Tên anh chưa có trong danh sách - B. Vaxiliép

Ngay sau khi lấy lại được hơi sức, Plugiơnhikốp muốn báo cáo nhưng người thượng uý không cần nghe mà chỉ hạ lệnh cho họ chuyển sang sườn bên trái của tuyến phòng thủ thưa mỏng để quan sát phía cổng Têrétxpôn, ông tin bọn Đức đã chọc qua chỗ ấy. Sau những lời thông báo tình hình một cách tóm tắt và ngắn gọn nhất, ông ta không trả lời bất cứ câu hỏi nào của Plugiơnhikốp, mà chỉ khinh khỉnh nói thêm :
- Hãy lấy súng trường ở chỗ đồng chí trung sĩ và hãy quan sát thật kỹ cái cổng ấy. Chúng ta phải giữ đến khi quân ta tới.
Thượng uý hy vọng cầm cự cho đến lúc quân ta nào tới và họ sẽ xuất hiện từ hướng nào, Plugiơnhikốp không gặng hỏi. Bản thân Plugiơnhikốp cũng tin rằng quân ta sẽ xuất hiện bất cứ lúc nào, sau đó mọi chuyện đều được giải quyết ổn thoả. Lúc này, phải cố giữ và đập lại hoả lực của kẻ thù, chỉ thế thôi.
Khi sang tuyến trái, Plugiơnhikốp không tìm thấy trung sĩ nào cả. Một góc toà nhà đang dần dần bốc cháy, những cái lưỡi lửa lười nhác, chập chờn thè ra khỏi quầng
khói. Sau tường là những người đàn ông cởi trần đang nằm và có hai anh lính biên phòng mang một khẩu súng máy do Đêgơtiarép chế tạo.
- Sao không dập đám cháy đi? ?" Plugiơnhikốp giận dữ hỏi.
Không ai trả lời anh cả, mọi người đang tập trung quan sát cái cổng có tháp nước cao. Cảm thấy câu hỏi của mình lạc lõng, Plugiơnhikốp liền hỏi những xạ thủ súng máy xem đồng chí trung sĩ đang ở đâu.
- Kia kìa! - Một người chỉ huy hất đầu, đáp cụt ngủn.
Một người đàn ông thâm thấp đang nằm úp mặt dưới đất, hai chân đi ủng dang rộng, đầu gối trên báng súng. Người ấy hơi lắc lư một cách cứng nhắc khi Plugiơnhikốp chạm tay vào vai anh ta.
- Đồng chí trung sĩ.
- Đồng chí ấy hy sinh rồi ?" anh lính biên phòng nói.
Plugiơnhikốp giật tay lại và nhìn quanh, vẻ tuyệt vọng, nhưng lúc này còn ai chú ý đến anh. Miễn cưỡng đặt tay lên xác người chết, anh kéo nòng súng ra, nhưng những ngón tay cứng đờ, giữ khẩu súng rất chặt. Plugiơnhikốp lại kéo, mái đầu tròn và đen nhánh dưới đất giật mạnh và dụng vào thước ngắm.
- Lại có mấy người đang chạy - người nào đó nói - Đấy là các cậu ở đại đội tám tư.
- Các cậu lính quân nhạc đấy - một người thứ hai nói ?" Các cậu ở ngay trên cổng thành?
Một tràng súng ngắn gọn, khô khốc từ câu lạc bộ bắn ra, Plugiơnhikốp không biết chúng nhằm vào đâu, nhưng cũng nằm phục xuống đất, cạnh xác người trung sĩ, và vẫn cố kéo khẩu súng ra khỏi những ngón tay cứng đờ của người chết. Cái xác bị kéo nhích về phía anh, nhưng một lát sau, những ngón tay cứng đờ bỗng buông lỏng ra. Plugiơnhikốp chộp lấy súng và bò nhanh ra cuối góc tường, không dám nhìn lại.
Một nhóm chiến sĩ lao vụt qua khu vực gần cổng Têrétxpôn, mỗi người vác một kèn đồng bóng loáng, thỉnh thoảng loé lên trong nắng sớm. Bọn Đức bắn dè sẻn và những nhạc binh liền nằm rạp xuống rồi lại vùng lên và lao đi. Ngựa hí và giậm chân trong tàu, Plugiơnhikốp giương mắt nhìn chúng. Đến lúc anh quay mặt về phía cổng thì nhóm nhạc binh đã biến đi đâu mất, mang theo cả ánh mặt trời phản chiếu loang loáng vui mắt.
- Kia lại là mấy người ở đại đội tám tư nữa! ?" anh lính biên phòng, xạ thủ số một của khẩu súng máy reo lên - Họ chạy về phía chúng ta phải không?
Những chiến sĩ Hồng quân chạy ra khỏi khu doanh trại bằng cách chạy - nằm - chạy từng đoạn ngắn. Họ không phải là những nhạc binh hoảng loạn mà là những chiến sĩ có vũ khí, bọn Đức dồn ngay hoả lực về phía họ.
Tiếng súng đại liên đột ngột nổ ran: các chiến sĩ biên phòng bắn những loạt đạn ngắn về phía nhà thời để yểm hộ cho đồng chí của mình.
- Bắn! ?" Plugiơnhikốp hô to
Khẩu lệnh ấy dành riêng cho anh vì anh đang cần một mệnh lệnh. Nhưng khi hô xong, anh vẫn chưa bắn được vì súng của người trung sĩ hết đạn, Plugiơnhikốp hối hả lên cơ bẩm liên hồi nhưng vô hiệu.
- Đạn! Đạn ở đâu?
- Hỏi dưới hầm! - Một trung sĩ mình trần, đầu quấn băng bảo ?" Các cậu ấy vừa vác hòm đạn từ dưới ấy lên đấy.
Màn khói nồng nặc, nặng nề đang dần dần lùa vào hầm. Plugiơnhikốp ho sặc sụa và giơ tay chùi nước mắt, anh cảm thấy mình đang chạy xuống những bậc thang dốc và nứt, bước qua những người bị thương anh chỉ thấy mờ mờ qua làn khói bụi đặc quánh.
- Đạn đâu? ?" anh hỏi.
- Có còn nữa đâu ?" trong bóng tối mờ mờ lại có tiếng phụ nữ trả lời - Ở trên ấy thế nào?
Plugiơnhikốp rất muốn biết giọng nói ấy là của ai, nhưng dù đã căng mắt ra nhìn, anh vẫn không nhận biết được gì cả.
- Từ phía doanh trại đang chạy lại đây ?" Plugiơnhikốp đáp ?" hình như họ ở đại đội tám tư ấy. Có thấy đồng chí thượng uý đâu không?
- Đồng chí, đi lại đây. Cẩn thận, có người nằm trên sàn nhà đấy.
Thượng uý đang nằm cạnh tường, chiếc áo va rơi rách toạc đến tận thắt lưng. Dưới lớp băng sơ sài ngực anh thoi thóp thở và mỗi lần thở, bọt màu hồng đùn ra trên môi trắng nhợt, Plugiơnhikốp quỳ xuống bên cạnh :
- Đồng chí thượng uý! Đồng chí ?
- Đồng chí ấy không nghe được nữa đâu - vẫn cái giọng phụ nữ ban nãy - Liệu người chúng ta trong thành phố có đến tiếp ứng không? Anh có nghe thấy gì không?
- Họ sẽ đến ?" Plugiơnhikốp đứng dậy đáp - Nhất định họ phải đến ?" Anh lại nhìn quanh, cố tìm một hình bóng mờ mờ nào đó, rồi nói thêm, giọng rất nhỏ : - Bên trên đang cháy. Tốt nhất là nên ra khỏi đây.
- Đi đâu? Thương binh đây này.
- Ở lại đây nguy hiểm lắm.
Người phụ nữ lặng thinh. U uất không chỉ bởi không đạn, mà còn bởi cái chết của người chỉ huy, Plugiơnhikốp lên khỏi căn nhà hầm đặc khói. Không còn có thể đứng dưới vòm cửa bởi vì cái trần bắt đầu cháy. Bên cửa anh trung sĩ lúc này vẫn ngồi nguyên trên bực thềm như cũ, thư thả quấn thuốc lá như ở nhà vậy.
- Phải đưa những người bị thương ra khỏi nhà hầm ?" Plugiơnhikốp nói - Lửa sẽ chặn lối ra. Ở dưới ấy còn có cả một phụ nữ.
- Đúng rồi ?" anh trung sĩ bình tĩnh tán thành ?" Nhưng đưa họ đi đâu? Xunh quanh chỗ nào cũng bốc cháy.
- Tôi không rõ. Nhưng cứ phải đưa họ đến một nơi nào đó.
- Đừng đứng ở đấy ?" anh trung sĩ đột ngột ngắt lời - Thượng uý bị trúng đạn ngay tại nơi đồng chí đứng đấy.
Plugiơnhikốp vội vã ra đi. Tiếng súng đã ngừng, và người ta đã nghe được tiếng trò chuyện văng vẳng. Plugiơnhikốp sực nhớ đến đạn, định quay về chỗ anh trung sĩ để hỏi, nhưng lại thay đổi ý định và trở lại chỗ cũ, tay vẫn cầm khẩu súng rỗng không đạn.
Các chiến sĩ đang tụ tập trong một góc, quanh đồng chí phó chính trị viên, tóc đen nhánh. Ông đang nói gay gắt và kiên quyết, mọi người đang nghe giọng nói giận dữ của ông với niềm tin rõ rệt.
- ? theo mệnh lệnh của tôi. Không được dừng lại, không đựơc lơ đãng, chỉ có tiến lên! Xông vào câu lạc bộ, tiêu diệt bọn lính tiểu liên ở đấy. Rõ nhiệm vụ chưa?
