Sư đoàn 3 BB ngụy - Những ngày cuối của cuộc chiến

+ Mẹ già tóc bạc trên đường tìm con
Người lính gác hậu cứ Trung đoàn 56 trong tư thế nghiêm báo cáo với thiếu tá chỉ huy hậu cứ khi xe ông vừa vào đến cổng trại :
- Kính thưa thiếu tá? có 1 bà già ở trong Nam ra xin gặp thiếu ta? Bà đợi ở phòng trực? Tôi cho bà gặp thiếu úy Ban 1 nhưng bà không chịu? nằng nặc đòi gặp thiếu tá?
- Thôi được, mày nói với trưởng toán trực dẫn vào gặp tao
?. Thiếu tá chỉ huy hậu cứ vừa ở Bộ chỉ huy hành quân về, ông bị trung tá Đ khiển trách vì không kiểm soát số tân binh bổ xung? Chưa ra hành quân thì đã ?olặn?, đã nhiều lần ông xin thôi cái chức ?oquản gia? này nhưng trung tá Đ không chịu? Đương bực mình vì trăm chuyện đổ lên đầu ông? bay giờ lại nghe bà già than vãn? Tuy nhiên ông phải kiên nhẫn nghe? Bà già đã hơn 60 tuổi đi thăm ?othằng Hai? lính Trung đoàn 56
- Má cho biết con má tên gì?
- Trần Văn S.
- Cấp bậc?
- Nó đào ngũ mấy lần, có cấp chức gì đâu!... từ Sài Gòn ra đây, mong gặp được nó? cho nó ít tiền?
- Thế cậu ấy không thư từ gì cho má?
- Ôi ông ơi! Nó có màng chi đến chuyện gia đình? đào ngũ bị bắt mấy lần? lần cuối ở Sư đoàn 5? rồi trốn ra Đà Nẵng thăm dì nó? bị quân cảnh bắt? cả tháng sau mới biết?
- Thôi được, má muốn gặp cậu ấy thì tôi cố giúp? nhưng má có biết ở tiểu đoàn nào không?
- Biết thì quá tốt rồi, khổ là không biết? Cả tuần nay đi tìm nó? nó chỉ nhắn về là đổi ra Trung đoàn 56
Theo chỉ thị của hậu cứ, Ban 1 đã dó danh sách đám tận binh bổ sung, tìm cho bằng được bình nhì Trần Văn S quê ở Thủ Dầu Một.
Nửa giờ sau thiếu tá chỉ huy hậu cứ nhận điện thoại thông báo của Ban 1 : ?oBinh nhì Trần Văn S Đại đ65i chỉ huy tiểu đoàn 1/56??
Người mẹ già vẫn ngồi phòng ngoài đợi kết quả? nhưng vấn đề cho S gặp mẹ ngoài thẩm quyền của ông? Ông sẽ giao cho Hậu cứ tiểu đoàn giải quyết? Tiểu đoàn đường hành quân làm sao gặp được?
Nhìn người mẹ già đi về phía Hậu cứ tiểu đoàn 1? thiếu tá chỉ huy hậu cứ quay sang nói với 1 đại úy sư đoàn đến công tác.
- Hàng ngày tôi phải giải quyết không biết bao nhiêu vụ ?oMẹ tìm con, vợ tìm chồng?? Chán quá? Xin thôi? mà không được!

5- Tuần lễ dài nhất của mùa đông vĩnh biệt
+ Bài thuyết trình không có đoạn kết
Viên trưởng phòng 1 chưa kịp nói hết những ý kiến cuối cùng của mình thì trung tá B, tham mưu trưởng Sư đoàn đã chen vào :
- Khỏi kể lể dài dòng? như thế là quân số lý thuyết và quân số thực hiện chênh lệch? Anh làm trình văn ghi thật rõ? nhấn mạnh 3 điểm này cho tôi :
? Thứ nhất là quân số tại tại hàng chỉ có 70% so với quân số lý thuyết
? Thứ hai là Quân đoàn giao cho Sư đoàn toàn những loại lính bất trị. Lính tốt quá hiếm!
