Sukhoi PAK-FA | Chiến đấu cơ thế hệ 5 của Nga !

Ý bác là một xe bốn ống phóng của S300 không thể phóng đồng loạt hay là cùng một lúc nó không thể lái hai quả được.
Nếu là do xe không thể phóng 4 quả cùng lúc thì em thấy nó có bao giờ đi một xe phóng đâu nhỉ

TỔNG QUAN TÍNH NĂNG KĨ CHIẾN THUẬT CỦA T-50 PAK FA
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 2)​

Động cơ 117S dùng cho mẫu máy bay tiêm kích thử nghiệm T-50 PAK FA là loại động cơ tuốc bin phản lực luồng kép có buồng đốt tăng lực và lái hướng lực đẩy đa chiều (ТР""Ф - z'Т: Тf?бо?еак,ивн<й двf.кон,f?н<й двига,елO с "о?сажной каме?ой и о,клоняем<м век,о?ом ,яги) thuộc phân lớp động cơ tuốc bin phản lực 2 trục luồng kép nhiệt độ cao có thiết kế dạng mô đun (в<соко,емпе?а,f?н<й двf.валOн<й двf.кон,f?н<й двига,елO модfлOной конс,?fк?ии). Đây là thế hệ động cơ có hệ số lực đẩy lớn hơn 10/1 và có khả năng duy trì hoạt động trong chế độ bay hành trình vượt âm mà không cần sử dụng chế độ đốt tăng lực.

Hình mặt cắt cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (hình sử dụng từ www.npo-saturn.ru)
​

Số (8'') Khối buồng đốt tăng lực (Фо?сажная каме?а) là nơi vòi phun nhiên liệu cao áp phun trực tiếp nhiên liệu vào luồng khí cháy không ổn định thoát ra từ tuốc bin để khai thác nhiệt độ, áp suất và lượng ô-xi dư thừa nhằm tạo lực đẩy bổ sung nhất thời cho động cơ. Đối với động cơ thử nghiệm 117S, chế độ đốt nhiên liệu thứ cấp ở buồng đốt tăng lực giúp tăng lực đẩy tức thời của động cơ tới 58%. Buồng đốt tăng lực được sử dụng khi máy bay cất cánh trên đường băng ngắn, khi vào công kích hoặc thoát li mục tiêu hay tăng tốc vượt qua lực cản cận âm khi máy bay chuyển sang chế độ bay hành trình vượt âm.
Số (9) Khối họng xả kiểu hội tụ-mở rộng có thể điều chỉnh tiết diện với tính năng lái hướng lực đẩy đa chiều (Регfли?fемое сfжаZ?ееся-?ас^и?яZ?ееся сопло с о,клоняем~'Т[/B] - sлимовский век,о? ,яги) khác với các công nghệ họng xả tròn lái hướng lực đẩy hai chiều UVT (У'Т) của các dòng động cơ AL-31 (Su-27M, Su-30, Su-35), AL-41 (Su-37, MFI) kiểu cũ của NPO Saturn, công nghệ họng xả dẹt lái hướng lực đẩy 2 chiều (Yлоские сопло с У'Т) của động cơ F100-PW-119 (F-22), hay công nghệ họng xả tròn lái hướng lực đẩy đa chiều của động cơ GE YF-120 (YF-22, YF-23).

Hình họng xả OVT theo công nghệ KLIVT của động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (hình sử dụng từ www.klimov.ru)
​

Số (10) Vòi phun nhiên liệu (Топливная "о?сfнка) cung cấp nhiên liệu cho buồng đốt dạng vành khuyên của động cơ.
Số (11) Bệ đỡ thân sau động cơ (-адняя опо?а двига,еля)
Số (12) Xi lanh thuỷ lực của họng xả điều hướng lực đẩy (Y?ивод ?егfли?fемого сопла с ,ягами)
Số (13) Trục quay máy nén và tuốc bin thấp áp ('ал ?о,о?а низкого давления)
Số (14) Trục quay máy nén và tuốc bin cao áp ('ал ?о,о?а в<сокого давления)

Khối sСА/s"А màu xanh lá cây và khối điều khiển tự động САУ màu gan gà (hình sử dụng từ www.npo-saturn.ru)
​

Khối truyền động phát điện sСА và động cơ phát động s"А (khối màu xanh lá cây gắn phía trên vỏ ngoài động cơ trong hình minh hoạ) có chức năng khởi động, duy trì chạy không tải hoặc tắt động cơ chính của máy bay và/hoặc cấp nguồn điện cho các hệ thống điện và thuỷ lực khác của máy bay khi động cơ chính của máy bay ở chế độ không hoạt động. Khi động cơ tuốc bin phản lực chính của máy bay ở chế độ hoạt động, hộp truyền động sСА-117 nhận công từ trục quay máy nén-tuốc bin thấp áp từ phía sau khối máy nén thấp áp để quay tuốc bin bộ phát điện để cấp nguồn điện cho các hệ thống điện thuỷ lực trên máy bay.

Khối truyền động-phát điện sСА-117 của động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (hình sử dụng từ www.klimov.ru)
​

Động cơ phát động (,f?бос,а?,'?) 's-150 được sử dụng để quay trục quay tuốc bin phát điện khi động cơ chính của máy bay ở chế độ không hoạt động hoặc thông qua bộ truyền động sСА-117 để cấp công quay trục nén thấp áp khi khởi động động cơ. Động cơ phát động 's-150 là loại động cơ tuốc bin khí dùng chung nhiên liệu với động cơ chính của máy bay và khởi động bằng nguồn điện ắc quy của máy bay.

Khối động cơ phát động s"А của động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (hình sử dụng từ www.klimov.ru)
​

Các thông số kĩ thuật của động cơ phát động 's-150:
- Công suất phát động động cơ chính qua khối điều khiển tự động ở độ cao ngang mực nước biển (oо?нос,O в ?ежиме запfска (Н=0, САУ): 160 sức ngựa (117,5 kW)
- Công suất phát động động cơ chính qua khối điều khiển tự động ở độ cao 3,5 km và nhiệt độ 30 độ C (oо?нос,O в ?ежиме запfска (Н=3.5, САУ, +30 C): 110 sức ngựa (80,5 kW)
- Công suất phát điện (oо?нос,O в ?ежиме эне?гоfзла): 107,5 kW
- Khối lượng động cơ (oасса двига,еля): 46,5 kg

Hình khối điều khiển động cơ kĩ thuật số SAU của động cơ TRDDF-OVT 117S (hình sử dụng từ www.npp-tat.ru)
​

Khối điều khiển tự động САУ (Сис,ема ав,ома,и?еского fп?авления) (màu gan gà như trên hình) có chức năng kiểm soát thông số vận hành của động cơ để kết hợp với các thông số hoạt động của máy bay và lệnh điều khiển của phi công hay máy tính công tác nhằm đưa ra chế độ điều khiển vận hành thích hợp cho động cơ.
-----
PHẦN TRƯỚC:
Danh mục các bài tổng quan PAK FA
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg211636.html#msg211636
Một số thông tin, hình ảnh bổ sung về thử nghiệm động cơ AL-41F1-117S
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg208864.html#msg208864
Động cơ TRDDF-OVT AL-41F1-117S dùng cho PAK FA T-50 (tiếp)
http://www.quansuvn.net/index.php?topic=13010.msg209126#msg209126
Quá trình phát triển động cơ TRDDF-OVT AL-41F1-117S
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209399.html#msg209399
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 1)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209443.html#msg209443
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209578.html#msg209578
XEM TRƯỚC PHẦN TIẾP THEO
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 1)http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg210759.html#msg210759

TỔNG QUAN TÍNH NĂNG KĨ CHIẾN THUẬT CỦA T-50 PAK FA
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 1)​

Động cơ tuốc bin phản lực trang bị cho máy bay tiêm kích PAK FA sử dụng họng xả lái hướng lực đẩy phát triển từ công nghệ lái hướng lực đẩy Klimov - KLIVT nhằm giúp máy bay hoạt động linh hoạt trong dải tốc độ thấp và góc tấn lớn, giảm đường băng cất hạ cánh, cơ động đổi hướng và ngóc chúi nhanh trong cận chiến, đồng thời giảm lộ diện hồng ngoại.

Hình đồ họa họng xả điều hướng lực đẩy đa chiều kiểu KLIVT (ảnh sử dụng từ www.klimov.ru)
​

Công nghệ lái hướng lực đẩy KLIVT được Ф"УY "-авод им. '.Я. sлимова" phát triển từ giữa thập niên 1990 cho dòng động cơ RD-33 cải tiến dự kiến trang bị cho đề án máy bay tiêm kích Mig-29M và Mig-29K/KUB của RAG Mig. Năm 2001, cặp động cơ RD-33S-3M được gắn trên máy bay tiêm kích Mig-29OVT số hiệu 156 tham gia trưng bày tại MAKS-2001. Hai năm sau tại MAKS-2003, chiếc Mig-29OVT số 156 đã thực hiện các chuyến bay biểu diễn trên vùng trời sân bay Zhukovski đánh dấu bước hoàn thiện công nghệ lái hướng lực đẩy KLIVT.

