Tập truyện ngắn của Ivan Bunhin

Tập truyện ngắn của Ivan Bunhin

NHỮNG CON ĐƯỜNG RỢP BÓNG CÂY XANH ...
Một cỗ xe bám đầy đất bẩn ,phần trên được che kín một nửa ,kéo xe là ba con ngựa có vẻ ngoài bình thường ,lông đuôi dính bết vào nhau .Cỗ xe đang nặng nề lăn bánh giữa một chiều thu lạnh lẽo,ẩm ướt trên một trong những con đường lớn của vùng Tula ngập ngụa vì nước mưa đen xịt và bi cày nham nhở bởi rất nhiều các bánh xe qua lại .Cỗ xe tiến lại gần một dãy nhà tồi tàn khá dài ,một đầu được dùng làm trạm bưu điện nhà nước ,còn đầu kia là 1quán trọ tư nhân ,nơi khách có thể đến nghỉ ngủ qua đêm ,ăn hoặc thuê ấm xamôva để pha trà .Ngồi trước xe là một người đàn ông khoẻ mạnh mặc áo vải thô kiểu nông dân bó chặt lưng ,khuôn mặt rám nắng và nghiêm nghị với bộ râu thưa đen bóng ,trông giống một tên cướp thời cổ .Còn trong xe là một chiến binh già dáng người cân đối ,đội mũ lưỡi trai to ,mặc áo khoác màu xám kiểu thời Nga hoàng Nicôlai với cổ lông hải ly dựng đứng .Lông mày ông còn đen ,nhưng bộ ria và chùm râu quai nón nối liền với nhau thì đã bạc trắng .Cằm ông cạo nhẵn , và như nhiều chiến binh khác cùng thời ,ông có vẻ ngoài phảng phất giống vua Alecxăngđơrơ II .Cái nhìn của ông như dò hỏi ,nghiêm khắc ,nhưng đồng thời có vẻ mệt mỏi.
Khi ngựa dừng hẳn,ông thò một chân ra khỏi xe ,- chân ông đi ủng nhà binh ,với ống ủng tròn đều và cao ,- hai tay đi găng da lộn vén vạt áo khoác ,rồi nhảy xuống ,chạy lên bậc hiên ngôi nhà.
- Phía bên trái ,thưa ngài ,- từ trên xe ,gã xà ích kêu to ,giọng thô lỗ ;và ông ,vì người cao ,khẽ cúi đầu bước qua cửa vào hành lang rồi rẽ trái đi vào quán trọ .
Trong quán ấm áp ,khô ráo và dễ chịu :bức ảnh Chúa viền vàng ,còn mới treo trên tường trong góc phòng bên trái ,phía dưới là mặt bàn phả vải sạch và ráp ,sau bàn là chiếc ghế dài được lau chùi cẩn thận ;chiếc lò sưởi kiêm luôn cả bếp nấu ăn đứng ở góc phải ,mới quét vôi trắng lóa .Bên cạnh là một cái gì đấy giống như đivăng ,được bọc bằng vải yên ngựa ,lưng tựa vào tường lò ;từ lò sưởi bay ra mùi thơm dễ chịu của món súp nấu bằng cải bắp ,thịt và lá nguyệt quế .
Ông khách quẳng chiếc áo khoác xuống ghế ;và bây giờ chỉ mặc bộ quân phục và đi ủng ,người ông trông càng cân đối hơn .Rồi ông cởi găng tay , cởi mũ ;với vẻ mệt mỏi ,ông đưa bàn tay trắng nhợt ,gầy gò vuốt tóc - mái tóc bạc hai bên thái dương và gần khoé mắt hơi quăn .Khuôn mặt ông đẹp , dài ,đôi mắt đen ;trên gương mặt đây đó còn sót lại những dấu vết nhỏ của bệnh đậu mùa .Trong quán chẳng có ai ,ông hé cánh cửa dẫn sang phòng bên ,nói to ,vẻ khó chịu :
- Này ,có ai trong ấy không ?
Liền sau đó ,bước vào quán là một phụ nữ tóc đen ,lông mày cũng đen ,dù không trẻ lắm nhưng vẫn còn xinh đẹp .Trông chị ta giống một phụ nữ digan đứng tuổi ,có lớp lông tơ sẫm phía môi trên và dọc theo hai má ,đi đứng nhẹ nhàng dù người đẫy đà ,bộ ngực nhô cao dưới chiếc áo sơ mi màu đỏ ...
-Xin chúc mừng ngài đến quán chúng tôi - chị nói - Ngài muốn dùng thức ăn hay uống trà ?
Ông khách đưa mắt nhìn nhanh đôi vai tròn trĩnh ,đôi chân nhẹ nhàng đi dép kiểu Tácta màu đỏ đã sờn cũ ,rồi lơ đãng nói nhát gừng từng tiếng một :
- Uống trà .Chị là chủ quán ,hay giúp việc ở đây ?
- Thưa ngài ,chủ quán ạ .
- Nghĩa là tự làm lấy mọi việc ?
- Đúng thế ạ ,thưa ngài .
- Sao lại thế ? Goá chồng hay sao mà phải tự mình lo tất cả ?
- Không phải goá chồng ,thưa ngài .Nhưng dù sao cũng phải kiếm nghề gì để sinh sống chứ ạ .Vả lại ,tôi cũng thích công việc này .
- Ra thế .Tốt lắm .Quán của chị sạch sẽ và dễ chịu lắm .
Từ nãy đến giờ người đàn bà vẫn chăm chú nhìn ông khách ,mắt hơi nheo lại .
- Tính tôi thích sạch sẽ ,- chị nói - Tôi vốn lớn lên bên cạnh những người quyền quí ,làm sao không sạch sẽ được ,thưa ngài Nicôlai Alêchxâyêvich !
Ông khách đứng thẳng người lên ,mở to mắt ,đỏ mặt rồi vội hỏi :
- Nadegiơđa ! Cô đấy à ?
- Vâng ,tôi đây Nicôlai Alêchxâyêvich,- chị đáp .
- Lạy Chúa ! Lạy Chúa ! - Ông vừa nói ,vừa ngồi xuống ghế và chăm chú nhìn người nữ chủ quán .- Ai có thể ngờ được ! Đã bao nhiêu năm chúng ta không gặp nhau rồi nhỉ ? Dễ đến ba nhăm lăm năm chưa ?
- Ba mươi năm ,Nicôlai Alêchxâyêvich .Bây giờ tôi bốn mươi tám ,còn ông thì đã gần sáu mươi phải không ?
- Có lẽ thế ...Kì lạ quá , lạy Chúa .
- Thưa ông ,cái gì kì lạ ạ ?
- Tất , tất cả ...Sao cô không hiểu điều đó !
Vẻ mệt mỏi và lơ đãng biến mất ,ông đứng dậy và bước từng bước dài trong phòng ,mắt luôn nhìn xuống sàn nhà .Rồi ông dừng lại , lúng túng đến đỏ bừng cả mặt ,ông nói :
- Từ dạo ấy đến nay tôi chẳng biết một tí gì về cô .Cô tới đây bằng cách nào ? Tạo sao cô không ở lại với ông bà chủ ?
- Chẳng bao lâu sau khi ông đi ,người ta cho tôi được tự do .
- Rồi cô sống ở đâu ?
- Kể ra thì dài lắm ,thưa ông .
- Cô nói là không lấy chồng à ?
- Không ,không lấy chồng .
- Tại sao ? Nhất là khi cô xinh đẹp như thế ?
- Tôi không thể làm được điều đó .
- Nhưng vì sao lại không ? Cô nói thế nghĩa là gì ?
- Cũng chẳng có gì khó hiểu lắm .Chẳng lẽ ông không nhớ là tôi đã yêu ông như thế nào ?
Ông lại lúng túng đến phát khóc ,và khẽ nhíu mày , ông bước đi tiếp .
Cái gì cũng phải qua đi , cô bạn của tôi ạ ,- ông khẽ nói - Tình yêu ,tuổi trẻ ...tất cả , tất cả ! Cái xẩy ra giữa chúng ta là chuyện bình thường và chẳng lấy gì làm tốt đẹp .Theo thời gian , tất cả sẽ qua đi .Như trong sách của thánh Job người ta nói thế nào ấy nhỉ ? " Anh sẽ nhớ lại mọi chuyện như nhớ về dòng nước đã trôi qua".
- Cái ấy thì tùy người ,Nicôlai Alêchxâyêvich ạ .Tuổi trẻ thì đúng ,chẳng có ai giữ mãi được ,nhưng tình yêu thì khác .
Ông đứng lại ,ngẩng đầu và nhếch mép cười một cách khổ sở :
- Nhưng không có nghĩa rằng cô có thể yêu suốt đời được !
- Thế mà tôi có thể đấy , Nicôlai Alêchxâyêvich ạ .Đã bao nhiêu năm trôi qua ,mà tôi vẫn chỉ sống với những ý nghĩ về ông .Tôi biết rằng từ lâu ông đã chẳng còn như xưa ,rằng đối với ông hầu như chẳng có gì xảy ra , thế mà ...Giờ có trách ông điều gì cũng quá muộn ,nhưng dù sao cũng phải nói rằng ngày ấy ông đã bỏ rơi tôi một cách không đẹp đẽ gì -biết bao lần tôi định tự tử chỉ vì tủi nhục ,chứ chưa nói đến chuyện khác .Đã có một thời ,Nicôlai Alêchxâyêvich ,tôi từng gọi ông là Nicôlenca thân yêu ,còn ông thì , ông nhớ không ,ông đã đọc cho tôi nghe bài thơ về " Những con đường rợp bóng cây xanh " nào đó ,- chị nói với nụ cười không lấy gì làm thân thiện lắm .
- Vâng ,ngày ấy đúng là cô đẹp , đẹp thật !- ông vừa nói vừa lắc đầu .- Cô sôi nổi , cô tuyệt vời làm sao ! Rồi dáng ngườ , rồi đôi mắt ! Cô còn nhớ người ta chú ý tới cô thế nào không chứ ?
- Có nhớ , thưa ông .Còn ông , ông cũng là một người điển trai vô cùng Và tôi đã dành trọn vẹn cho ông tất cả cái đẹp và cái sôi nổi của mình .Làm sao tôi có thể quên được một điều như thế ?
- Ồ ,mọi cái đều sẽ qua đi .Mọi cái sẽ bị lãng quên .
- Cái gì cũng sẽ trôi qua ,vâng ,nhưng chưa hẳn sẽ bị lãng quên tất cả .
- Thôi ,cô đi đi ,- ông nói , và quay người bước lại gần cửa sổ .- Cô đi đi , tôi van cô .Rồi rút chiếc khăn mùi xoa chấm vào mắt , ông nói nhanh :
- Chỉ mong Chúa tha lỗi cho tôi .Còn cô , có lẽ cô cũng đã tha thứ cho tôi rồi chứ ?
Chị bước gần đến cửa và quay lại :
- Không ,Nicôlai Alêchxâyêvich , tôi không tha thứ .Một khi chúng ta đã nói đến tình cảm của mình , thì tôi nói thẳng với ông rằng ,tôi sẽ chẳng bao giờ tha thứ cho ông được .Cả trước kia , cả lúc này ,đối với tôi chẳng có gì thân thiết hơn ông .Chính vì thế mà tôi không thể tha thứ .Thôi ,chẳng cần gì phải nhắc lại ,cái gì đã chết đi thì không thể làm sống lại !
- Phải , phải , chẳng để làm gì nữa .Cô hãy cho người chuẩn bị xe ngựa giúp ,- ông nói rồi dời khỏi cửa sổ ,nét mặt lúc này đã nghiêm khắc trở lại .- Tôi muốn nói với cô một điều thế này : Trong đời mình ,tôi chưa bao giờ được nếm mùi hạnh phúc ,quả đúng như thế .Xin lỗi , nếu tôi làm cô chạm lòng tự ái ,nhưng tôi yêu vợ tôi đến điên cuồng , mê mẩn .Thế mà cô ta đã phản bội ,đã bỏ tôi còn nhục nhã hơn nhiều so với tôi bỏ cô .Tôi cũng vô cùng yêu mến , chiều chuộng con trai ,và đã từng hy vọng biết bao điều tốt đẹp ở nó ,thế mà lớn lên , hoá ra nó lại là một thằng mất dạy , trâng tráo , tàn nhẫn ,bất lương , vô liêm sỉ ,một thằng phá của ..Ừ ,mà rồi đó cũng là chuyện bình thường và đốn mạt .Chào cô , cô bạn thân mến ạ .Tôi nghĩ rằng mất cô ,tôi đã để mất một cái gì đấy đáng quý nhất mà tôi có trong đời .
Chị bước lại gần và khẽ hôn lên tay ông ,ông cũng hôn tay chị .
- Xin cô cho chuẩn bị xe ngựa ...
Khi đã đi được khá xa , ông buồn bã nghĩ : " Phải ,cô ta đúng là một người tuyệt diệu ,tuyệt diệu đến mức khó lòng tin nổi !" Ông xấu hổ nhớ lại những lời nói của mình ,nhớ cả việc ông hôn tay chị ,nhưng liền ngay lúc ấy ,ông lại bỗng xấu hổ vì mình đã xấu hổ "Thì chẳng đúng là chính cô ta đã cho mình những giây phút hạnh phúc nhất trong đời đấy ư ? "
Khi đã gần tối ,mặt trời mới nhợt nhạt ló ra .Người đánh xe vẫn cho ngựa chạy nước kiệu ,luôn phải thay đổi luồng đi để chọn những chỗ ít bẩn nhất ,và cũng như đang suy nghĩ về điều gì đó .Cuối cùng ,với giọng nghiêm khắc một cách thô lỗ , anh ta nói :
- Cái bà ấy vẫn đứng bên cửa sổ ,nhìn mãi theo chúng ta , thưa ngài .Chắc ngài quen biết bà ta đã lâu ?
- Vâng , đã lâu , Klim ạ .
- Bà ta thông minh lắm đấy .Lại nghe nói càng ngày càng giàu thêm .Còn cho vay lấy lãi nữa .
- Điều ấy không có ý nghĩa gì hết .
- Sao lại không ? Ai mà chẳng muốn sung sướng ? Cho vay mà có lương tâm thì cũng không có gì đáng trách lắm .Mà nghe nói bà ta thuộc loại người rất sòng phẳng về chuyện này .Nghiêm khắc lắm .Ai mà không trả nợ đúng hẹn thì sau này chỉ tự trách mình .
- Vâng , vâng ,chỉ tự trách bản thân mình thôi ...Nào ,cho đi nhanh thêm tí nữa ,kẻo không nhỡ tàu đấy ..
Mặt trời xuống thấp phía chân trời ,treo lơ lửng , vàng vọt trên những cánh đồng trơ trọi .Tiếng chân ngựa lội bì bõm giữa những vũng nước nông .Nicôlai Alêchxâyêvich lơ đãng nhìn những móng chân ngựa đang chạy ,khẽ nhíu bộ lông màu đen ,và nghĩ :
"Phải,hãy tự trách mình .Phải ,những giây phút hạnh phúc nhất , tất nhiên ! Không chỉ là hạnh phúc mà là kì diệu !" Bốn xung quanh là màu hoa đỏ tươi .Những con đường rợp bóng cây xanh mờ tối ..." Ôi , lạy Chúa , cái gì sẽ xảy ra với mình , nếu mình không bỏ rơi cô ấy ? Buồn cười thật ! Sẽ thế nào ,nếu Nadegiơđa không phải là chủ quán trọ ,mà là vợ mình ,bà chủ ngôi nhà ở Pêtécbua của mình ,mẹ của những đứa con của mình ?"
Rồi nhắm mắt , ông khẽ lắc đầu .