? Thứ ba là nguồn tuyển mộ hầu như số không (0), không có ai ở tỉnh Quảng Trị này tình nguyện đi Sư đoàn 3? trừ khi bị quân cảnh bắt? vì trốn lính mới xin nhập Sư đoàn 3 để ở gần nhà?
Buổi họp tham mưu thu hẹp cuối tuần tại phòng hội sư đoàn không mấy vui? trung tá B, cựu tiểu khu phó Thừa Thiên? nhận chức tham mưu trưởng với một gia tài tham mưu vá víu? gốc pháo binh, hay tính toán? Ông thấy rõ cái bi kịch đương xảy ra cho sư đoàn con út của quân đội? Trước đó 1 giờ, tại phòng riêng của tư lịnh, tướng G, đại tá Ch tư lịnh phó và ông đã chia xẻ cho nhau những ngại đó? Tư lịnh phó đã nói với tư lịnh :
- ?oNếu có một Mậu Thân thứ 2 xảy ra trong tết này, tôi e sư đoàn ta khó giữ nổi? Ngày trước, 1 sư đoàn thủy quân lục chiến Mỹ quân gấp 2 sư đoàn Việt nam chỉ trấn giữ có 2 quận Gio Linh, Trung Lương mà vẫn khốn đốn? huống hồ bây giờ? Chúng ta đương chịu trận? Sư đoàn mới thành lập mà quân số thiếu hụt??
Tư lịnh lặng yên? Tham mưu trưởng lặng yên? hết nhìn chẩn tướng đến nhìn đại tá? Từ ngày ông về đây, đã bao nhiêu buổi họp, đã bao nhiêu lần thuyết trình, có mở đầu, có thân bài nhưng không tìm ra kết luận? Phần kết luận đó dành cho đại tướng Viên, trung tướng Lãm hay cao hơn là tổng thống

+Tín hiệu dông bão sắp đến với những chiến hào
Bằng những nguồn tin do phòng 7, phòng 2 Tổng tham mưu và Quân đoàn cung cấp? tướng G được thông báo ?ođối phương có khả năng đánh lớn trong dịp Tết? trước Tết có thể sẽ có những đợt giao tranh cấp trung đoàn??
Khác với các ?otư linh sư đoàn? khác, viên gia trưởng Sư đoàn 3 đã trải qua những chặng đường gian khó? Hơn 3 năm làm trung đoàn trưởng Trung đoàn 2, ông hiểu được đối phương cũng như hiểu được sức mình. Trung đoàn 2 còn bình yên chính là nhờ hỏa lực không pháo, những trận B52 trút xuống núi rừng Gio Linh ngược về Khe Sanh đã giúp các tiểu đoàn ông đỡ vất vả, nhưng ngày đó lính Mỹ ở cạnh ông? còn bây giờ? Cả Bộ Quốc phòng lẫn Bộ Tổng Tham mưu khoán trắng cái phòng tuyến gai góc cho ông và lính Sư đoàn 3? chỉ cần 1 lực lượng gấp đôi có xe tăng? đạo quân ông có thể bị ?oxất bất xang bang??
B52 vẫn yểm trợ nhưng không ào ạt như trươc?Viên đại ta cố vấn trưởng sư đoàn vẫn lầm lý suốt ngày? Giá như trong tay ông có được sư đoàn thiện chiến như Sư đoàn 1 của tướng Phú? Dù mỗi lần ghé thăm, tướng Lãm đầu nói :
?oSư đoàn 1 trước đây có 17 tiểu đoàn bộ binh, bây giờ rót sang cho anh hết 5 tiểu đoàn, mà là tiểu đoàn giỏi? anh còn than vãn gì nữa??
5 tiểu đoàn không tệ thì đúng hơn!... nhưng bị xé lẻ thành 2 trung đoàn trừ? chiến sự gia tăng? lính chán nản? Những dấu hỏi lớn ?ophải làm thế nào đây?? hẳn đã ám ảnh viên tư lịnh của Sư đoàn trừng Giới.