Máy bay tiêm kích Mig-29OVT bay biểu diễn với cặp động cơ RD-33S-3M gắn họng xả điều hướng lực đẩy đa chiều kiểu KLIVT (ảnh sử dụng của Fyodor Borisov tại www.cdn-www.airliners.net)
​

Họng xả theo công nghệ lái hướng lực đẩy KLIVT là một biến thể của thiết kế họng xả hội tụ-mở rộng có thể điều chỉnh tiết diện kiểu de Laval, theo đó sản phẩm khí cháy từ động cơ được gia tốc qua đoạn họng thắt tạo thành dòng thoát đạt tới tốc siêu âm tại phần ống loe nhằm tối ưu hóa lực đẩy. Họng xả KLIVT gồm phần cố định và phần chuyển động lái hướng lực đẩy. Phần cố định được chụp vào đuôi buồng đốt tăng lực tạo thành phần thắt giữ chức năng gia tốc dòng thoát của họng xả. Phần chuyển động lái hướng lực đẩy gồm vòng trong là chụp các cánh lá lái dòng thoát siêu âm có thể điều chỉnh tiết diện ống loe và vòng ngoài là chụp các cánh lá chắn phát tán hồng ngoại có thể điều chỉnh tiết diện phù hợp với vòng trong. Cả 2 vòng cánh lá của phần chuyển động được gắn với 1 vòng đai có con nêm linh hoạt cho các chế độ lái hướng của họng xả. Phần cố định và phần chuyển động lái hướng lực đẩy được liên kết bằng 3 cụm xi lanh thủy lực chấp hành lệnh lái hướng lực đẩy và lệnh điều chỉnh tiết diện vòng chụp cánh lá lái dòng thoát siêu âm. Theo thiết kế động cơ RD-33 OVT của Klimov hiện nay thì họng xả KLIVT có khả năng lái hướng lực đẩy 15 độ trên tất cả các hướng với tốc độ lái họng xả là 60 độ/giây.

Mẫu họng xả điều hướng lực đẩy đa chiều kiểu KLIVT (ảnh sử dụng từ www.klimov.ru)
​

Công nghệ lái hướng lực đẩy dùng cho họng xả động cơ 117S được Klimov phát triển trên nền tảng KLIVT có kết hợp với công nghệ lái hướng 2 chiều UVT của NPO Saturn. Họng xả động cơ 117S gồm 2 bộ phận đều chuyển động: phần chụp đuôi buồng đốt tăng lực được lái hướng 2 chiều theo mặt phẳng đứng (công nghệ Saturn) và phần chuyển động lái hướng lực đẩy đa chiều (KLIVT). Điều này cho phép họng xả động cơ 117S có khả năng lái hướng lực đẩy đa chiều 16 độ và lên xuống theo mặt phẳng đứng 20 độ, tạo thành quỹ tích hình e líp cho chuyển động lái hướng theo mặt phẳng đứng của họng xả.
-----
PHẦN TRƯỚC:
Danh mục các bài tổng quan PAK FA
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg211636.html#msg211636
Một số thông tin, hình ảnh bổ sung về thử nghiệm động cơ AL-41F1-117S
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg208864.html#msg208864
Động cơ TRDDF-OVT AL-41F1-117S dùng cho PAK FA T-50 (tiếp)
http://www.quansuvn.net/index.php?topic=13010.msg209126#msg209126
Quá trình phát triển động cơ TRDDF-OVT AL-41F1-117S
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209399.html#msg209399
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 1)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209443.html#msg209443
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209578.html#msg209578
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 1)http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg210759.html#msg210759
XEM TRƯỚC PHẦN TIẾP THEO
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 2)http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg211033.html#msg211033

TỔNG QUAN TÍNH NĂNG KĨ CHIẾN THUẬT CỦA T-50 PAK FA
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 2)​

Hình đồ họa họng xả điều hướng lực đẩy đa chiều kiểu KLIVT (ảnh sử dụng từ www.klimov.ru)
​

Họng xả điều hướng lực đẩy hai chiều kiểu Saturn (ảnh sử dụng từ www.paralay.inboards.ru)

​

Họng xả điều hướng lực đẩy đa chiều kiểu GE YF120 thử nghiệm trên F-16, YF-22 và YF-23 (ảnh sử dụng từ www.paralay.inboards.ru)

​

Họng xả điều hướng lực đẩy hai chiều kiểu dẹt thử nghiệm trên mẫu Sukhoi T-10M (ảnh trên) và họng xả điều hướng 2 chiều dùng cho động cơ F119-PW-100 của F-22 (ảnh sử dụng từ www.sukhoi.ru và www.pw.utc.com)

​

-----
PHẦN TRƯỚC:
Danh mục các bài tổng quan PAK FA
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg211636.html#msg211636
Một số thông tin, hình ảnh bổ sung về thử nghiệm động cơ AL-41F1-117S
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg208864.html#msg208864
Động cơ TRDDF-OVT AL-41F1-117S dùng cho PAK FA T-50 (tiếp)
http://www.quansuvn.net/index.php?topic=13010.msg209126#msg209126
Quá trình phát triển động cơ TRDDF-OVT AL-41F1-117S
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209399.html#msg209399
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 1)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209443.html#msg209443
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209578.html#msg209578
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 1)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg210759.html#msg210759
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg211033.html#msg211033
XEM TRƯỚC PHẦN TIẾP THEO
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg213017.html#msg213017

TỔNG QUAN TÍNH NĂNG KĨ CHIẾN THUẬT CỦA T-50 PAK FA
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác (phần 1)​

Công nghệ lái hướng lực đẩy động cơ hiện được nhiều nước trên thế giới áp dụng nhằm tăng cường một số tính năng kĩ chiến thuật cho máy bay tiêm kích. Hiện có 3 công nghệ lái hướng lực đẩy chủ yếu gồm: 1&gt; lái hướng lực đẩy bằng điều hướng cụm sau động cơ (khối buồng đốt tăng lực+họng xả); 2&gt; lái hướng lực đẩy bằng điều hướng toàn cụm họng xả; và 3&gt; lái hướng lực đẩy bằng điều hướng phần ống loe trong họng xả (chụp cánh lá lái dòng thoát siêu âm).
Công nghệ lái hướng lực đẩy bằng điều hướng cụm sau động cơ được áp dụng cho Máy bay cất hạ cánh thẳng đứng (С''Y - самол', ве?,икалOного взл',а и посадки) và Máy bay cất cánh thẳng đứng/đường băng ngắn và hạ cánh thẳng đứng (С'/s'Y - самол', ве?,икалOного/ко?о,кого взл',а и посадки). Công nghệ lái hướng lực đẩy kiểu này giúp máy bay có thể cất hạ cánh không cần đường băng hoặc đường băng dã chiến rất ngắn hay trên các tàu biển có thiết kế mặt sàn phục vụ hoạt động cho máy bay tiêm kích.

Máy bay tiêm kích thử nghiệm Yak-141 (Yak-41M) của Yakovlev sử dụng động cơ R79V-300 của Soyuz đang thực hiện động tác cất cánh thẳng đứng (ảnh minh hoạ sử dụng từ www.airwar.ru)
​

Khác với công nghệ lái hướng lực đẩy nhiều họng xả bên thân kiểu cũ như được ứng dụng ở động cơ 2 họng xả Soyuz (Tumanski) R27V-300 của máy bay tiêm kích VTOL Yak-38 và động cơ 4 họng xả Britol/Rolls-Royce Pegasus của máy bay tiêm kích V/STOL Harrier, công nghệ lái hướng lực đẩy của động cơ Soyuz R79V-300 chỉ sử dụng 1 họng xả chính với chế độ điều hướng toàn bộ cụm phía sau động cơ chính (gồm phần sau buồng đốt tăng lực kèm họng xả có thể điều chỉnh tiết diện dòng thoát khí) theo góc lái lực đẩy từ không độ (đồng hướng trục dọc máy bay) tới 95 độ (hướng xuống dưới so với trục dọc máy bay). Công nghệ lái hướng lực đẩy này cho phép động cơ sử dụng buồng đốt tăng lực và điều chỉnh được tiết diện dòng thoát khí họng xả nhằm tối ưu lực đẩy theo chế độ hoạt động của động cơ. Đây là một tiến bộ về mặt công nghệ nhằm khắc phục các nhược điểm như thiếu chế độ đốt tăng lực và không điều chỉnh được tiết diện dòng thoát khí của thiết kế động cơ nhiều họng xả như ở các động cơ R27V-300 và Pegasus.

Mẫu khoang họng xả lái lực đẩy của động cơ Soyuz R79V-300 (ảnh minh hoạ sử dụng từ www.amntksoyuz.ru)
​

Máy bay tiêm kích thử nghiệm JSF F-35B STOVL sử dụng công nghệ lái hướng lực đẩy bằng điều hướng cụm phía sau động cơ tiếp thu được từ phía hãng Soyuz (Tumanski) của Nga trong năm 1995 cho động cơ tuốc bin phản lực Pratt & Whitney F135-PW-600. Theo thiết kế, cụm lái hướng lực đẩy phía sau động cơ chính (gồm phần sau buồng đốt tăng lực kèm họng xả có thể điều chỉnh tiết diện dòng thoát khí) có góc lái lực đẩy từ không độ (đồng hướng trục dọc máy bay) tới 90 độ (hướng xuống dưới so với trục dọc máy bay).

