Tạp học

Lời nói đầu:

Tạp học (Zatsugaku) không phải là một nền học vấn chính thống bài bản gì mà chỉ là những kiến thức phổ thông vụn vặt mà bất cứ ai cũng biết, nên biết và có thể chưa biết. Nó bao trùm mọi phương diện, mọi đề tài, đủ các mặt của đời sống, đi từ văn học nghệ thuật cho tới khoa học, kỹ thuật, chính trị....
Nó trả lời cho những câu hỏi linh ta linh tinh vụn vặt, kiểu như tại sao mèo lại ăn thịt chuột, tại sao chó mèo lại không ưa nhau.... Tại Nhật Bản, tạp học rất được ưa chuộng và rất nhiều quyển sách về nó bán rất chạy. Tại Việt Nam, người dân có vẻ cũng rất yêu thích thể loại kiến thức "hỗ lốn" này qua những chương trình như "đường lên đỉnh Olympia"....

Loạt bài viết này gom góp những tri thức phổ thông và vụn vặt liên quan đến các mặt của đời sống nước Nhật, con người Nhật Bản. Bài viết có sử dụng những kiến thức thu gom được từ sách vở, báo chí, phim ảnh, internet cũng như kiến thức thu gom được từ thực tế dưới hình thức mỗi kỳ đăng tải một đề tài. Vì là tạp học, nên cách chọn đề tài cũng không theo quỹ đạo bài bản nào, hứng cái gì thì viết về cái đó, khi nào hứng thì viết.


Hy vọng loạt bài viết này giúp người đọc mua vua được vài trống canh. Và cũng hoan nghênh bất kỳ đóng góp nào từ phía người đọc dưới hình thức post reply.

----------------------------------------------------------------------------------------------


NG là gì?

Nếu ai từng làm việc cho các công ty Nhật theo hệ sản xuất thì có lẽ sẽ biết đến từ này. Các công ty sản xuất Nhật thường đánh giá chất lượng của sản phẩm họ làm ra theo mức độ OK và NG. Nói nôm na là đạt và không đạt, sản phẩm tốt và sản phẩm hỏng, lỗi. Từ này có nguồn gốc ra sao?

NG, tiếng Nhật đọc là enujii, theo cách phát âm tiếng Anh của hai chữ cái N và G. Đây là viết tắt của "No Good", từ tiếng Anh do Nhật chế để diễn tả ý không đạt, không tốt, hỏng rồi. Ban đầu, từ này là thuật ngữ của ngành điện ảnh và truyền hình. Đối với những cảnh quay không đạt, diễn không tốt hay những thước phim tệ, đạo diễn nói NG và ra lệnh quay lại. Thế mà không biết từ bao giờ, từ này đã thẩm thấu vào văn hóa đại chúng, cả xã hội Nhật đều sử dụng rộng rãi.

Vì là tiếng Anh do Nhật chế nên nói NG sẽ không được người Âu Mỹ hiểu đúng ý như người Nhật hiểu. Nguồn gốc của nó là như vậy.



Nguồn gốc từ tempura

Tempura là một trong những món ăn đại diện cho nền ẩm thực Nhật Bản, cùng với Sushi, Sashimi, Sukiyaki, nó được nhiều nơi trên Thế giới biết đến. Tempura được "dịch" sang tiếng Việt với cái tên mô tả đúng bản chất của nó và âm đọc cũng hao hao thanh điệu của từ tempura trong tiếng Nhật: tẩm bột rán.



Hẳn nhiều người cũng đã biết món này ngon nhờ bọc bột (chiên xù) rồi thả vào dầu sôi. Thực phẩm được chọn đem chiên (rán) cũng đa dạng, từ cá, thịt, rau cải cho tới các loại nấm, nhưng phổ biến nhất vẫn là tôm. Món này có nguồn gốc từ thời Chiến quốc, thế kỷ XV, XVI, khi nước Nhật rơi vào cảnh loạn lạc, các sứ quân chỉ chực thôn tính lẫn nhau.

Thời cổ, người Nhật không ăn thịt động vật như ngày nay mà chủ yếu là ăn cá, chim và rau đậu các loại. Họ quan niệm ăn thịt động vật là man rợ, không văn minh. Nhưng khi người Bồ Đào Nha đến Nhật trong thời Chiến quốc, họ đã mang theo thói quen ăn thịt và việc sử dụng dầu trong ăn uống trở nên thịnh hành.
Người ta cho rằng từ Tempura trong tiếng Nhật bắt nguồn từ "tempero" trong tiếng Bồ Đào Nha, nghĩa là gia vị hoặc từ "templo" trong tiếng Tây Ban Nha, nghĩa là chùa chiền, nhà thờ vì đây là nền tảng cho các món ăn chay của nhà thờ Nambanji của các giáo sĩ phương Tây được tướng Oda Nobunaga cho phép xây dựng ở Kyōto.

