Tác giả và thơ từ góc nhìn thời đại

A` , vâng ! Bút Tre !
Em không phủ nhận là thơ Bút Tre đã đóng góp ít nhiều trong việc tuyên truyền , thế nhưng có lẽ nó chỉ có giá trị ở một thời kì lịch sử nào đó ! Trước đây trình độ dân trí của nước ta còn rất thấp , thế nên việc sử dụng những câu chữ giản đơn , những câu lục bát , hò vè để tuyên truyền cho quần chúng nhân dân đã đóng góp ít nhiều cho sự nghiệp giải phóng và xây dựng đất nước . Tuy nhiên nếu xét về giá trị nghệ thuật thì thơ Bút Tre không có nhiều ( nếu như không muốn nói là không có ) .
Giới văn nghệ sĩ đã phải thốt lên :
" Anh Đăng ơi hỡi anh Đăng !
Thơ sao thơ lại lăng nhăng thế này ?"
Nhà thơ Tố Hữu cũng viết :
" Bút Tre ơi hỡi Bút Tre !
Sao anh làm hỏng đồi chè quê tôi "
Chắc hẳn không phải tự nhiên lại có những lời nhận xét như thế . Đọc những câu thơ của Bút Tre , ngày nay nhìn lại chúng ta không thể không cười . Ngay cả những vần thơ ca ngợi đôi khi cũng phản tác dụng . VD :
* Hãy xem Bút Tre ca ngợi Bác Hồ :
" sông Hồng đỏ rực phù sa
Đỏ thì đỏ thật thua..da Bác Hồ "
------> Đọc xong câu này có lẽ ...sặc tiết mà chết !
" Trên rừng con khỉ đánh đu
Thằng Ngô Đình Diệm ...................." ( rất tiếc là câu này quá bậy bạ em không tiện post lên , nhưng có lẽ những ai hay đọc giai thoại văn học chắc cũng biết )
Ca ngợi cách mạng :
" Nhà em tường rộng thênh thang
Xít -ta , Mao Trạch nghênh ngang ***** "
-----> Oạch oạch , hắt xì !
Rất may là ngày nay những " đứa con tinh thần " của Bút Tre không đưa vào chương trình văn học trong nhà trường . Cứ thử tưởng tượng mà xem , một ngày nào đó cô giáo đến lớp lên bẳng và viết : " Em hãy phân tích , bình giảng cái hay cái đẹp của những câu thơ sau :
Hoan hô anh Nguyễn Chí Thanh
Anh về phân bắc phân xanh đầy đường "
Hic , đến em cũng phải hỏi mẹ em là tại sao lại là " Phân bắc phân xanh đầy đường ? Có phải ông này giả vờ ca ngợi để " tỉ đểu " Nguyễn Chí Thanh không ? " Và mẹ em giải thích là ngày xưa NCT khuyến khích phát triển nông nghiệp và ng ta thường vớt phân xanh lên để ủ ở bên đường , Bút Tre đang làm thơ ca ngợi chứ có phải phê phán NCT phóng uế bưà bãi đâu !
Em chẳng dám to gan khen / chê Bút Tre bởi vì Bút Tre thì quá nổi tiếng òcn Tereda_2010 chẳng là gì cả . Thế nhưng xét về góc độ cá nhân thì em nghĩ sau này , trong giới văn nghệ sĩ Bút Tre vẫn được nhắc lại như một " hiện tượng " để nhắc nhở những ng làm nghệ thuật nói chung và những thi sĩ nói riêng rằng : thơ ca không chỉ là những câu chữ có vần . Nó cần một cái gì hơn thế !