Máy bay tiêm kích thử nghiệm F-35B STOVL của Lockheed Martin trang bị động cơ Pratt & Whitney F135-PW-600 đang thực hiện động tác hạ cánh thẳng đứng (ảnh minh hoạ sử dụng từ www.aviationexplorer.com)
​

Mẫu động cơ F135-PW-600 có khoang họng xả lái lực đẩy ở chế độ hạ cánh thẳng đứng được trưng bày tại triển lãm hàng không Le Bourget Paris 2007 (ảnh của duch.seb)
​

So với công nghệ lái hướng lực đẩy bằng điều hướng cụm sau động cơ phục vụ duy nhất tính năng cất hạ cánh thẳng đứng/đường băng (cực) ngắn của các động cơ Soyuz R79V-300 và Pratt & Whitney F135-PW-600, công nghệ lái hướng lực đẩy KLIVT của động cơ 117S không cho phép máy bay mang động cơ thực hiện cất hạ cánh thẳng đứng hay trên đường băng rất ngắn mà phải sử dụng đường băng cất hạ cánh dài hơn, nhưng bù lại là thiết kế điều khiển đơn giản hơn và khả năng kiểm soát lực đẩy phục vụ cơ động siêu linh hoạt ở dải tốc độ rất thấp hay góc tấn lớn, cơ động đổi hướng và ngóc chúi nhanh khi cận chiến hay cơ động tránh đạn.
-----
PHẦN TRƯỚC:
Danh mục các bài tổng quan PAK FA
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg211636.html#msg211636
Một số thông tin, hình ảnh bổ sung về thử nghiệm động cơ AL-41F1-117S
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg208864.html#msg208864
Động cơ TRDDF-OVT AL-41F1-117S dùng cho PAK FA T-50 (tiếp)
http://www.quansuvn.net/index.php?topic=13010.msg209126#msg209126
Quá trình phát triển động cơ TRDDF-OVT AL-41F1-117S
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209399.html#msg209399
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 1)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209443.html#msg209443
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209578.html#msg209578
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 1)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg210759.html#msg210759
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg211033.html#msg211033
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg213017.html#msg213017
XEM TRƯỚC PHẦN TIẾP THEO
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg214071.html#msg214071

TỔNG QUAN TÍNH NĂNG KĨ CHIẾN THUẬT CỦA T-50 PAK FA
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác (phần 2)​

Công nghệ lái hướng lực đẩy động cơ hiện được nhiều nước trên thế giới áp dụng nhằm tăng cường một số tính năng kĩ chiến thuật cho máy bay tiêm kích. Hiện có 3 công nghệ lái hướng lực đẩy chủ yếu gồm: 1&gt; lái hướng lực đẩy bằng điều hướng cụm sau động cơ (khối buồng đốt tăng lực+họng xả); 2&gt; lái hướng lực đẩy bằng cánh lá điều hướng họng xả; và 3&gt; lái hướng lực đẩy bằng điều hướng phần ống loe trong họng xả (chụp cánh lá lái dòng thoát siêu âm).
Công nghệ lái hướng lực đẩy bằng cánh lá điều hướng họng xả được áp dụng trên máy bay tiêm kích nhằm giảm chiều dài đường băng cất hạ cánh, tăng tính cơ động linh hoạt cũng như làm chủ khả năng điều khiển máy bay ở tốc độ thấp và góc tấn lớn.
Hiện công nghệ lái hướng lực đẩy này được thế giới áp dụng theo 2 kiểu thiết kế: cánh lá điều hướng đa chiều dùng cho họng xả tròn và cánh lá điều hướng 2 chiều dùng cho họng xả dẹt.
Cánh lá điều hướng đa chiều dùng cho họng xả tròn được thử nghiệm đầu tiên trên máy bay tiêm kích F-18 HARV (Phương tiện nghiên cứu góc tấn lớn/High Angle-of-Attack Research Vehicle) thuộc hợp phần 2 của Chương trình công nghệ góc tấn lớn (High Angle-of-Attack Technology Program) do một số tổ chức nghiên cứu công nghệ hàng không vũ trụ Mĩ thực hiện vào tháng 7/1991. F-18 HARV sử dụng 3 cánh lá lái lực đẩy gắn phía sau họng xả động cơ để cung cấp khả năng lái lực đẩy 3 chiều giúp làm chủ khả năng điều khiển máy bay ở chế độ bay bằng với góc tấn tới 70 độ và xoay trục dọc ở góc tấn tới 65 độ.

Máy bay F-18 HARV thực hiện chuyến bay thử nghiệm với cơ cấu cánh lá điều hướng họng xả đa chiều (hình sử dụng từ www.dfrc.nasa.gov)
​

Hình vẽ 4 chiều cơ cấu cánh lá điều hướng đa chiều dùng cho họng xả tròn trang bị cho máy bay F-18 HARV (hình sử dụng từ www.nasa.gov)
​

Cơ cấu cánh lá điều hướng đa chiều dùng cho họng xả tròn trang bị cho máy bay F-18 HARV (hình sử dụng từ www.nasa.gov)
​

Tổng cộng F-18 HARV thực hiện 193 chuyến bay thử nghiệm cơ cấu cánh lá điều hướng họng xả đa chiều. Thiết kế họng xả tròn sử dụng cánh lá điều hướng đa chiều kiểu này không được ứng dụng trong thiết kế các máy bay tiêm kích thế hệ sau của Mĩ, nhưng nhiều thông số thu được từ chương trình như hệ thống điều khiển và kiểm soát lực đẩy đã được áp dụng cho kiểu thiết kế họng xả dẹt sau này.
Thiết kế cơ cấu cánh lá điều hướng họng xả đa chiều của F-18 HARV cũng tương tự như cơ cấu cánh lá điều hướng dùng cho đạn tên lửa đối không RVV-MD K-74M.
Cánh lá điều hướng hai chiều dùng cho họng xả dẹt được các phòng nghiên cứu của cả Mĩ và Liên xô tiến hành nghiên cứu phát triển từ cuối thập niên 1980.
Tại Mĩ, NASA hợp tác với Không quân Mĩ thực hiện Chương trình nghiên cứu mẫu thử nghiệm công nghệ cơ động chiến đấu và cất hạ cánh đường băng ngắn S/MTD (Short Takeoff and Landing/Maneuver Technology Demonstrator program) trên mẫu máy bay tiêm kích huấn luyện 2 chỗ ngồi F-15B số hiệu 71-0290 từ năm 1988 tới năm 1991.

Mẫu máy bay tiêm kích thử nghiệm F-15 S/MTD (hình sử dụng từ www.de.academic.ru)
​

Máy bay thử nghiệm F-15 S/MTD được gắn họng xả có 2 cánh lá lái hướng và đổi ngược hướng lực đẩy theo mặt phẳng đứng của trục dọc máy bay. Ngày 10/5/1989, máy bay F-15 S/MTD đã thực hiện chuyến bay đầu tiên có lái hướng lực đẩy phục vụ các thao tác cơ động chiến đấu.
Cùng thời gian NASA tiến hành thử nghiệm F-15 S/MTD, hãng Lockheed Martin cũng tiến hành thiết kế 2 mẫu thử nghiệm có sử dụng công nghệ cánh lá điều hướng 2 chiều dùng cho họng xả dẹt phục vụ giai đoạn duyệt mẫu thử máy bay tiêm kích thế hệ 5 trong giai đoạn 1986-1990 là N22YF (dùng động cơ General Electric YF120-GE-100) và N22YX (dùng động cơ Pratt & Whitney YF119-PW-100). Họng xả động cơ của 2 mẫu máy bay N22YF/YX có thiết kế 2 cánh lá lái hướng lực đẩy hướng lên/xuống lệch góc tối đa 20 độ theo mặt phẳng đứng của trục dọc máy bay. Sau các cuộc thử nghiệm, họng xả dẹt sử dụng cánh lá điều hướng lực đẩy 2 chiều chính thức được áp dụng cho máy bay tiêm kích thế hệ 5 F-22 của Mĩ.

Họng xả dẹt với cánh lá điều hướng 2 chiều của máy bay tiêm kích F-22 (ảnh sử dụng lại từ www.attach.high-g.net)
​

Phần thân sau thể hiện họng xả dẹt của máy bay tiêm kích F-22 (ảnh của Bill Spidle sử dụng lại từ www.attach.high-g.net)
​

Tại Liên xô, công nghệ họng xả dẹt sử dụng cánh lá điều hướng 2 chiều được các phòng thiết kế động cơ, máy bay và chế tạo máy bay tiêm kích như NPO Saturn, NPO Ufa Motor, Viện nghiên cứu động cơ hàng không trung ương (Ц~Аo - Цен,?алOн>-У'/YС[/B] - >е,аZ?ая лабо?а,о?ия fп?авления век,о?ом ,яги с плоским соплом) đã thực hiện tổng cộng hơn 20 chuyến bay trước khi chương trình thử nghiệm bị đình chỉ vì thiếu kinh phí. Quá trình thử nghiệm mẫu Su-27 LL-UV/PS có gắn họng xả dẹt sử dụng cánh lá điều hướng 2 chiều đã cung cấp cho các đơn vị thiết kế, chế tạo động cơ máy bay của Liên xô và Nga sau này nhiều kinh nghiệm quý báu và số liệu thực tế về ưu nhược điểm của họng xả kiểu này.

