Sự khác nhau giữa rủi ro và sự không chắc chắn

Nỗi ác cắm đối vói sự mơ hồ
Có hai cái hộp. Hộp A Vietduc Dental Spa chứa 100 quả bóng: 50 quả đỏ và 50 quả đen. Hộp B cũng chứa 100 quả, nhung bạn không biết có bao nhiêu quả đỏ và bao nhiêu quả đen. Nếu bạn không nhìn mà thò tay vào một trong hai chiếc hộp và lấy ra một quả đỏ, bạn sẽ giành đuợc 100 đô la. Bạn sẽ chọn hộp nào? Số đông sẽ chọn hộp A.
Giờ hãy choi lại, vẫn sử dụng hai cái hộp kể trên. Lần này, bạn sẽ thắng 100 đô la nếu lấy ra đuợc một quả bóng đen. Giờ bạn sẽ chọn hộp nào? Khả năng cao là bạn sẽ lại chọn hộp A một lần nữa. Nhưng như vậy là không đúng logic! Lần đầu tiên, bạn tiên liệu là hộp B chứa ít bóng đỏ hon (và nhiều bóng đen hon), vì thế, theo lý trí, lần này bạn sẽ phải chọn hộp B mói phải!
Đừng lo! Bạn không phải là người duy nhất mắc lỗi này - ngược lại thì đúng hon. Kết quả này được biết đái vói tên gọi "nghịch lý Ellsberg" - theo tên của Daniel Ellsberg, một nhà tâm lỷ học từng làm việc ở Harvard. (Có thể bạn chưa biết, ông này đã tiết lộ những tài liệu tuyệt mật của Lầu Năm Góc vói cánh báo chí, dẫn đến thất bại của tổng thống Nixon.) "Nghịch lý Ellsberg" cung cấp bằng chứng thực nghiệm chứng minh rằng chúng ta thiên vị những khả năng đã biết (hộp A) hon là những khả năng chưa biết (hộp B).

Do đó chúng ta lại bàn đến chủ đề về rủi ro và sự không chắc chắn (hay là sự mơ hồ) và sự khác biệt giữa chúng. Rủi ro có nghĩa là ta đã biết được các khả năng. Răng sứ Cercon HT Không chắc chắn nghĩa là ta không biết được các khả năng xảy ra. Căn cứ vào mức độ rủi ro, bạn có thể lựa chọn đánh cược hay không. Thế nhưng khi nói đến sự không chắc chắn thì đưa ra quyết đinh khó khăn hon nhiều. Hai từ “rủi ro” và “không chắc chắn” thường xuyên bị lẫn lộn vói nhau chẳng khác nào hai loại cà phê “cappuccino” và “latte macchiato” vậy I vói những hậu quả nghiêm trọng hon nhiều. Bạn có thể tính toán rủi ro, nhưng không thể làm thế vái sự không chắc chắn. Bộ môn khoa học 300 năm tuổi liên quan đến rủi ro được gọi là xác suất. Rất nhiều giáo Ệự nghiên cứu về rủi ro, nhưng không có một cuốn sách giáo trình nào viết về chủ đề “không chắc chắn”. Vì lý do đó, chúng ta cố gắng nhét tính mơ hồ vào hạng mục rủi ro, nhưng nó lại không thực sự hợp lý. Hãy xem xét hai 'fá dụ: một vrdụ trong lĩnh vực y tế (nơi cách nhóm loạỉ này tỏ ra họp lỷ)>.và một ví dụ trong kinh tế (noi sự phân loại này bộc lộ sự bất họp lý).
Có hàng tỷ ngưòi trên trái đất này. Và cơ thể chúng ta không khác nhau quá nhiều. Chúng ta đều có một ngưỡng chiều cao giống nhau (không ai có thể cao đến 3 mét) và một ngưỡng tuổi thọ giống nhau (không ai sống đến 10.000 năm - hoặc chỉ sống trong vòng một phần nghìn giây). Hầu hết chúng ta đều có hai mắt, bốn van tim, ba mưoi hai chiếc răng. Một giống loài khác sẽ xem chúng ta là thuần nhất - tức là giống nhau như cách chúng ta nhìn nhận loài chuột vậy. Vì lý do này, chúng Răng toàn sứ cao cấp Cercon ta mắc nhiều căn bệnh giống nhau và cũng họp lý thôi nếu chẳng hạn như ai đó nói: "Nguy cơ chết vì ung thư của bạn là 30%." Ngược lại, lời khẳng định sau đây là vỏ nghĩa: "Khả năng đồng euro sẽ mất giá trong năm nảm tới là 30%." Vì sao? Lĩnh vực kinh tế thuộc địa hạt không chắc chắn. Không hề có hàng tỷ loại tiền có thể so sánh được mà chúng ta có thể tính toán các khả năng biến động từ lịch sử của chúng. Sự khác nhau giữa rủi ro và không chắc chắn cũng cho ta thấy sự khác nhau giữa bảo hiểm nhân thọ và họp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng. Họp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng là một chính sách bảo hiểm đề phòng rủi ro vỡ nợ cụ thể, khi mà một công ty nào đó không có khả năng chi trả. Trong trường hợp thứ nhất (bảo hiểm nhân thọ), rủi ro nằm trong phạm vi có thể tính toán được; trong trường họp thứ hai (hoán đổi rủi ro tín dụng), chúng ta phải đối diện vói sự khổng chắc chắn. Sự mơ hồ này góp phần tạo ra con hỗn loạn của cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008. Nếu bạn nghe thấy những cụm từ như "nguy cơ của siêu lạm phát là x%" hoặc "nii ro đối vói quyền sở hữu cổ phần của chúng ta là y", hãy bắt đầu lo đi là vừa.
Để tránh nhận định vội vàng, bạn phải học cách chấp nhận sự mơ hồ. Điều này thật sự khó và bạn không thể chủ động tác động lên nó được. Hạch hạnh nhân trong não bạn đóng một vai trò tối quan trọng. Đây là một vùng kích thước bằng một hạt đậu trong trung khu não chịu trách nhiệm xử lý kỹ ức và cảm xúc. Dựa trên cách nó được xây dụng như thế nào mà bạn có thể chấp nhận sự không chắc chán dẻ dàng hon hay khó khăn hơn rất nhiều. Chí ít đtèu này thể hiện định hướng chính trị của bạn: bạn càng Rhét bỏ sự không chắc chắn, bạn càng dễ bầu cử theo xu hướng bảo thủ. Quan điểm chính trị của bạn có cơ sở sinh học đầy thiên vị.
Dù sao đi nữa, bất cứ ai muốn suy nghĩ sáng suốt phải hiểu được sự khác biệt giữa rủi ro và không chắc chắn. Chúng ta chỉ có thể mong biết được các khả năng rõ ràng ở rất ít lĩnh vực: sòng bạc, tung đồng xu, và các cuốn sách giáo trình viết về xác suất. Thường thì chúng ta phải đối diện vói sự mơ hồ đầy rắc rối. Hãy học cách đối diện vói nó một cách bình thản.

Chúng ta chỉ có thể mong biết được các khả năng rõ ràng ở rất ít lĩnh vực: sòng bạc, tung đồng xu, và các cuốn sách giáo trình viết về xác suất