? Một ngày trung tuần tháng chạp, phái đoàn báo chí quân đội ở Sài Gòn ra thăm Sư đoàn. Ông né giao cho đại tá Ch tiếp? Hơn ai hết? ông hiểu rõ mình và hiểu rõ đối phương? Những bài phóng sự, những đoạn phim ca tụng không giải quyết được gì, chỉ trở nên lố bịch khi thực tế tàn nhẫn và phũ phàng.
Có lần ông nói với viên tham mưu phó chiến tranh chính trịc sư đoàn :
?oÔng đừng có bắt chước cái thằng Tr? Sư đoàn 1? Nó ?oca? đến nỗi nghe phát ngượng? Ông có biết trong khi các sư đoàn khác chỉ có 3 trung đoàn với 12 tiểu đoàn, Sư đoàn 1 quân số gấp rưỡi, có ông tướng Stillwell trước đây đỡ đầu? tình hình 2 năm trước đây còn nhẹ, ây thế mà nghe nó ?oca? trên radio và trên TV, chỉ muốn tắt máy?.
Đại úy Đ, tùy viên tư lịnh đã phải chịu trận với những cơn thịng nộ không bình thường của tư lịnh
Những tín hiệu do Biệt đội Kỹ thuật hoặc những bản tin mật hàng ngày trình tư lịnh? đó là những tín hiệu có thể đánh lớn, ít ra là cấp trung đoàn? những chiến hào dọc theo phòng tuyến ?oTrung Gio? đợi chờ giông bão? những căn hầm chống pháo kích không hiểu có chịu nổi những trận mưa pháo từ rừng sâu gởi đến?

+ Tư lịnh phó và người thày bói
- ?oMoa? đã gặp ông thày bói nổi tiếng như ?otoa? giới thiệu? Ông nói ?omoa? chỉ ở Quảng trị thêm thời gian ngắn nữa rồi đi.
- Ông có nói bao giờ đại tá lên ?otướng? không?
- Ông không nói, nhưng ông biết sau Tết, ?omoa? gặp hên?
- Dám đại tá lên nắm tư lịnh, ông G đổi đi!
- Cái đó thì chưa biết, như nếu được cử làm tư lịnh, moa thừa sức, không thua ai? Đã từng nắm 2 trung đoàn, đã từng chỉ huy trưởng tiền phương sư đoàn, moa không có nhảy ?olớp?? từ đại đội trưởng, tiểu đoàn trưởng, trung đoàn phó? trung đoàn trưởng, moa đều đi qua đủ các ?olớp? đó? Không có nhảy băng như các tư lịnh khác
Một sáng hạ tuần tháng chạp, đại ta Ch trong dịp về thăm thị xã Quảng Trị thăm người thân, gặp lại một cộng sự viên của mình? trong câu chuyện hàn huyên, ông đã nhắc lại những dự đoán của thày bói nổi tiếng ở Huế?
]
Được TLV sửa chữa / chuyển vào 21:47 ngày 23/12/2004

+ Kịch bản chiến trường của người gia trưởng
Chỉ còn 1 tuần lễ nữa là đón Tế? Bộ tư lịnh chuẩn bị để đối phó với mọi tình huống có thể xảy ra. Tướng G và đại tá Ch thường xuyên đến thăm các trung đoàn. Tư lịnh chỉ thị chó trung tá chỉ huy trưởng pháo binh ra lại 54 khẩu pháo 105 ly, 18 khẩu pháo 155 ly? tất cả đề sẵn sàng để chấp nhận một trận địa pháo có khả năng xảy ra bất cứ tại đâu, bất cứ lúc nào?
Cụm phòng thủ Tân lâm giao cho Trung đoàn 56 của trung tá Đ? Tư lịnh rất tin tưởng ở ông trung đoàn trưởng hơn 30 tuổi này? Xuất thân khóa 9 Thủ Đức? tình nguyện đầu quân khi đương là học sinh lớp đệ nhị trường Thiên hựu? Trung tá Đ thăng cấp rất nhanh, trong khi bạn cùng khóa còn mang cấp đại úy? còn làm tiểu đoàn phó, tiểu đoàn trưởng, ông đã nắm trung đoàn?