Họng xả dẹt với cánh lá điều hướng 2 chiều của máy bay thử nghiệm Su-27 LL-UV/PS (ảnh sử dụng lại từ www.forums.eagle.ru)
​

So với họng xả tròn điều hướng đa chiều công nghệ KLIVT của động cơ 117S:
- Công nghệ cánh lá điều hướng đa chiều dùng cho họng xả tròn như được thử nghiệm trên F-18 HARV thể hiện nhược điểm toàn diện do mức độ tổn thất lực đẩy và lộ diện hồng ngoại lớn hơn.
- Công nghệ cánh lá điều hướng hai chiều dùng cho họng xả dẹt có ưu điểm ở mức lộ diện hồng ngoại thấp hơn, hiệu số lực đẩy theo chế độ làm việc của động cơ ở tốc độ thấp cao hơn, nhưng nhược điểm ở mức độ tổn thất lực đẩy khi vào góc lái hướng lớn và giới hạn khả năng lái hướng 2 chiều.
-----
PHẦN TRƯỚC:
Danh mục các bài tổng quan PAK FA
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg211636.html#msg211636
Một số thông tin, hình ảnh bổ sung về thử nghiệm động cơ AL-41F1-117S
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg208864.html#msg208864
Động cơ TRDDF-OVT AL-41F1-117S dùng cho PAK FA T-50 (tiếp)
http://www.quansuvn.net/index.php?topic=13010.msg209126#msg209126
Quá trình phát triển động cơ TRDDF-OVT AL-41F1-117S
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209399.html#msg209399
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 1)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209443.html#msg209443
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209578.html#msg209578
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 1)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg210759.html#msg210759
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg211033.html#msg211033
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg213017.html#msg213017
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg214071.html#msg214071
XEM TRƯỚC PHẦN TIẾP THEO
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác (phần 3)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg214908.html#msg214908

TỔNG QUAN TÍNH NĂNG KĨ CHIẾN THUẬT CỦA T-50 PAK FA
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác (phần 3)​

Công nghệ lái hướng lực đẩy động cơ hiện được nhiều nước trên thế giới áp dụng nhằm tăng cường một số tính năng kĩ chiến thuật cho máy bay tiêm kích. Hiện có 3 công nghệ lái hướng lực đẩy chủ yếu gồm: 1&gt; lái hướng lực đẩy bằng điều hướng cụm sau động cơ (khối buồng đốt tăng lực+họng xả); 2&gt; lái hướng lực đẩy bằng cánh lá điều hướng họng xả; và 3&gt; lái hướng lực đẩy bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn.
Công nghệ lái hướng lực đẩy bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn được áp dụng trên máy bay tiêm kích nhằm giảm chiều dài đường băng cất hạ cánh, tăng tính cơ động linh hoạt cũng như làm chủ khả năng điều khiển máy bay ở tốc độ thấp và góc tấn lớn. Công nghệ này chia làm 2 nhánh là điều hướng 2 chiều lên xuống và điều hướng đa chiều theo mặt phẳng đứng của trục dọc động cơ.
Công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn được 2 hãng chế tạo động cơ máy bay của Mĩ là Pratt & Whitney và General Electric nghiên cứu phát triển từ đầu thập niên 1980 với 2 chương trình riêng biệt là MPJM/BBN của Pratt & Whitney và GEATRV của General Electric. Tuy nhiên tới giữa thập niên 1980, cả 2 hãng trên đều đình chỉ các nghiên cứu theo hướng này để chuyển sang nghiên cứu phát triển công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả.
Tại Liên xô, NPO Saturn bắt đầu nghiên cứu công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả cho dòng động cơ AL-31F từ năm 1986 và tới năm 1989 bắt đầu thử nghiệm công nghệ này trên máy bay thử nghiệm lái lực đẩy họng xả tròn Su-27 mẫu T-10-26 LL-UV/KS (Сf-27 >>-У'/sС - >е,аZ?ая лабо?а,о?ия fп?авления век,о?ом ,яги с к?fглHọng xả điều hướng lực đẩy hai chiều kiểu Saturn (ảnh sử dụng từ www.paralay.inboards.ru)

[/CENTER]
Theo thiết kế họng xả điều hướng 2 chiều của NPO Saturn, họng xả gồm cụm 2 chụp cánh lá liên kết với nhau qua cụm xi lanh thủy lực để điều chỉnh tiết diện họng khí, trong khi toàn cụm được liên kết với phần sau buồng đốt tăng lực bằng vành giữ có 2 cặp xi lanh thủy lực giữ chức năng điều khiển góc lên xuống của họng xả theo mặt phẳng đứng của động cơ. Với công nghệ lái hướng 2 chiều của Saturn, họng xả động cơ có thể lái hướng lên xuống theo mặt phẳng đứng của động cơ với góc lệch tới 15 độ và tốc độ lái hướng 30 độ/giây, cho phép kiểm soát máy bay thao tác cơ động khi tốc độ dòng khí gần bằng không và góc tấn tới 90 độ. Quá trình thử nghiệm họng xả điều hướng 2 chiều trên các mẫu máy bay Su-27 T10-26 và Su-37 T10M-11 giúp NPO Saturn hoàn chỉnh công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả trên dòng động cơ thương phẩm AL-31FP trang bị cho các máy bay tiêm kích đa năng thế hệ 4++ như Su-30MKI và Su-35BM.

Phần đuôi đặc tả họng xả điều hướng lực đẩy hai chiều kiểu Saturn trang bị cho cặp động cơ AL-31FP của Su-30MKI (ảnh sử dụng từ www.hudihudi.com)
​

Động cơ AL-31FP có họng xả điều hướng 2 chiều với góc lái hướng tới 15 độ và tốc độ lái hướng 60 độ/giây. Tuy nhiên khác với bố trí họng xả của các động cơ thử nghiệm trên mẫu máy bay T10-26 và T10M-11, động cơ AL-31FP thương phẩm trang bị cho Su-30MKI có mặt phẳng lái hướng của họng xả đặt nghiêng so với mặt phẳng ngang dọc trục động cơ tạo thành góc 32 độ. Kiểu bố trí nghiêng như được nêu ở trên khi kết hợp với góc lái hướng 15 độ của họng xả cho phép hệ thống điều khiển bay tổ hợp các lệnh lái họng xả đồng hướng hay dị hướng tạo ra khả năng lái lực đẩy gần như đa chiều, giúp máy bay tiêm kích Su-30MKI hay Su-35BM thao tác cơ động và làm chủ đường bay hết sức linh hoạt trong dải tốc độ cực thấp và góc tấn cực lớn.
Hiện nay trên thế giới chỉ có duy nhất NPO Saturn làm chủ công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả như được trình bày ở trên.
Công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn là công nghệ được các hãng công nghiệp hàng không của cả Mĩ, châu Âu và Nga tập trung phát triển để trang bị cho máy bay tiêm kích thế hệ 4 cải tiến và máy bay tiêm kích thế hệ 5.
Tại Mĩ, công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn được nghiên cứu phát triển từ đầu thập niên 1990 trong 2 chương trình: P/YBBN cho động cơ F100-PW-229 của Pratt & Whitney và AVEN cho động cơ F110-GE-129 của General Electric.

Máy bay tiêm kích thử nghiệm NF-15B ACTIVE sử dụng công nghệ họng xả lái hướng đa chiều P/YBBN của hãng Pratt & Whitney (ảnh sử dụng từ www.nasa.gov)
​

Họng xả đổi hướng ngóc chúi/phải trái P/YBBN (Pitch/Yaw Balance Beam Nozzle) được hãng sản xuất động cơ máy bay Pratt & Whitney cung cấp cho dự án Công nghệ điều khiển tiên tiến dùng cho nhóm phương tiện tích hợp ACTIVE (Advanced Control Technology for Integrated Vehicles) để gắn cho cặp động cơ F100-PW-229 của mẫu máy bay tiêm kích thử nghiệm NF-15B ACTIVE tham gia dự án từ năm 1994 tới năm 1999. Họng xả P/YBBN có khả năng lái hướng lực đẩy đa chiều với góc lệch trục tối đa tới 20 độ ở mọi hướng và tốc độ lái hướng tối đa tới 120 độ/giây.

Họng xả điều hướng lực đẩy đa chiều kiểu GE YF120 thử nghiệm trên F-16, YF-22 và YF-23 (ảnh sử dụng từ www.paralay.inboards.ru)

​

Họng xả lái lực đẩy đồng hướng AVEN (Axisymmetric Vectoring Exhaust Nozzle) được hãng sản xuất động cơ máy bay General Electric cung cấp cho chương trình nghiên cứu lái hướng lực đẩy đa chiều MATV (Multi-Axis Thrust-Vectoring program) để gắn cho động cơ F110-GE-129 của mẫu máy bay tiêm kích thử nghiệm NF-16D MATV tham gia chương trình từ năm 1993 tới năm 1995. Họng xả AVEN có khả năng lái hướng lực đẩy đa chiều với góc lệch trục tối đa tới 17 độ ở mọi hướng và tốc độ lái hướng lực đẩy tối đa 60 độ/giây. Công nghệ họng xả AVEN cũng được thử nghiệm trên động cơ YF120 dự kiến được General Electric cung cấp cho máy bay tiêm kích thế hệ 5 của Mĩ.