- Rõ! ?" các chiến sĩ hô to với tính khẩn trương quen thuộc của họ
- Nhưng chúng ta sẽ tiêu diệt bằng cách gì? - một chiến sĩ đứng tuổi mặc áo may ô xanh, rõ ràng là quân dự bị, hỏi giọng cau có ?" Súng không lưỡi lê, mà đến một khẩu súng, tôi cũng không có.
- Bằng răng, răng của đồng chí! ?" phó chính trị viên cáu kỉnh đáp - Gạch kia kìa, cầm theo, nhưng sao lại hỏi những câu ngớ ngẩn như thế? Điều quan trọng là tất cả chúng ta cùng đồng loạt xông lên và hô vang: « xung phong! ». Đừng nằm im, hãy xông thẳng đến câu lạc bộ!
- Như trong phim ấy - một chiến sĩ trẻ măng, đầu tròn xoe nói.
Mọi người cười vang, Plugiơnhikốp cũng cười theo. Họ cười không phải vì câu pha trò của anh chiến sĩ trẻ mà vị họ đã được khích lệ và đang háo hức xông lên. Họ hiểu rõ nhiệm vụ phải làm và đã tìm được một người chịu nhận việc khó khăn nhất cho mình là: chịu trách nhiệm quyết định toàn bộ vấn đề.
- Những ai không có súng thì hãy cầm xẻng, cầm đá, cầm gậy, nghĩa là bất cứ thứ gì có thể đập vỡ sọ bọn phát xít.
- Chúng có mũ sắt đấy nhé! ?" anh chiến sĩ đầu tròn xoe lại nói toáng lên, anh là cây pha trò trong đại đội.
- Thì hãy đập mạnh tay hơn! ?" Phó chính trị viên mỉm cười ?" hãy đập thật mạnh như ông chủ nhà đập một tên kẻ cướp ấy. Cho năm phút để tìm vũ khí. Sau đó tất cả tiến công! Ai tụt lại sau coi như đào ngũ? - Phó chính trị viên bỗng im lặng khi phát hiện ra Plugiơnhikốp, ông liền hỏi - Đồng chí trung uý, ở trung đoàn nào thế?
- Tôi chưa được phiên chế. Đây, giấy công lệnh của tôi?
- Giấy tờ thì sau hãy hay. Chính uỷ trung đoàn ra lệnh cho tôi trực tiếp chỉ huy cuộc tiến công này.
- Vâng, tất nhiên ?" Plugiơnhikốp vội đồng ý ?" Tôi sẵn sàng phục vụ mệnh lệnh của đồng chí?
- Hãy chiếm lấy các cửa sổ - phó chính trị viên nói sau giây lát nghĩ ngợi - Mười người dưới quyền chỉ huy của đồng chí trung uý.
Mười người tách khỏi đám : hai chiến sĩ biên phòng, anh quân nhân dự bị cau có, cậu chàng cây pha trò của đại đội, anh trung sĩ đầu băng bó, anh lính trẻ mặc áo lót và quần cộc, má bị rách toạc, và những ai nữa Plugiơnhikốp không kịp nhìn kỹ từng người. Họ lặng lẽ xếp hàng trước mặt anh và đợ lệnh, nhưng anh chưa biết phải ra lệnh thế nào cho họ. Anh chiến sĩ biên phòng đứng tuổi đã kiếm được khẩu súng máy đang vác trên vai như vác một cây gậy. Nòng súng còn nóng bỏng, và anh lính biên phòng cứ liên tục đưa ngón tay lần đi như bấm nốt ống sáo. Anh trung sĩ đang hút thuốc và người quân nhân dự bị nhìn anh với vẻ thèm thuồng, anh ta thầm thì nói :
- Giữ đầu mẩu cho tôi nhé, đồng chí trung sĩ! Chỉ cần một hơi thôi, được chứ?
- Vậy là chúng ta phải chiếm lĩnh các cửa sổ - Plugiơnhikốp nói - của sổ có kính không?
- Vỡ tất cả rồi ?" anh trung sĩ nói và quay sang anh quân nhân dự bị đang chìa đầu mẩu thuốc là ra ?" Tên cậu là gì ?
- Prigiơnhiúc ?" anh ta trả lời và hít một hơi dài.
- Ôi, giá mà có một quả lựu đạn nhỉ! ?" anh chiến sĩ biên phòng ngăm đen thở dài.
- Hãy tự vũ trang cho mình bằng bất cứ thứ gì kiếm được. Nhưng phải nhanh lên nhé. ?" Plugiơnhikốp nói.
Toán chiến sĩ tản ra, trừ hai chiến sĩ biên phòng. Anh chiến sĩ đứng tuổi đã có khẩu súng máy, còn anh chiến sĩ trẻ thì đã nhặt được thanh kiếm kỵ binh cũ ở nơi nào đó.
- Thật không ngờ - anh lính trung niên cười chua chát ?" Hôm nay Lêna đã hẹn đợi mình vào lúc bảy giờ tối. Cậu có hình dung ra thế nào không?
- Lêna không bốc hơi mất đâu - người thứ hai nói - Cậu sẽ còn được hôn thoả thích
- Nhưng bao giờ chứ?
Các chiến sĩ lần lượt trở lại, người thì vác xẻng công binh, người trang bị thanh sắt nhổ ở hàng rao. Khẩu súng trường Plugiơnhikốp lấy của người chiến sĩ đã hy sinh cũng không có lưỡi lê, nhưng vì đã có súng lục, anh trao nó lại cho anh lính trẻ bị thương ở má.
- Không cần ?" anh lính trẻ nói và cho xem chiếc xẻng công binh ?" Tôi đã mài sắc rồi. Chưa biết chừng tôi sẽ kiếm được một khẩu tiểu liên cũng nên.
- Quần thì không có mà vẫn ước có súng máy - người chiến sĩ biên phòng đứng tuổi nói ?" Cố mà giữ lấy cái đầu thì cậu sẽ đạt được nguyện vọng.
Prigiơnhiúc nhận khẩu súng, xoay trong tay như xoay cây gậy, miệng làu bàu :
- Được đấy!
- Chúng ta chia nhau các cửa sổ như thế nào đây? ?" anh chiến sĩ biên phòng giữ súng máy hỏi - Cửa sổ đầu tiên là của tôi?
- Sẵn sàng chưa? ?" Phó chính trị viên hỏi to ?" Khi các đồng chí chúng ta nổ súng, tôi sẽ phát lệnh.
Mấy phút nặng nề nữa trôi qua dài như mấy giờ, Plugiơnhikốp đứng trong góc ngôi nhà đang cháy, ho vì khói. Tay nhớp nháp, anh chuyển khẩu súng lục từ tay này sang tay kia và lau vào áo. Anh chiến sĩ biên phòng giữ súng máy thở phì phò, hổn hển, hắt hơi nóng bỏng vào sau vai anh.
- Này, họ còn chần chừ gì nữa?
- Im lặng, - Plugiơnhikốp nói - Một cuộc tiến công bình thường?

Nhưng đây lại là một cuộc tiến công thực sự, anh cảm thấy lúng túng vì những lời khoe khoang như trẻ con. Nhưng không ai có thì giờ để ý đến anh chàng trung uý trẻ lạ lẫm cũng như cách nói năng của anh ta. Những âm thanh duy nhất là tiếng thở dốc, tiếng kim loại chói tai, tiếng lửa cháy phần phật phía sau tường gạch cùng tiếng súng liên hồi dọc tuyến ngoài khu doanh trại liên hoàn. Và trong cái nền âm thanh chung ấy, có những âm thanh trầm đục của cuộc chiến đấu từ ngoài thành phố Brét vọng về. Plugiơnhikốp lắng nghe với hy vọng; quân ta đang ở đấy, họ đang đẩy lùi quân Đức và có thể sớm kéo về đây để cứu viện.
Sốt ruột trước tiếng súng dồn dập đập vào tai mình, dù chưa chuẩn bị đầy đủ, Plugiơnhikốp cũng nhảy vọt ra khỏi góc nhà một cách vô ý thức, nhưng anh lính biên phòng đã nắm lấy vai anh ấn xuống vì chưa có lệnh. Plugiơnhikốp nhìn quanh: những chớp lửa loang loáng loé lên trong các cửa sổ ở khu doanh trại, những lưỡi lửa bắn trả lại vọt từ khu nhà thờ ra, rồi tiếng thét của phó chính trị viên đập vào tai anh:
- Tiến lên! Vì Tổ quốc, hãy tiến lên!?
- Tiến lên! ?" Plugiơnhikốp hô theo và chạy về phía bức tường.
Anh chạy không nhìn xuống đất, lấy hết hơi, hô: «Ura!». Anh hét không trường tiếng, nhưng đã kịp hít không khí vào đầy phổi và lại hét một hơi thật dài: «Ura!». Đạn bay chiu chíu trên đầu, làm tung bụi xung quanh chân anh và phạt nốt những cành cây còn lại. Nhưng anh là một trong những người đầu tiên tiến được đến chỗ bức tường nhà thờ, anh tựa cả người vào tường vì trong các ô cửa sổ súng vẫn bắn ra xối xả. Nơi nào đó có tiếng ngựa hí, có tiếng rung liên tục và tiếng súng máy nổ rền trong không khí.
- Cửa sổ! ?" anh lính biên phòng hô vang - Phải giữ gìn cửa sổ! ?