Khi từ giã căn cứ La Sơn, nơi đặt bộ chỉ huy Trung đoàn 54 mà ông là trung đoàn phó? ông nói với một sỹ quan thân tín :
?o Không chừng tao qua mặt Phượng Hoàng, lên tư lịnh và trở về chỉ huy ông cũng có!?
Một trong những người được nghe lời phát biểu cao hứng của trung tá Đ, thuật lại cho Phượng Hoàng H, trung đoàn trưởng 54 có biệt danh là ?oSiêu Việt?. Ông đã chưởi thề :
?oThằng bố láo, ông là bố của chúng nó! Thằng Đ mà làm trung đoàn trưởng thì tao làm tư lịnh quân đoàn? Nó lên trung ta nhờ ông tướng nâng đỡ? So với nó, tao phải mang 3 sao mới xứng!...?
Nhưng những phát biểu đả kích nhau chỉ là chuyện bên lề? Điều làm cho trung tá Đ bận tâm lo lắng là tình hình của trung đoàn ông? các tiểu đoàn trưởng tương đối khá, đại đội trưởng ở mức trên trung bình, nhưng còn lính thì yếu qua? Lao công đào binh, quân phạm đủ loại? không được như lính của Trung đoàn 3 ngày ông còn làm tiểu đoàn trưởng của đại tá P.B.H?
Trận đánh Mậu Thân đã giúp ông một kinh nghiệm : Đại đội trưởng giỏi nhưng lính nhát thì cũng vô ích! Làm sao bây giờ. Khi trung đoàn ông cùng chung một định mệnh như Sư đoàn?toàn là những toán quân ô hớp từ 4 phương về đây?
Trung đoàn 2 kỳ cựu do trung tá T làm trung đoàn trưởng đã được chọn làm lực lượng ứng chiến sư đoàn? Cứ lo ?oxa? bị đánh ?ogần? trở tay không kịp? Mậu Thân ?" Mang Cá ?" Sư đoàn 1? Những cái tên đã đi vào kỷ niệm của lính bộ binh, của các tiểu đoàn trưởng và nhất là của tướng G.

Như con ?opháo? nằm chờ ăn ?oquân? trong bàn cờ tướng, Trung đoàn 2 được bố trí phòng ngự tại những vị trí trọng yếu để bảo vệ Bộ Tư lịnh khi bị tấn công? Còn Trung đoàn 57 của trung tá Kh cùng với Trung đoàn 56 tạo thành hình vòng cung từ Tân Lâm xuôi về Gio Linh Mai Xá?
Những ngày giáp Tết đã đến trong sự chờ đợi, trong lo lắng của các cấp chỉ huy thuộc Sư đoàn 3? còn quân sỹ? những người lính gốc Lao công đào binh, quân phạm đương tính nhẩm cho mình một lộ trình ?ochuồn? một ?odòng sông? để lặn?! có bị bắt rồi cũng cho ra lính lại! Sợ gì! Ý nghĩ đó như lãng vãng trong đời riêng của các anh binh nhì, binh nhất Sư đoàn Trừng Giới.
Lệnh cấm trại 100% được áp dụng kể từ 20 Tết? Đại đội quân cảnh tung nhiều chốt chận để bắt tất cả các quân nhân Sư đoàn 3 tìm đường vào Huế. Đông Hà, Quảng Trị đầy lính, lính ngoài đường, lính trong quán, lính hậu cứ đi sắm Tết gởi ra tiền phương? những người giàu có đánh hơi tìm cách bán nhà, vào Đà Nẵng hay Sài Gòn buôn bán? Còn người dân lao động họ vẫn bình thảnvới đời thường.
Khối chiến tranh chính trị trình tư lịnh kế hoạch đón xuân cho các đơn vị bị tướng chê là không thực tế? Những màn kịch ?oHậu phương hướng về tiền tuyến? không có ý nghĩa? điều ông mong mỏi là có trong tay ?osỹ tốt, quân hay?, nhưng đó chỉ là ước mơ? thực tế đã làm ông lo ngại.
Thế nào Tổng thống cũng ghé thăm Sư đoàn, chắc phải trình cho tổng thống rõ tình hình của Sư đoàn, che dấu mãi không được gì. Tướng G đã tâm sự với một số trưởng phòng như thế?