Thử nghiệm họng xả lái hướng đa chiều TVN của Eurojet (ảnh sử dụng từ www.militaryparitet.com)
​

Tại Châu Âu, 2 hãng chế tạo linh kiện động cơ EJ-200 là ITP của Tây Ban Nha và MTU của Đức cùng hợp tác nghiên cứu phát triển công nghệ họng xả lái hướng lực đẩy TVN (Thrust Vectoring control Nozzle) trong liên danh Eurojet để gắn cho động cơ thử nghiệm EJ-200-1A từ giữa năm 1995. Họng xả TVN có khả năng lái hướng lực đẩy đa chiều với góc lái hướng lệch trục tối đa tới 23,5 độ và tốc độ lái hướng tối đa đạt 110 độ/giây. Họng xả TVN dự kiến được gắn cho động cơ máy bay tiêm kích Eurofighter Typhoon Tranche-3 từ sau năm 2010.
Tại Nga, công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn được thực hiện tại Klimov theo công nghệ KLIVT (như đã trình bày) và tại Liên hiệp chế tạo-lắp máy Salyut Moskva (Ф"УY ooYY "СалZ," - oосковское ма^инос,?ои,елOное п?оизводс,венное п?едп?ия,ие "СалZ,") theo công nghệ UVT (phát triển trên cơ sở KLIVT từ năm 2004) cho các dòng động cơ thương phẩm AL-31FM1, AL-31FM2 và AL-31FMN. Sau khi hoàn thành chương trình thử nghiệm và được công nhận hợp chuẩn GOST vào năm 2006, động cơ AL-31FM1 được cung cấp cho các dòng máy bay tiêm kích Su-27SM, Su-33 và Su-34 của Nga và dùng cho xuất khẩu.

Mẫu động cơ tuốc bin phản lực AL-31FM1 có họng xả điều hướng đa chiều do Salyut chế tạo (ảnh sử dụng từ www.salyut.ru)
​

*****​

So với công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn (GEATRV của General Electric, MPJM/BBN của Pratt & Whitney, UVT của NPO Saturn), công nghệ họng xả KLIVT được đánh giá là ưu việt nhờ khả năng giảm hao tổn lực đẩy, điều khiển đơn giản và nhanh nhạy giúp tăng tính linh hoạt của máy bay trong các điều kiện bay tới hạn.
So với công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn nước ngoài (Y/P BBN của Pratt & Whitney, AVEN của General Electric, TVN của Eurojet), công nghệ họng xả KLIVT (gồm UVT của Salyut) có thiết kế hệ thống điều khiển và xi lanh thủy lực chấp hành đơn giản, gọn nhẹ hơn.
-----
PHẦN TRƯỚC:
Danh mục các bài tổng quan PAK FA
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg211636.html#msg211636
Một số thông tin, hình ảnh bổ sung về thử nghiệm động cơ AL-41F1-117S
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg208864.html#msg208864
Động cơ TRDDF-OVT AL-41F1-117S dùng cho PAK FA T-50 (tiếp)
http://www.quansuvn.net/index.php?topic=13010.msg209126#msg209126
Quá trình phát triển động cơ TRDDF-OVT AL-41F1-117S
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209399.html#msg209399
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 1)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209443.html#msg209443
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209578.html#msg209578
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 1)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg210759.html#msg210759
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg211033.html#msg211033
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg213017.html#msg213017
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg214071.html#msg214071
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác (phần 3)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg214908.html#msg214908

TỔNG QUAN TÍNH NĂNG KĨ CHIẾN THUẬT CỦA T-50 PAK FA
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác (phần 3)​

Công nghệ lái hướng lực đẩy động cơ hiện được nhiều nước trên thế giới áp dụng nhằm tăng cường một số tính năng kĩ chiến thuật cho máy bay tiêm kích. Hiện có 3 công nghệ lái hướng lực đẩy chủ yếu gồm: 1&gt; lái hướng lực đẩy bằng điều hướng cụm sau động cơ (khối buồng đốt tăng lực+họng xả); 2&gt; lái hướng lực đẩy bằng cánh lá điều hướng họng xả; và 3&gt; lái hướng lực đẩy bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn.
Công nghệ lái hướng lực đẩy bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn được áp dụng trên máy bay tiêm kích nhằm giảm chiều dài đường băng cất hạ cánh, tăng tính cơ động linh hoạt cũng như làm chủ khả năng điều khiển máy bay ở tốc độ thấp và góc tấn lớn. Công nghệ này chia làm 2 nhánh là điều hướng 2 chiều lên xuống và điều hướng đa chiều theo mặt phẳng đứng của trục dọc động cơ.
Công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn được 2 hãng chế tạo động cơ máy bay của Mĩ là Pratt & Whitney và General Electric nghiên cứu phát triển từ đầu thập niên 1980 với 2 chương trình riêng biệt là MPJM/BBN của Pratt & Whitney và GEATRV của General Electric. Tuy nhiên tới giữa thập niên 1980, cả 2 hãng trên đều đình chỉ các nghiên cứu theo hướng này để chuyển sang nghiên cứu phát triển công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả.
Tại Liên xô, NPO Saturn bắt đầu nghiên cứu công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả cho dòng động cơ AL-31F từ năm 1986 và tới năm 1989 bắt đầu thử nghiệm công nghệ này trên máy bay thử nghiệm lái lực đẩy họng xả tròn Su-27 mẫu T-10-26 LL-UV/KS (Сf-27 >>-У'/sС - >е,аZ?ая лабо?а,о?ия fп?авления век,о?ом ,яги с к?fглHọng xả điều hướng lực đẩy hai chiều kiểu Saturn (ảnh sử dụng từ www.paralay.inboards.ru)

[/CENTER]
Theo thiết kế họng xả điều hướng 2 chiều của NPO Saturn, họng xả gồm cụm 2 chụp cánh lá liên kết với nhau qua cụm xi lanh thủy lực để điều chỉnh tiết diện họng khí, trong khi toàn cụm được liên kết với phần sau buồng đốt tăng lực bằng vành giữ có 2 cặp xi lanh thủy lực giữ chức năng điều khiển góc lên xuống của họng xả theo mặt phẳng đứng của động cơ. Với công nghệ lái hướng 2 chiều của Saturn, họng xả động cơ có thể lái hướng lên xuống theo mặt phẳng đứng của động cơ với góc lệch tới 15 độ và tốc độ lái hướng 30 độ/giây, cho phép kiểm soát máy bay thao tác cơ động khi tốc độ dòng khí gần bằng không và góc tấn tới 90 độ. Quá trình thử nghiệm họng xả điều hướng 2 chiều trên các mẫu máy bay Su-27 T10-26 và Su-37 T10M-11 giúp NPO Saturn hoàn chỉnh công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả trên dòng động cơ thương phẩm AL-31FP trang bị cho các máy bay tiêm kích đa năng thế hệ 4++ như Su-30MKI và Su-35BM.

Phần đuôi đặc tả họng xả điều hướng lực đẩy hai chiều kiểu Saturn trang bị cho cặp động cơ AL-31FP của Su-30MKI (ảnh sử dụng từ www.hudihudi.com)
​

Động cơ AL-31FP có họng xả điều hướng 2 chiều với góc lái hướng tới 15 độ và tốc độ lái hướng 60 độ/giây. Tuy nhiên khác với bố trí họng xả của các động cơ thử nghiệm trên mẫu máy bay T10-26 và T10M-11, động cơ AL-31FP thương phẩm trang bị cho Su-30MKI có mặt phẳng lái hướng của họng xả đặt nghiêng so với mặt phẳng ngang dọc trục động cơ tạo thành góc 32 độ. Kiểu bố trí nghiêng như được nêu ở trên khi kết hợp với góc lái hướng 15 độ của họng xả cho phép hệ thống điều khiển bay tổ hợp các lệnh lái họng xả đồng hướng hay dị hướng tạo ra khả năng lái lực đẩy gần như đa chiều, giúp máy bay tiêm kích Su-30MKI hay Su-35BM thao tác cơ động và làm chủ đường bay hết sức linh hoạt trong dải tốc độ cực thấp và góc tấn cực lớn.
Hiện nay trên thế giới chỉ có duy nhất NPO Saturn làm chủ công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả như được trình bày ở trên.
Công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn là công nghệ được các hãng công nghiệp hàng không của cả Mĩ, châu Âu và Nga tập trung phát triển để trang bị cho máy bay tiêm kích thế hệ 4 cải tiến và máy bay tiêm kích thế hệ 5.
Tại Mĩ, công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn được nghiên cứu phát triển từ đầu thập niên 1990 trong 2 chương trình: P/YBBN cho động cơ F100-PW-229 của Pratt & Whitney và AVEN cho động cơ F110-GE-129 của General Electric.