Đời như một ván cờ , một canh bạc . Chúng ta nói thế thành quen , đến nỗi nó chỉ vang lên như một nổi so sánh vô cảm . Với Hoàng Cầm tôi tin rằng so sánh ấy luôn gây đau xót . Một thời , những cây tam cúc nở xoè trên bàn tay cậu bé Hoàng Cầm như những nan quạt hồng của niềm luyến ái thơ dại . Thế là một ngày kia , những quân tam cúc từ bàn tay non lả tả rụng xuống như những chiếc lá bị lửa thiêu rát . Về già , nhớ lại còn não nề , nghẹn uất . Nhà thơ đã kí thác mối tình nghẹn ngào của mình vào từng câu từng chữ . Tôi cho rằng đây là một trong những bài " cao thủ " nhất của Hoàng Cầm , một tìm tòi thành công trong thi pháp của ông . Có thể thấy " Cây tam cúc " có 3 nội dung song hành .
+ Canh bạc trẻ con
+ Cuộc tình thơ trẻ
+Canh bạc đời
Và chúng được tải trong 2 mạch thơ :
+ Mạch tự sự nổi phía trên kể về diễn biến từ ván tam cúc rồi sang canh bạc đời
+ Mạch biểu cảm bộc lộ tình yêu của chú bé . Chúng được thỗng nhất bởi 1 thứ ngôn ngữ : ngôn ngữ của tam cúc
Cây tam cúc
Cỗ bài tam cúc mép cong cong
Rút trộm rơm nhà đi trải ổ
Chị gọi đôi cây
trầu cay má đỏ
Kết xe hồng đưa chị đến quê em
Nghé cây bài tìm hơi tóc ấm
Em đừng lớn nữa chị đừng đi
Tướng sĩ đỏ đen chui sấp ngửa
Ổ rơm thơm đọng thưở đương thì
Đứa được
Chinh chuyền xủng xoẻng
Đứa thua đáo gỡ ngoài thềm
Em đi đêm tướng điều sĩ đỏ
Đổi xe hồng đưa chị đến quê em
Năm sau giặc giã
Quan đốc đồng áo đen nẹp đỏ
Thả tịnh vàng cưới chị
Võng mây trôi
Em đứng nhìn theo em gọi đôi
( Rút trong tập " Mưa Thuận Thành " )

Nói là "khong dám chê" nhưng mà còn chê kinh hơn là những người tuyên bố "ta chê đấy". Mới thoát được một nửa Phú Thọ mà đã quay ngoắt lại chê nhân tài Phú Thọ roài đấy. Nhắc bác TÊTÊ là đức Nang Cuân của bác cũng là 1/2 Phú Thọ đấy ạ. Người đâu mà chua ngoa kinh thía không biết!!!

Mỗi lần nhớ tới Hoàng Cầm , chẳng hiểu sao tôi lại nghĩ đến câu thơ " Tình trẻ dại không ngờ sâu nặng vậy / Vướng vào tim buốt đến tận bây giờ " Mà quả thế thật , những bài thơ hay của Hoàng Cầm hầu như đều là sản phẩm của những kí ức trong trẻo hồn nhiên , những rung động cực điểm của một tâm hồn trẻ dại . Hoàng Cầm tự nhận mình là thi sĩ đa tình , mà không nhận cũng không được , thôi thà tự nhận còn hơn là để người khác đặt cho ...
Hoàng Cầm tên thật là Bùi Tằng Việt ra đời ở thôn Phúc Tằng, huyện Việt Yên (Hà Bắc) quê cha là làng tranh Ðông Hồ, quê mẹ là làng Bịu nơi sinh ra người con gái tài sắc bậc nhất Trần Thị Tần, thân mẫu của thi hào Nguyễn Du xưa. Ông sống tuổi nhỏ giữa một vùng quê văn vật nhất nước, giữa rực rỡ hội - hè...
Một số tác phẩm nổi tiếng : Bên kia sông Đuống , Lá Diêu Bông , Cây Tam Cúc , Mưa Thuận Thành , Tình Câm....v.v.
Một trong những biệt tài làm Hoàng Cầm nổi tiếng trong giới nghệ sĩ là ông có giọng đọc thơ trời phú mà Nguyễn Trọng Tạo gọi là " giọng vàng "

Ngoài " cỗ bài tam cúc " còn có rất nhiều bài thơ khác Hoàng Cầm viết về một người chị nào đó của thời thơ ấu xa xôi .Trong số đó , hình như nổi tiếng nhất là " Lá Diêu Bông "

Lá Diêu Bông
Váy Đình Bảng buông chùng cửa võng
Chị thẩn thơ đi tìm
Đồng chiều
Cuống rạ
Chị bảo
Đứa nào tìm được Lá Diêu bông
Từ nay ta gọi là chồng