Toán phi công lái trực thăng dành cho tư lịnh vào những ngày cuối năm phải ứng chiến? Họ đưa tư lịnh đến từng tiểu đoàn, đáp xuống từng ngọn đồi, trong nỗi lo sợ đối phương pháo kích? Tin riêng cho biết ?otổng thống sẽ về thăm Sư đoàn 3 sau khi khé Huế thăm Sư đoàn 1? khiến cho tướng G lo lắng.
Như người con gái rạng rỡ về nhà chồng trong ngày đầu tiên, để rồi khi đối mặt với cuộc sống, những ?oý nghĩ thiên thần? cũng bay đi? tướng G cũng vỡ mộng sau 3 tháng nắm sư đoàn. Những ngày đầu lạc quan, hưng phấn bao nhiêu, thì bây giờ ông lo lắng và bồn chồn bấy nhiêu?
Căn cứ Ái Tử trải dài trên quốc lộ 1, từ Nhan Biều chạy về Lai Phước? doanh trại của Sư đoàn Trừng Giới những ngày cuối năm rộn ràng với những chuyến xe tiếp tế? Gởi ra chiến trường súng đạn, thức ăn, nhưng không gởi được niềm tin và nụ cười?

6- ?oĐại tá Thiệu? về thăm chiến trường cũ và đạo quân chết non trên cụm tuyến Tân Lâm.
+ Khi Đại tá trở lại chiến trường xưa
Vũ đình trường Gạ - Lê của Bộ tư lịnh Sư đoàn 1 ngày 25 tháng chạp (cuối tháng 1-1972) rợp cờ xí, biểu ngữ và những đoàn quân?
? Lính Sư đoàn 1 và tướng Phú đón vị cựu Tư lịnh sư đoàn cũa ?othời kỳ 1962 ?" 1963? về thăm đơn vị cũ với cương vị ?otổng thống, Tổng tư lịnh quân đội?? Chỉ ?o1 giờ dừng lại? nhưng cả Sư đoàn đã lo sốt vó từ 1 tuần nay?
Tướng Phú nhắc đi nhắc lại nhiều lần với đại tá Điềm, tư lịnh phó :
?oAn toàn tối đa, mặt trời lớn chiều là phải an ninh tuyệt đối? ông đương nói chuyện mà bị pháo kích thì lãnh cả đám!?
Trực thăng đỗ ngay trước khán đài chính. Tướng Lãm, tui7n1g Phú hướng dẫn ?ocụu tư lịnh Nguyễn Văn Thiệu? duyệt các đơn vị dàn chào? Những nghi thức và thủ tục? những bài diễn văn và nhật lệnh? Thay mặt cả Sư đoàn, tướng Phú thề thốt?
Trung tá H mới nhận chức trung đoàn trưởng trung đoàn Cọp Trắng 54 nói nhỏ với một sỹ quan đứng gần :
?oQuảng Trị đã có ông G và Sư đoàn 3 rồi! Sư đoàn 1 gần Thừa Thiên chưa chắc gánh nổi??
Rờ Giạ Lê ?oTổng tư lịnh Nguyễn Văn Thiệu? bay ra Ái Tử? Tướng G không thề thốt như tướng Phú, chỉ xin hứa ?oquyết tâm bảo vệ Quảng Trị khi bị tấn công, dù Sư đoàn 3 quy nạp toàn lính ?ochê? tư các sư đoàn, binh chủng khác tống về??
Từ Ái Tử, lên trực thăng trở lại Huế, tổng thống dặn tướng G :
?oĐịch có khả năng đánh lớn trong Tết hoặc sau Tết? đừng có xảy ra như Mậu Thân ở Huế!??
Để tay lên vành mũ, tướng G đứng nghiêm tiễn chào? Máy bay lên cao? ông vẫn còn đứng giữa sân bay? lặng yên như một pho tượng? cái gì sẽ đến với ông và đạo quân ô hợp trong mùa xuân này?

Được TLV sửa chữa / chuyển vào 22:02 ngày 24/12/2004

+ Trình Tư lịnh : Trung đoàn 56 bị tấn công!