Máy bay tiêm kích thử nghiệm NF-15B ACTIVE sử dụng công nghệ họng xả lái hướng đa chiều P/YBBN của hãng Pratt & Whitney (ảnh sử dụng từ www.nasa.gov)
​

Họng xả đổi hướng ngóc chúi/phải trái P/YBBN (Pitch/Yaw Balance Beam Nozzle) được hãng sản xuất động cơ máy bay Pratt & Whitney cung cấp cho dự án Công nghệ điều khiển tiên tiến dùng cho nhóm phương tiện tích hợp ACTIVE (Advanced Control Technology for Integrated Vehicles) để gắn cho cặp động cơ F100-PW-229 của mẫu máy bay tiêm kích thử nghiệm NF-15B ACTIVE tham gia dự án từ năm 1994 tới năm 1999. Họng xả P/YBBN có khả năng lái hướng lực đẩy đa chiều với góc lệch trục tối đa tới 20 độ ở mọi hướng và tốc độ lái hướng tối đa tới 120 độ/giây.

Họng xả điều hướng lực đẩy đa chiều kiểu GE YF120 thử nghiệm trên F-16, YF-22 và YF-23 (ảnh sử dụng từ www.paralay.inboards.ru)

​

Họng xả lái lực đẩy đồng hướng AVEN (Axisymmetric Vectoring Exhaust Nozzle) được hãng sản xuất động cơ máy bay General Electric cung cấp cho chương trình nghiên cứu lái hướng lực đẩy đa chiều MATV (Multi-Axis Thrust-Vectoring program) để gắn cho động cơ F110-GE-129 của mẫu máy bay tiêm kích thử nghiệm NF-16D MATV tham gia chương trình từ năm 1993 tới năm 1995. Họng xả AVEN có khả năng lái hướng lực đẩy đa chiều với góc lệch trục tối đa tới 17 độ ở mọi hướng và tốc độ lái hướng lực đẩy tối đa 60 độ/giây. Công nghệ họng xả AVEN cũng được thử nghiệm trên động cơ YF120 dự kiến được General Electric cung cấp cho máy bay tiêm kích thế hệ 5 của Mĩ.

Thử nghiệm họng xả lái hướng đa chiều TVN của Eurojet (ảnh sử dụng từ www.militaryparitet.com)
​

Tại Châu Âu, 2 hãng chế tạo linh kiện động cơ EJ-200 là ITP của Tây Ban Nha và MTU của Đức cùng hợp tác nghiên cứu phát triển công nghệ họng xả lái hướng lực đẩy TVN (Thrust Vectoring control Nozzle) trong liên danh Eurojet để gắn cho động cơ thử nghiệm EJ-200-1A từ giữa năm 1995. Họng xả TVN có khả năng lái hướng lực đẩy đa chiều với góc lái hướng lệch trục tối đa tới 23,5 độ và tốc độ lái hướng tối đa đạt 110 độ/giây. Họng xả TVN dự kiến được gắn cho động cơ máy bay tiêm kích Eurofighter Typhoon Tranche-3 từ sau năm 2010.
Tại Nga, công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn được thực hiện tại Klimov theo công nghệ KLIVT (như đã trình bày) và tại Liên hiệp chế tạo-lắp máy Salyut Moskva (Ф"УY ooYY "СалZ," - oосковское ма^инос,?ои,елOное п?оизводс,венное п?едп?ия,ие "СалZ,") theo công nghệ UVT (phát triển trên cơ sở KLIVT từ năm 2004) cho các dòng động cơ thương phẩm AL-31FM1, AL-31FM2 và AL-31FMN. Sau khi hoàn thành chương trình thử nghiệm và được công nhận hợp chuẩn GOST vào năm 2006, động cơ AL-31FM1 được cung cấp cho các dòng máy bay tiêm kích Su-27SM, Su-33 và Su-34 của Nga và dùng cho xuất khẩu.

Mẫu động cơ tuốc bin phản lực AL-31FM1 có họng xả điều hướng đa chiều do Salyut chế tạo (ảnh sử dụng từ www.salyut.ru)
​

*****​

So với công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn (GEATRV của General Electric, MPJM/BBN của Pratt & Whitney, UVT của NPO Saturn), công nghệ họng xả KLIVT được đánh giá là ưu việt nhờ khả năng giảm hao tổn lực đẩy, điều khiển đơn giản và nhanh nhạy giúp tăng tính linh hoạt của máy bay trong các điều kiện bay tới hạn.
So với công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn nước ngoài (Y/P BBN của Pratt & Whitney, AVEN của General Electric, TVN của Eurojet), công nghệ họng xả KLIVT (gồm UVT của Salyut) có thiết kế hệ thống điều khiển và xi lanh thủy lực chấp hành đơn giản, gọn nhẹ hơn.
-----
PHẦN TRƯỚC:
Danh mục các bài tổng quan PAK FA
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg211636.html#msg211636
Một số thông tin, hình ảnh bổ sung về thử nghiệm động cơ AL-41F1-117S
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg208864.html#msg208864
Động cơ TRDDF-OVT AL-41F1-117S dùng cho PAK FA T-50 (tiếp)
http://www.quansuvn.net/index.php?topic=13010.msg209126#msg209126
Quá trình phát triển động cơ TRDDF-OVT AL-41F1-117S
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209399.html#msg209399
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 1)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209443.html#msg209443
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209578.html#msg209578
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 1)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg210759.html#msg210759
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg211033.html#msg211033
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg213017.html#msg213017
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg214071.html#msg214071
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác (phần 3)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg214908.html#msg214908

TỔNG QUAN TÍNH NĂNG KĨ CHIẾN THUẬT CỦA T-50 PAK FA
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác (phần 3)​

Công nghệ lái hướng lực đẩy động cơ hiện được nhiều nước trên thế giới áp dụng nhằm tăng cường một số tính năng kĩ chiến thuật cho máy bay tiêm kích. Hiện có 3 công nghệ lái hướng lực đẩy chủ yếu gồm: 1&gt; lái hướng lực đẩy bằng điều hướng cụm sau động cơ (khối buồng đốt tăng lực+họng xả); 2&gt; lái hướng lực đẩy bằng cánh lá điều hướng họng xả; và 3&gt; lái hướng lực đẩy bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn.
Công nghệ lái hướng lực đẩy bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn được áp dụng trên máy bay tiêm kích nhằm giảm chiều dài đường băng cất hạ cánh, tăng tính cơ động linh hoạt cũng như làm chủ khả năng điều khiển máy bay ở tốc độ thấp và góc tấn lớn. Công nghệ này chia làm 2 nhánh là điều hướng 2 chiều lên xuống và điều hướng đa chiều theo mặt phẳng đứng của trục dọc động cơ.
Công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn được 2 hãng chế tạo động cơ máy bay của Mĩ là Pratt & Whitney và General Electric nghiên cứu phát triển từ đầu thập niên 1980 với 2 chương trình riêng biệt là MPJM/BBN của Pratt & Whitney và GEATRV của General Electric. Tuy nhiên tới giữa thập niên 1980, cả 2 hãng trên đều đình chỉ các nghiên cứu theo hướng này để chuyển sang nghiên cứu phát triển công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả.
Tại Liên xô, NPO Saturn bắt đầu nghiên cứu công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả cho dòng động cơ AL-31F từ năm 1986 và tới năm 1989 bắt đầu thử nghiệm công nghệ này trên máy bay thử nghiệm lái lực đẩy họng xả tròn Su-27 mẫu T-10-26 LL-UV/KS (Сf-27 >>-У'/sС - >е,аZ?ая лабо?а,о?ия fп?авления век,о?ом ,яги с к?fглHọng xả điều hướng lực đẩy hai chiều kiểu Saturn (ảnh sử dụng từ www.paralay.inboards.ru)

[/CENTER]
Theo thiết kế họng xả điều hướng 2 chiều của NPO Saturn, họng xả gồm cụm 2 chụp cánh lá liên kết với nhau qua cụm xi lanh thủy lực để điều chỉnh tiết diện họng khí, trong khi toàn cụm được liên kết với phần sau buồng đốt tăng lực bằng vành giữ có 2 cặp xi lanh thủy lực giữ chức năng điều khiển góc lên xuống của họng xả theo mặt phẳng đứng của động cơ. Với công nghệ lái hướng 2 chiều của Saturn, họng xả động cơ có thể lái hướng lên xuống theo mặt phẳng đứng của động cơ với góc lệch tới 15 độ và tốc độ lái hướng 30 độ/giây, cho phép kiểm soát máy bay thao tác cơ động khi tốc độ dòng khí gần bằng không và góc tấn tới 90 độ. Quá trình thử nghiệm họng xả điều hướng 2 chiều trên các mẫu máy bay Su-27 T10-26 và Su-37 T10M-11 giúp NPO Saturn hoàn chỉnh công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả trên dòng động cơ thương phẩm AL-31FP trang bị cho các máy bay tiêm kích đa năng thế hệ 4++ như Su-30MKI và Su-35BM.