Hai ngày Em tìm thấy Lá
Chị chau mày
Đâu phải Lá Diêu bông
Mùa đông sau Em tìm thấy Lá
Chị lắc đầu
trông nắng vãn bên sông
Ngày cưới Chị
Em tìm thấy Lá
Chị cười xe chỉ ấm trôn kim
Chị ba con
Em tìm thấy Lá
Xòe tay phủ mặt Chị không nhìn
***
Từ thuở ấy
Em cầm chiếc Lá
đi đầu non cuối bể
Gió quê vi vút gọi
Diêu bông hời...
...ới Diêu bông...!
-- Rét 1959
Tôi đọc " Đối thoại mới với văn chương " có được nghe giai thoại về bài thơ này nhưng không nhớ rõ từng câu từng chữ . Hôm rồi search trên mạng lại thấy . Copy lại vào đây một đoạn để ai chưa đọc thì biết thêm :
*Chị Vinh-người đầu tiên của thơ dâng- phải chăng là chị trong bài thơ tình danh tiếng Lá Diêu Bông?
-Đúng .Năm lên 8 tuổi ,một lần từ tỉnh trọ học về thăm nhà , vào một buổi chiều nắng xiên khoai , tôi gần như bị sét đánh khi thấy chị Vinh 16 tuổi , bước vào ngôi nhà hàng xén của mẹ tôi .Trước mắt tôi, chị hiện ra sáng như một thiên thần .Ngay lập tức tôi bị chị chiếm đoạt hết đau điếng .Kể từ giây phút dịnh mệnh ấy tôi chẵng còn biết giời đất ất giáp gì , quên hết học hành sách vở , suốt ngày chỉ ngong ngóng nhìn.sang bên kia đường số 1 , xê xế nhà tôi khoảng 20m , nơi thiên thần của tôi đang ngồi nơi quán nghèo , phố đìu hiu tỉnh nhỏ , lơ thơ mấy món nhà quê :chè tươi bánh đa, kẹo vừng, bánh đúc ...Trong đầu óc thơ dại của tôi, tôi đã tưởng mẹ tôi là người đẹp nhất .Từ khi thấy chị , mẹ tôi chỉ còn đẹp bảy phần. Chị mới là người đẹp nhất thế gian .Chị còn giỏi chữ nho và hát quan họ rất hay .Tôi phải lòng chị ,cứ thế giăng mắc tơ tình quanh chị suốt bốn năm trời , đến năm tôi 12 tuổi thì chị đi lấy chồng *Chị Vinh biết không ?
- Chị biết ngay từ cái nhìn đầu tiên của một cậu bé con bị choáng .Mẹ tôi cũng biết .Chẳng thế mà chị chịu cho thằng bé 8 tuổi nhằng nhẵng bám theo mình như cái đuôi .Tình trai gái mơ hồ vương vấn vào tình chị em.Tôi thích thơ lục bát, có lần phải xa chị trở lại trường học nhớ chị thiêu đốt ruột gan , tôi vớ ngay lấy bút mực tím ,viết ngay một bài lục bát dài hai trang giấy học trò , đầu đề viết bằng bút chì xanh đỏ ,lại vẽ thêm cả hoa chim **** , núi sông , chữ nắn nót từng nét:gửi chị Vinh của em. (----> Quả là hoành tráng , mới bé tí mà đã thế này ... )
*Có phải Lá Diêu Bông?
-Không phải , tất nhiên . Nhưng nếu không có cái tình ngây thơ trong trẻo ấy với chị thì 20 năm sau không có Lá Diêu Bông. Tất cả bắt đầu từ chị - người luôn cho cậu bé - quấn quýt bên mình , cho tôi ngồi kề vai xem chị chơi bài tam cúc trong hơi ấm ổ rơm . Mỗi lần chị say sưa cầm lá bài tam cúc cong cong , chị gọi đôi cây, trầu cay mà đỏ thì cậu bé - tôi hong hóng "nghé hơi bài tìm hơi tóc ấm " mong ước cháy bỏng rằng : Em đừng lớn nữa , Chị đừng đi . Rồi chị vẫn dứt áo ra đi . Đi lấy chồng .Tôi mất tăm chị , đầu non cuối bể , tôi đi tìm không thấy .Biền biệt tăm cá bóng chim
*Lá Diêu Bông là lá có thật trên đời không nhỉ?
-Đấy là chiếc lá huyền thoại ,chiếc lá ngây thơ về một tình yêu đầy mộng mị thời thơ ấu .Nhưng cuộc đi tìm lá của chị Vinh thì hoàn toàn có thật . Tôi còn nhớ mồn một buổi chiều đông , nhằm mùa giáng sinh , rét lọt thấu xương .Chiều muộn đổ tối , tôi đang chơi thơ thẩn giữa sân nhà , nhác thấy chị Vinh đẹp như thiên thần, mở của bước ra tôi vội vã bươn theo .Chị Vinh vận áo lụa mỡ gờ , yếm lòng trai , khoác áo gilet tím nhạt , ôm bó lấy lưng ong. Váy lụa đen cũ Đình Bảng , rũ mền buông chùng cửa võng , thắt lưng hồng điều .Nếp váy mền mại chấm mắt cá chân , sóng sa sóng sánh theo gót chân thoăn thoắt.Chị đi về phía cánh đồng còn trơ gốc rạ .Những dãy núi xanh xanh mờ xa in hình như dao khắc trên nền trời cuối hoàng hôn .Bí mật tôi bước theo chị . Tôi thấy rõ chị thẩn thơ tìm đồng chiều cuống rạ .Rồi chị lẩm bẩm một mình, dù chị biết tôi vẫn lẵng nhẵng theo sau lưmg:Đứa nào tìm được lá diêu bông, từ nay ta gọi là chồng .Chị tìm khổ sở và tuyệt vọng , thi thoảng lại ngó về phía chân trời , dõi theo một mảng mây lanh thang xa lắc .
Cuộc đi tìm chiếc lá không có thực ấy , dĩ nhiên là không kết quả .Đời chị Vinh sau này chỉ có thể gắn với mấy chữ bèo dạt mây trôi , má hồng phận bạc .Nhưng ấy là về sau khi chị tìm mà không tìm được , tự tâm linh tôi thương chị nát lòng nên bài thơ tôi đã mơ màng da diết :
"Hai ngày em tìm thấy lá ....
...., ơi diêu bông..."