SAY NẮNG
Sau bữa chiều ,từ cái phòng ăn sáng ánh đèn và nóng nực ,họ bước lên boong tàu và dừng lại bên hàng lan can .Nàng nhắm mắt lại ,đưa hai bàn tay lên má ,lòng bàn tay để lộ ra ngoài ,rồi cười không kiểu cách rất đáng yêu ,- từ người đàn bà nhỏ nhắn này toát ra một cái gì thật đáng say mê .Nàng nói :
- Tôi hình như đang say phải không ? Anh từ đâu tới ? Ba giờ trước đây tôi cũng không thể ngờ rằng có anh tồn tại trên đời này .Ngay cả điều anh lên tàu từ bến nào tôi cũng không biết nữa .Từ bến Xamara à ? Nhưng thôi ,điều ấy cũng chẳng hệ trọng gì .Đây là tôi đang chóng mặt hay là chúng ta đang quay về phía nào ?
Phía đằng trước là màn đêm điểm những đốm sáng .Từ phía bóng tối ấy ,những làn gió mạnh ,dịu mềm ,phả vào mặt ,còn những đốm sáng rập rình lùi mãi về một bên : con tàu có cái vẻ sặc sỡ của sông Vônga quay lái chạy một vòng rộng ,cập vào một bến nhỏ .
Viên thiếu uý cầm lấy tay nàng đưa lên môi .Cánh tay nhỏ và khoẻ ,rám nắng .Trái tim anh như thắt lại đầy ghê sợ và sung sướng đến ngất ngây khi nghĩ rằng đằng sau tấm xiêm áo bằng lụa nhẹ mỏng kia ,toàn thân nàng hiện lên chắc lẳn ,nước da bánh mật sau một tháng nằm phơi nắng mặt trời phương Nam trên bãi cát biển nóng ( nàng nói nàng đi từ Anapa ) .Viên sĩ quan nói lầm bầm trong miệng :
- Ta xuống bến đi ...
- Xuống đâu ? - Nàng hỏi giọng ngạc nhiên .
- Xuống bến này .
- Để làm gì ?
Anh im lặng .Nàng lại đưa mu bàn tay áp lên đôi má nóng .
- Anh điên...
- Xuống tàu đi ,- anh ta nói giọng khô khốc .- Tôi van cô...
- Thôi được ,nếu anh muốn thế ,- nàng nói và quay người đi .
Tàu thuỷ khẽ chạm mũi vào bến mờ mờ tối ,và họ suýt nữa thì ngã vào nhau .Những cuộn dây cáp to tướng ném qua đầu họ lên bờ ,con tàu chòng chành ,nước chảy xối xả ,tiếng cầu tàu hạ xuống bờ ...Anh chạy bổ vào cabin lấy đồ đạc .
Một phút sau họ đă qua cửa kiểm soát đầy uể oải ,bước xuống bờ cát hằn thành bậc sâu và lặng lẽ ngồi lên chiếc xe ngựa bám đầy bụi cát .Con đường dốc thoai thoải ,hai bên lác đác có những cây đèn cong cong ,mặt đường êm v́ phủ đầy cát bụi ,tưởng chừng như kéo dài vô tận .Nhưng rồi xe cũng lên tới đỉnh dốc ,và chạy lộc cộc trên đường phố ,qua một quảng trường nho nhỏ nào đó ,những công sở ,tháp cao ,cái ấm áp và mùi vị của một phố huyện vào một đêm mùa hè ...Người xà ích dừng lại bên cạnh một cái cửa sáng ánh đèn ;qua cánh cửa mở thoáng hiện chiếc cầu thang bằng gỗ cũ kĩ gần như dựng đứng ,,một nhân viên già đầy râu ria ,không cạo ,vận chiếc áo sơ mi cổ chéo màu hồng ,bên ngoài khoác chiếc áo dài đến đầu gối ,miễn cưỡng cầm lấy đồ đạc và đi vào nhà trên đôi chân chữ bát .Họ bước vào một pḥng rộng nhưng ngột ngạt v́ suốt ngày bị mặt trời hun nóng ,căn pḥng có những rèm cửa trắng bỏ xuống và hai cây nến c̣n chưa thắp để trên giá gương ,- và khi người nhân viên khách sạn vừa đóng cửa lại ,viên sĩ quan liền bổ đến bên nàng rồi cả hai người cùng run rẩy ch́m đắm trong cái hôn mà sau này họ c̣n phải nhớ măi đến phút ấy : cả hai người suốt đời chưa bao giờ lại trải qua một phút như thế .
--------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------

