Tạp văn Trương Thái Du

Việc dịch xuôi tiếng Pháp như Bois d?T Amour là Rừng Ái Ân, Vallée d?T Amour là Thung lũng Tình yêu, Lac du cité Decoux (Hồ Đờ Cu ?" tên một viên toàn quyền Đông Dương) thành Hồ Vạn Kiếp, là hoàn toàn chính đáng. Đây là nỗ lực lớn lao của con người Đà Lạt nhằm phi thực dân hóa mảnh đất vạn xuân này. Mặc dù ít nhiều trong dân gian, vẫn không thiếu kẻ vọng ngoại, họ thích gọi hoa cúc là Margeurite, gọi du thuyền Thiên nga là Pedalo? chắc là cho oai!
Tuy nhiên, điều đáng tiếc nhất lại xảy ra với quá trình Việt hóa ngôn ngữ bản địa. Về khía cạnh nào đó, nó không khác kiểu tái lập thực dân. Thật vậy, tất cả các tên gọi bản địa đều mang những dấu tích văn hóa lịch sử của đồng bào dân tộc nơi đây. Chẳng hạn Langbian là ngọn núi do thần Lơm Biêng xây đắp làm trụ chống trời; Cam ly (tên thác) vốn là tên một tù trưởng dân tộc Cil, K?T Mly; Prenn (tên đèo) nghĩa là vùng lấn chiếm từng ghi dấu chân của các chiến binh vương quốc Chămpa thế kỷ 17 .v.v..
Các nhà nghiên cứu lịch sử Việt Nam đã từng xót xa vì không tìm ra gốc tích các địa danh, nhân danh thời Hai Bà Trưng hoặc trước nữa vì nó đã bị kí âm bằng Hán tự (do chúng ta không có chữ viết), như Mê Linh (có lẽ là M?Tlinh, tương tự như trường hợp Djilinh - Di Linh), Trưng Trắc, Trưng Nhị... Lẽ nào bài học ấy không thể được nhìn nhận lại trong cách hành xử văn hóa của chúng ta với đồng bào thiểu số Tây Nguyên hôm nay?
?oFestival hoa? hay ?oLễ hội hoa? về nghĩa cũng như nhau cả thôi, nhưng nó cho thấy cách nhìn và những giới hạn của người tổ chức. Mong lắm sự cân nhắc có chiều sâu văn hóa dân tộc và bản địa, ở từng sự kiện Việt Nam muốn vươn ra tầm khu vực và thế giới, đó chính là một phần bản sắc riêng biệt nơi ta mà bè bạn mong thấy.
Thung lũng Đa Thiện,
Đà Lạt 12.2005
Chú thích:
(1) Xin xem thêm, cùng một tác giả: ?oMột cách tiếp cạn những vấn đề cổ sử Việt Nam? ?" Vnthuquan.net
(2) Theo Nguyễn Hữu Tranh, Đà Lạt năm xưa, Cty VH TH Lâm Đồng, 1993.

Lời xin lỗi:
Các bạn đọc mục này mà thấy nó lộn xộn, đưa lên ào ào không chọn lọc thì thông cảm... vì lí do phải có đủ 75 bài mới vào diễn đàn LS-VH được.

http://www9.ttvnol.com/forum/f_533/489251/trang-3.ttvn : Bác DU chưa đọc đoạn này hả?