Đẩy Plugiơnhikốp ra, anh ta quăng người qua bệ cửa sổ và kêu thất thanh như một đứa trẻ rồi gục xuống, ngực đè lên bậu cửa. Plugiơnhikốp bắn hai phát vào bóng đen lấp loáng trong nhà thờ, sau đó anh kéo cái xác ướt đầm đìa và hơi run lẩy bẩy của anh lính biên phòng ra, lật ngửa lên và ngồi phịch xuống nền gạch. Một viên đạn rít qua trán làm cháy sém mái tóc anh, anh lại bắn tiếp và bò về phía tường. Một trong số những người đi cùng anh vượt qua xác anh chiến sĩ biên phòng, và cũng bị quỵ xuống cạnh anh. Có người nào đó đập ủng vào đầu anh đau nhói, nhưng anh vẫn chồm lên và tỳ được lưng vào tường.
Sau những chớp lửa bên ngoài, trong nhà thờ như tối sẫm lại. Giữa bóng tối mù mịt, nồng nặc vôi vữa, các chiến sĩ chiến đấu bằng tay không: tiếng nghiến răng, tiếng nguyền rủa, tiếng nện uỳnh uỵch vào những tấm lưng bị đánh gục, tiếng bóp cổ ằng ặc, những con mắt bị lồi ra, những cái mồm rách toạc, những vết dao găm đâm, những phát xỉa bằng xẻng công binh, những cú đánh bằng gạch và báng súng. Người thì kêu thét, kẻ thì rên la, nguyền rủa, cảnh tượng hỗn loạn, không sao phân biệt nổi. Plugiơnhikốp chỉ thấy những cái mõm há hốc với những hàm răng trắng nhởn và chỉ nghe thây những tiếng hú man rợ kéo dài.
Tất cả cảnh tượng đó vụt qua trước mắt anh như một bức ảnh chụp chớp nhoáng. Sau đó, anh bị giật ra khỏi tường và văng vào một hố sâu, nơi những chớp lửa hình nan quạt của một khẩu súng nhả đạn vừa tắt. Anh quyết định không bắn từ xa vì sợ trúng vào đồng đội đang như những cái bóng lúc hiện ra, lúc biến mất trước những chớp lửa. Đẩy người nào đó sang bên ?" có lẽ là đồng đội của anh ?" anh bắn vào một khuôn mặt hoảng hốt gần ngay cạnh, rồi trượt chân ngã xuống đống người đang lăn lộn trên nền nhà, khẩu súng lục của anh đập vào một cái đầu trọc lốc đang giật giật, ngắc ngoải và lịm hẳn. Sau đó, anh bị một đòn choáng váng vào đầu và ngã soài về phía trước, mặt gục vào cái gáy nhẵn nhụi tanh ngòm của tên lính Đức vừa bị anh đánh vỡ toác đầu.
Tỉnh lại, anh không thấy khẩu súng lục nữa, nhưng không sao đứng dậy được, anh đành phải bò lồm cồm đến chỗ bức tường, mặt vấy đầy máu của tên Đức nào đó. Anh không sao ngẩng đầu lên được, đầu anh cứ nghẹo hẳn sang một bên, anh chỉ mong không bị ngất với ý nghĩ mơ hồ mình sẽ bị giẫm bẹp. Anh vừa bò đến được bức tường thì có ai túm ủng và kéo anh về đằng sau, dưới chân những người lính đang thở khò khè một cách đau đớn. Anh quằn quại và trông thấy mặt một tên Đức đầy máu, những chiếc răng nhọn nhô ra giữa quai hàm vỡ toác, nước bọt lầy nhầy máu, cãi lưỡi thè ra sưng phồng và phát ra những tiếng hét the thé. Tên lính Đức nhe răng lôi anh lại gần hơn với một ý định rõ ràng là mù quáng. Plugiơnhikốp bỗng thoáng nhận ra cái chết, mồ hôi anh vã ra. Anh vẫn la hét trong khi tên Đức tiếp tục kéo anh một cách chậm chạp, kiên nhẫn như trong một cơn ác mộng. Và đúng là ác mộng, Plugiơnhikốp không còn sức lực, anh chỉ cảm thấy nỗi ghê sợ u ám, ê trề, làm mất cả tính tự chủ của anh.
Có người nào đó ngã đè lên anh và bò lồm cồm trên người anh từ đầu xuống chân, hai gối trườn về phía tên Đức, hai chân để trần đạp lên cằm anh. Đó là anh chiến sĩ chỉ mặc quần áo cộc. Plugiơnhikốp cảm thấy tên Đức buông chân anh ra và người chiến sĩ bé nhỏ kia cứ nhún nhảy một cách kỳ quặc trên bụng anh. Anh bị đau nhói, nhưng không còn thấy sợ hãi nữa. Plugiơnhikốp trườn ra khỏi người đè và thấy anh chiến sĩ nhỏ nhắn bị thương ở má đang vừa quỳ vừa giáng chiếc xẻng công binh vào gáy tên Đức. Chiếc xẻng trong tay anh ta cứ ngập sâu mãi vào tên lính Đức, hắn giẫy giụa, rên rỉ trên nền nhà.
Cuộc chiến đấu đã kết thúc, những tiếng rên rỉ, la hét, nguyền rủa đã dịu xuống. Bọn Đức không kháng cự nổi đã phải rút khỏi nhà thờ, còn những thằng không rút được thì đang nằm hấp hối trên nền gạch đầy máu.
- Trung uý, đồng chí còn sống chứ? Tôi đã kết liễu hắn bằng cái xẻng này, chẳng khác gì trước đây tôi giết con bê con ở quê vậy.!
Plugiơnhikốp ngồi dựa lưng vào tường, cố trấn tĩnh lại. Đầu anh quay cuồng, cơn buồn nôn luôn dồn lên cổ, anh cố nuốt xuống, nhưng vì không có gì trong cổ, nên từng cơn co thắt cứ chẹn chặt lấy cổ họng anh. Anh hiểu rõ cuộc chiến đấu đã chấm dứt nhưng anh vẫn còn nguyên vẹn, thậm chí không hề bị sây sát, song anh không cảm thấy gì hết ngoài sự buồn nôn, nỗi rùng rợn và mệt mỏi. Anh chiến sĩ nhỏ nhắn vẫn nói liến láu, lời lẽ lộn xộn, ngắc ngứ:
- Tôi đã cắt tiết hắn như cắt tiết một con bê con. Ở chỗ cổ này này?
- Súng lục! ?" Plugiơnhikốp thốt lên. Anh không chịu được cơn kích động quá đáng của người chiến sĩ này ?" súng lục của tôi đâu??
- Chúng ta sẽ tìm! Không thằng nào làm gì được tôi. Chả là tôi nhanh như cắt mà. Đồng chí biết đấy, tôi?
- Khẩu súng lục của tôi ?" Plugiơnhikốp khăng khăng nhắc lại ?" nó đứng tên tôi, là vũ khí riêng của tôi.
- Tôi thu được một khẩu súng tiểu liên. Cậu chiến sĩ biên phòng bảo: tôi không có quần mà mặc. Thế mà bây giờ cậu ấy đã bị giết, còn tôi, tôi được khẩu súng tiểu liên.
- Trung uý đâu nhỉ? ?" Có tiếng hỏi to sau ngôi nhà thờ ngập bụi - Đồng chí ấy còn sống chứ? Có ai nhìn thấy không?
- Tôi còn sống! ?" Plugiơnhikốp đứng dậy. Vừa đi được một bước thì anh đã ngồi thụp xuống ?" Ôi, đau đầu quá! Nhưng chỉ một lát thôi!
Anh quờ quạng tìm vật gì để chống và đụng ngay phải một khẩu súng tiểu liên Đức. Anh nhấc lên và ráng sức rút băng đạn ra. Một viện đạn đục xỉn rơi xuống. Anh khoá chốt an toàn rồi chống súng đứng dậy, lê đi từng bước một.
Đồng chí phó chính trị viên có mái tóc đen đang đi về phía anh. Áo quân phục của ông không còn nữa. Chiếc áo sơ mi trắng dính máu được quấn phía trên tấm băng mới.
- Đồng chí có đau lắm không? ?" Plugiơnhikốp
- Tên Đức đâm vào lưng tôi. Đồng chí bị thương hả?
- Tôi đoán bị báng súng đánh vào đầu hoặc hắn định bóp cổ tôi. Tôi không nhớ gì hết!
- Hãy uống cái này đi! ?" phó chính trị viên giơ bi đông ra - Cậu nào đó trong số chiến sĩ trẻ tước được của tên Đức bị chết đấy.
Những ngón tay lóng ngóng của Plugiơnhikốp vặn nút bi đông rồi anh tu. Mùi hăng nồng chạy xộc lên cổ, anh trả lại bi đông.
- Rượu Vodka!
- Lính tráng hay đấy chứ! ?" phó chính trị viên vừa nói vừa đeo chiếc bi đông vào thắt lưng ?" Tôi sẽ cho chính uỷ trung đoàn xem. Nhưng tôi sẽ báo cáo như thế nào về đồng chí nhỉ?
Plugiơnhikốp đưa giấy công lệnh ra. Phó chính trị viên xem xét rồi trả lại.
- Đồng chí sẽ phải ở lại đây. Chính uỷ bảo khu nhà thờ nà là cái chìa khoá đối với tuyến phòng thủ của khu thành cổ. Tôi sẽ gửi đến cho đồng chí một khẩu súng đại liên.
- Và nước uống nữa. Đề nghị tiếp cho ít nước uống.
- Nước thì tôi không dám hứa. Nước rất cần cho súng máy mà chúng ta lại không ra được bờ sông ?" phó chính trị viên nhìn quanh và trông thấy anh chiến sĩ bị rách má - đồng chí chiến sĩ thu nhặt tất cả bi đông và đưa cho trung uý.