Vào mười giờ sáng hôm sau ,một ngày nóng bức ,chan chứa ánh mặt trời và tràn đầy hạnh phúc ,văng vẳng tiếng chuông nhà thờ ,tiếng chợ họp ồn ào trên quảng trường nhỏ trước khách sạn ,thoang thoảng mùi rơm rạ ,mùi xạ hương và tất cả những ǵ toát ra từ một phố huyện nước Nga - ồn ào ,rộn rịp và sực nức mùi hương ,nàng ,người đàn bà nhỏ nhắn ,không tên ,cuối cùng vẫn không nói tên ḿnh ,tự gọi đùa là "người đẹp không quen biết " ,đă đi khỏi nơi đó .Họ ngủ ít thôi ,nhưng sáng sớm hôm sau ,bước ra khỏi tấm riđô đặt bên cạnh giường ,sau năm phút rửa mặt và mặc quần áo ,trông nàng vẫn trẻ tươi như thời con gái mười bảy .Nàng có ngượng ngùng không ? Không ,chỉ ngượng một chút thôi .Trông nàng vẫn giản dị ,vui vẻ như trước và đă có vẻ suy tính :
- Không ,không ,anh thân yêu ,- nàng đáp lại yêu cầu của viên sĩ quan muốn cùng nàng đi xa nữa .- Không ,anh phải ở lại đây đến chuyến tàu thuỷ sau .Nếu chúng ta cùng đi nữa ,th́ tất cả sẽ trở nên chẳng hay ho ǵ .Cả quyết với anh rằng ,em hoàn toàn không phải như người mà anh đă có thể tưởng tượng về em .Chưa bao giờ và sẽ không bao giờ trong đời em lại có ǵ giống với cái điều vừa xảy ra .Đúng là một màn đen đă đổ sập xuống tâm trí em .Hay ,đúng hơn ,cả hai ta đều bị một cái ǵ giống như say nắng ...
Không hiểu sao lúc ấy viên sĩ quan lại đồng ư với nàng rất dễ dàng .Anh tiễn đưa nàng đến bến ,ḷng cảm thấy nhẹ nhàng ,sung sướng .Lúc ấy con tàu hiệu "Tự bay " màu hồng đă sắp nhổ neo .Anh hôn nàng trước mặt mọi người trên boong tàu và vội vàng nhảy lên cầu tàu đă bắt đầu lùi lại đằng sau .
Anh trở về khách sạn với một cảm giác nhẹ nhàng khoan khoái như thế .Nhưng đă có cái ǵ khang khác .Căn pḥng vắng bóng nàng trở nên khác hẳn ,không giống như khi c̣n có nàng .Từng vật nhỏ trong căn pḥng ấy c̣n nhắc nhở ,gợi nhớ đến nàng mà căn pḥng th́ lại quá trống trải .Điều ấy thật lạ lùng .Mùi nuớc hoa Anh Cát Lợi của nàng c̣n phảng phất hương thơm ,cốc nước nàng uống dở c̣n đặt trên khay ,mà nàng th́ đă vắng ...Trái tim anh bỗng thắt lại ,tràn ngập dịu dàng đến nỗi anh phải vội vàng lấy thuốc ra hút và đi đi lại lại trong gian pḥng .
- Thật là một cuộc phiêu lưu ḱ lạ ! - Anh nói thành tiếng ,vừa cười vừa cảm thấy cay nơi sống mũi ." Cả quyết với anh rằng ,em hoàn toàn không phải như người mà anh đă có thể tưởng tượng về em .." Và thế rồi nàng đi mất ...
Tấm riđô đă bị để sang một bên ,chăn gối c̣n để nguyên chưa dọn .Viên sĩ quan cảm thấy ḿnh không c̣n đủ sức để nh́n cái giường ấy nữa .Anh kéo tấm riđô lại che giường đi ,đóng cửa sổ để khỏi phải nghe tiếng ồn ào ,huyên náo ngoài chợ ,tiếng những bánh xe lăn trên đường .Anh hạ tấm màn cửa trắng làm bằng một thứ vải xôm xốp xuống và thả ḿnh trên đi văng ..Thôi ,thế là chấm dứt " cuộc phiêu lưu trên đường đi " .nàng đă đi - và giờ đây đă ở một nơi xa lắm ; chắc nàng đang ngồi trong pḥng xa lông bằng kính hay ngồi trên boong tàu và nh́n ḍng sông mênh mông ,lấp loáng dưới ánh mặt trời ,nh́n những bè gỗ trôi xuôi ,những cồn cát vàng vươn dài ra khỏi bờ ,nh́n chân trời xa tít tắp ,nơi mặt trời và mặt nước nhập làm một ,nh́n cả khoảng không gian vô cùng vô tận trên ḍng Vonga này ..Nàng đă đi và thế là đi măi măi ,vĩnh biệt ,không bao giờ trở lại ...Bởi v́ làm sao mà biết được giờ đây họ có thể gặp nhau ở đâu ? " Ḿnh không thể nào ,- anh nghĩ ,- không thể v́ bất cứ lư do ǵ lại đi đến cái thành phố ,nơi có chồng nàng và đứa con gái ba tuổi ,nơi có cả gia đ́nh nàng và cuộc sống b́nh thường của nàng !" - Thành phố ấy bỗng trở nên một thành phố khác thường ,có cái ǵ linh thiêng và cái ư nghĩ rằng nàng sẽ sống ở đấy một cuộc sống cô đơn buồn tẻ và có lẽ sẽ nhớ tới anh luôn ,nhớ đến cuộc gặp gỡ t́nh cờ ,ngắn ngủi giữa hai người ,c̣n anh th́ không bao giờ được trông thấy nàng nữa ,- ư nghĩ ấy làm anh ngạc nhiên và sửng sốt .Không ,không thể thế được ! Điều ấy quá ḱ quặc ,trái với tự nhiên ,trái với sự thật ! Anh cảm thấy ḷng ḿnh quặn đau và thấy cả cuộc đời sắp tới của anh ,cuộc đời thiếu vắng nàng ,sẽ thừa ,sẽ không cần thiết biết bao nhiêu ! Ư nghĩ ấy làm anh thất vọng ,làm anh kinh sợ .
"Thật là khỉ !" Anh nghĩ thế rồi đứng dậy đi đi lại lại trong pḥng ,mắt cố không nh́n ra phía giường sau tấm màn the .Điều ǵ đă đến với ḿnh thế ? Nàng có ǵ đặc biệt và cái ǵ đă xảy ra ? Đúng là một cái ǵ giống như sự say nắng đă đến ! Và cái chính là bây giờ ḿnh làm sao có thể sống qua một ngày không có nàng ,ở đây ,ở nơi hẻo lánh này ?".
Anh c̣n nhớ như in ,với tất cả nét đặc biệt của nàng ,nhớ cái mùi da rám nắng và tấm áo lụa nhẹ bồng bồng ;tấm thân chắc lẳn ,nhớ giọng nói vang vang ,giản dị ,đầy sức sống của nàng ..Cái cảm giác sung sướng đến ngây ngất mà tấm thân dịu dàng non trẻ của nàng vừa đem lại c̣n nóng hổi trong anh một cách kỳ lạ ,nhưng giờ đây cái chính vẫn là cảm giác khác ,một cảm giác thứ hai ,hoàn toàn mới - đó là một cảm giác rất lạ lùng ,khó hiểu ,mà anh không hề thấy ,không thể thấy trước được khi mà anh c̣n bên nàng ,khi anh bắt đầu cái cuộc làm quen này ,cuộc làm quen anh nghĩ ,chỉ để giải trí một cách ngộ nghĩnh .Bây giờ anh không sao nói được với nàng cảm giác đó nữa " Điều chủ yếu là ,giờ đây không sao nói được với nàng nữa ,làm ǵ và làm sao sống qua được cái ngày dài vô tận này với chuỗi dài kỉ niệm ,với nỗi đau khổ dằn vặt không lối thoát này ,ở giữa cái nơi hẻo lánh ngay ben cạnh ḍng sông Vonga lấp loáng ánh nước mà chính theo ḍng sông này con tàu màu hồng ấy đă đưa nàng đi ".
Cần phải kiếm chuyện ǵ mà làm cho khuây khoả ,cần phải đi đâu đó .Anh vội vă đội mũ lưỡi trai ,cầm lấy cái roi cứng rồi bước thật nhanh ra ngoài hành lang ,gót giầy đóng cá của anh kêu lọc xọc .Anh vội vàng chạy theo cầu thang dựng đứng xuống cửa ra vào ..Nhưng mà ,đi đâu ? Trước cửa ,anh nh́n thấy một người xà ích trẻ tuổi ăn vận gọn gàng đang điềm nhiên hút thuốc .Anh ngơ ngác nh́n người đánh xe và sững sờ tự hỏi : làm sao lại có thể điềm nhiên ngồi trên ghế xe như thế ,chậm răi hút thuốc và lúc nào cũng cảm thấy cuộc đời giản đơn ,vô tư ,lănh đạm ? - " Có lẽ chỉ có một ḿnh ḿnh là đang khổ sở ,dằn vặt giữa cái thành phố hẻo lánh này " Viên sĩ quan vừa nghĩ vậy ,vừa đi về phía chợ .
Chợ ðã bắt ðầu ðông ðúc lắm .Không hiểu sao tự nhiên anh cứ giẫm chân lên những mặt ðýờng nhầy nhụa những bùn phân rõm rạ ,giữa những hàng xe ngựa ,bên những ðống dýa chuột ,dĩa bát mới nguyên .Những ngýời ðàn bà ngồi ngay trên mặt ðất,lòng bàn tay lắc lắc vốc hạt ðỗ kho phẩm chất của chúng ,mồm gọi anh liên tiếp .Những ngýời ðàn ông ðứng cạnh thì gào to lên " Thýa ngài ,ðây là thứ dýa chuột thýợng hạng ðây !" Tất cả những ðiều vừa thấy thật ghê sợ vô nghĩa ,và anh vội vàng chạy ra khỏi chợ .Anh ði vào nhà thờ ,nõi các con chiên ðang hát cầu kinh ,giọng rất to và thật hào hứng ,rành rẽ ,tràn ðầy cảm giác trách nhiệm .Anh ði dạo rất lâu trong cái výờn nhỏ ở bên sýờn ðồi chan hoà ánh nắng nóng bức ,nhìn xuống dòng sông rộng ðang sáng lấp loáng ...Lon và cúc áo anh nóng lên ðến mức không dám sờ tay vào nữa .Mũ anh ðầm ðìa mồ hôi ,mặt nóng bừng ..Trở về khách sạn ,anh khoan khoái býớc vào phòng ãn rộng lớn trống trải mát mẻ ðặt ở tầng dýới cùng ,khoan khoái bỏ mũ ra và ngồi xuống bên chiếc bàn ðặt gần cửa sổ ðể mở .Cái nóng từ ngoài trời vẫn phả vào phía trong cửa sổ ,nhýng không khí thì vẫn thoáng ðãng .Anh gọi món cá trộn với hành týõi và cà rốt ýớp lạnh ..tất cả là những cái gì thật nhẹ nhàng ,thật hạnh phúc .Niềm vui sýớng vô bờ bến ấy ,nhý ở ngay khắp mọi nõi ,ở ngay trong cái nóng nực ghê gớm này ,trong cái mùi vị ồn ào của chợ ,trong cái thị trấn nhỏ bé xa lạ ,cái khách sạn cổ lỗ của một phố huyện ,duy chỉ có ðiều là trái tim anh nhý ðang bị xé ra từng mảnh cùng với niềm sung sýớng ấy .Anh uống vội mấy chén rýợu vốtka ,nhấm với dýa chuột muối nhạt và thì là ,cảm thấy rằng có thể chết ngay ngày mai nếu có cách diệu kì nào trả lại nàng cho anh hôm nay ,ðể anh cùng sống với nàng thêm một ngày nữa ,một ngày nữa thôi ,cùng sống chỉ nhằm một mục ðích ,chỉ ðể thổ lộ với nàng ,giãi bày với nàng ,làm cho nàng tin rằng anh ðang ngây ngất ,say sýa yêu nàng ðến ðau ðớn ..Nhýng giãy bày mà làm gì ? Ðể nàng tin mà làm gì ? Anh không biết tại sao ,chỉ biết ðiều ấy ðối với anh còn cần thiết hõn bản thân sự sống .
- Ðầu óc mình loạn xạ rồi ! Viên sĩ quan vừa nói vừa tự rót cho mình chén rýợu Vốtka thứ nãm .

