1937, hiệu trưởng đầu tiên của trường Mỹ thuật Đông Dương.
27. Xergây Êxênhin: Nhà thơ Nga, chết trẻ, sống đầu thế kỷ XX.

Chương 14
28. Ngô Xuân Diệu (1916 - 1985): Nhà thơ Việt Nam nổi tiếng.

Chương 15
29. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh ngôn từ điển? (sách đã dẫn).

Chương 16
30. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh ngôn từ điển? (sách đã dẫn).
31. Michelangelo (1476 - 1564): Nhà điêu khắc Ý thời Phục hưng, người đã nhận xét về tác phẩm của Dante như sau: ?oKiệt tác của Dante và khát vọng cao cả của ông đã không được dân tộc bội bạc này biết, một dân tộc vẫn luôn từ chối hạnh phúc cho công chính?.

Chương 17
32. ?oChúa tể của những chiếc nhẫn?: Tác phẩm của nhà văn J.R.R Tolkien, được đạo diễn Peter Jackson chuyển thành phim, rất được giới trẻ Việt Nam hâm mộ.
33. Nghe đồn là của Trần Đăng Khoa (sinh năm 1957), thần đồng thơ Việt Nam.

Chương 18
34. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh nhân từ điển? (sách đã dẫn).

Chương 19
35. Nguyễn Bảo Sinh (sinh năm 1940), nhà thơ dân gian Việt Nam, sống ở Hà Nội.

Chương 20
36. Wiliam ***pia (1564 - 1616): nhà thơ, nhà viết kịch Anh vĩ đại.

Chương 21
37. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh nhân từ điển? (sách đã dẫn).

Chương 22
38. Hoàng Hoa Thám (Đề Thám) lãnh tụ phong trào nông dân Yên Thế chống Pháp (1884?"1913).

Chương 23
39. Liev Tônxtôi: Nhà văn Nga thế kỷ XIX, tác giả ?oChiến tranh và hòa bình?, ?oAnna Kareenina?, ?oPhục sinh?...

Chương 24
40. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh nhân từ điển? (sách đã dẫn). Chương này mượn tên cuốn tiểu thuyết ?oCơ hội của Chúa? của Nguyễn Việt Hà (sinh năm 1962 ở Hà Nội) là một nhà văn Việt Nam.
41. Không có trong thực tế.

Chương 25
42. Nhan Như Ngọc: mặt như ngọc. Nhan không phải là một họ phổ biến ở Việt Nam. Có thể ông nhà thơ này họ khác (họ Đồng, họ Cù) nhưng ông ta đổi là họ Nhan. Thường người Việt Nam đổi tên chứ không đổi họ, nhưng do ngông nên ông nhà thơ lại đi đổi họ chứ không đổi tên! Đoạn đối thoại về sau đã được viết lại thành lời tựa cho tập thơ của Nhan Như Ngọc. Nguyên văn lời tựa như sau:

?o Tôi (tức tác giả) đã có lúc cho thơ là mẹ của mọi thể loại văn học, thậm chí là mẹ của mọi hình thức sáng tạo (của chính trị, của toán, của kiến trúc, của nấu ăn, của hội họa, của ?omốt?...) Người nào không thơ khác nào một kẻ mồ côi. ?oMồ côi mẹ liếm lá đầu đường?.

Con người vô ơn (con người bao giờ cũng vô ơn) thường rất bạc với mẹ. Có ai ghi nhớ việc mẹ sinh hạ, mẹ bú mớm, mẹ giặt giũ, mẹ đính cho chiếc khuy trên áo... Thơ thường không bao giờ là một sự nghiệp. Mẹ không bao giờ là một sự nghiệp của con.

Thơ là một thể loại văn học cổ điển nhất, xưa nhất. Thơ hình như là một thể loại khó nhất trong các thể loại văn học. Về hình thức, thơ có lẽ là một thể loại ?oloạn luân? nhất.

Có mấy loại người làm thơ?