Một số đồ được phát minh bởi người Nhật.

※ Bút chì kim (シャープペンシル) hay còn gọi là bút chì bấm hay bút chì thay ngòi mà chúng ta thường dùng là 1 phát minh của người Nhật.




※ Đĩa mềm (Floppy disk) mà cách đây tầm 7, 8 năm về trước vẫn còn rất thông dụng, do tiến sĩ nổi tiếng Nakamatsu(中松) người nhật phát minh ra.




※ Ăng-ten ti vi: nhà nhà đều xài, người người đều xài, đc phát minh từ nhật




※ Pin khô, trong tiếng nhật là 乾電池(kandenchi) cũng do người nhật phát minh ra, nhưng vào thời đó, việc sử dụng kandenchi không phổ biến, sản phẩm này hầu như không bán được.




※ Ghita điện(electric guitar), được phát minh vào giữa những năm 30 của thế kỉ trước. Do 1 bác tên là Masaki Kazumi(政木和三) chế ra.

Cách đọc của 々

Hẳn là nhiều người đã biết rằng trong tiếng Nhật, khi muốn lặp lại từ Kanji (Hán tự) thì người ta dùng "chữ" 々. Chẳng hạn như: 人々 (hitobito), 我々(wareware), 云々 (un nun)....
Đôi khi "chữ" này còn thấy xuất hiện trong họ tên người, chẳng hạn: 佐々木 (Sasaki), 奈々子 (Nanako). Như vậy hẳn cũng có người sẽ tự hỏi "chữ" 々 bản thân nó đọc như thế nào?

Thực ra đây là một ký hiệu, không phải Hán tự mà cũng không phải chữ Hiragana hay Katakana. Theo từ điển thì 々 là Hán tự do Nhật chế, thuộc bộ ノ nhưng không được thừa nhận là Hán tự chính thức.
々 được sử dụng khi muốn lặp lại một chữ nào đó và là một trong số cả Odoriji (踊り字) hay còn được gọi là Dō no jiten (同の字点, dấu lặp lại), Nomaten (ノマ点). Sở dĩ gọi là Nomaten (dấu No, Ma) vì nó được cấu thành từ chữ No (ノ) và Ma (マ) trong Katakana. Tuy nhiên tên gọi chính thức là Dō no jiten, hay còn gọi là ký hiệu lặp lại (繰り返し記号).
Bản thân nó chỉ là một ký hiệu chỉ ý lặp lại của chữ Hán nên không có cách đọc nhất định nào.

Ngoài 々, trong tiếng Nhật còn nhiều Odoriji khác như liệt kê dưới đây.
ゝ và ゞ được dùng để lặp lại chữ Hiragana trong cổ văn. ゝ là phiên bản trọc âm của ゞ.
Chẳng hạn: trong tiếng Nhật hiện đại nếu viết là いすず thì trong cổ văn viết là いすゞ.
おおた→おゝた.

Tương tự, ký hiệu ヽ và ヾ cũng được dùng khi lặp lại chữ Katakana như ゝ và ゞ .
〃 được gọi là Nonoten (ノノ点) và được dùng để lặp lại số từ hay một đoạn văn.
く và ぐ, gọi là Ku no jiten (くの字点), được dùng khi viết theo hàng dọc, từ bên phải sang trái như lối viết truyền thống và diễn tả ý lặp lại của hai chữ Kana trở lên.

Tất cả những Odoriji kể trên đều không được sử dụng trong văn bản tiếng Nhật hiện đại, ngoại trừ 々.

Sông dài nhất Nhật bản

Là sông Shinano(信濃川), bắt nguồn từ tỉnh Nagano và đổ ra biển tại tỉnh Niigata.
mặc dù tên ngày xưa của tỉnh Nagano cũng được gọi là Shinano nhưng đoạn sông chảy qua tỉnh Nagano lại không phải tên là Shinano, mà là Chikuma. Tên Shinano chỉ đc dùng tính từ đoạn tiến vào tỉnh Niigata trở đi.
Tổng chiều dài sông là 367km, nhưng trong đó đoạn đc gọi là Chikuma đã chiếm tới 214km.
Ở phía đầu Nagano, sông có giao với sông Sai ở Kawanakajima (川中島), khu vực đó chính là địa điểm xảy ra cuộc chiến lịch sử Kawanakajima nổi tiếng.
Do sông có lưu vực lớn nên làm cho đồng bằng Niigata màu mỡ, rất thích hợp cho trồng lúa.