Anh gạt đĩa cá trộn hành tươi sang một bên ,gọi tiếp cà phê đen rồi châm thuốc hút .Đầu óc anh căng thẳng : phải làm gì bây giờ ,làm sao thoát khỏi tình yêu bất ngờ này ? Nhưng anh cũng cảm thấy rõ rệt rằng không sao thoát khỏi được mối tình ấy .Thình lình anh đứng vụt dậy ,vơ vội chiếc mũ cùng chiếc roi cứng .Sau khi hỏi xem nhà dây thép ở đâu ,anh bèn rảo bước đi về phía ấy ,trong đầu đã chuẩn bị sẵn một bức điện ngắn ngủi : " Từ ngày hôm nay ,cuộc đời anh là của em ,trong quyền lực của em,mãi mãi ,cho đến khi chết " Nhưng vừa bước đến bên tường dày đồ sộ của ngôi nhà bưu điện ,anh bỗng đứng sững lại sợ hãi : anh biết tên thành phố nàng ở ,biết nàng có chồng và đứa con gái ba tuổi ,nhưng không hề biết tên ,biết họ của nàng ! Hôm qua lúc ăn chiều ,đã mấy lần anh hỏi nàng về điều ấy ,nhưng lần nào nàng cũng chỉ cười và nói :
- Việc gì mà anh phải cần biết em là ai ,em tên là gì ?
Trong góc phố bên cạnh nhà bưu điện có một hiệu ảnh nhỏ .Anh đứng lặng nhìn chăm chú vào bức ảnh của một viên sĩ quan đeo lon viền tua , đôi mắt lồi ra ,trán thấp lè tè ,có một bộ râu quai nón rất oai vệ và một bộ ngực nở nang đầy mề đay ..Cuộc sống đơn điệu hàng ngày trở nên thật kì quặc ,thật ghê sợ khi mà trái tim bị trúng ,đúng là "bị trúng " ,giờ đây anh mới hiểu điều đó ,- một quả đấm khủng khiếp - " quả đấm của mặt trời "- bị say nắng .Trái tim anh bây giờ đang bị một tình yêu quá lớn đâm rạch ! Anh nhìn lên tấm ảnh chụp một đôi trai gái mới cưới - người con trai mặc chiếc áo vét dài ,cổ đeo cà vạt trắng ,tóc cắt ngắn ,đứng sóng đôi bên cô gái vận bộ đồ lụa trắng ,tay cầm lấy tay cô ...Anh đưa mắt nhìn sang bức ảnh một tiểu thư đội lệch chiếc mũ ,gương mặt xinh đẹp ,tươi tắn...Sau đó ,lòng tràn ngập niềm khổ đau ghen tỵ với những người không quen biết vừa rồi ,những người không phải chịu đau đớn ,anh đăm đăm nhìn dọc theo dãy phố .
- Đi đâu đây ? Làm gì đây ?
Phố xá vắng tanh .Nhà nào cũng giống nhà nào ,đều màu trắng ,hai tầng ,đều là những cửa hiệu kề bên những cái vườn cất rộng ;có cảm giác rằng trong những ngôi nhà ấy không có lấy một người nào .Trên mặt đường ,cát trắng lấp lánh sáng lên như đang bị rang dưới ánh mặt trời nóng bức ,rực lửa ,chói chang niềm vui mà cũng vô vị ở đây .Đằng xa ,con đường phố dốc thoai thoải chạy cao dần lên phía bầu trời không gợn một đám mây nào và sáng xám .Có cái gì gợi lại những thành phố phương Nam như Xêvaxtôpôn ,Kéc Anapa .Hồi tưởng ấy làm viên sĩ quan không chịu nổi .Và anh vội vàng quay trở lại cúi đầu ,nheo mắt nhìn chằm chằm những bước chân của chính mình .Anh loạng choạng bước đi va vấp ,giầy đá vào nhau .
Viên sĩ quan trở về khách sạn ,ngýời thấy mệt mỏi lạ lùng ,týởng chừng nhý vừa ði một ðoạn ðýờng dài vô tận ở Turõkextan ,ở sa mạc Xakhara .Cố thu hết sức còn lại ,anh býớc vào cãn phòng rộng lớn vắng ngắt của mình .Ngýời ta ðã thu dọn xong cãn phòng anh ,những dấu vết cuối cùng của nàng không còn nữa ,chỉ có chiếc kẹp tóc của nàng là nằm sót lại trên bàn nhỏ ðặt cạnh giýờng .Anh cởi bỏ bộ quân phục rồi nhìn vào gýõng ,khuôn mặt anh - nhý khuôn mặt bao viên sĩ quan bình thýờng khác ,ðen xạm ði vì nắng ,bộ ria mép khô cứng ði vì nóng ,ðôi mắt xanh biếc ,dýờng nhý sáng thêm bên nýớc da sạm nắng ,giờ ðây lộ rõ những nét cãng thẳng ðiên dại .Cái cổ ðứng áo sõ mi trắng mỏng gợi một cái gì trẻ trung mà cũng thật bất hạnh . Anh nằm ngửa xuống giýờng và gác ðôi giày xám ðầy bụi lên thành giýờng .Cánh cửa sổ mở rộng ,rèm cửa rủ xuống và chốc chốc những làn gió nhẹ lại khẽ ðung ðýa tấm rèm ,ðem vào trong phòng cái hõi nóng hừng hực của những mái tôn ðang bị thiêu ðốt ,cái hõi nóng của cả một bầu trời sông Vônga trống trải ,lặng yên giờ ðây ðang chan hoà ánh sáng .Anh vòng ðặt hai tay dýới gáy mình và chãm chú nhìn ra trýớc mặt .Một lát sau ,anh mím chặt môi ,từ từ nhắm ðôi hàng mi và cảm thấy nýớc mắt trào ra .. anh ngủ thiếp ði và khi tỉnh dậy ,ðằng sau tấm rèm cửa ,mặt trời chiều ðã óng vàng ðỏ rực .Gió ðã ngừng thổi ,cãn phòng trở nên nóng bí ,khô rang nhý một cái lò ..Anh nhớ lại ngày qua ,sáng nay ,và týởng chừng nhý mýời nãm ðã trôi qua .
Anh chậm rãi ðứng dậy ,tắm rửa ,kéo tấm rèm cửa lên rồi gọi ngýời hầu phòng ðem ấm trà ðến và tính tiền .Anh lặng lẽ ngồi rất lâu uống cốc nýớc chè có bỏ những lát chanh .Sau ðó ,anh cho gọi ngýời xà ích ðến ,mang ðồ ðạc ra ngoài, .Anh ngồi lên chiếc ghế ðệm ðã vàng khè và cho hẳn ngýời hầu phòng nãm rúp .
- Thýa ngài ,hình nhý cũng chính tôi chở ngài tối hôm qua thì phải ! - ngýời ðánh xe cầm lấy dây cýõng ,vui vẻ nói .
Khi anh xuống bến ,trên mặt sông Vonga màn ðêm hè xanh biếc ðã phủ xuống .Trên khắp dòng sông ,lấp lành những ðốm sáng nhiều màu rực rỡ .Trên cột buồm con tàu ðang cập bến ánh ðèn lờ mờ rõ dần .
- Tôi ðã chở ngài ðến nõi ðến chốn bình yên rồi nhé !- Ngýời ðánh xe nói giọng xun xoe.
Viên sĩ quan cũng thýởng cho anh ta nãm rúp ,lại mua vé tàu và xuống bến ...Cũng nhý hôm qua ,tàu cũng khẽ chạm mũi vào bến ,ngýời cũng hõi chóng mặt và chân nhý bị hẫng xuống ,tiếng dây cáp ném lên bờ ,và sau ðó là tiếng nýớc xối xả quanh bánh lái con tàu ðã từ từ lùi lại ..Có cái gì vồn vã niềm nở khác thýờng từ cái con tàu ðông nghịt hành khách mà tất cả ðèn ðã bật sáng và mùi thức ãn thõm phức từ nhà bếp ðã bay ra .
Tàu thủy lại chạy ngýợc dòng sông cùng về phía mà chỉ mới sáng nay thôi nàng ðã ði .
Ánh chiều hè ðỏ sậm ðang dần tắt từ một nõi xa lắm ,ðể lại trên mặt sông gợn sóng lãn tãn phía chân trời xa tít tắp những vệt sáng mờ mờ ,ảm ðạm ,khẽ lấp lánh .Những ánh lửa tản mạn giữa màn ðêm chung quanh cứ lùi dần ,lùi dần về phía sau .
Viên sĩ quan lặng ngồi trong cãn phòng trống trải bốn phía trên boong tàu và anh cảm thấy mình già thêm chục tuổi .
Bờ biển Anpơ ,1925.
Tặng NTH