Phần đuôi đặc tả họng xả điều hướng lực đẩy hai chiều kiểu Saturn trang bị cho cặp động cơ AL-31FP của Su-30MKI (ảnh sử dụng từ www.hudihudi.com)
​

Động cơ AL-31FP có họng xả điều hướng 2 chiều với góc lái hướng tới 15 độ và tốc độ lái hướng 60 độ/giây. Tuy nhiên khác với bố trí họng xả của các động cơ thử nghiệm trên mẫu máy bay T10-26 và T10M-11, động cơ AL-31FP thương phẩm trang bị cho Su-30MKI có mặt phẳng lái hướng của họng xả đặt nghiêng so với mặt phẳng ngang dọc trục động cơ tạo thành góc 32 độ. Kiểu bố trí nghiêng như được nêu ở trên khi kết hợp với góc lái hướng 15 độ của họng xả cho phép hệ thống điều khiển bay tổ hợp các lệnh lái họng xả đồng hướng hay dị hướng tạo ra khả năng lái lực đẩy gần như đa chiều, giúp máy bay tiêm kích Su-30MKI hay Su-35BM thao tác cơ động và làm chủ đường bay hết sức linh hoạt trong dải tốc độ cực thấp và góc tấn cực lớn.
Hiện nay trên thế giới chỉ có duy nhất NPO Saturn làm chủ công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả như được trình bày ở trên.
Công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn là công nghệ được các hãng công nghiệp hàng không của cả Mĩ, châu Âu và Nga tập trung phát triển để trang bị cho máy bay tiêm kích thế hệ 4 cải tiến và máy bay tiêm kích thế hệ 5.
Tại Mĩ, công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn được nghiên cứu phát triển từ đầu thập niên 1990 trong 2 chương trình: P/YBBN cho động cơ F100-PW-229 của Pratt & Whitney và AVEN cho động cơ F110-GE-129 của General Electric.

Máy bay tiêm kích thử nghiệm NF-15B ACTIVE sử dụng công nghệ họng xả lái hướng đa chiều P/YBBN của hãng Pratt & Whitney (ảnh sử dụng từ www.nasa.gov)
​

Họng xả đổi hướng ngóc chúi/phải trái P/YBBN (Pitch/Yaw Balance Beam Nozzle) được hãng sản xuất động cơ máy bay Pratt & Whitney cung cấp cho dự án Công nghệ điều khiển tiên tiến dùng cho nhóm phương tiện tích hợp ACTIVE (Advanced Control Technology for Integrated Vehicles) để gắn cho cặp động cơ F100-PW-229 của mẫu máy bay tiêm kích thử nghiệm NF-15B ACTIVE tham gia dự án từ năm 1994 tới năm 1999. Họng xả P/YBBN có khả năng lái hướng lực đẩy đa chiều với góc lệch trục tối đa tới 20 độ ở mọi hướng và tốc độ lái hướng tối đa tới 120 độ/giây.

Họng xả điều hướng lực đẩy đa chiều kiểu GE YF120 thử nghiệm trên F-16, YF-22 và YF-23 (ảnh sử dụng từ www.paralay.inboards.ru)

​

Họng xả lái lực đẩy đồng hướng AVEN (Axisymmetric Vectoring Exhaust Nozzle) được hãng sản xuất động cơ máy bay General Electric cung cấp cho chương trình nghiên cứu lái hướng lực đẩy đa chiều MATV (Multi-Axis Thrust-Vectoring program) để gắn cho động cơ F110-GE-129 của mẫu máy bay tiêm kích thử nghiệm NF-16D MATV tham gia chương trình từ năm 1993 tới năm 1995. Họng xả AVEN có khả năng lái hướng lực đẩy đa chiều với góc lệch trục tối đa tới 17 độ ở mọi hướng và tốc độ lái hướng lực đẩy tối đa 60 độ/giây. Công nghệ họng xả AVEN cũng được thử nghiệm trên động cơ YF120 dự kiến được General Electric cung cấp cho máy bay tiêm kích thế hệ 5 của Mĩ.

Thử nghiệm họng xả lái hướng đa chiều TVN của Eurojet (ảnh sử dụng từ www.militaryparitet.com)
​

Tại Châu Âu, 2 hãng chế tạo linh kiện động cơ EJ-200 là ITP của Tây Ban Nha và MTU của Đức cùng hợp tác nghiên cứu phát triển công nghệ họng xả lái hướng lực đẩy TVN (Thrust Vectoring control Nozzle) trong liên danh Eurojet để gắn cho động cơ thử nghiệm EJ-200-1A từ giữa năm 1995. Họng xả TVN có khả năng lái hướng lực đẩy đa chiều với góc lái hướng lệch trục tối đa tới 23,5 độ và tốc độ lái hướng tối đa đạt 110 độ/giây. Họng xả TVN dự kiến được gắn cho động cơ máy bay tiêm kích Eurofighter Typhoon Tranche-3 từ sau năm 2010.
Tại Nga, công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn được thực hiện tại Klimov theo công nghệ KLIVT (như đã trình bày) và tại Liên hiệp chế tạo-lắp máy Salyut Moskva (Ф"УY ooYY "СалZ," - oосковское ма^инос,?ои,елOное п?оизводс,венное п?едп?ия,ие "СалZ,") theo công nghệ UVT (phát triển trên cơ sở KLIVT từ năm 2004) cho các dòng động cơ thương phẩm AL-31FM1, AL-31FM2 và AL-31FMN. Sau khi hoàn thành chương trình thử nghiệm và được công nhận hợp chuẩn GOST vào năm 2006, động cơ AL-31FM1 được cung cấp cho các dòng máy bay tiêm kích Su-27SM, Su-33 và Su-34 của Nga và dùng cho xuất khẩu.

Mẫu động cơ tuốc bin phản lực AL-31FM1 có họng xả điều hướng đa chiều do Salyut chế tạo (ảnh sử dụng từ www.salyut.ru)
​

*****​

So với công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn (GEATRV của General Electric, MPJM/BBN của Pratt & Whitney, UVT của NPO Saturn), công nghệ họng xả KLIVT được đánh giá là ưu việt nhờ khả năng giảm hao tổn lực đẩy, điều khiển đơn giản và nhanh nhạy giúp tăng tính linh hoạt của máy bay trong các điều kiện bay tới hạn.
So với công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn nước ngoài (Y/P BBN của Pratt & Whitney, AVEN của General Electric, TVN của Eurojet), công nghệ họng xả KLIVT (gồm UVT của Salyut) có thiết kế hệ thống điều khiển và xi lanh thủy lực chấp hành đơn giản, gọn nhẹ hơn.
-----
PHẦN TRƯỚC:
Danh mục các bài tổng quan PAK FA
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg211636.html#msg211636
Một số thông tin, hình ảnh bổ sung về thử nghiệm động cơ AL-41F1-117S
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg208864.html#msg208864
Động cơ TRDDF-OVT AL-41F1-117S dùng cho PAK FA T-50 (tiếp)
http://www.quansuvn.net/index.php?topic=13010.msg209126#msg209126
Quá trình phát triển động cơ TRDDF-OVT AL-41F1-117S
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209399.html#msg209399
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 1)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209443.html#msg209443
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209578.html#msg209578
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 1)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg210759.html#msg210759
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg211033.html#msg211033
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg213017.html#msg213017
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg214071.html#msg214071
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác (phần 3)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg214908.html#msg214908

TỔNG QUAN TÍNH NĂNG KĨ CHIẾN THUẬT CỦA T-50 PAK FA
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác (phần 3)​

Công nghệ lái hướng lực đẩy động cơ hiện được nhiều nước trên thế giới áp dụng nhằm tăng cường một số tính năng kĩ chiến thuật cho máy bay tiêm kích. Hiện có 3 công nghệ lái hướng lực đẩy chủ yếu gồm: 1&gt; lái hướng lực đẩy bằng điều hướng cụm sau động cơ (khối buồng đốt tăng lực+họng xả); 2&gt; lái hướng lực đẩy bằng cánh lá điều hướng họng xả; và 3&gt; lái hướng lực đẩy bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn.
Công nghệ lái hướng lực đẩy bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn được áp dụng trên máy bay tiêm kích nhằm giảm chiều dài đường băng cất hạ cánh, tăng tính cơ động linh hoạt cũng như làm chủ khả năng điều khiển máy bay ở tốc độ thấp và góc tấn lớn. Công nghệ này chia làm 2 nhánh là điều hướng 2 chiều lên xuống và điều hướng đa chiều theo mặt phẳng đứng của trục dọc động cơ.
Công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn được 2 hãng chế tạo động cơ máy bay của Mĩ là Pratt & Whitney và General Electric nghiên cứu phát triển từ đầu thập niên 1980 với 2 chương trình riêng biệt là MPJM/BBN của Pratt & Whitney và GEATRV của General Electric. Tuy nhiên tới giữa thập niên 1980, cả 2 hãng trên đều đình chỉ các nghiên cứu theo hướng này để chuyển sang nghiên cứu phát triển công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả.
Tại Liên xô, NPO Saturn bắt đầu nghiên cứu công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả cho dòng động cơ AL-31F từ năm 1986 và tới năm 1989 bắt đầu thử nghiệm công nghệ này trên máy bay thử nghiệm lái lực đẩy họng xả tròn Su-27 mẫu T-10-26 LL-UV/KS (Сf-27 >>-У'/sС - >е,аZ?ая лабо?а,о?ия fп?авления век,о?ом ,яги с к?fглHọng xả điều hướng lực đẩy hai chiều kiểu Saturn (ảnh sử dụng từ www.paralay.inboards.ru)

[/CENTER]
Theo thiết kế họng xả điều hướng 2 chiều của NPO Saturn, họng xả gồm cụm 2 chụp cánh lá liên kết với nhau qua cụm xi lanh thủy lực để điều chỉnh tiết diện họng khí, trong khi toàn cụm được liên kết với phần sau buồng đốt tăng lực bằng vành giữ có 2 cặp xi lanh thủy lực giữ chức năng điều khiển góc lên xuống của họng xả theo mặt phẳng đứng của động cơ. Với công nghệ lái hướng 2 chiều của Saturn, họng xả động cơ có thể lái hướng lên xuống theo mặt phẳng đứng của động cơ với góc lệch tới 15 độ và tốc độ lái hướng 30 độ/giây, cho phép kiểm soát máy bay thao tác cơ động khi tốc độ dòng khí gần bằng không và góc tấn tới 90 độ. Quá trình thử nghiệm họng xả điều hướng 2 chiều trên các mẫu máy bay Su-27 T10-26 và Su-37 T10M-11 giúp NPO Saturn hoàn chỉnh công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả trên dòng động cơ thương phẩm AL-31FP trang bị cho các máy bay tiêm kích đa năng thế hệ 4++ như Su-30MKI và Su-35BM.