Tớ thuận miệng hỏi 1 cậu nhật là sông dài nhất nhật bản là sông nào, nó trả lời ngay luôn là sông Shinano.
Giờ thử bất chợt hỏi: Sông dài nhất Việt nam là sông nào? Liệu có bao nhiêu người trả lời được ngay nhỉ

Nhắc đến sông Sai, điển tích tiếng Nhật có câu này hay



降ると見て傘とる暇もなかりけり、 川中島の夕立の雨

Tớ chịu!!!
Nếu là sông bắt nguồn từ VN, và kết thúc cũng thuộc lãnh thổ, lãnh hải của Việt Nam thì tớ chịu.
Còn, nếu chỉ là có chảy qua lãnh thổ VN thì sông Mê-kong roài ^^
Đúng hem nhỉ???
--------------------------------

Còn chữ ヶ, vẫn thường được đọc là ka hoặc ga
thì tiếng Nhật nó được gọi là gì bạn Duyên nhỉ ^o^

-------------------------------

Hôm qua đọc sách thấy thời chiến quốc có một tướng dưới trướng của Nobunaga, tên là 佐々成正
Tên ổng đọc là さっさなりまさ
Tự nhiên có thêm âm ngắt っ vào giữa hai từ さ, phải chăng có ngoại lệ nào đó?
(Dĩ nhiên, hiện tượng ngoại lệ với tên họ của người Nhật là đặc biệt rồi. Nhưng ko hiểu bạn còn gặp trường hợp này ở đâu không?)

Toyota hay Toyoda?

Hãng ô tô nổi tiếng Toyota trước kia thật ra đã được gọi là Toyoda, tên gọi này được bắt nguồn từ họ của người sáng lập ra hãng Toyoda Kiichiro(豊田喜一郎).

Bàn về sự thay đổi cách gọi này, có 1 số cách giải thích khác nhau

Chữ Toyota khi viết theo kiểu katakana là トヨタ sẽ được thể hiện bằng 8 nét viết thay vì 10 nét khi viết là Toyoda(トヨダ). Theo người Nhật quan niệm thì 8 là một số đẹp, vì khi viết dưới dạng kanji sẽ là 八, trông hình thù của nó phình rộng ra hơn ở phía đáy, hàm ý sự làm ăn phát đạt hay công việc tiến triển tốt. Ngoài ra trông nó còn giống như núi Phú Sĩ, biểu tượng của nước Nhật.

Ngoài ra còn có cách giải thích khi đọc là toyota thì nghe êm tai hơn, nghe có sức lôi cuốn hơn. Tớ thì cảm thấy có vẻ như đọc Toyota thuận miệng hơn toyoda []

Bàn lan man 1 chút, trụ sở của Toyota hiện nay được đặt tại thành phố Toyota thuộc tỉnh Aichi (gần thành phố Nagoya). Trước kia thành phố này có tên gọi là Koromo (挙母市). Nhưng do toyota quá nổi tiếng, nên tên thành phố cũng được thay đổi theo và trở thành thành phố Toyota.

Chữ ヶ thường thấy đi chung với số từ như 一ヶ月 và suy đoán có lẽ nó là chữ "cá" (ケ（ヶ）・个・箇・個), trợ từ số đếm và được viết biến thể đi.
Ngoài ra chữ này còn thấy nhiều trong địa danh như 関が原, 市が谷.... nhưng không hiểu vì sao nó hay đi chung với tên đất như vậy.

Về trường hợp âm ngắt trong tên người 佐々成正 thì chưa gặp trường hợp thứ hai nào trong tên người cả, nhưng cách đọc ngắt khác với bình thường (đáng lý không ngắt) thì chắc ai cũng đã gặp nhiều trong tiếng Nhật.
Tên người là phần khó nhất trong tiếng Nhật, có nhiều cái tên mà cả người Nhật khi nhìn thấy cũng không đọc được, hoặc khi nghe cũng không biết viết thế nào. Nhất là đối với tên từ thời Meiji trở về trước.　Một trong những cái tên "hiểm" nhất từng gặp là

小鳥遊



Còn về tên gọi của Toyota như zypper giải thích có lẽ là đúng vì đối với người Nhật, trọc âm không phải là âm may mắn, mang lại cảm giác không tốt lành.

Haha, không có anh gúc gờ thì bó tay toàn tập.
Cái họ hiểm nhất của người Nhật tớ từng gặp là

己己己己

[]

Một cậu Nhật học cùng trường với tớ, tên là 騎士 nhưng khi viết ra, cách đọc lại là ナイト。
Rồi những bác mang những cái tên mà nhìn vào không thể tin nổi như [FONT=&quot]浮気(うきぎ）hay [/FONT]毛穴 [] ,
cái tên cũng đem đến nhiều cái nhộn nhỉ []

http://lexxus.web.fc2.com/myouji.htm

Một lô lốc những họ tên độc.

Người Việt cũng có những cái tên ngộ nghĩnh và lạ tai chứ không riêng gì Nhật.

Bạn của ông chú, ngày xưa có người họ Lại Trường, chưa thấy người thứ hai.
Họ tên người ở các vùng nông thôn cũng nhộn lắm.