MỘT CHUYỆN TÌNH NHO NHỎ
Chiều hôm ấy chúng tôi gặp nhau ở sân ga .
Nàng đang đứng chờ một người nào đó ,vẻ bối rối.
Đoàn tàu đến làm cả nhà ga đông nghẹt người .Có mùi của rừng cây sau cơn mưa ,mùi của than đá .Người quen rất nhiều ,đến mức phải vất vả lắm chúng tôi mới kịp gật đầu chào nhau .Nhưng người mà nàng luôn đưa mắt lo lắng tìm kiếm đã không có .
Đoàn tàu lại chuyển bánh ,và nàng dừng lại ,mở to đôi mắt màu xanh nhìn theo những toa tàu đang xình xịch đi qua dọc đường đợi .Trong các cửa sổ ,trên các chỗ nối toa - đâu đâu cũng thấy nhiều ,rất nhiều những khuôn mặt ,ấy thế mà khuôn mặt nàng cần lại không thấy .
Cuối cùng ,bức tường các toa tàu chấm dứt ,đuôi tàu hiện ra rồi lùi dần ,bé dần trên quãng đường giữa hai rừng cây xanh .Trên sân ga vắng vẻ chỉ còn lại những vũng nông nước mưa dài lấp lánh màu xanh lơ của bầu trời .
Đường chở tàu chìm trong bóng râm ,vì mặt trời bị che khuất sau mái che đằng sau chúng tôi ,nhưng ở phía đối diện ,cửa sổ các ngôi nhà nghỉ còn lấp lánh ánh nắng .Ở một nơi nào đó vọng lại tiếng hát khàn khàn ,say sưa và kích động ,cũng ở một nơi nào đó có tiếng quả cầu croquet đang lăn ,tiếng bọn trẻ kêu lên sung sướng ...Và không nhìn tôi ,nàng nói một cách ngắn gọn : " Ta đi dạo một chốc ",và tôi đi .
Ra khỏi sân ga ,mặt trời buổi chiều rực rỡ đập vào mắt chói chang ,nhưng tiếp đến đã là rừng cây xanh mát .Chúng tôi đi vào rừng theo con đường nhỏ ẩm ướt ,dẫm lên đám rễ cây và những lối mòn quanh co đầy lá rụng ,hoặc men theo những con đường bẩn ,giữa những bụi liễu hoàn diệp và phỉ tử xanh tốt quệt những cành lá mềm và mịn vào người chúng tôi .Nàng đi trước ,tôi đi sau ngắm chiếc váy hẹp bó chân nàng mặc ,chiếc áo sơ mi kẻ ô vuông và búi tóc to nặng sau gáy .Nàng khéo léo chọn những chỗ khô để đi ,khẽ nghiêng mình để khỏi vướng các cành cây .
- Anh đang nghĩ gì thế ? - một lần nàng hỏi ,không ngoái đầu nhìn lại .
- Anh đang nghĩ về đôi giày của em ,- tôi nói ,- về việc nó không có đế kiểu Pháp .Anh không tin những người phụ nữ đi giày đế Pháp .
- Thế anh có tin em không ?
- Tin...
Con đường rừng kết thúc ,chúng tôi bước ra một khoảng đất trống phủ cỏ xanh ngập nắng .Nàng dừng lại và quay về phía tôi .
- Anh là một người đáng yêu thật đấy ! ,nàng nói . - Anh cứ lặng lẽ đi mà không nói gì cả ..Không hiểu sao em bỗng cảm thấy rất có cảm tình với anh .
Tôi thận trọng đáp lại :
- Cảm ơn .Khi gặp đau khổ ,người ta thường hay như vậy .
Nàng mở to đôi mắt :
- Đau khổ ? Đau khổ nào ?
- Thì anh đã thấy vừa rồi em chờ ai đấy nhưng không gặp .Anh còn biết rằng ngay bây giờ em sẽ đề nghị anh đuổi theo em .
- Đúng thế .Anh có muốn không ?
Tôi bước lại gần ,cầm tay nàng khẽ kéo nàng về phía mình ,nhưng nàng cưỡng lại .
- Không ,- nàng thì thầm - Không ...Hãy vì Chúa ...
Thế rồi ,im lặng một lúc ,nàng khéo léo đưa tay nhấc cao gấu váy và chạy xuống một con mương phía dưới .
Bên phải và bên trái chúng tôi là hai bờ khe có cây mọc thưa thớt ,trước mặt là một thung lũng rộng đầy cỏ đã được xén kĩ và hầu như tâấ cả đều ngập chìm trong bóng râm .Chạy xuống con mương ,nàng dừng lại ở đường ranh bóng râm ấy ,tắm mình trong ánh mặt trời sắp lặn .Bất chợt ,lùi khỏi tôi một bước ,nàng nhảy qua mương và lao nhanh xuống thung lũng .Tôi chạy theo nàng .Bỗng nhiên ,từ trên trời bắt đầu rơi xuống những hạt mưa nhanh ,rồi ở mé đồi bên trái xuất hiện một chiếc cầu vồng run rẩy và như đang bốc hơi .
- Mưa !- nàng kêu lên giọng lanh lảnh ,và càng chạy nhanh hơn trên bãi cỏ ướt sáng loáng .
Một nửa bãi cỏ còn được mặt trời chiếu sáng run rẩy và lấp lánh những chấm vàng trong suốt .Những hạt mưa thưa nhưng lớn rơi nhanh và dồn dập .Có thể nhìn thấy những những sợi mưa dài chảy từ những đám mây đen mờ khói treo lơ lửng trên bầu trời cao màu xanh nhạt .Rồi mưa bắt đầu thưa dần ,nửa cầu vồng trên đồi biến mất - và đất trời đột ngột trở nên im lặng .
Chạy đến đồng cỏ ,nàng ngã xuống đó và phá lên cười .Ngực nàng phập phồng ,hồi hộp .Những giọt nước nhỏ còn long lanh tren mái tóc .
- Anh xem tim em đập mạnh không ? - nàng nói và cầm lấy tay tôi .
Tôi ôm nàng và cúi xuống đôi môi nàng hé mở .
Sau đó nàng lặng lẽ đẩy tôi ra và ngoảnh khuôn mặt vẻ giận dỗi của mình đi nới khác .Nàng nhay nhay cọng cỏ khô ,đôi mắt sáng lơ đãng nhìn một nới xa xắm nào đó .
Đây là lần đầu ,và cũng là lần cuối ,- nàng nói .- Được không anh ?
- Được ,- tôi đáp .
Nàng chăm chú nhìn tôi .
- Anh có yêu em không ,dù một chút thôi ? Bên anh ,em thích lắm ,em rất hạnh phúc ! Anh đừng ghen em với ai nhé ..Quả là vừa rồi ,em có chờ một người ,nhưng điều ấy hoàn toàn không liên quan gì đến anh ...Vâng ,người âấ là chồng chưa cưới chính thức của em ,và chẳng bao lâu nữa em sẽ trở thành nữ bá tươớ El- Mamuna .Vì sao ? Em không biết ..Chỉ biết là em rất sợ ông ta ...
Nàng chìa tay ra cho tôi để tôi đỡ nàng đứng dậy .Tôi cúi hôn tay nàng ,lúc đầu tay này ,sau tay kia .
- Còn bây giờ ta đi ,- nàng nói .
- Đi đâu ?
- Dạo thêm chút nữa quanh bãi cỏ ..
Tôi đỡ nàng dậy - nàng khẽ mỉm cười vẻ xấu hổ .Sau đấy ,bằng những động tac rất mềm mại của phụ nữ ,nàng sửa lại mái tóc và hít sâu không khí trong lành của cây cỏ ...
Trong rừng có tiếng chim cu kêu ,lúc chỗ này ,lúc chỗ khác ,càng làm tăng thêm sự sâu lắng của cảnh vật xung quanh ;cao trên bầu trời là những đám mây ấm với những đường viền đỏ vàng xung quang đang chầm chậm bơi và tan dần nới chân trời ..
Trên đường trở lại ,chúng tôi bị lạc .Tuy nhiên nàng đã nhanh chóng định hướng lại và mạnh dạn dẫn tôi đi .
Chiều theo ý tôi ,vừa đi nàng vừa kể cho tôi nghe câu chuyện của đời nàng bằng một giọng hồi hộp ,ngắn gọn và đầy ám chỉ .Kể xong ,nàng lặng lẽ bước đi hồi lâu không nói năng gì .
Trong rừng đang là hoàng hôn ,thứ hoàng hôn của phương Bắc .Khu rừng xẫm tối ,lặng lẽ ,kéo dài đến mấy dặm khắp bốn xung quanh ,lúc này đang chờ đêm đến ,một sự chờ đợi đượm buồn và yên tĩnh .Ánh sáng nhờ nhờ đang tan dần ,thiếp ngủ .Chiếc hồ nông sục bùn mà chúng tôi đang men theo ,nhợt trắng giữa các hàng cây .Cả nó cũng đượm buồn và mờ ảo như mọi vật khác trong rừng .Những đám mây đen kéo tới ,hoà vào màu đen của cây cối .Làn không khí ấm ,ngái ngủ đã bắt đầu trở nên giá lạng thoang thỏng mùi của cỏ đầm lầy và cây lá nhọn ..Để rút ngắn đường đi ,chúng tôi bỏ hồ rẽ đi theo một hành lang các cây thông đại thụ .Khi chúng tôi đi trên cát để đến một bãi trống mà lúc này phải vất vả lắm mới nhận rõ đường ,bất chợt có một cái gì đó động đậy trong đám lá khô bên cạnh ,rồi từ đó bay ra một con cú mèo lớn .Nó lao về phía chúng tôi ,- tôi còn nhìn rõ cả lớp lông màu xám hai bên chân nó - và đập đôi cánh rộng bay vòng quanh chúng tôi .Nàng hoảng sợ bước lùi lại một bước rồi đứng im .Còn con cú vẫn lặng lẽ bay thành một vòng tròn rồi lao đi thẳng ,biến mất trong bóng tối của cây rừng và màn đêm .
- Đây là điềm không may ,- vừa lắc đầu ,nàng vừa nói .
Tôi mỉm cười .
- Không ,xin anh cứ tin em ,đây là điềm không may ,- nàng nhắc lại một cách giản dị nhưng cương quyết .
- Thì điều gì sẽ xảy ra ?
- Ôi ,em chẳng biết .Mà không sao ,với em thì thế nào cũng được .Những giờ phút được ở bên anh ,em sẽ không bao giờ quên .Nào ,để em hôn từ biệt anh ..
Chưa dứt lời ,nàng ôm tôi ,buồn rầu và âu yếm nhìn vào mắt tôi ,dừng lại mấy giây rồi hôn tôi ,một lần ,hai lần ..
Sau đó chúng tôi đi tắt qua bãi cỏ ,về phía có ánh đèn tín hiệu màu xanh đang nhấp nháy sau rặng cây .Trời đã tối hẳn .Cơn mưa lại khẽ thì thầm với rừng cây .Khi chúng tôi lên tới ban công có vải che của ngôi nhà nghỉ ,ngồi xuống bên bàn uống trà được chiếu sáng bằng những ngọn nến có chụp ,thì mưa đã lớn ,nghe như dội nước .Vừa lắc đầu rũ những giọt mưa đọng trên tóc ,chúng tôi vừa vờ vui vẻ kể lại việc chúng tôi bị lạc và tìm đường về như thế nào.

Nhưng bỗng nhiên tất cả chợt im lặng : từ góc tối của ban công ,nơi có chiếc ghế xích đu ,xuất hiện một người cao quá cỡ ,gầy ,vai rộng ,độ ba mươi tuổi ,với chiếc đầu trọc ,bộ râu đen tuyệt đẹp và đôi mắt sáng .Những người già tỏ vẻ bối rối ,còn mặt nàng trở nên tái nhợt .Cầm bàn tay to lớn của anh ta ,tôi nói đùa :
- Trời ơi ,ông cao quá ! Trông ông cứ như một hiệp sĩ khổng lồ thời trung cổ ấy !
- Thế à ? - ông ta vui vẻ hỏi lại .- Có thể là như vậy .Tôi là bá tước Mamuna...
Người ta tìm hộ cho tôi chiếc ô cũ rộng ,khuyên tôi nên chọn đường nào để trở về nhà ,và tôi bước xuống theo chiếc cầu thang ẩm ướt rồi đi vào bóng tối dày đặc .
Nàng đứng ở ngưỡng cửa ,dưới cái dù che ba cạnh màu sáng .Khi tôi ra đến cổng ,nàng hạ giọng nói :
- Vĩnh biệt .
Đó là câu cuối cùng tôi nghe được từ nàng .