Loại một chắc chắn là các thiên thần. Họ vụt đến, vụt đi và để lại những câu thơ thiên thần. ?oNhưng chưa chi chiều đã tắt?. Trong đời mỗi người cũng có những giai đoạn, những khoảnh khắc thiên thần. Đấy là những người thơ trẻ trung, những trai tân. Khi ấy những bài thơ, những câu thơ hiện lên như những bổng lộc của thần linh. (Vậy sao không phải gái tân? Gái tân thì thơ làm gì? Đừng lầm với vật hiến tế!).

Loại hai là thơ của những người khởi nghĩa, của lửa, của những nhà cách mạng xã hội ?oBay thẳng tới muôn trùng Tiêu Hán / Phá vòng vây bạn với Kim Ô / Giang sơn khách diệc tri hồ?? Khởi nghĩa với cả tình yêu, với đàn bà, với cái ác, cái tẻ nhạt, cái tầm thường, cái dung tục... với khá nhiều thứ, để biểu dương cái ?ochí?: ?othi ngôn chí? (thơ để nói chí).

Ngoài loại một, loại hai là gì? Là loại ba: là phản thơ, là vi khuẩn, là mầm thơ, là ?onhững tìm tòi?, đa ph?n viÓn vông, suy đồi, điếm đàng, đểu, say rượu, đa dâm, hạ lưu.

Vượt lên trên là triết học, vượt lên thơ là triết học. Tư tưởng là thơ ?obay lên?.

Nhan Như Ngọc là ai? Nhan Như Ngọc là một nhà thơ loại hai theo cách phân loại như trên. Tiếc thay, đấy không phải là thiên thần, chỉ là một người khởi nghĩa. Đấy là một người có những tình cảm ngẩn ngơ, ngây ngất, dại khờ. Đấy là một kẻ chí tình.

Thơ Nhan Như Ngọc cũng hay.?

Chương 26
43. Daniel DeFoe: Nhà văn Anh, tác giả cuốn truyện phiêu lưu ?oRobinson Crusoe?, xuất bản lần đầu năm 1727.

Chương 27,28
44. Charles Baudelaire (1821 ?" 1876): Nhà thơ Pháp

Chương 29
45. G.Sand (1803 ?" 1876): nhà văn Pháp, bằng kinh nghiệm phụ nữ, bà có nhận xét thật xác đáng: ?oKhông người nào có thể chỉ huy được ái tình?.

Chương 30
46. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh nhân từ điển? (sách đã dẫn).
47. Lão Tử (604 ?" 531 TCN): nhà tư tưởng Trung Hoa vĩ đại thời cổ.
48. Ở Việt Nam có cụm từ ?obệnh xã hội? để chỉ những bệnh phong tình (lậu, giang mai...). Tác giả dùng cụm từ ?olỗi lầm xã hội? mà không có ý nghĩa phê phán. Tiếng Việt quả thật phong phú, nhiều khi rất dễ hiểu lầm.
49. ?oTrăm năm trong cõi người ta
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau
Trải qua một cuộc bể dâu
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng?
(Truyện Kiều)
Nguyễn Du (1766 ?" 1820), tự Tố Như, nhà thơ thiên tài Việt Nam, tác giả ?oTruyện Kiều? (Đoạn trường tân thanh). Có người nói: ?oTruyện Kiều còn, tiếng Việt còn. Tiếng Việt còn, nước Việt còn?.
50. ?oTuổi hai mươi yêu dấu? là một tựa đề có phần ... cải lương. Tác giả đã có ý định đặt tên cho nó là ?oKhuê? (lấy tên nhân vật chính), hoặc ?oTuột xích?, hoặc ?oBút ký phiêu lưu của một sinh viên đại học?, hoặc ?oBài ca tuổi trẻ?... Suy nghĩ kỹ, tác giả lấy tên ?oTuổi hai mươi yêu dấu? là muốn nhằm vào đối tượng độc giả thanh niên, những độc giả mà tác giả vẫn kính trọng và luôn yêu mến.