- Rõ!
- Này, khoan đã. Nhưng phải ăn mặc cho tươm tất. Mặc quần đùi mà chiến đấu là không hợp đâu.
- Rõ!
Anh ta chạy vụt đi như một tia chớp để thi hành mệnh lệnh, anh ta còn dồi dào sinh lực. Phó chính trị viên nói với Plugiơnhikốp:
- Cần tiết kiệm nước. Hạ lệnh cho mọi người phải đội mũ sắt vào, bất cứ loại nào, của ta hay của Đức cũng được.
- Rất tốt. Đề phòng mảnh đạn
- Gạch đổ dữ lắm ?" phó chính trị viên mỉm cười - Thế nhé, chúc may mắn, đồng chí trung uý. Chúng tôi sẽ cho chuyển thương binh đi.
Phó chính trị viên bắt tay rồi quay đi, Plugiơnhikốp lại ngồi thụp xuống, mọi vật quay cuồng trước mắt anh: ngôi nhà thờ, phó chính trị viên với vết đâm trên lưng và những xác chết trên nền nhà. Anh lảo đảo nhắm mắt lại, nghiêng người dựa lưng vào tường và bất chợt nhìn thấy rất rõ khuôn mặt tên Đức ở phía trước, hàm răng bị gẫy nhe ra, dòng nước bọt lầy nhầy máu ứa từ cái cằm vỡ toác.
- Khủng khiếp thật!
Với sự cố gắng phi thường, Plugiơnhikốp bắt mình phải ngồi dậy và mở mắt ra. Mọi vật vẫn lềnh bềnh chao đảo trước mặt anh, nhưng qua cảm giác mơ hồ, anh vẫn nhận biết được khuôn mặt thân thuộc của người chiến sĩ đang đi về phía mình, mang theo mấy bi đông kêu loảng xoảng.
Anh chợt nghĩ: « Dẫu sao mình cũng dũng cảm như mọi người. Mình đã tấn công thực sự và hình như mình đã giết được một tên Đức. Cũng có chuyện để viết cho Valia? »
- Hình như hai bi đông có nước. - Cậu chiến sĩ chìa mấy chiếc bi đông ra.
Plugiơnhikốp thong thả tu một hơi dài, lòng thấy khoan khoái sau mỗi ngụm nước. Anh nhớ lời dặn của phó chính trị viên phải biết tiết kiệm nước, nhưng không tài nào nhấc được chiếc bi đông ra khỏi miệng và khi anh nhấc được nó ra thì nước đã gần cạn.
- Cậu đã cứu tôi hai lần. Cậu tên là gì nhỉ?
- Xannhikốp. Cả làng tôi đều có họ Xannhikốp
Lúc này Xannhikốp đã mặc áo quân phục và quần ống tuýp, chân đi ủng Đức ngắn cổ. Những thứ đó đều rộng quá khổ, trông thung thình như cái bao tải, song cậu ta không bận tâm về điều đó.
- Những thứ này không phải từ nhà kho ra đâu.
- của người chết phải không? ?" Plugiơnhikốp hỏi, vẻ ghê tởm.
- Chả có gì đáng xấu hổ cả.
Đầu óc Plugiơnhikốp đã hơi tỉnh táo, anh chỉ còn cảm thấy buồn nôn và mệt mỏi đáng sợ. Anh đứng dậy và hơi ghê ghê khi thấy áo mình bê bết máu, cổ áo thì rách tan. Anh vuốt cho nó phẳng lại, xốc lại dây lưng, khoác khẩu tiểu liên chiến lợi phẩm lên trước ngực và đi ra phía cửa.
Một tốp chiến sĩ đang chụm đầu bàn tán về trận đánh. Anh lính dự bị lầm lì và cậu chiến sĩ vui tính đầu tròn lông lốc đều bị thương nhẹ, người trung si áo loang lổ vết máu đã khô, ngồi trên đống gạch vỡ vừa hút thuốc vừa cười khắc khổ, không tham gia vào câu chuyện.
- Đồng chí cũng bị nếm đòn à, đồng chí trung uý?
- Trong chiến đấu bao giờ chả thế - Plugiơnhikốp đáp nghiêm chỉnh.
- chiến đấu là để giành thắng lợi - người trung sĩ mỉm cười chua chát ?" chính kẻ nào chạy loăng quăng lại hay ăn đạn. Tớ đã dự cuộc chiến tranh Phần Lan nên tớ hiểu rõ. Khi đánh giáp lá cà thì không nên chạy lung tung. Khi tiếp cận cậu phải chọn ngay mục tiêu cho mình, tức là cái đích mà mình cần; tất nhiên là phải đọ sức được. Sau đó, phải xông thẳng đến chỗ hắn và không được nhìn đi đâu nữa. Lúc ấy sẽ có ít đạn

- Nói mép! ?" Plugiơnhikốp cáu kỉnh. Lúc này trông anh chàng trung sĩ sao giống cái anh chuẩn uý ở trường huấn luyện thế, có khi còn khoác lác hơn. Anh cảm thấy không ưa anh ta - Phải thu thập vũ khí nhanh lên?
- Đã thu xong ?" anh trung sĩ nhếch cười - đồng chí nghỉ ngơi lâu quá đấy.
- Máy bay, máy bay! ?" anh chiến sĩ đầu tròn kêu to - Phải đến hai chục chiếc chở bom!
- Ẩn nấp ngay, các cậu! ?" anh trung sĩ hét toáng lên, và cẩn thận dập tắt điếu thuốc lá - bọn chó đẻ lại gây sự rồi đấy!
- Một người ở lại quan sát! ?" Plugiơnhikốp vừa hét vừa tìm chỗ ẩn nấp ?" Chúng có thể lại bắt đầu đấy.
- Họ đang kéo súng đại liên! - người chiến sĩ ban nãy lại hét - Lại đây?
- Mũ sắt! ?" Plugiơnhikốp nhắc thêm - đội mũ sắt vào! ?
Tiếng rú rít của loạt bom đầu tiên nhận chìm câu nói cuối cùng của anh. Những tiếng nổ đanh rất gần làm vôi vữa trên trần nhà rơi mù mịt và, một làn hơi nóng cuốn bụi dưới nền nhà lên. Plugiơnhikốp chộp ngay lây cái mũ sắt vừa trông thấy và lao về phía chân tường, nằm sát xuống. Các chiến sĩ khác đều chạy sâu vào phía trong nhà thờ, trừ Xannhikốp choáng váng mất vài giây là nấp vào một hốc tường chật hẹp cạnh Plugiơnhikốp và cố sống cố chết ấn cái mũ sắt Đức quá nhỏ xuống đầu. Mọi vật chung quanh lại chao đảo, nghiêng ngả.
- Vào nơi ẩn nấp ngay! ?" Plugiơnhikốp quát anh trung sĩ vẫn nằm ngoài cửa ?" Tìm chỗ ẩn nấp? Có nghe thấy không? Vào nơi ẩn nấp.
Một luồng hơi sặc sụa phả vào mồm. Plugiơnhikốp ho rũ rượi và chùi lớp bụi phủ kín lên mặt, những giọt nước mắt bất ngờ trào ra. Nền nhà thờ rung chuyển và những bức tường dày như quằn quại vì tiếng nổ mạnh
- Đồng chí trung sĩ, vào chỗ ẩn nấp!
- Khẩu súng đại liên! ?" anh trung sĩ hét lên như điên dại - Họ vứt khẩu súng đại liên lại. Trời ơi, những thằng ngu! ?
Anh khom người chạy vụt ra dưới trận mưa bom điên cuồng. Plugiơnhikốp định gọi, nhưng một luồng hơi nóng đặc sệt lại làm anh tắc thở. Trong cơn ho sặc sụa, anh lo lắng nhìn ra bên ngoài.
Anh trung sĩ đang lom khom chạy qua màn bụi và làn mưa đạn. Anh nằm úp mặt xuống một hố trái phá, mất hút một lát rồi lại hiện ra và chạy tiếp. Plugiơnhikốp thấy anh ta với được khẩu đại liên để lỏng chỏng và kéo xuống hố bom gần đấy, nhưng ngay lúc ấy, một quả bom khác lại nổ ngay bên cạnh. Plugiơnhikốp vội ép sát người xuống và khi mảng bom không còn rơi nữa, anh lại nhìn ra ngoài, nhưng không thể phân biệt được gì qua làn khói bụi dày đặc.
- Chúng ném trúng anh ấy rồi! - Xannhikốp la lên. Plugiơnhikốp đoán được câu nói hơn là nghe thấy ?" Chúng ném đúng vào anh ấy, may ra chỉ còn lại mấy cái khuy áo!?
Một chùm bom rú rít trên đầu rồi nổ vang, những bức tường vững chãi lại chao đảo. Plugiơnhikốp bị hất ngã nhoài trên nền nhà, anh quằn quại và hai tay ôm chặt lấy tai. Tiếng rú rít và tiếng nổ ầm ầm đè xuống vai anh như một sức nặng thực sự, Xannhikốp run rẩy bên cạnh anh.
Sau đó là những phút im lặng, chỉ có tiếng rung rung tan dần bên tai. Động cơ của những chiếc máy bay ném bom đang bay lượn nghe rất nặng, nhưng không có tiếng bom nổ, không còn tiếng rú rít rợn người của những quả bom rơi. Plugiơnhikốp hất mũ sắt xuống sát mắt và thận trong nhìn ra phía ngoài.