Nửa đêm cuối tháng 3? Trung tâm hành quân Sư đoàn 3 nhận báo cáo ?ohốt hoảng? từ Tân Lâm gọi về. Viên thiếu tá trung tâm trưởng theo dõi :
- ?oĐối phương tấn công đồng loạt các tuyến phòng thủ của Bộ chỉ huy Trung đoàn và các tiểu đoàn??
Qua tiếng nói dồn dập của sỹ quan trung tâm hành quân, viên thiếu tá ngherõ cả tiếng gầm của hỏa tiễn đối phương.
- ?oPháo tới tấp ?" chúng tôi không thể phản pháo nổi? Xin yểm trợ không pháo??
Trung tá trưởng phòng 3 từ phòng ngủ chạy vội qua trung tâm hành quân theo dõi tình hình? khoảng 10 phút sau, khi biết chắc toàn bộ cụm phòng tuyến Tân lâm đối phương cường tập, ông gọi máy cho sỹ quan tùy viên tư lịnh :
- ?oBáo ngay cho mặt trời rõ ?o Trung đoàn 56 bị tấn công??
Một giờ sau trận chiến đã đi vào điểm cao? các tiểu đoàn báo cáo về Trung đoàn? Trung đoàn báo về Sư đoàn? Tướng G, đại tá Ch, trung tá B, tham mưu trưởng có mặt đông đủ? cứ khoảng 5 đến 10 phút lại gọi đường dây ?ođỏ? cho trung tá Đ, trung đoàn trưởng :
- ?oCố gắng chống đỡ đến sáng? Sư đoàn sẽ tăng việ!...?
Nhưng điều đó đã không bao giờ xảy ra? Tuyến phòng thủ của các đơn vị khác ở bắc Quảng Trị đếu bị tấn công đồng loạt.
Và sau nửa ngày giao tranh, Trung đoàn 56 đầu hàng toàn bộ.
Trung tá Đ không được như De Castries của Điện Biên Phủ 1954, trước khi đầu hàng còn được tướng Cogny, tư lịnh quân Pháp tại miền Bắc thời bấy giờ động viên. Trung tá Đ chỉ nghe những lời khiển trách cằn nhằn của Tư lịnh.

Ngay tối hôm sau? Đông Hà xôn xao vì tin Trung đoàn 56 đầu hàng? và rạng sáng hôm sau cả thành phố Huế đều hốt hoảng về tình hình chiến sự tại Quảng Trị?
Những chuyến xe đó đầu tiên trong ngày trên đường Huế - Quảng Trị đầy khách? Đa số là gia đình quân nhân của Trung đoàn 56? Họ ra Đông Hà để hỏi han tin tức? những lời kể lể, những giọt nước mắt?
Vợ trung tá Đ mang thai, đêm hôm trước đã đến nhà của đại tá Ch, vừa bước vào nhà đã ôm chầm lấy bà Ch khóc lớn :
- Chết mất, chị ơi! Anh Đ bị bắt rồi! Cả trung đoàn bị bắt rồi chi ơi! Khổ em quá!
Vợ viên tư lịnh phó Sư đoàn dìu bà Đ vào ghế salon? tìm lời an ủi :
- Bị bắt là còn sống, còn trở về...
Buổi tối đầu tháng 4, gia đình quân nhân Trung đoàn 56 tìm luôn sóng Đài phát thanh Giải phóng? chính tai họ nghe trung tá Đ, và thiếu tá M? lần lượt lên tiếng nói chuyện với gia đình và ?ochiến hữu? Sư đoàn 3 qua làn sóng điện?
Nỗi lo sợ giảm đi, khi họ biết tin người thân qua lời cấp chỉ huy cao nhất của Trung đoàn.
Chúc Giáng sinh an lành

+ Tháng dài nhất tại chiến trường giới tuyến
Cùng chung số phận với Trung đoàn 56, các lực lượng bộ binh của Trung đoàn 57 cũng tan rã. Chỉ còn lại Trung đoàn 2 nnguyên vẹn vì chưa tham chiến.