II

" Anh thân yêu ,- nàng viết cho tôi bốn tháng sau ngày đó ,- anh đừng kết tội em ,rằng em đã biến đi mà không báo cho anh .hắn mạnh hơn em gấp ngàn lần .Em đã tỏ ra hèn yếu ,bỏ lỡ mất giây phút khủng khiếp khi còn kịp quyết định phá bỏ tất cả .bây giờ thì em hầu như đã chẳng còn bất cứ hy vọng nào gặp lại được anh .Mà thử hỏi làm sao chúng ta có thể gặp nhau được ? Em có cảm giác rằng em hoàn toàn ,hoàn toàn không tự lừa dối mình về tình cảm của anh đối với em .Đối với anh ,đó chỉ là một cuộc gặp ngẫu nhiên ,một chuyện tình nho nhỏ ,không hơn .Nhưng không sao : xin thề với anh ,rằng nếu trong đời em đã yêu ai đấy ,thì người đó chính là anh ...
Tình yêu là gì ,cái tình yêu đã được ca ngợi hàng vạn ,hàng triệu lần ấy ? Cũng có thể vấn đề không phải ở chính bản thân tình yêu .Trong thư của một nhà văn đã chết ,cách đây không lâu em có đọc được câu này " Tình yêu là cái ta muốn nhưng không đạt được ,và không hề có " Vâng ,vâng ,không bao giờ có thể có .Nhưng có hề gì .Em đã yêu và hiện đang yêu anh..
Thường vào những buổi hoàng hôn ,em hay nhớ vế anh nhất .Chúng ta đã chia tay nhau lúc hoàng hôn ,và giờ đây cũng đang là hoàng hôn khi em ngồi viết cho anh ,bức thư đầu tiên và có lẽ cuối cùng của em .Thật có trời mới biết đây là đâu - núi Anpơ ,một khách sạn lạnh như băng và hoàn toàn vắng người ,treo lơ lửng trong mây bay vào một buổi chiều tháng Chạp .Hắn bắt đầu bị bệnh lao dày vò ,và em đã cười nhạo sự đau khổ của hắn mà không cảm thấy xấu hổ .Em không chỉ giữ hắn ở Anpơ trong những ngày thời tiết xấu nhất ,mà còn lôi hắn đi đi lên núi ,dạo quanh hồ cả những hôm trời mây mù lạnh lẽo .Bây giờ hăắ hoàn toàn quy phục em .
Suốt ngày hắn chỉ im lặng ,long lanh đôi mắt ,nhưng nhẫn nhục chịu đựng .Lúc này hắn cũng đang lặng lẽ đi đi lại lại .Em và hắn đến khách sạn này ,cô hầu gái vốn từ trước tới nay sống giản dị cuộc đời cô gái nông dân trong bếp ,đã phải kêu lên vì kinh ngạc - có thể một phần vì hắn nhợt nhạt và to lơớ như chính bản thân thần chết .
Còn em thì đến đây chỉ vì anh ,để được yên tĩnh suy nghĩ và nhớ lại những ngày hạnh phúc một cách vô vọng bên anh ...
Chao ,đẹp sao cảnh thung lũng mờ xanh đang lặng lẽ nối đuôi nhau kéo đến tận chân núi vào những ngày cuối thu này .Bầu trời hờ hững sà thấp xuống sát mặt hồ ,cònmặt hồ thì nằm yên bất động,có màu chì xám ,giữa những ngọn núi thấp .Mỗi khi nhìn lên bầu trời đầy mây ấy ,bao giờ em cũng muốn bỏ trốn vào sương mù của nó mà ngủ qua đêm ở một khách sạn miền núi vắng vẻ nào đó ..Em sẵn sàng hy sinh một nửa cuộc đời mình để anh được ở bên em lúc này ..
Em và hắn rời thành phố vào buổi sáng bằng tàu thủy ,và sau bữa ăn ,đã đi dạo trong núi .Con đường mới buồn làm sao .Những bụi cây thấp ,lưa thưa mọc bên bờ khe và sườn đồi như ngái ngủ ,thỉnh thoảng lại để rơi những chiếc lá nhỏ màu vàng.Chốc chốc từ các đám lá ló ra chiếc mõm ngạc nhiên ,đần độn của những con bò màu đỏ sẫm to lớn .Thỉnh thoảng vang lên tiếng huýt lanh lảnh của các cậu bé đang nhặt củi .Trong sự im lặng tuyệt đối ,em và hắn cứ đi lên cao ,cao mãi ,còn từ các đỉnh núi ,các sườn dốc có thông mọc xanh thẫm ,mùa đông bốc hơi màu xám đang trườn xuống .Mỗi lúc dừng lại để nghỉ ,em ngắm nhìn hồi lâu những thung lũng ngả màu tím nhạt ở mãi tít phía dưới .Những lúc âấ có thể nghe rõ tiếng rơi của từng chiếc lá .Những bụi cây đẫm ướt ,lặng lẽ ,lặng lẽ khóc ...
Ở cạnh một đường hầm có cửa hầm màu đen hiện rõ trong sương mù ,em và hắn gặp một khu làng nhỏ có năm sáu ngôi nhà tồi tàn cheo leo trên sườn núi .Phải rất cẩn thận và từ từ mới có thể đi lên cao theo những bậc thang bẩn và trơn .Chẳng bao lâu ,cả khu làng ấy chỉ còn lại là một chấm nhỏ phía dưới ,và từ trên đỉnh núi đã thoang thoảng phả xuống mùi lạnh của tuyết mùa thu .
Đến đây hắn bảo em quay lại.
Để trêu tức hắn ,em cương quyết từ chối .
- Không thông minh một tý nào ,- hắn nói và suy nghĩ một lúc,rồi lại cặm cụi đi tiếp .
Sương mù mỗi lúc một dày thêm ,nhưng bâấ chấp nó em và hắn vẫn đi tiếp ,bỏ qua cái miệng đen xịt và hun hút gió của đường hầm ,đi hết chiếc cầu gần như thẳng đứng bắc qua khe núi sâu hút bốc khói ...nếu người bạn đường bất đắc dĩ của em bị tụt lại ,lập tức hắn sẽ bị tan ngay trong sương mù .Khi em và hắn gọi nhau để khỏi lạc ,tiếng gọi nghe đùng đục và có vẻ thật lạ lùng .
Một lần hắn gọi em - hắn bao giờ cũng đi sau - khi em dừng lại ,hắn lại gần rồi chìa tay cho em .
- Cô hãy tỏ ra dịu dàng với tôi một tý ,- hắn rụt rè nói - Nhờ cô cho tay vào ống áo ,kéo chiếc áo len hộ tôi .
Em cảm thấy thương hại hắn .Hắn nhận ra điều đó ,cúi đầu ,nói thêm :
- Vả lại ,ta nên đi nơi khác ấm hơn ,và cả hai sẽ làm một việc gì đó .Chứ thế này thì không chịu nổi ,không phải tuần trăng mật nữa ,mà là địa ngục .
- Chúng ta cần ly dị ,- em đáp .
Hắn im lặng rồi khẽ nhíu mày ,nói :
- Điều ấy hơi khó ...
- Đã vậy ,tôi sẽ nhận lấy cái công việc ấy - em nói - Ông không có quyền biến tôi thành vật hy sinh cho tình yêu mù quáng của ông .
- Tôi có quyền làm tất cả ,-hắn nói ,nhìn không chớp vào em .- Tôi chẳng có gì để mất .
Em quay người và bỏ đi .
Những đường ray ẩm ướt và được phủ một lớp tuyết đang tan kéo dài từ trên cao xuống còn những cây thông và vân sam thì lại kéo từ phía dưới lên theo các bờ khe .Giữa cành hoàng hôn và sương mù này ,dễ cảm thấy hơn là nhận ra những chấm màu tím nhạt của chúng .Và treo trên tất cả những ngọn núi ảm đạm ấy là sự yên tĩnh nặng nề của bầu trời đầy mây ,khắp nơi không có dấu hiệu của sự sống ,dù nhỏ nhất .Bỗng nhiên từ một bụi vân sam già mọc bên đường có tiếng động nhẹ .Anh còn nhớ về con cú mèo dạo nọ chứ ? Ở đây ,em đã nhớ tới nó ,và rồi quyết định thế nào cũng phải viết thư cho anh .Nhưng lần này không phải là cú mèo ,mà là một con tải cúc - có lẽ đó là loại chim bé nhất trong tất cả các loài chim có ở trên đời này .Nó ,con chim sâu nhỏ màu xám ấy , khua động một cành vân sam ẩm ướt ,định đậu xuống đường ,nhưng rồi lại nhẹ nhàng bay về phía vực bên trái và biến mật trong sương mù ...

Anh thử hình dung xem buổi chiều hôm nay như thế nào ? Cây cao đứng thành một bức tường xẫm tối ,lớp tuyết ướt nhợt nhạt dọc đường đi ,những khe núi bốc hơi đang chìm trong một màn sương mù dày đặc ,ảm đạm ...Nhưng con tải cúc kia thì vẫn bình thản trước tất cả - nó không hề sợ cái rét của mùa đông miền núi .Nó sẽ sống qua mùa đông ở bất cứ nơi nào ,nhờ sự che chở của một đấng nào đấy từ trên cao .Thế nhưng em lại chẳng có được niềm tin vào một sự che chở như thế .
Bây giờ em sẽ nằm ngủ trong căn phòng trống trải ,lạnh lẽo ,thoang thoảng mùi nhựa thông của khách sạn này ,và khi tắt đèn , em nghĩ đến việc em đã ở bên kia những đám mây của vương quốc thần chết .Còn hắn thì nằm ở phòng bên kia và đang ho khù khụ .Hắn không phải là người mà là một cỗ xe tang kì dị nào đó .Em căm ghét hắn đến tận xương tủy .
Nếu có ngày chúng ta gặp lại nhau và em tự do ,em sẽ cúi hôn tay anh vì sung sướng ,và lúc ấy với em anh có thể làm bất kỳ điều gì anh muốn .Còn nếu không thì phải đành chịu vậy ..."

III

Thế mà có trời biết sau bao lâu bức thư này mới đến được tay tôi .Từ Matxcova ,người ta gửi nó đến quê tôi .Ở đây nó nằm lăn lóc đâu đó gần ba tháng rồi mới lên đường đi về phía nam .Và tôi chỉ nhận được nó vào đầu tháng ba ,ngay trước khi rời Crưm .
Bức thư đã làm tôi rất xúc động .
Nhưng biết trả lời thế nào ,biết làm gì bây giờ ? Tôi đã suy nghĩ rất nhiều về điều đó ,nhưng cuối cùng ,lạy Chúa ,chỉ nghĩ ra được một điều như thế này : " Được , ta sẽ đi ,sẽ vượt núi bằng xe ngựa !"
Ở vùng núi Crưm cũng có sương mù ,nhưng lúc ấy là mùa xuân và tôi mới hai mươi tám tuổi ...
Ở Liai-liu ,trong một quán trọ bẩn thỉu trên lưng đèo ,tôi đã uống rượu vang đỏ chua loét trong khi chờ người ta sửa soạn một cỗ xe tam mã .Mọi vật đang chìm trong lớp sương mù chầm chậm bay theo gió ngang qua cửa sổ quán trọ ..Tôi lấy bức thư của nàng đọc lại lần nữa ,và cảm thấy trái tim nhói đau trong ***g ngực .
"Ôi ,em yêu , em tuyệt diệu .Biết làm gì bây giờ ,làm gì ? "
Ngồi không yên , tôi bước ra ngoài quán trọ .
Sương mù đang tan ,ngả sang màu hồng .Bầu trời sáng dần ,ấm lên và có một cái gì dịu dàng ,tốt đẹp đã bắt đầu xuất hiện trong màn khói của những đám mây đục ,và cái đó cứ lớn dần ,lớn dần rồi bất chợt biến thành một khoảng trời xanh lơ tuyệt đẹp .
Cần phải trả lời - nhất định thế !
Nhưng viết gì , gởi đi đâu ?
...Có gió thổi từ phương Bắc tới ,nhưng dịu dàng , nhè nhẹ ,và ngây ngất vì ngọn gió ấy , tôi đi đến bờ vực để một lần nữa được nhìn thấy biển .Từ người tôi ,một chiếc bóng mờ mờ khổng lồ đổ xuống mặt nước đang bốc hơi dày đặc dưới vực ...
Chiếc chuông nhỏ vẫn rung rung đều đều ,đơn điệu như muốn nói rằng đang đi sẽ còn dài ,rằng quá khứ đã vĩnh viễn trôi qua ,và phía trước là một cuộc đời mới đang chờ đợi .Chiếc xe tam mã cũ kĩ ,ông lão đáng xe người Tắc-ta có đôi vai rộng ngồi trên chiếc ghế cao với những hòm xiểng được buộc dây cẩn thận ,tiếng móng ngựa gõ xuống đất đều đều trong tiếng kêu không dứt của chiếc chuông nhỏ ,con đường kéo dài gần như vô tận ..Hồi lâu tôi ngoái lại nhìn những đỉnh núi đá màu xám đang in rõ trên nền trời cô đơn màu xanh thẫm ...Trong khi đó .chiếc xe tam mã của tôi ,cùng với tiếng chân ngựa , tiếng chuông ,vẫn lăn , lăn xuống mãi ,càng ngày càng ngập sâu vào những thung lũng mọc đầy cây tuyệt đẹp ,càng ngày càng đi xa ,xa hơn chiếc đèo đang hiện rõ dần và vươn nhanh lên trời cao .
Ở đây ,ở vùng núi hoang vắng này ,là một sự yên tĩnh trong suốt của những ngày đầu xuân ,là vẻ đẹp của bầu trời trong sáng ,xanh nhạt ,của những thân cây xạm đen trọ trụi ,những chiếc lá màu nâu sót lại từ năm ngoái rơi , nằm trong bụi rậm ,của những bông hoa tím đầu mùa ,những bông uất kim hương dại .
Ở đây ,những sườn núi vừa mới bắt đầu xanh trở lại còn thấm mệt vì cái lạnh mùa đông và vì tuyết .Ở đây ,không khí thật dễ chịu và trong suốt như pha lê ,như chỉ vào dịp đầu xuân không khí mới có thể trong suốt và dễ chịu như thế ...
Và khi ấy tôi có cảm giác rằng trong đời ,tôi không cần gì hơn ngoài mùa xuân ấy và những suy nghĩ về hạnh phúc .
Vào cuối tháng ba , lúc đã ở làng quê ,tận miền Bắc ,tôi bất ngờ nhận được một bức điện từ Giơ-nevơ gửi tới bằng đường bưu điện , qua Matxocova .
" Theo yêu cầu của người đã khuất , tôi xin báo để ông biết , rằng nàng đã qua đời ngày 17 tháng Ba này - El .Mamuna".