Tình câm
Nếu anh còn trẻ như năm cũ
Quyết đón em về sống với anh
Rồi những chiều vàng phơ phất lại
Anh đàn, em hát níu xuân xanh
Nhưng thuyền em buộc bên sông hận
Anh chẳng quay về với trúc tơ
Ngày tháng Tỳ Bà vương ánh nguyệt
Mộng héo bên song vẫn đợi chờ
Có mây bàng bạc gây thương nhớ
Có ánh trăng vàng soi giấc mơ
Có anh ngồi lặng so phím cũ
Mong chờ em hát khúc xuân xưa
Nếu có ngày nào em quay gót
Lui về thăm lại bến thu xa
Thì đôi mái tóc không xanh nữa
Mây bạc, trăng vàng vẫn thướt tha...
(Hoàng Cầm )
Được tereda_2010 sửa chữa / chuyển vào 22:27 ngày 21/11/2005

Ặc, tưởng là cậu em kém bà chị 1 hoặc 2 tuổi, chị không muốn lấy nên mới bày ra cái lá Diêu Bông. Ai ngờ mới có 8 tuổi đầu mà đã yêu. Trước khi đọc bài này, mình cứ nghĩ bác TETA box mình giữ kỉ lục yêu sớm, bây giờ lại có người khác nắm giữ mất rồi. Chia buồn với bác vậy!

Sorry cả nhà hôm nay lại lôi topic này lên , đây là topic đầu tiên tớ lập khi tham gia Box đấy, không hiểu vì sao nó vẫn còn "sống sót" sau "vụ" 5 Năm.
Cũng nhờ topic này mà tớ biết đến Teta, một trong những thành viên rất đặc biệt của Box!