Đông Hà, thị trấn của tỉnh Quảng Trị ngước chào chiến trận bằng những cuộc di tản dân cư về thị xã Quảng Trị, về Huế. Quân đoàn 1 báo động. Trung tướng Hoàng Xuân Lãm được cử làm tư lịnh hành quân chiến trường giới tuyến với sự tăng viện các lực lượng tổng trù bị từ trung ương. Nguyễn Văn Toàn (thiếu tướng) cựu tư lịnh Sư đoàn 2, chỉ huy trưởng thiết giáp được thăng phái, làm tư lịnh phó hành quân. Thiết đoàn 20 trang bị chiến xa hiện đại M48 được tung vào chiến trường. Bộ tư lịnh hành quân đặt ngay tại Mang Cá Huế (Bản doanh cũ của Sư đoàn 1, sau đó là Bộ chỉ huy Tiểu khu Thừa Thiên)? Lân đầu tiên tại vùng 1 các trận giao tranh bằng xe tăng đã xảy ra?
Những ngày đầu tháng 4 là những ngày nghẹt thở của lính cộng hòa. Nhiều trận đánh xáp lá cà diễn ra ngay trên các địa đạo. Lực lượng không quân của Sư đoàn 1 không quân, của Sư đoàn 5 Tân Sơn Nhất tăng phái tham gia chiến trường. Những AD-6, A-37 gầm thét trên vùng trời bé nhỏ của Đông Hà thương khó, không tạo được niềm tin cho bộ binh, nhảy dù, thủy quân lục chiến, pháo binh, thiết giáp tham chiến dưới mặt đất?
Quân cộng hòa lùi dần về phía nam sông Thạch Hãn. Cổ thành Quảng Trị trở thành là bản doanh của tướng G. Hàng ngày Quảng Trị hứng hàng trăm đợt pháo. Pháo binh Sư đoàn 5 bị khống chế, không tạo được thế cân bằng? Từng ngày qua đi trong nỗi hãi hùng của lính ?otrừng giới?.
Hiệp đồng giữa mặt trận Đông Hà, mặt trận tây nam huế giữa Sư đoàn 1 bộ binh và các lực lượng của Quân khu Trị Thiên (Giải phóng quân) diễn ra trong thế giằng co. Bộ tư lịnh Sư đoán tại căn cứ Gia Lệ (căn cư cũ của Sư đoàn 101 Không kỵ Hoa Kỳ) cũng đặt trong tình trạng báo động. Tướng Phú quát tháo suốt ngày. Căn cứ Bình Điền (Bộ chị huy Trung đoàn 54), căn cứ Bát Tôn do Tiểu đoàn 2/54 án ngữ, căn cứ ?oSếch mếch? do Tiểu đoàn 1/54 phòng thủ, đương bị bao vây?Đại tá P.B.H, giữ chức tham mưu trưởng nhiều trưa không về nha, dùng cơm ngay tại phòng? với tấm bản đồ hành quân trước mặt.
Ngay khi Tân lâm thất thủ, dân chúng Quảng Trị chạy vào Huế, dân chúng Huế chạy vào Đà Nẵng. Thị xã Quảng Trị trở thành thị trấn chết. Cố đô Huế cũng cùng chung một số phận. Mọi sinh hoạt ngưng trệ, trường học đóng cửa, chợ búa vắng hoe, các cơ quan làm việc chiếu lệ, đa số các nhân viên chuồn vào Đà Nẵng với gia đình.
Không khí ngột thở đó bùng nổ vào ngày 30-4-1972. Trước áp lực quá mạnh của đối phương, Sư đoàn 3 tháo chạy tại Quảng Trị. Từng đoàn quân rút lui trong hỗn loạn trên tuyến đường Quảng Trị - Huế. Còn dân Trị Thiên vượt đèo Hải vân chạy vào Đà Nẵng vô cùng mỏng manh?
Tướng G thoát thân bằng trực thăng về tạm trú tại căn cứ Hòa Mỹ của một đơn vị Mỹ? trước đó 1 giờ. Ông xin lệnh của tướng Lãm, nhưng viên tướng xe tăng bảo :
- ?oCứ cố thủ??