Phần đuôi đặc tả họng xả điều hướng lực đẩy hai chiều kiểu Saturn trang bị cho cặp động cơ AL-31FP của Su-30MKI (ảnh sử dụng từ www.hudihudi.com)
​

Động cơ AL-31FP có họng xả điều hướng 2 chiều với góc lái hướng tới 15 độ và tốc độ lái hướng 60 độ/giây. Tuy nhiên khác với bố trí họng xả của các động cơ thử nghiệm trên mẫu máy bay T10-26 và T10M-11, động cơ AL-31FP thương phẩm trang bị cho Su-30MKI có mặt phẳng lái hướng của họng xả đặt nghiêng so với mặt phẳng ngang dọc trục động cơ tạo thành góc 32 độ. Kiểu bố trí nghiêng như được nêu ở trên khi kết hợp với góc lái hướng 15 độ của họng xả cho phép hệ thống điều khiển bay tổ hợp các lệnh lái họng xả đồng hướng hay dị hướng tạo ra khả năng lái lực đẩy gần như đa chiều, giúp máy bay tiêm kích Su-30MKI hay Su-35BM thao tác cơ động và làm chủ đường bay hết sức linh hoạt trong dải tốc độ cực thấp và góc tấn cực lớn.
Hiện nay trên thế giới chỉ có duy nhất NPO Saturn làm chủ công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả như được trình bày ở trên.
Công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn là công nghệ được các hãng công nghiệp hàng không của cả Mĩ, châu Âu và Nga tập trung phát triển để trang bị cho máy bay tiêm kích thế hệ 4 cải tiến và máy bay tiêm kích thế hệ 5.
Tại Mĩ, công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn được nghiên cứu phát triển từ đầu thập niên 1990 trong 2 chương trình: P/YBBN cho động cơ F100-PW-229 của Pratt & Whitney và AVEN cho động cơ F110-GE-129 của General Electric.

Máy bay tiêm kích thử nghiệm NF-15B ACTIVE sử dụng công nghệ họng xả lái hướng đa chiều P/YBBN của hãng Pratt & Whitney (ảnh sử dụng từ www.nasa.gov)
​

Họng xả đổi hướng ngóc chúi/phải trái P/YBBN (Pitch/Yaw Balance Beam Nozzle) được hãng sản xuất động cơ máy bay Pratt & Whitney cung cấp cho dự án Công nghệ điều khiển tiên tiến dùng cho nhóm phương tiện tích hợp ACTIVE (Advanced Control Technology for Integrated Vehicles) để gắn cho cặp động cơ F100-PW-229 của mẫu máy bay tiêm kích thử nghiệm NF-15B ACTIVE tham gia dự án từ năm 1994 tới năm 1999. Họng xả P/YBBN có khả năng lái hướng lực đẩy đa chiều với góc lệch trục tối đa tới 20 độ ở mọi hướng và tốc độ lái hướng tối đa tới 120 độ/giây.

Họng xả điều hướng lực đẩy đa chiều kiểu GE YF120 thử nghiệm trên F-16, YF-22 và YF-23 (ảnh sử dụng từ www.paralay.inboards.ru)

​

Họng xả lái lực đẩy đồng hướng AVEN (Axisymmetric Vectoring Exhaust Nozzle) được hãng sản xuất động cơ máy bay General Electric cung cấp cho chương trình nghiên cứu lái hướng lực đẩy đa chiều MATV (Multi-Axis Thrust-Vectoring program) để gắn cho động cơ F110-GE-129 của mẫu máy bay tiêm kích thử nghiệm NF-16D MATV tham gia chương trình từ năm 1993 tới năm 1995. Họng xả AVEN có khả năng lái hướng lực đẩy đa chiều với góc lệch trục tối đa tới 17 độ ở mọi hướng và tốc độ lái hướng lực đẩy tối đa 60 độ/giây. Công nghệ họng xả AVEN cũng được thử nghiệm trên động cơ YF120 dự kiến được General Electric cung cấp cho máy bay tiêm kích thế hệ 5 của Mĩ.

Thử nghiệm họng xả lái hướng đa chiều TVN của Eurojet (ảnh sử dụng từ www.militaryparitet.com)
​

Tại Châu Âu, 2 hãng chế tạo linh kiện động cơ EJ-200 là ITP của Tây Ban Nha và MTU của Đức cùng hợp tác nghiên cứu phát triển công nghệ họng xả lái hướng lực đẩy TVN (Thrust Vectoring control Nozzle) trong liên danh Eurojet để gắn cho động cơ thử nghiệm EJ-200-1A từ giữa năm 1995. Họng xả TVN có khả năng lái hướng lực đẩy đa chiều với góc lái hướng lệch trục tối đa tới 23,5 độ và tốc độ lái hướng tối đa đạt 110 độ/giây. Họng xả TVN dự kiến được gắn cho động cơ máy bay tiêm kích Eurofighter Typhoon Tranche-3 từ sau năm 2010.
Tại Nga, công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn được thực hiện tại Klimov theo công nghệ KLIVT (như đã trình bày) và tại Liên hiệp chế tạo-lắp máy Salyut Moskva (Ф"УY ooYY "СалZ," - oосковское ма^инос,?ои,елOное п?оизводс,венное п?едп?ия,ие "СалZ,") theo công nghệ UVT (phát triển trên cơ sở KLIVT từ năm 2004) cho các dòng động cơ thương phẩm AL-31FM1, AL-31FM2 và AL-31FMN. Sau khi hoàn thành chương trình thử nghiệm và được công nhận hợp chuẩn GOST vào năm 2006, động cơ AL-31FM1 được cung cấp cho các dòng máy bay tiêm kích Su-27SM, Su-33 và Su-34 của Nga và dùng cho xuất khẩu.

Mẫu động cơ tuốc bin phản lực AL-31FM1 có họng xả điều hướng đa chiều do Salyut chế tạo (ảnh sử dụng từ www.salyut.ru)
​

*****​

So với công nghệ lái hướng lực đẩy 2 chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn (GEATRV của General Electric, MPJM/BBN của Pratt & Whitney, UVT của NPO Saturn), công nghệ họng xả KLIVT được đánh giá là ưu việt nhờ khả năng giảm hao tổn lực đẩy, điều khiển đơn giản và nhanh nhạy giúp tăng tính linh hoạt của máy bay trong các điều kiện bay tới hạn.
So với công nghệ lái hướng lực đẩy đa chiều bằng điều hướng cụm chụp cánh lá họng xả tròn nước ngoài (Y/P BBN của Pratt & Whitney, AVEN của General Electric, TVN của Eurojet), công nghệ họng xả KLIVT (gồm UVT của Salyut) có thiết kế hệ thống điều khiển và xi lanh thủy lực chấp hành đơn giản, gọn nhẹ hơn.
-----
PHẦN TRƯỚC:
Danh mục các bài tổng quan PAK FA
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg211636.html#msg211636
Một số thông tin, hình ảnh bổ sung về thử nghiệm động cơ AL-41F1-117S
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg208864.html#msg208864
Động cơ TRDDF-OVT AL-41F1-117S dùng cho PAK FA T-50 (tiếp)
http://www.quansuvn.net/index.php?topic=13010.msg209126#msg209126
Quá trình phát triển động cơ TRDDF-OVT AL-41F1-117S
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209399.html#msg209399
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 1)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209443.html#msg209443
Cấu tạo động cơ tuốc bin phản lực TRDDF-OVT 117S (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg209578.html#msg209578
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 1)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg210759.html#msg210759
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg211033.html#msg211033
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg213017.html#msg213017
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác (phần 2)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg214071.html#msg214071
Động cơ tuốc bin phản lực ТР""Ф/z'Т 117С - Họng xả kiểu KLIVT trong mối liên hệ với các công nghệ họng xả điều hướng khác (phần 3)
http://www.quansuvn.net/index.php/topic,13010.msg214908.html#msg214908