CHÚ GIẢI


Chương 1
1. Bùi Giáng (1926 - 1998): Quê ở Quảng Nam. Làm thơ, viết khảo luận, dịch thuật và dạy học ở trường tư thục. Nổi tiếng là một ?ocuồng sĩ? ở Việt Nam.
2. Trích truyện ngắn ?oNhững bài học nông thôn? của tác giả.

Chương 2
3. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh ngôn từ điển? (Hoàng Xuân Việt chọn dịch, NXB Thành phố Hồ Chí Minh, 1992).
4. ?oThủy Hử? (trại bên bờ nước): Tiểu thuyết lịch sử nổi tiếng của Trung Hoa, tác giả Thi Nại Am ?" La Quán Trung.

Chương 3
5. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh ngôn từ điển? (sách đã dẫn).
6. Trường Đảng Nguyễn Ái Quốc.
7. Makeno: Mặc kệ nó.

Chương 4
8. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh ngôn từ điển? (sách đã dẫn).

Chương 5
9. Claude Vorilnon: sinh 1964 tại Vichy (Pháp) thủ lĩnh giáo phái Real ở Mỹ, nhận là em của Chúa Jesus.

Chương 6
10. Khổng Tử: Khổng Khâu (551 ?" 479 TCN), người sáng lập Nho giáo ở Trung Quốc.

Chương 7
11. Diễn viên tuồng, cải lương chia ra nhiều loại: đào (nữ) kép (nam). Thường có đào thương (vai nữ khổ sở), đào lẳng (vai nữ lẳng lơ), đào chiến (nữ chiến binh)...
Chương 8
12. A.P.Tchekhov: Nhà văn Nga thế kỷ XIX, tác giả nhiều truyện ngắn và vở kịch nổi tiếng: Ba chị em, Vườn anh đào, cậu Vania...
13. Trần Đông Lương: họa sĩ Việt Nam (1925 ?" 1993), chuyên vẽ lụa, phấn màu...
14. Văn Cao: nhạc sĩ Việt Nam, tác giả Quốc ca (1923 ?" 1995)
15. Trịnh Công Sơn: nhạc sĩ Việt Nam (1939 ?" 2001).

Chương 9
16. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh ngôn từ điển? (sách đã trích).
17. Ôsin: tên của nhân vật trong phim truyền hình Nhật Bản, xuất thân đi ở. Sau này ở Hà Nội quen gọi Ôsin là những người (nữ) giúp việc.

Chương 10
18. Đồng Đức Bốn: sinh năm 1948, quê Hải Phòng, nhà thơ lục bát nổi tiếng Việt Nam.
19. Tên nước Việt Nam thời Bắc thuộc (quận Giao Chỉ).
20. Nguyễn Đình Chiểu: (1822 - 1888) quê Gia Định, nhà thơ, tác giả Lục Vân Tiên, Ngư tiều y thuật vấn đáp, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc...
21. Tên làng do tác giả tự đặt, không có trong thực tế.

Chương 11
22. Đề từ trích trong ?oBộ thánh cốt sống? một truyện trong tập ?oBút kí người đi săn? của nhà văn Nga thế kỷ XIX ?" I.X.Tuốcgheniep.
23. Người tiền sử nguyên thủy.
24. Người Trung Quốc, thời nhà Đường, giữ chức Thø sö An Nam đô hộ phủ, từng xây thành Đại La (Hà Nội ngày nay), có tài phù thủy.

Chương 12,13
25. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh ngôn từ điển? (sách đã dẫn).
26. Victor Tardieu: họa sĩ Pháp, giải thưởng mỹ thuật Đông Dương 1920, mất năm 1937, hiệu trưởng đầu tiên của trường Mỹ thuật Đông Dương.
27. Xergây Êxênhin: Nhà thơ Nga, chết trẻ, sống đầu thế kỷ XX.

Chương 14
28. Ngô Xuân Diệu (1916 - 1985): Nhà thơ Việt Nam nổi tiếng.

Chương 15
29. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh ngôn từ điển? (sách đã dẫn).