Vầng mặt trời đỏ rực rọi qua quần khói bụi. Plugiơnhikốp không còn nhìn thấy gì hết, kể cả bóng dáng của những ngôi nhà gần nhất. Xannhikốp lánh ra đứng ngay bên cạnh anh.
- Chúng phá tung tất cả rồi phải không? Chả lẽ lại thế?
- Chúng không thể phá tung tất cả được ?" Plugiơnhikốp lắc đầu, cố xua đuổi tiếng o o ra khỏi tai - Trận ném bom kéo dài bao lâu, anh có biết không?
- Lâu đấy - Xannhikốp đáp - Một trận bom thường rất lâu. Kìa, trung sĩ kia kìa!
Qua bức màn khói bụi dày đặc, anh trung sĩ hiện ra với khẩu đại liên. Sau anh ta lại còn một chiến sĩ nữa vác hộp đạn chạy theo.
- Còn nguyên vẹn chứ? ?" Plugiơnhikốp hỏi khi anh trung sĩ vào đến nhà thờ và thở hổn hển.
- Chúng tôi không ai việc gì. Nhưng có một cậu ngớ ngẩn bị bom. Đó là lỗi của cậu ta, ai lại chạy qua làn mưa bom bao giờ? - anh trung sĩ nói.
- Cậu ấy là một xạ thủ giỏi ?" anh chiến sĩ vác hộp đạn thở phào.
- Đồng chí trung uý ?" có tiếng gọi khẽ phía sau - Ở đây có dân!
Mấy chiến sĩ, trong đó có ba phụ nữ, bước về phía anh. Cô gái trẻ mặc độc chiếc xu chiêng trăng nhem nhuốc bụi gạch làm Plugiơnhikốp phải vội nhìn đi chỗ khác và cau mày.
- Các chị là ai và từ đâu đến?
- Chúng tôi ở tại đây - người phụ nữ nhiều tuổi nhất vội đáp ?" Chúng tôi ẩn nấp từ lúc bọn Đức bắt đầu nổ súng.
- Họ báo trong hầm có lính Đức ?" anh lính biên phòng ngăm ngăm đen đã từng là xạ thủ súng máy số hai, nói - Họ thấy chúng chạy qua. Ta phải kiểm tra xem sao chứ?
- Đúng đấy! ?" Plugiơnhikốp đồng ý và quay nhìn anh trung sĩ đang quỳ bên cạnh khẩu đại liên vừa mang về.
- Đồng chí phải đi thôi ?" trung sĩ nói, nhưng không quay mặt lại ?" Tôi phải lau súng.
- Đúng rồi ?" Plugiơnhikốp hơi do dự và nói không dứt khoát ?" Anh ở lại đây thay tôi.
- Tốt nhất là đừng thò mũi vào xó tối ?" anh trung sĩ khuyên ngăn - Hãy quẳng mấy quả lựu đạn xuống
- Sáu đồng chí đi với tôi. Mang theo lựu đạn! ?" Plugiơnhikốp hạ lệnh và nhặt quả lựu đạn có chuôi dài khác lạ.
Toán người lẳng lặng nhặt lựu đạn từ đống lựu đạn dưới chân tường. Plugiơnhikốp lại liếc nhìn người con gái mặc xu chiêng nhem nhuốc, nhưng anh lại lập tức nhìn đi chỗ khác ngay:
- Mặc thêm cái gì vào. Đây có gió lùa đấy.
Mấy người phụ nữ có vẻ sợ nhưng không nói gì. Anh chiến sĩ vui tính đầu tròn liền gợi ý:
- Có cái khăn đỏ trên bàn đấy, cho cô ây mặc tạm được chứ?
Không cần đợi lệnh, anh ta chạy đi lấy khăn.
- Dẫn họ xuống hầm ?" Plugiơnhikốp bảo anh lính biên phòng.
Bậc lên xuống đã tối lại hẹp và dốc. Plugiơnhikốp bước hụt mấy lần và phải vịn vào vai anh lính biên phòng đi phía trước. Anh ta giẫy ra một cách khó chịu, nhưng không nói gì.
Mỗi bước sâu xuống hầm, tiếng máy bay và tiếng súng nổ phía cổng Têrétxpôn sau cuộc ném bom mỗi nhỏ hơn. Và những tiếng động trên mặt đất nghe càng nhỏ, thì tiếng chân họ nghe càng vang to giữa không khí yên tĩnh.
- Chúng ta làm ồn quá - Xannhikốp nói khẽ - Có thể chúng sẽ bắn vào chỗ có tiếng động đấy?
- Đây chính là chỗ ở của cánh phụ nữ - anh chiến sĩ biên phòng đứng lại ?" Tôi không xuống nữa đâu.
- Im lặng ?" Plugiơnhikốp bảo ?" chúng ta lắng nghe xem thế nào.
Họ nín thở. Có tiếng súng rất xa, nhưng không có gì đáng sợ nữa, vì chúng giống hệt tiếng súng trong phim. Mắt họ quen dần với bóng tối, hình thù chiếc vòm hầm hiện ra cùng với dãy hành lang há miệng đen ngòm và những lỗ thông hơi mờ tối.
- Có bao nhiêu ngách tất cả? ?" Plugiơnhikốp khẽ hỏi.
- Hình như ba ngách.
- Đồng chí đi thẳng về phía trước. Hai đồng chí khác rẽ về ngách bên trái, tôi sang ngách bên phải. Một đồng chí ở lại cạnh lối vào này. Xannhikốp, theo tôi!
Hai người lên lỏi một lúc lâu dọc theo ngách hầm vòm cung bất tận, họ dừng lại để nghe ngóng, nhưng không nghe thấy gì hết ngoài tiếng thở hổn hển của chính họ.
- Không biết dưới này có chuột không nhỉ? ?" Plugiơnhikốp hỏi như tình cờ để anh chiến sĩ đi theo không đoán được anh sợ chuột.
- Chắc có nhiều lắm - Xannhikốp khẽ đáp ?" Tôi rất sợ cái kiểu tối tối như thế này, đồng chí trung uý ạ.
Plugiơnhikốp cũng cảm thấy rờn rợn, nhưng anh không dám thú nhận, dù chỉ thú nhận với chính mình. Đó là nỗi sợ hãi vu vơ chứ không phải là nỗi sợ chạm trán đột ngột với kẻ thù có tài ẩn náu, hoặc sợ một phát súng bất ngờ từ bóng tối bắn ra. Không, đây là nỗi sợ bản năng như sợ chuột, sợ nhện, hay sợ xương người lăn lóc dưới chân. Anh cảm thấy cái bóng tối anh đang đi qua căng như dây cung, và, sau khi đi sâu một đoạn vào phía trong, anh thờ dài nặng nề và quyết định :
- Họ tưởng tượng ra đấy mà. Chúng ta quay lại thôi.
Bên cạnh lối cầu thang đi xuống, anh chiến sĩ đầu trọc báo cáo rằng một tốp đã lên sau khi không tìm thấy gì, nhưng anh chiến sĩ biên phòng chưa quay về.
- Hãy bảo cho họ ra đi.
Càng bước lên cao, Plugiơnhikốp càng nghe thấy rõ tiếng bom hơn. Mấy phụ nữ đang đứng cạnh lối ra vào. Máy bay lại ném bom.
Plugiơnhikốp đợi cho đến lúc trận bom chấm dứt. Tới khi yên hẳn, mấy người từ dưới hầm ngầm đi lên.
- Có một ngách đường hầm bên dưới chỗ chúng ta đứng ?" anh chiến sĩ biên phòng báo cáo - Tối như bưng. Kinh khủng quá!
- Có thấy tên Đức nào không?
- Tôi đã bảo là rất tối. Tôi quẳng một quả lựu đạn xuống, nhưng không có ai la hét gì cả.
- Các bà chị thần hồn nát thần tính nên tưởng tượng ra đấy mà ?" anh chiến sĩ đầu trọc nói.
Khẩu đại liên đặt cạnh lối vào bất chợt nhả đạn, Plugiơnhikốp chạy lao lên trước.
Anh trung sĩ cởi trần đang bắn và một chiến sĩ khác nằm bên cạnh đang nâng băng đạn lên. Đạn bắn vỡ tung đống gạch, bụi bay mù mịt trước nòng súng, tấm lá chắn rung lên bần bật, Plugiơnhikốp nằm phịch xuống và bò đến chỗ khẩu đại liên:
- bọn Đức à?
- Cửa sổ! - người trung sĩ giận dữ gào lên ?" Hãy bám chặt các cửa sổ! ?
Plugiơnhikốp chạy trở lại. Các chiến sĩ đã trở về vị trí trước cửa sổ. Anh đứng trước cửa sổ mà trước đây anh nhảy qua qua khung cửa sổ vào trong nhà thờ. Xác người chiến sĩ biên phòng vẫn nằm vắt ngang ngưỡng cửa, đầu anh ta thúc vào bụng Plugiơnhikốp khi anh ghé nhìn ra ngoài.
Những người mặc áo màu xanh lá cây hơi xám đang lao về phía nhà thờ, súng tiểu liên lăm lăm trong tay, tỳ sát vào bụng, chúng vừa chạy vừa bắn xối xả. Plugiơnhikốp vội mở chốt an toàn và quạt một loạt dài, khẩu súng nảy bần bật trên tay anh như một con vật sống, đạn lao lên không trung.
« Trệch cao rồi ?" anh tự nhủ - phải bắn loạt ngắn hơn. Loạt ngắn hơn. »
Anh tiếp tục nhả đạn, nhưng những người kia vẫn tiếp tục lao tới, và anh có cảm giác hình như chúng vẫn đang lao về phía anh. Đạn cắm vào lô cốt gạch và xác anh chiến sĩ biên phòng, làm máu anh ta phụt cả lên mặt anh, nhưng anh không còn thì giờ để lau, mãi đến khi nép vào bức tường để thay băng đạn, anh mới vuốt vội khuôn mặt vấy máu.