CANH KHUYA
Chao ôi ,đã từ lâu lắm rồi mình chưa về nơi ấy .tôi tự nhủ mình như vậy .Từ năm mười chín tuổi đầu .Hồi naà đây tôi đã sống ở nước Nga ,cảm thấy nước Nga là của mình ,được hoaà toaà tự do ,muốn đi đâu tuỳ thích ,và dù có đi tơớ khoảng ba trăm vecxta chăng nữa thì cũng chẳng phải khó khăn gì cho lắm .Ấy vậy mà tôi vẫn không đi ,cứ nay lần mai lữa hoài .Rồi những năm ,những thập kỷ cứ trôi ,cứ đi qua .Thế mà nay đã không sao lần khần được nữa rồi : hoặc bây giờ ,hoặc không bao giờ đi được nữa cả .Phải nắm lấy thời cơ duy nhất và cuối cùng ,may được lúc canh khuya ,sẽ không ai bắt gặp mình cả .
Thế là tôi đi lên cầu để qua sông ,nhìn được xa ra bốn phía xung quanh trong ánh trăng của một đêm tháng bảy .
Nhịp cầu này sao quen thuộc ,vẫn như xưa ,hệt như tôi mới thấy nó ngày hôm qua ;nó thô sơ mà cổ kính ,lưng gù và thậm chí như không phải bằng đá nữa mà bằng một cái gì đó hoá đá với thời gian và trở thành muôn đời muôn kiếp không tan ( hồi còn là học sinh trung học tôi còn ngỡ là nó có từ thời BaTưi (1) kia ) Nhưng để nói lên cái cổ kính của thị trấn này ,chỉ còn lại vài ba vết tích gì đó của những bức tường thành ở bờ dốc phía dưới ngôi nhà thờ lớn với lại cây cầu này mà thôi .Còn tất cả đều chỉ là cũ kỹ ,có tính chất tỉnh lẻ,chứ không có gì hơn .Duy chỉ có một điều kỳ lạ ,một điều chỉ rõ được rằng từ khi tôi còn là một cậu bé con ,một chàng thanh niên cho đến bây giờ ,dù sao trên đời vẫn còn một sự thay đổi nào đó ,ấy là trước đây tàu không chạy được trên con sông này ,còn ngày nay hẳn con sông đã được khơi sâu và dọn dẹp sạch sẽ rồi .Mặt trăng ở phía bên trái tôi ,ở nơi khá xa trên dòng sông ,và trong ánh trăng lung linh cũng như trong ánh nước lấp lánh ,rập rờn ,tôi thấy trắng toát một chiếc tàu guồng mà ở đó dường như trống rỗng ( nó im lìm thế kia mà ) ,- mặc dù mọi ô cửa mạn của nó đều sáng ánh đèn giống như những con mắt vàng bất động ,luôn phản chiếu xuống nước thành những cột tia sáng vàng óng ánh và hệt như chiếc tàu đã đậu trên những cột đó .Cảnh tượng này cũng thấy có cả ở Iarôxlap ,cả ở kênh Xuê (2) ,cả ở trên sông Nin ( 3) nữa .Ở Paris đêm đến thường ấm ướt ,tối tăm ,trên bầu trời mờ mịt thường hồng lên những ráng mù sương ,con sông Xen ( 4)
chảy một dòng đen kịt dưới những nhịp cầu ,nhưng phía dưới cầu cũng lủng lẳng những cột tia sáng óng ánh phản chiếu những ánh đèn trên cầu ,có điều đó là những tia sáng ba màu : trắng , xanh và đỏ - màu cờ của nước Nga .Nhưng ở đây trên cầu chẳng có đèn đóm gì ,mà cầu thì khô khốc bụi bặm .Còn ở phía trước ,trên ngọn đồi ,người ta thấy một thị trấn âm u với những khu vườn ,và trên những khu vườn thấy ngất ngưởng một chòi canh phòng hỏa .Trời đất ơi , thật là một niềm hạnh phúc không sao tả xiết được .Chính là lúc có hoả hoạn vào ban đêm mà lần đầu tiên tôi đã hôn tay em và em cũng đã siết chặt tay tôi để đáp lại ,- tôi sẽ chẳng bao giờ quên ơn em về thái độ thuận tình thầm lén này .Toàn bộ đường phố đều đen kịt những người trong cái cảnh bừng sáng dữ dội và bất thường ấy .Tôi vừa đến thăm em thì bỗng có tiếng chuông báo động nổi lên ,và thế là mọi người ai nấy đều chạy ùa ra cửa sổ và sau đó là chạy ra ngoài cổng .Đám cháy ở mãi xa , bên kia sông ,mà sao thấy nóng nực ,ồn ào và hối hả kinh khủng .Ở đó những đám khói dày đặc bốc lên cuồn cuộn như một mớ lông cừu vừa đen vừa đỏ tía ,và từ đó người ta thấy bùng lên những ngọn lửa đỏ hệt như những dải vải tây điều ,còn ở gần chỗ chúng tôi thì chúng hắt lên vòm mái nhà thờ Tổng lãnh thiên thần Mikhain (5) thành một màu đồng chấp chới .Và trong cảnh chen chúc,giữa đám đông ,giữa những tiếng xì xào lo âu ,lúc thì ái ngại ,lúc thì sướng vui của những thường dân từ khắp nơi chạy lai , tôi đã nghe có mùi mái tóc thiếu nữ và cổ của em , mùi chiếc xiêm bằng vải gai của em ,- và thế là tôi bỗng nảy ra quyết tâm , tôi ngây ngất nắm lấy tay em ..
Qua cầu xong tôi lên đồi , men theo con đường lát đá mà vào thị trấn .
Trong thị trấn chẳng đâu có lấy một ánh lửa , một bóng người .Đâu đấy thảy đều câm lặng và thoáng đãng , yên tĩnh và u buồn , - cái buồn của đêm thảo nguyên Nga , của thị trấn thảo nguyên đang ngủ .Duy chỉ có những khu vườn là còn khe khẽ , nhè nhẹ rung rinh lá cành dưới làn gió tháng bảy đang hiu hiu , đều đặn từ nơi nào đó thổi về và mơn man cả bản thân tôi .Tôi đi , mặt trăng vành vạch cũng đi theo ,như một tấm gương tròn trôi nổi , luồn giữa đám lá cành đen kịt .Những đường phố rộng rãi nằm trong bóng tối ,- chỉ ở những ngôi nhà phía bên phải bóng tối không lan tới được thì người ta mới thấy những bức tường trắng được chiếu sáng và thấy những ô cửa kính đen bóng , ánh lên màu tang tóc .Và tôi đi trong bóng tối , dấn bước trên vỉa hè loang lổ ,- bởi lẽ suốt dọc vỉa hè đều trải dài những tấm đăng ten bằng lụa đen .Hôm ấy nàng vận một chiếc xiêm mặc vào buổi tối như vậy đấy , một bộ cánh đỏm dáng , dài và thon thả .Chiếc xiêm ấy hợp lạ thường với thân hình thanh mảnh và cặp mắt huyền tươi trẻ của nàng .
Bận chiếc xiêm ấy ,nàng trở nên bí ẩn và nàng chẳng để mắt gì tới tôi cả khiến tôi phải hậm hực .Cớ đâu mà lại như thế nhỉ ? Đến thăm ai vậy nhỉ ?
Mục đích của tôi là muốn đến thăm cái phồ Cũ .Tôi có thể đến đó bằng con đường khác ,gần hơn .Thế nhưng tôi lại rẽ vào những đường phố rộng rãi đầy vườn tược này ,vì tôi muốn ngó qua cái trường trung học ấy .Và khi đi đến nơi ,tôi lại ngạc nhiên một lần nữa .Cả ở đây cảnh vật cũng y nguyên như nửa thế kỉ trước.Dãy tường bằng đá ,ngôi nhà lớn bằng đá ở trong sân ,- tất cả đều khuôn sáo ,đều tẻ ngắt như hồi nào tôi có mặt ở đó .Tôi chần chừ đôi chút bên cạnh cổng ,hòng gợi lại trong bản thân mình nỗi buồn thương của những kỉ niệm ,nhưng không sao gợi lại được ;phải rồi ,tôi thường bước vào cái cổng này ,mới đầu là cậu bé lớp một ,đầu húi trọc lốc ,đội một chiếc mũ lưỡi trai xanh mới toanh có hai cành cọ bằng bạc trên vành lưỡi trai ,mặc áo capốt nhỏ ,mới ,đính cục bạc ;rồi sao là chàng trai gầy gò ,mặc áo bludông xám và bận một chiếc quần rất diện có đính những mảnh vải bao hai bên giày .Nhưng cậu bé và chàng trai đó phải chăng là tôi ?

Cái phố cũ thì tôi thấy nó chỉ hẹp hơn đôi chút so với trước kia mà thôi .Còn ngoài ra tất cả đều chẳng có gì thay đổi .Mặt đường lồi lõm ,không có lấy một cây nhỏ nào ,cả hai bên đều là những ngôi nhà bụi bặm của các thương nhân ,hai bên vỉa hè cũng mấp mô ,đến nỗi tôi thấy thà đi ngay giữa lòng đường giữa ánh trăng chan chứa ...Và cảnh ban đêm hồi ấy cũng gần giống như cảnh ban đêm bây giờ .Có điều đêm hồi ấy là gần cuối tháng tám ,khi toàn thị trấn đều thơm lựng mùi táo được chất đống cao như núi trong các khu chợ ,và đêm hồi ấy ấm áp đến nỗi nếu được mặc độc một chiếc áo cánh thắt chẽn lưng bằng một đai da kiểu Kapkadơ thì khoái trá biết bao ..Phải chăng có thể nhớ lại cái đêm ấy ở một nơi nào đó đằng kia hầu như ở tận lưng trời ?
Dù sao anh cũng chẳng dám đi đến tận nhà em .Thật vậy ,cả ngôi nhà ấy cũng chẳng thay đổi gì ,nhưng chính thế anh mới càng sợ phải trông thấy nó .Giờ đây có những người lạ nào đó mới đến ở đấy .Em còn trẻ ,nhưng bố em , mẹ em , anh trai em - mọi người tuy đều sống lâu hơn em ,nhưng rồi đến lúc ai nấy cũng đều phải qua đời .Mà ngay ở nhà anh ,mọi người đều cũng đã qua đời cà rồi ,chẳng những là bà con máu mủ ,mà cả rất nhiều ,rất nhiều người khác anh từng kết thân hay đánh bạn với họ khi mới bước vào đời.Chẳng biết họ bước vào đời đã lâu chưa và mặc dù họ đã tin chắc rằng cuộc đời chẳng bao giờ kết thúc ,thế nhưng mọi sự đều đã bắt đầu ,đã trôi qua và rồi kết thúc ngay trước mắt anh - ngay trước mắt anh và mau chóng biết bao !Thế là tôi ngồi lên một bệ đá cạnh một ngôi nhà thật kín cổng cao tường của một thương nhân nào đó và bắt đầu ngẫm nghĩ xem nàng đã như thế nào trong cái thời xa xăm ấy giữa tôi cùng nàng ;mái tóc sẫm chải búi đơn sơ ,cặp mắt trong sáng ;khuôn mặt tươi trẻ hơi rám nắng ,tấm xiêm mùa hè nhẹ nhàng ,và dưới tấm xiêm ấy là sự trinh bạch,cái khoẻ khoắn và phóng khoáng của thân hình trẻ trung ..Đó là lúc tình yêu chớm nở giữa chúng tôi ,là giờ phút hạnh phúc không vương một áng mây buồn ,giờ phút thân thiết ,tin cậy ,âu yếm một cách thích thú ,hân hoan ...
Có một cái gì đó hết sức đặc biệt trong những đêm ấm áp và sáng sủa ở các huyện lỵ Nga dạo cuối hè .Thật là bình yên ,thật là thư thái biết bao ! Một ông lão mang chiếc mõ cầm canh đi dạo khắp cái thị trấn vui tươi ấy vào ban đêm ,nhưng cụ đi chỉ để tìm vui thú cho chính mình mà thôi : có gì phải canh gác đâu ,hỡi những con người tốt bụng ,hãy cứ ngủ yên , canh gác cho các người là sự phù hộ của Chúa ,là bầu trời rạng rỡ vời vợi mà ông lão thỉnh thoảng lại thanh thản ngước nhìn lên khi đi giữa lòng đường đã được sưởi ấm qua một ngày,và chỉ hoạ hoằn lắm cụ mới gióng lên một hồi mõ theo một điệu múa nhịp nhàng để làm vui .
Và đấy ,trong một đêm như thế trong canh khuya ấy ,khi cả thị trấn chỉ có một người không ngủ thì em đã đợi tôi trong khu vườn nhà ,một khu vườn đã chớm héo khô vào lúc sắp sang thu .Và tôi đã lén lút lọt vào khu vườn ấy, se sẽ mở cánh cổng nhỏ mà em đã mở khoá sẵn ,se sẽ và mau chóng chạy qua sân ,rồi từ phía sau nhà kho tận cuối vườn ,tôi bước vào bóng tối lờ mờ và loang lổ của khu vườn ,mà ở phía xa xa,trên chiếc ghế dài dưới rặng táo ,tôi đã thấy trăng trắng xiêm áo em ,và tôi mau lẹ tiến lại ,sợ hãi mà mừng vui khi bắt gặp ánh mắt đợi chờ của em .
Thế rồi chúng ta ngồi mãi ,ngồi mãi trong một niềm hạnh phúc ngỡ ngàng.Một tay anh ôm lấy em ,nghe biết được nhịp đập của trái tim em ,còn tay kia em nắm lấy bàn tay em ,qua đó cảm biết được tất cả trong em .Và trời khuya đến nỗi không còn nghe tiếng mõ đâu nữa cả ,- ông lão đã nằm trên một tấm ghế dài ở đâu đó ,mồm ngậm tẩu mà mơ màng ,sưởi ấm dưới ánh trăng .Khi nhìn sang phải ,tôi thấy mặt trăng vẫn thản nhiên toả sáng cao cao trên khu vườn và thấy mái một ngôi nhà bóng loáng lên như ánh vẩy cá.Khi nhìn sang trái tôi thấy một con đường nhỏ mọc đầy cỏ khô chìm lấp dưới một rặng táo khác ,và sau rặng táo tôi thấy từ trong một khu vườn khác của nhà ai đó ,ló ra rất thấp một ngôi sao đơn độc màu xanh lá cây ,một ngôi sao leo lét với vẻ lãnh đạm nhưng lại trông chờ ,một ngôi sao đang định nói gì đó nhưng lại nói chẳng thành lời .Thế nhưng cả khu vườn lẫn ngôi sao ấy tôi chỉ thoáng qua ,bởi lẽ trên đời bấy giờ chỉ còn bóng tối lờ mờ và đôi mắt em lấp lánh loé sáng trong bóng tối lờ mờ đó .