Chương 16
30. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh ngôn từ điển? (sách đã dẫn).
31. Michelangelo (1476 - 1564): Nhà điêu khắc Ý thời Phục hưng, người đã nhận xét về tác phẩm của Dante như sau: ?oKiệt tác của Dante và khát vọng cao cả của ông đã không được dân tộc bội bạc này biết, một dân tộc vẫn luôn từ chối hạnh phúc cho công chính?.

Chương 17
32. ?oChúa tể của những chiếc nhẫn?: Tác phẩm của nhà văn J.R.R Tolkien, được đạo diễn Peter Jackson chuyển thành phim, rất được giới trẻ Việt Nam hâm mộ.
33. Nghe đồn là của Trần Đăng Khoa (sinh năm 1957), thần đồng thơ Việt Nam.

Chương 18
34. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh nhân từ điển? (sách đã dẫn).

Chương 19
35. Nguyễn Bảo Sinh (sinh năm 1940), nhà thơ dân gian Việt Nam, sống ở Hà Nội.

Chương 20
36. Wiliam ***pia (1564 - 1616): nhà thơ, nhà viết kịch Anh vĩ đại.

Chương 21
37. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh nhân từ điển? (sách đã dẫn).

Chương 22
38. Hoàng Hoa Thám (Đề Thám) lãnh tụ phong trào nông dân Yên Thế chống Pháp (1884?"1913).

Chương 23
39. Liev Tônxtôi: Nhà văn Nga thế kỷ XIX, tác giả ?oChiến tranh và hòa bình?, ?oAnna Kareenina?, ?oPhục sinh?...

Chương 24
40. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh nhân từ điển? (sách đã dẫn). Chương này mượn tên cuốn tiểu thuyết ?oCơ hội của Chúa? của Nguyễn Việt Hà (sinh năm 1962 ở Hà Nội) là một nhà văn Việt Nam.
41. Không có trong thực tế.

Chương 25
42. Nhan Như Ngọc: mặt như ngọc. Nhan không phải là một họ phổ biến ở Việt Nam. Có thể ông nhà thơ này họ khác (họ Đồng, họ Cù) nhưng ông ta đổi là họ Nhan. Thường người Việt Nam đổi tên chứ không đổi họ, nhưng do ngông nên ông nhà thơ lại đi đổi họ chứ không đổi tên! Đoạn đối thoại về sau đã được viết lại thành lời tựa cho tập thơ của Nhan Như Ngọc. Nguyên văn lời tựa như sau:

?o Tôi (tức tác giả) đã có lúc cho thơ là mẹ của mọi thể loại văn học, thậm chí là mẹ của mọi hình thức sáng tạo (của chính trị, của toán, của kiến trúc, của nấu ăn, của hội họa, của ?omốt?...) Người nào không thơ khác nào một kẻ mồ côi. ?oMồ côi mẹ liếm lá đầu đường?.

Con người vô ơn (con người bao giờ cũng vô ơn) thường rất bạc với mẹ. Có ai ghi nhớ việc mẹ sinh hạ, mẹ bú mớm, mẹ giặt giũ, mẹ đính cho chiếc khuy trên áo... Thơ thường không bao giờ là một sự nghiệp. Mẹ không bao giờ là một sự nghiệp của con.

Thơ là một thể loại văn học cổ điển nhất, xưa nhất. Thơ hình như là một thể loại khó nhất trong các thể loại văn học. Về hình thức, thơ có lẽ là một thể loại ?oloạn luân? nhất.

Có mấy loại người làm thơ?

Loại một chắc chắn là các thiên thần. Họ vụt đến, vụt đi và để lại những câu thơ thiên thần. ?oNhưng chưa chi chiều đã tắt?. Trong đời mỗi người cũng có những giai đoạn, những khoảnh khắc thiên thần. Đấy là những người thơ trẻ trung, những trai tân. Khi ấy những bài thơ, những câu thơ hiện lên như những bổng lộc của thần linh. (Vậy sao không phải gái tân? Gái tân thì thơ làm gì? Đừng lầm với vật hiến tế!).