Lát sau, chung quanh bỗng lặng ngắt không còn tên Đức nào chạy nữa. Nhưng anh chưa kịp trấn tĩnh để quan sát, chưa kịp hỏi xem tình hình ngoài cổng vòm ra sao và có còn đạn nữa không thì bầu trời lại rú rít và tiếng bom nấc nghẹn lại cuốn lên từng cột khói và bụi đen ngòm.
Cả ngày hôm đó trôi qua như vậy. Trong lúc bom rơi, Plugiơnhikốp nấp nguyên tại chỗ. Không thể chạy đi đâu được, anh đành nằm cạnh vòm cửa sổ và cứ sau mỗi tiếng bom nổ, đầu người lính biên phòng lại lắc lư trên người anh. Khi trận ném bom chấm dứt, anh lại nhổm dậy và bắn vào những bóng người đang chạy về phía mình. Anh đã trơ lỳ, không còn cảm giác sợ hãi, mất hết mọi ý thức về thời gian. Tai anh ù đặc, cổ họng anh khô rát và tanh lợm, hai bàn tay tê cứng của anh nắm chặt khẩu tiểu liên Đức.
Và mãi khi tối hẳn, cảnh vật mới thật sự yên tĩnh. Bọn Đức trút đợt bom cuối cùng, những chiếc «Gioong-ke» lượng tròn trên những đống vôi gạch đang bốc cháy, không còn thấy tên Đức nào chạy về phía nhà thờ nữa. Những cái bóng người mặc áo xanh lá cây xám nằm sóng sượt trên mặt sân bị cày xới ngổn ngang. Có hai tên Đức còn ngọ nguậy đang lết qua đám bụi, nhưng Plugiơnhikốp cũng không thèm bắn nữa. Chúng đã bị thương và lương tâm người lính không cho phép anh nổ súng. Anh nhìn chúng bò lết với những cánh tay bỏ thõng bên người, và ngạc nhiên sao mình không một chút thương hại, cả một chút hiếu kỳ, ngoài trạng thái ngây ngất hoàn toàn mệt mỏi và chán chường.

Anh chỉ có một ước muốn là được ngả mình ngay trên nền nhà và nhắm mắt lại, dù chỉ giây phút. Nhưng anh không cho phép mình được quyền hưởng, dù chỉ một phút ngắn ngủi ấy, anh phải nắm xem bao nhiêu đồng chí còn sống và nghĩ xem lấy đạn ở đâu. Anh ấn chốt an toàn và lảo đảo đi ra cửa.
- Anh còn sống à? ?" anh trung sĩ đang ngồi cạnh tường, hai chân duỗi thẳng, ngẩng lên hỏi ?" Hay lắm. Nhưng hết đạn rồi.
- Chúng ta còn bao nhiêu người? ?" Plugiơnhikốp nặng nề gieo người xuống cạnh anh trung sĩ.
- Năm nguyên lành, hai bị thương. Hình như một bị vào ngực.
- Còn đồng chí biên phòng?
- Nghe nói cậu ấy đi chôn cậu bạn nào đấy.
Dần dần các chiến sĩ tụ tập đông đủ, người nào cũng im lặng, mặt đen nhẻm và mắt lõm sâu. Xannhikốp với lấy cái bi đông
- Mình khát cháy cả cổ.
- Thôi đi ?" anh trung sĩ ngăn - nước để dành cho súng đấy.
- Nhưng hết đạn rồi còn đâu.
- Chúng ta sẽ tìm đạn.
Xannhikốp ngồi xuống cạnh Plugiơnhikốp và thè lưỡi liếm đôi môi khô nẻ.
- Tôi thử lần ra sông Bug xem sao nhé?
- Không ra được đâu ?" anh trung sĩ bảo - Bọn Đức đã chiếm được cổng Têrétxpôn rồi.
Anh chiến sĩ biên phòng bước đến, lặng lẽ ngồi xuống cạnh tường và cầm mẩu thuốc lá hút dở của anh trung sĩ đưa cho.
- Chôn xong chưa?
- Xong rồi ?" anh ta thở dài, đáp - Rồi chẳng ai biết nấm mồ của tôi sẽ nằm ở đâu ?" y hệt như trong bài hát.
Mọi người im lặng. Sự im lặng thật nặng nề. Plugiơnhikốp nghĩ đến đạn dược, nước uống và cách liên lạc với cấp trên trong phái đài, dù đấy chỉ là những ý nghĩ anh lặng lẽ phác thào ra trong óc, anh chợt nói ra điều khác hẳn:
- Sao người chúng ta đến muộn thế nhỉ?
- Ai cơ? ?" anh chiến sĩ biên phòng hỏi lại.
- Còn ai nữa, quân ta ấy mà. Ở đây phải có quân ta chứ?
Không ai trả lời anh cả. Mãi lát sau anh trung sĩ mới nói:
- Có thể đêm nay họ sẽ đánh thọc vào đây, hoặc chậm lắm là đến sáng mai là cùng.
Mọi người im lặng chấp nhận ý kiến đó và cho rằng đến sáng sớm thế nào các đơn vị bộ đội cũng sẽ đánh thọc vào đây. Dẫu sao buổi sáng cũng là ranh giới của thời gian, ranh giới giữa ngày và đêm, và đó cũng là thời điểm hoàn toàn có thể chấp nhận được và có thể kiễn nhẫn đợi được.
- Đạn ? - Plugiơnhikốp buộc lòng phải thốt lên ?" Chúng ta kiếm đạn ở đâu? Có ai biết nhà kho ở đâu không?
- Tôi biết trong doanh trại có đạn ?" anh trung sĩ nói ?" Dù sao ta cũng phải đến đó bằng được. Nghe nói ở trung đoàn tám tư có đồng chí chính uỷ.
- Hãy xin chỉ thị của đồng chí ấy ?" Plugiơnhikốp nói, vẻ đầy hy vọng - Tất nhiên cả về vấn đề đạn dược nữa.
- Chứ sao ?" anh trung sĩ đứng dậy một cách nặng nhọc ?" Prigiơnhiúc, đi với mình!
Một tiếng nổ nấc nghẹn, tiếp theo một tràng súng tiểu liên dậy lên từ một nơi nào đó. Anh trung sĩ và anh lính trù bị biến vào giữa màn bụi mù mịt.
- Chúng ta phải kiếm bằng được nước - Xannhikốp thở dài và liếm môi một cách tuyệt vọng ?" Tôi thử ra bờ sông Bug hoặc sông Mukhavét xem sao, đồng chí trung uý nhé!
- Có xa không?
- Nếu theo đường thẳng thì gần thôi ?" anh lính biên phòng cười bí hiểm ?" Nhưng đi theo đường thẳng thì bây giờ không thể nào đi nổi. Mà chúng ta thì lại rất cần nước.
- Được, cứ đi xem sao ?" Plugiơnhikốp chợt nghĩ thầm : - Mình chả chỉ huy gì cả, mọi vấn đề đều do anh chàng trung sĩ, hoặc anh chiến sĩ biên phòng da ngăm quyết định, nhưng anh vẫn bình tĩnh, vì bực tức hay cáu giận đều có nghĩa là làm hao mòn thêm sức lực anh vốn không còn mấy nữa ?" Nhưng phải hết sức thận trọng đấy.
- Tuân lệnh! - Xannhikốp sôi nổi hẳn lên ?" tôi có thể uống nước của bọn Đức rồi dùng bi đông của chúng lấy nước cho quân ta được không?
- Nếu cậu không lấy được thì sao ?" anh lính đầu trọc hay đùa, bị thương nhẹ ở cánh tay hỏi lại.
- Mang những bi đông không đi. Đổ vodka đi!
- Đừng đổ hết ?" anh chiến sĩ biên phòng bảo - Giữ lại một ít để rửa vết thương. Chú ý đừng để bi đông va vào nhau.
- Không đâu - Xannhikốp khẳng định và đeo những chiếc bi đông vào thắt lưng ?" Tôi đi nhé! Tôi khát qúa rồi!
Và anh biến đi, lúc lúc lại nhô lên trên các hố bom. Đây đó, thỉnh thoảng lại vang lên những tiếng nổ rời rạc. Bọn Đức bắn cầm chừng.
- Chắc bọn Đức đang ăn tối ?" anh chiến sĩ đầu trọc lại nói đùa ?" Hôm qua chúng ta xem phim ở chỗ kia kìa. Kỳ lạ thật.
Không rõ cậu ta nói đến cuốn phim đã xem tại nhà thờ hay nói về chuyện bọn Đức đang ngồi ăn bữa tối. Nhưng ý nghĩ ấy đến như một vết đâm đau nhói, vì ngày hôm qua đã trôi qua và ngày mai, chiến tranh chắc lại bắt đầu. Plugiơnhikốp cũng cảm thấy vết đâm ấy, nhưng anh cố xua đuổi và buộc mình phải đứng dậy.
- Có lẽ chúng ta phải chuyển những cái xác vào góc kia thôi.
- Ta còn phải theo dõi bọn Đức chứ - anh chiến sĩ biên phòng nói - Thế nào, đồng chí trung uý!
Plugiơnhikốp thừa hiểu anh không được rời khỏi khu nhà thờ, nhưng tính hiếu kỳ trẻ thơ lại trỗi dậy trong anh. Anh muốn đến tận chỗ những tên địch đã lao vào tầm đạn của anh và muốn xem tận mắt những kẻ đang nằm giữa đám bụi rậm kia. Nhìn thật rõ, nhớ thật kỹ để sau này kể lại cho mẹ, cho Valia và Vêra nghe.