Rồi sau đó ,khi em đưa tiễn tôi ra tới cổng ,tôi bảo em :
- Nếu có đời sau mà chúng ta lại được gặp nhau thì lúc ấy anh sẽ quỳ xuống hôn chân em vì tất cả những gì em đã từng cho anh trên cõi trần thế này .
Tôi bước ra giữa phố ngời sáng để trở về nơi mình tạm trú .Ngoái nhìn lại ,tôi vẫn còn thấy thấp thoáng bóng dáng nàng .
Giờ đây ,đứng dậy rời khỏi bệ đá ,tôi quay gót trở về bằng con đường mình đã đến đây .À , mà không ,ngoài việc đến thăm thành phố Cũ ra ,tôi còn có một mục đích khác nữa ,tuy e sợ chẳng dám thú nhận với lòng mình ,nhưng thừa biết rằng việc thực hiện mục đích đó là không thể tránh khỏi .Và thế là tôi câấ bước tới ,đi tời để nhìn lại một lần nữa và để rồi ra đi mà không bao giờ trởlại .
Lại một con đường quen thuộc nữa .Cứ đi thẳng ,rồi rẽ trái ,đi qua chợ ,rồi từ chợ theo phố Tu viện đi về phía lối ra khỏi thị trấn .
Khu chợ dường như một thị trấn nhỏ trong cái thị trấn lớn .Các dãy quầy hàng đều nồng nặc những mùi vị .Ở dãy hàng thức ăn chín ,dưới những mái che và trên những tấm bàn ,ghế dài ,thấy tối mù mịt .Ở dãy phố sắt ,bên trên giữa lối đi có treo lủng lẳng bằng xích sắt một tượng thánh của Chúa cứu thế mắt to ,khung tượng đã han rỉ .Ở dãy phố bên cạnh bán bột , sáng nào cũng có cả đàn chim bồ câu chạy nhảy ,mổ những hạt rơi vãi trên lòng đường .Nếu đến trường trung học thì còn có biết bao chim bồ câu nữa kia .Và con nào con nấy to béo ,ức mầu cầu vồng ,- chúng mổ ,chúng chạy ,chúng lượn lờ uốn éo yểu điệu theo kiểu phụ nữ ,chúng núng na núng nính ,giật giật cái đầu bé nhỏ theo cùng một kiểu ,dường như không để ý gì đến chúng ta ,và chỉ đập cánh vun vút ,bay vụt lên khi ta suýt dẫm phải một con nào trong bọn chúng mà thôi .Còn đến đêm thì ở đây lại có những con chuột cống phóng như bay ,chúng đen ,to thù lù ,trông rất tởm và dễ sợ .
Phố Tu Viện vừa là một nhịp cầu dẫn ra cánh đồng ,vừa là một con đường ,một đằng là từ thị trấn đi về nhà ,về nơi thôn quê;một đằng là đi đến thị trấn của những người đã chết .Ở Paris,một ngôi nhà số bao nhiêu ở phố nào đó thường được làm nổi bật lên so với tất cả những ngôi nhà khác bằng một chiếc cổng giả được dựng lên hai ngày liền để chứng tỏ ngôi nhà đó có bệnh dịch hạch ,chung quanh cổng có viền khăn tang bằng bạc,và trong hai ngày liền trên một chiếc bàn nhỏ phủ khăn tang kê ở cổng có đặt một tờ giấy viền đen để cho các khách đến viếng sẽ ký tên và tỏ ý chia buồn .Sau đó ,đến một kỳ hạn cuối cùng nào đấy ,người ta đưa đến cổng một cỗ xe tang đồ sộ làm bằng gỗ đen kịt như gỗ đóng quan tài cho kẻ bị dịch hạch ,trên xe phủ vải riềm tang ,ở giữa mép riềm được xén lượn tròn có những ngôi sao trắng lớn để chỉ thiên đàng ,còn ở các góc mái riềm thì có treo những ngù đèn xoắn tít,biểu hiện cho những chiếc lông của con đà điểu dưới địa ngục .Thắng vào xe là những con quái vật cao lớn phủ vải đen như than ,đầu có sừng và có vòng trắng ở lỗ mắt .Ở chiếc ghế giong xe cao ngất nghểu ,ngồi chờ giờ cất đám là một con sâu rượu đả già ,bề ngoài cũng được đóng bộ một cách tượng trưng trong một sắc phục tang chế giả như thế ,nhưng trong bụng thì hẳn là lão ta đang cười thầm về những câu long trọng như :Requiem aeternam dona eis ,Domine ,et lux perpetua luceat eis ( 6) -Thế nhưng ở đây thì khác hẳn.Làn gió từ cánh đồng hiu hiu thổi về dọc theo phố Tu viện ,và người ta lót khăn mặt để khiêng một chiếc quan tài mở ván thiên đi ngược lại chiều gió ,trong đó bồng bềnh khuôn mặt trắng màu cơm ,một vành hoa nhỏ sặc sỡ ở trên trán che lấp đôi mí mắt sưng phồng đã nhắm nghiền .Nàng cũng đã được người ta khiêng đi như vậy .
Ở lối ra khỏi thị trấn mé trái đường cái là một tu viện thời Nga hoàng Alêchxây Mikhailôvits,là một chiếc cổng thành luôn đóng kín cửa cùng với những bức tường thành ,và đằng sa những bức tường thành thấy bóng lộn những mái vòm dát vàng của ngôi nhà thờ lớn .Xa hơn nữa ,tận cánh đồng lại là những dãy tường khác ,nhưng không cao lắm mà họp thành một ô vuông rất rộng ,bên trong có cả một cánh rừng nhỏ bị những con đường thẳng băng và dài dằng dặc chia cắt ,hai bên đường rải rác đủ loại thánh giá và mộ chí dưới khác nhau dưới các bụi cây leo , các rặng đoạn và bạch dương lâu đời .Ở đây cổng lại mở toang ,do đó tôi thấy ngay con đường chính ,phẳng phiu , bất tận , Tôi rụt rè cất mũ ra mà bước vào .Sao khuya khoắt và câm lặng đếnthế . Mặt trăng đã xuống thấp sau những lùm cây ,nhưng bốn chung quanh trong tầm mắt đâu đấy đều thấy rõ mồn một .Giữa bóng tối trong vắt ,toàn bộ khoảng rừng của người đã chết ,của những cây thánh giá và mộ chí ,đều vẫn hiện lên rõ rệt với đầy đủ những họa tiết đa dạng .Gió đã lặng trước lúc bình minh - những đám loang lổ sáng và sẫm luôn ẩn hiện dưới những rặng cây nay đều đã ngủ im . Nhưng ở phía xa xa trong khoảng rừng ,từ đằng sau ngôi nhà thờ nghĩa trang bỗng có cái gì thấp thoáng ,rồi nó biến thành một cuộn đen ngòm như điên như cuồng vùn vụt chạy ập lại phía tôi .Tôi thất kinh rạt sang một bên ,toàn bộ đầu óc tôi phút chốc lạnh ngắt đi và co quắp lại ...cái gì thế nhỉ ? Nó chạy vụt qua và biến mất hút .Nhưng trong ngực tôi con tim vẫn chưa đập lại được .Và thế là tôi đành phải tiến lên với con tim đã ngừng đập ,mang nó trong mình như môt bầu trĩu nặng .Tôi biết rõ mình phải đi đâu ,tôi vẫn tiến thẳng theo con đường ấy ,và tới tận cuối đường cách bức tường chắn phía sau vài bước thì tôi dừng lại : trước mặt tôi ,trên một khoảng đất phẳng phiu ,giữa đám cỏ khô có một phiến đá thon dài và khá hẹp ,nằm đơn độc ,quay đầu vào tường .Còn phía sau tường ,như một hạt ngọc tuyệt vời ,vẫn ló ra một ngôi sao không cao lắm ,màu xanh lá cây ,tuy vẫn rực rỡ như ngôi sao trước ,nhưng câm lặng và bất động .

Ngày 19 tháng 10 năm 1938.
Chú giải :
1- Cháu của Thành Cát Tư Hãn ( Gengis Khan ) ,đã cầm một cánh quân Mông Cổ rất lớn đánh vào Nga trong thế kỷ XIII.
2- Kênh đào trên đất Ai Cập nối liền Địa Trung Hải với biển Đỏ .
3- Một con sông lớn ở Châu Phi ,qua Ai Cập đổ vào Địa Trung Hải .
4- Một trong những con sông lớn của Pháp ,chảy qua thủ đô Pari.
5-Tức Tổng lãnh thiên thần ( archangel ) Mi-ca-e .
6- Tiếng Latinh : Lạy Chúa ,xin Chúa cho họ được bằng an đời đời và được ánh sáng đời đời .
Được Doitimhoasim sửa chữa / chuyển vào 11:00 ngày 27/05/2003