Sự tiến hoá của bộ Odonata

Sự tiến hoá của bộ Odonata

Bộ Chuồn chuồn Odonata là một trong những bộ thuộc Phân lớp Côn trùng có cánh (Pterygota). Những hoá thạch của Bộ Odonata được xem là một trong những hoá thạch đầy đủ nhất của các loài côn trùng đã bị truyệt diệt. Bộ Odonata có mối liên hệ gần với các bộ Phù du - Euhemeroptera và bộ Cánh gân - Neroptera.
Một số trong những hoá thạch cổ nhất thuộc về Bộ phụ Meganisoptera, loài Erasipteron larischi tồn tại vào kỷ Carbon cũng như các loài chuồn chuồn khổng lồ khác thuộc họ Meganeuridae (gồm các loài thuộc giống Meganeura). Một số loài thuộc Meganisoptera trước đây được xếp vào bộ Protodonata nhưng sau này đã được tách ra. Vì vậy, bộ Protodonata có lẽ có liên hệ gần gũi với các dạng xuất hiện sớm nhất thuộc bộ Odonata và cũng liên hệ với bộ Ephemeroptera thông qua dạng Permothemis thuộc về bộ phụ Archodonata của bộ Protodonata. Từ những tổ tiền của Meganisoptera, tiến hoá thành hai bộ phụ đã tuyệt diệt của bộ Chuồn chuồn là Protanisoptera và Protozygoptera. Từ bộ Protozygoptera, tiến hoá thành bộ phụ Zygoptera ngày nay (mà dạng cổ nhất đã biết đến được tìm thấy ở kỷ Permi muộn). Cũng từ một dạng Zygoptera nguyên thuỷ tiến hoá thành bộ phụ Anisozygoptera và từ tổ tiên của Anisozygoptera tiến hoá thành Anisoptera.

Tuy nhiên những nghiên cứu về so sánh hình thái gần đây vẫn chưa giải thích được chính xác mối liên hệ giữa Euphemeroptera, Odonata và những dạng cánh gân còn lại. Hennig (1969) cho rằng Ephemeroptera và dạng Odonata có chung nguồn gốc thuộc bộ Palaeopera, trong khi Kristense (1975) thì lại đưa ra các bằng chứng cho rằng Odonata có quan hệ gần gũi hơn với các côn trùng cánh gân Neuropteran.


Odonata