- Chúng ta cùng đi.
Anh lắp đạn vào súng rồi theo anh chiến sĩ biên phòng toài ra sân sau, trống ngực anh đập thình thình.
Bụi vẫn chưa lắng xuống hẳn, phả vào mắt làm anh khó nhìn rõ phía trước mặt. Những hạt bụi nhỏ li ti như tàn tro bám vào mắt, vào mũi, Plugiơnhikốp cứ phải khịt mũi, chớp mắt lia lịa và luôn đưa tay chùi mắt.
- Đừng lấy súng ?" anh chiến sĩ biên phòng khẽ nói - chỉ lấy ổ đạn và lựu đạn thôi.
Có khá nhiều xác chết. Thoạt đầu, Plugiơnhikốp cố không chạm vào mà chỉ sờ vào dây thắt lưng, nhưng rồi anh cũng quen dần và không thấy sợ nữa. Anh nhét đầy ổ đạn vào trong tấm áo ngực, còn túi áo thì đựng toàn lựu đạn. Đã đến lúc phải quay về, nhưng sự mải mê cứ đẩy anh sang chỗ cái xác khác, tựa như chính tại nơi này, anh có thể tìm thấy một cái gì vô cùng cần thiết và tối ư quan trọng. Anh đã quen không buồn nôn khi ngửi thấy mùi thuốc nổ, và mùi máu của bọn Đức bám vào người, thứ máu đã đổ phứa trên mảnh đất bị cày xới suốt ngày hôm nay.
- Một thằng sĩ quan ?" anh lính biên phòng thì thào chỉ vừa đủ nghe ?" có lấy giấy tờ của hắn không?
- Lấy chứ ?
Sát cạnh đấy, thoáng vẳng lại tiếng rên rỉ đầy đau đớn. Tiếng rên im bặt rồi lại vẳng lên và kéo dài. Plugiơnhikốp im bặt, thu mình quan sát xung quanh.
- Anh đi đâu?
- Có người bị thương.
Anh trườn lên phía trước và ngay lúc ấy, một tia chớp loá mắt loé lên rồi một viên đạn choang vào mũ sắt của anh. Plugiơnhikốp ngã sấp người xuống đất và dụi mắt một cách tuyệt vọng ?" anh chắc mắt mình đã hỏng vì không nhìn thấy gì nữa.
- A, ********* đẻ!
Anh chiến sĩ biêng phòng đẩy Plugiơnhikốp ra và tụt xuống hố bom. Tiếp đó là tiếng phang uỳnh uỵch rất nặng rợn cả da thịt và tiếng kêu thất thanh đập vào màng nhĩ.
- Đừng làm thế! ?" Plugiơnhikốp quát, anh cố giương đôi mắt ướt đẫm lên.
Một khuôn mặt cau có, nhễ nhại mồ hôi, xuất hiện mờ mờ trước mắt anh.
- Đừng à?? Nó giết đồng đội của tôi mà bảo đừng à? Nó bắn anh mà tôi lại đừng à? Anh là đồ con nít, chính bọn phát xít nện chúng ta suốt ngày mà chúng ta đừng động đến chúng ư?
Anh ta bước đến trước Plugiơnhikốp và dừng lại thở hổn hển.
- Tôi đã giết chết hắn. Anh không bị thương chứ?
- Đạn bắn nẩy mũ sắt ra và làm tai tôi điếc đặc
- Anh có đi được không?
- đầu vẫn còn choang choáng. Mắt nổ đom đóm.
Có tiếng nổ rất gần. Họ nằm rạp xuống đất, đất cục đập vào vai họ.
- Chúng bắn vào chỗ có tiếng người hay sao nhỉ?
Một quả đạn nữa lại lao tới, họ nằm rạp xuống, sau đó họ chồm dậy chạy về phía nhà thờ. Anh chiến sĩ biên phòng chạy trước. Khó lòng lắm Plugiơnhikốp mới nhìn thấy tấm lưng to bè của anh ta thấp thoáng trước đôi mắt đầm đìa và cay sè của mình.
Anh trung sĩ đã quay về. Họ xúm lại bên Prigiơnhiúc. Họ khuân về được bốn hòm đạn và bắt đầu lắp đạn vào băng. Đêm hôm đó có lệnh thu thập vũ khí, tổ chức việc liên lạc và đưa tất cả phụ nữ, trẻ con xuống hầm sâu.
- Số phụ nữ của chúng ta đã chạy về khu doanh trại của trung đoàn 333 rồi ?" anh trung sĩ nói.
Plugiơnhikốp định nói đến số đàn bà và trẻ con, nhưng anh kìm lại. Anh chỉ hỏi:
- Còn lệnh cụ thể cho chúng ta là gì?
- Nhiệm vụ của chúng ta là chốt giữ khu nhà thờ này. Trên hứa sau giờ điểm danh sẽ thêm người cho chúng ta.
- Có tin tức gì về thành phố không? ?" anh chiến sĩ đầu trọc hỏi - Sẽ có quân ứng viện chứ?
- Cứ đợi đấy ?" anh trung sĩ trả lời cộc lốc, nước đôi.
Qua cách nói của anh ta, Plugiơnhikốp hiểu rằng chính uỷ trung đoàn tám tư không mong đợi gì vào sự chi viện. Đầu gối anh cứng lại, bụng anh đau dội lên, anh ngồi bết ngay tại chỗ, cạnh anh trung sĩ.
- Cầm miếng bánh mà nhai ?" Anh trung sĩ lấy ra một miếng bánh ?" ăn một miếng bánh sẽ đỡ đấy, đồng chí trung uý ạ.
Plugiơnhikốp không muốn ăn, nhưng anh vẫn cầm lấy miếng bánh, nhai như một cái máy. Bữa ăn gần nhất của anh là ở hiệu ăn? Không, ngay trước lúc chiến đấu, anh đã uống trà với cô gái thọt chân trong một nhà kho nào đó. Cả khu nhà kho ấy với hai phụ nữ, một cô gái và mấy người đàn ông đều bị chôn vùi ngay từ loạt đạn đầu tiên. Chỗ ấy cũng chỉ quanh quẩn đâu đây thôi, không xa nhà thờ lắm đâu. Còn anh, anh đã may mắn chạy thoát được. Anh đã may mắn?
Xannhikốp đeo một chùm bi đông về, trông như cây thông ngày tết.
- Mình đã uống thoả thích! Các cậu uống đi.
- Ưu tiên cho súng đã ?" anh trung sĩ nói.
Rất thận trọng và không để phí một giọt, anh ta tưới nước vào áo súng và bảo Plugiơnhikốp cấm không cho ai uống nước quá nhiều. Plugiơnhikốp chấp nhận với vẻ hờ hững. Anh trung sĩ cho mỗi người ba ngụm rồi thận trọng kéo bi đông ra.
- Chúng bắn ghê gớm ở ngoài kia, khủng khiếp quá! - Xannhikốp có vẻ hơi thoả mãn ?" Chúng bắn một quả rốc két đến oàng một cái và giết được một số lính ta. Nhiều lắm!
Sau trận chiến đấu giáp lá cà và chuyến đi lấy nước thắng lợi, cậu ta đã hết sợ. Cậu ta sôi nổi, thậm chí còn vui nhộn nữa, cái vẻ sôi nổi ấy làm Plugiơnhikốp khó chịu.
- Anh hãy đến các đơn vị bạn, báo cho họ biết chúng ta đang bảo vệ khu nhà thờ - Anh nói ?" Chưa chừng họ còn cho chúng ta đạn nữa đấy.
- Cả lựu đạn nữa ?" anh chiến sĩ biên phòng nói - Lựu đạn của bọn Đức tồi lắm.
- Tất nhiên cả lựu đạn nữa.
Một giờ sau, có thêm mười người đến. Plugiơnhikốp định chỉ thị cho họ, bố trí họ ở chỗ cửa sổ, phổ biến hiệu lệnh cho họ, nhưng mắt anh vẫn đầm đìa nước, anh cảm thấy kiệt sức nên phải đề nghị anh chiến sĩ biên phòng đảm đang công việc đó. Vừa nằm được một phút thì anh ngủ lim đi như ngất xỉu.
Ngày đầu tiên của cuộc chiến tranh đã chấm dứt. Nằm co quắp trên nền nhà thờ bẩn thỉu, anh không hề biết và cũng không thể biết trước mặt anh còn bao nhiêu ngày như hôm nay nữa. Cả những chiến sĩ đang nằm ngủ bên anh, hoặc đang canh giữ cạnh lối ra vào, cũng không biết và không thể biết họ còn phải đeo đuổi bao nhiêu ngày nữa. Họ đều có một cuộc sống như nhau, nhưng cái chết của từng người lại khác nhau.

Mỗi người có một kiểu chết riêng, ngày hôm sau, người đầu tiên biết được điều này là anh chiến sĩ trọc đầu, vui tính, bị thương nhẹ vào tay. Do bị mất nhiều máu, anh rất buồn ngủ, và để khỏi bị quấy rầy, anh tìm một chỗ khuất nẻo trong lối xuống tầng hầm.
Những loạt pháo nổ dồn dập vào lúc rạng sáng. Mặt đất lại chao đảo, tường hầm lại rung lên, vôi vữa, gạch ngói lại văng tung toé. Trung sĩ kéo khẩu súng máy ra đặt dưới mái vòm, mọi người đều nấp sau các bức tường.
