tâm sự của cựu binh Mỹ về ĐB Chúng tôi ngồi nói chuyện với ông André Roch, 82 tuổi, một cựu chiến binh Pháp trong một căn phòng nhỏ của Toà thị chính thành phố Montreuil, ngoại ô Paris. Người lính năm nào từng tham gia cuộc chiến của Pháp ở Việt Nam đã bồi hồi kể lại những kỷ niệm không thể nào quên về một quá khứ đã xa nhưng vẫn còn in đậm trong tâm trí ông. Ông kể: "Thời ấy, trước khi sang Việt Nam, tôi là một người bạn của đất nước các bạn, là một chiến sĩ đấu tranh chống lại cuộc chiến của quân đội Pháp ở Việt Nam. Cả gia đình tôi đều là đảng viên Đảng Cộng sản Pháp. Nhưng vì nghĩa vụ của một người lính khi được điều động, nên tôi phải sang Việt Nam. Tôi không trực tiếp tham gia chiến đấu, mà ở trong một nhóm nghiên cứu, phân tích các thông tin từ chiến trường gửi tới. Với chúng tôi, những sĩ quan Pháp ở Việt Nam khi đó, đều có cảm giác Điện Biên Phủ sẽ đánh dấu một sự kết thúc. Bộ tham mưu quân đội Pháp thời đó chọn Điện Biên Phủ như một sự thách thức, nhưng những người lính như chúng tôi không muốn tin và không nghĩ rằng chúng tôi có thể chiến thắng ở nơi đó". Ông André Roch cho biết ông đã ở Việt Nam khoảng 27 tháng, bắt đầu từ năm 1952, và đã đi qua các vùng Hoà Bình, nơi dân tộc Mường chiếm đa số, và vùng châu thổ sông Hồng. Lúc chiến dịch Điện Biên Phủ nổ ra, ông mang quân hàm trung uý. Khi chúng tôi hỏi cảm nghĩ của ông về những người lính Việt Nam nói riêng, và nhân dân Việt Nam nói chung trong khi diễn ra trận Điện Biên Phủ, ông Roch nói rằng ông rất khâm phục tinh thần quả cảm và quyết tâm của quân và dân Việt Nam trong chiến dịch đó. Trong suy nghĩ của những sĩ quan Pháp sau này, những người lính Việt Nam khi đó luôn giữ một vị trí trang trọng. Họ chiến đấu táo bạo, bất ngờ, khiến binh lính Pháp không thể hoặc khó phát hiện mình bị tấn công từ hướng nào. Ông nhấn mạnh quân đội Việt Nam chiến thắng vì đã làm được những việc thần kỳ như kéo được pháo vào trận địa trên núi, huy động dân chúng vận chuyển lương thực lên mặt trận. Ông Roch nói: "Cho đến nay, nhiều cuộc hội thảo lịch sử diễn ra, đều đánh giá việc Bộ tham mưu quân đội Pháp chọn lựa Điện Biên Phủ làm điểm quyết chiến với quân đội Việt Nam là một sai lầm chiến lược lớn nhất. Nhưng với tôi và nhiều bạn bè là sĩ quan thời đó, chúng tôi cho rằng Bộ tham mưu quân đội Pháp còn phạm phải một sai lầm chiến lược quan trọng hơn là đánh giá sai về khả năng và năng lực tác chiến của *********". Theo ông, "sự quyết tâm và lòng dũng cảm của họ đã khiến nhiều binh lính Pháp khi đó nhụt nhuệ khí". Gần 50 năm đã trôi qua kể từ chiến dịch Điện Biên Phủ kết thúc, ông Roch cũng đã có dịp trở lại Việt Nam năm 1998 và cùng những người bạn đi thăm lại những nơi trước đây ông đã từng đến. Thời gian đã xoá đi nhiều dấu tích xưa, nhưng với ông Roch, mỗi nơi ông đã đặt chân đến, đều gợi lại trong ông những kỷ niệm. Chúng tôi hỏi ông suy nghĩ gì về đất nước Việt Nam ngày ông trở lại, ông mỉm cười nói: "Đất nước các bạn giờ đây đổi mới nhanh chóng, đời sống người dân đã tốt hơn rất nhiều, đường sá đi lại cũng được làm mới, sửa sang đáng kể. Hiện nay, qua các phương tiện thông tin đại chúng, tôi cũng hiểu Việt Nam đã và đang đạt được nhiều thành tựu lớn, đặc biệt trong lĩnh vực xoá đói giảm nghèo, được thế giới thừa nhận. Tôi là một người bạn của nhân dân Việt Nam. Các bạn hôm nay đang là sự tiếp nối truyền thống quá khứ, điều đó chúng tôi không thể phủ nhận, để hướng tới một tương lai mà tôi tin rằng sẽ tốt đẹp hơn. Ông André Roch giải ngũ năm 1962 và trong nhiều năm tiếp theo, ông làm việc trong ngành xây dựng, quy hoạch đô thị của thành phố Montreuil. Đến nay, dù đã nghỉ hưu, song ông vẫn là một tình nguyện viên giúp trẻ em trong một số trường học của thành phố tập môn đánh gôn. Chào từ biệt chúng tôi, ông bắt tay thật chặt và nhắn nhủ: "Kỷ niệm 50 năm trận Điện Biên Phủ và ngày ký Hiệp định Geneva, thành phố Montreuil đã chọn năm2004 là "Năm Việt Nam". Chúng tôi, những người dân Montreuil đang cố gắng làm hết mình, tổ chức nhiều hoạt động phong phú như hội thảo, giới thiệu sách, liên hoan phim và nhiều hoạt động văn hoá khác. Một phần đóng góp để kỷ niệm sự kiện quan trọng này và góp phần thắt chặt hơn nữa mối quan hệ hữu nghị Pháp - Việt"./.