Loại hai là thơ của những người khởi nghĩa, của lửa, của những nhà cách mạng xã hội ?oBay thẳng tới muôn trùng Tiêu Hán / Phá vòng vây bạn với Kim Ô / Giang sơn khách diệc tri hồ?? Khởi nghĩa với cả tình yêu, với đàn bà, với cái ác, cái tẻ nhạt, cái tầm thường, cái dung tục... với khá nhiều thứ, để biểu dương cái ?ochí?: ?othi ngôn chí? (thơ để nói chí).

Ngoài loại một, loại hai là gì? Là loại ba: là phản thơ, là vi khuẩn, là mầm thơ, là ?onhững tìm tòi?, đa ph?n viÓn vông, suy đồi, điếm đàng, đểu, say rượu, đa dâm, hạ lưu.

Vượt lên trên là triết học, vượt lên thơ là triết học. Tư tưởng là thơ ?obay lên?.

Nhan Như Ngọc là ai? Nhan Như Ngọc là một nhà thơ loại hai theo cách phân loại như trên. Tiếc thay, đấy không phải là thiên thần, chỉ là một người khởi nghĩa. Đấy là một người có những tình cảm ngẩn ngơ, ngây ngất, dại khờ. Đấy là một kẻ chí tình.

Thơ Nhan Như Ngọc cũng hay.?

Chương 26
43. Daniel DeFoe: Nhà văn Anh, tác giả cuốn truyện phiêu lưu ?oRobinson Crusoe?, xuất bản lần đầu năm 1727.

Chương 27,28
44. Charles Baudelaire (1821 ?" 1876): Nhà thơ Pháp

Chương 29
45. G.Sand (1803 ?" 1876): nhà văn Pháp, bằng kinh nghiệm phụ nữ, bà có nhận xét thật xác đáng: ?oKhông người nào có thể chỉ huy được ái tình?.

Chương 30
46. Đề từ trích trong ?oBách khoa danh nhân từ điển? (sách đã dẫn).
47. Lão Tử (604 ?" 531 TCN): nhà tư tưởng Trung Hoa vĩ đại thời cổ.
48. Ở Việt Nam có cụm từ ?obệnh xã hội? để chỉ những bệnh phong tình (lậu, giang mai...). Tác giả dùng cụm từ ?olỗi lầm xã hội? mà không có ý nghĩa phê phán. Tiếng Việt quả thật phong phú, nhiều khi rất dễ hiểu lầm.
49. ?oTrăm năm trong cõi người ta
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau
Trải qua một cuộc bể dâu
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng?
(Truyện Kiều)
Nguyễn Du (1766 ?" 1820), tự Tố Như, nhà thơ thiên tài Việt Nam, tác giả ?oTruyện Kiều? (Đoạn trường tân thanh). Có người nói: ?oTruyện Kiều còn, tiếng Việt còn. Tiếng Việt còn, nước Việt còn?.
50. ?oTuổi hai mươi yêu dấu? là một tựa đề có phần ... cải lương. Tác giả đã có ý định đặt tên cho nó là ?oKhuê? (lấy tên nhân vật chính), hoặc ?oTuột xích?, hoặc ?oBút ký phiêu lưu của một sinh viên đại học?, hoặc ?oBài ca tuổi trẻ?... Suy nghĩ kỹ, tác giả lấy tên ?oTuổi hai mươi yêu dấu? là muốn nhằm vào đối tượng độc giả thanh niên, những độc giả mà tác giả vẫn kính trọng và luôn yêu mến.

Tối nay rất bình thường. Lượn đến nhà một người bạn, rồi lại về khá "đúng giờ " để vào đây.

Tối nay rất bình thường. Lượn đến nhà một người bạn, rồi lại về khá "đúng giờ " để vào đây.

Đang bận quá. Nhức đầu. Muốn viết tí ti mà chưa tâm trí đâu. Một bài viết buồn chán để Topic không bị chìm.

Đang bận quá. Nhức đầu. Muốn viết tí ti mà chưa tâm trí đâu. Một bài viết buồn chán để Topic không bị chìm.