Trận pháo kích chưa kết thúc thì máy bay ném bom đã lại xuất hiện trên khu pháo đài. Tiếng bom rú rít cuốn bụi lên mù mịt, đặc sệt, những tiếng nổ làm khu nhà thờ chao đảo. Plugiơnhikốp nằm nép dưới hốc cửa sổ, hai tay ôm ghì lấy tai. Bụi đất nóng bỏng bay xộc vào mồm. Anh không phân biệt và nghe rõ được gì cả mà chỉ cảm thấy có tiếng quát tháo chung quanh. Những tiếng quát thất thanh như không phải tiếng người, bị ngắt giữa quãng giữa tiếng rú rít, ầm ầm. Anh đảo mắt nhìn và nghe thấy anh chiến sĩ đầu trọc kêu to:
- Bọn Đức!?
Tiếng quát bị ngắt quãng, bị nhấn chìm giữa những loạt súng máy ngắn đang rộ vang dưới mái vòm sập. Trông thấy anh chiến đang chạy bị ngã sấp xuống đống gạch, và những đống lửa toé lên trong khói bụi. Plugiơnhikốp cũng hét lên:
- Bọn Đức!?
Những tên xạ thủ tiểu liên Đức, từ trong khói bụi mù mịt vẫn lì lợm bắn vào các chiến sĩ đã ngã xuống. Đứa thì kêu thét, đứa thì lao thẳng đến cửa hầm và đứa thì xả súng bắn vào khu nhà thờ sâu thẳm sau khi đã nhìn rõ những viên đạn tiểu liên xoáy vào tường, lăn lóc trên nền nhà hoặc rú rít trên đầu các chiến sĩ. Và Plugiơnhikốp, hai tay ôm tai, vẫn nép sát trong góc tường, toàn thân tì lên khẩu tiểu liên.
- Chạy đi thôi!?
Một người nào đó ?" hình như là Xannhikốp ?" thúc vào vai anh.
- Chạy đi, đồng chí trung uý!
Theo bóng Xannhikốp, Plugiơnhikốp nhảy phốc qua cửa sổ, anh quỵ ngã, rồi bò lồm cồm qua một hố bom, mồm dính đầy đất cát. Máy bay sà thấp trên khu pháo đài bắn liên hồi vào những con người đang sống. Từ trong nhà thời rộ lên tiếng súng máy, tiếng kêu thét, tiếng lựu đạn nổ.
- Xuống hầm! - Xannhikốp quát lên - Xuống hầm!?
Plugiơnhikốp băn khoăn rằng không nên chạy ra khỏi nhà thờ dưới làn hoả lực địch, nhưng nỗi lo sợ bọn xạ thủ tiểu liên Đức có thể tiêu diệt hết các chiến sĩ của anh, đến nỗi làm anh phải bật dậy, chạy theo anh chàng Xannhikốp linh lợi kia. Anh vấp ngã, người trườn trên cát, mồm sặc sụa vì bụi đất, vì mùi hôi thối, và mùi khói chưa tan hết dưới các hố bom, rồi lại bật dậy chạy tiếp.
Anh không nhớ rõ mình đã lao tới cái hốc tối đen và đã lách sâu vào phía trong như thế nào. Khi tỉnh lại, anh đã thấy mình đang ngồi trên nền nhà : hai chiến sĩ quần áo rách bươm, đang lay lay vai anh :
- Chỉ huy đến rồi, đồng chí có nghe thấy không? Đồng chí trung uý.
Trước mắt anh là một thượng uý, mái tóc nâu sẫm, tấm huân chương nổi rõ trên ngực chiếc áo quân phục nhuộm đầy bụi đất. Plugiơnhikốp mệt mỏi đứng dậy báo cáo rõ anh là ai và đến đây để làm gì.
- Thế tức là bọn Đức đã chiếm câu lạc bộ?
- Chúng từ phía sau đánh vào, đồng chí thượng uý ạ. Chúng nấp dưới các đường hầm, biết làm sao được. Chúng ném bom rất đúng lúc?
- Tại sao lại không xem xét các ngách hầm từ hôm qua? Liên lạc viên của anh - thượng uý bắt đầu chỉ Xannhikốp đang đứng im lặng ở cạnh tường ?" báo cáo rằng các anh cố thủ ở nhà thờ.
Plugiơnhikốp im lặng, giai đoạn lo sợ theo bản năng đã qua, giờ đây anh biết mình đã vi phạm chức trách, và trong lúc kinh hoàng, anh đã bỏ rơi chiến sĩ, hèn nhát bỏ chạy khỏi vị trí anh được lệnh phải giữ trong bất kỳ tình huống nào và người anh như đang lên cơn sốt. Anh không còn nghe thấy thượng uý nói gì nữa.
- Tôi có lỗi.
- Đây không còn là lỗi lầm nữa mà là tội ác - thượng uý bỗng gằn giọng một cách tàn nhẫn - phải xử bắn anh, nhưng tôi còn ít đạn quá.
- Tôi sẽ chuộc tội ?" Plugiơnhikốp muốn nói thật to nhưng hơi thở bị nghẹn lại, anh chỉ thì thầm ?" tôi xin chuộc tội.
Tất cả bỗng ngừng bặt: tiếng ầm ầm, tiếng đạn rú rít, tiếng tằng tằng của súng máy. Chỉ còn vọng lại tiếng súng trường lẻ loi ở đâu đó và tiếng lửa nổ lép bép trên tầng nhà cao, song trận đánh thì đã ngừng hẳn, cảnh vật yên tĩnh đến đáng sợ và khó hiểu.
- Quân ta đến chăng? - một chiến sĩ ngập ngừng hỏi ?" Hay là xem như đi đứt rồi?
- Đồ láu cá, bọn chó đểu - thượng uý bỗng nói bật ra mồm ?" Hãy tăng cường quan sát!
Một chiến sĩ chạy đi. Mọi người im lặng, và trong cảnh yên lặng ấy. Plugiơnhikốp nghe rõ tiếng trẻ con khóc, tiếng ru dịu dàng của các bà mẹ ở sâu trong hầm.
- Tôi sẽ chuộc tội, đồng chí thượng uý ạ - anh nôn nóng nhắc lại ?" ngay bây giờ, tôi sẽ?
Tiếng loa phóng thanh ồm ồm, khô khốc át mất tiếng anh. Một giọng lơ lớ, không phải giọng Nga, cố nói rành rọt từng chữ, vang lên đâu đó ở bên ngoài, trên các đống đổ nát mù mịt khói, nhưng lại có sức vang xa trong không khí đặc sệt, và mọi người trong hầm ngầm, trong doanh trại đều có thể nghe thấy.
- Bộ chỉ huy Đức đề nghị chấm dứt sự kháng cự vô nghĩa hiện nay. Pháo đài đã bị bao vây, Hồng quân đã bị đánh tan, các đơn vị quân Đức đang dũng cảm tấn công thành phố Minks, thủ đô Belarus. Sự kháng cự của các người đã mất hết ý nghĩa chiến lược. Chúng tôi sẽ cho các người một giờ để suy nghĩ. Nếu từ chối, các người sẽ bị tiêu diệt hết và pháo đài sẽ bị san bằng.
Những lời kêu gọi ấy được một cái giọng ồm ồm nhắc đi nhắc lại rành rọt từng lời, từng chữ một cách rõ ràng, mọi người trong căn hầm lặng ngắt đều hồi hộp lắng nghe và cùng thở phào một cách nhẹ nhõm khi cái giọng lơ lớ ấy chấm dứt và khi các loa phóng thanh chỉ còn khe khẽ vang lên nhịp quả lắc đồng hồ.
- Đi lấy nước - thượng uý bảo một chiến sĩ rất trẻ, trông như một chú bé còn măng sữa từ nãy đến giờ vẫn im lặng đứng cạnh chằm chằm nhìn Plugiơnhikốp - Phải coi chừng đấy, Piốt.
- Tôi sẽ hết sức thận trọng.
- Xin phép để tôi đi ?" Plugiơnhikốp đề nghị, vẻ cầu khẩn - Đồng chí thượng uý, hãy cho tôi đi. Tôi sẽ mang nước về. Bao nhiêu cũng được.
- Nhiệm vụ của đồng chí là chiếm lại câu lạc bộ - thượng uý cất giọng khô khan ?" Theo những gì thấy được thì chỉ sau một giờ nữa thôi, bọn Đức sẽ lại bắn phá, đồng chỉ phải trở lại câu lạc bộ vào lúc ấy, và bằng mọi giá, phải đẩy được chúng ra khỏi đấy. Bằng mọi giá, rõ chưa!
Nói xong câu cuối cùng, thượng uý quay đi không nghe những lời hứa ấp úng và không cần thiết. Plugiơnhikốp thở dài, vẻ hối lỗi và nhìn quanh: Xannhikốp và anh chiến sĩ bị thương nhẹ đang ngồi im lặng dưới mái vòm tầng hầm cạnh cửa thông gió, khó khăn lắm anh mới nhớ đựơc họ anh ta là: Prigiơnhiúc.
- Hãy tập hợp người của ta lại ?" anh nói và ngồi xuống lòng cảm thấy mệt mỏi, đầu gối như khuỵu xuống
Xannhikốp và Prigiơnhiúc tìm thêm được bốn người nữa. Mọi người cùng ngồi trong ngách hầm thì thầm trao đổi với nhau. Đâu đó phía sâu trong hầm vẫn văng vẳng tiếng trẻ con khóc, và đối với Plugiơnhikốp, tiếng khóc rên rỉ, đều đều ấy còn đáng sợ hơn bất cứ cuộc tra tấn nào.
Anh ngồi bệt trên sàn, không nhúc nhích, lòng buồn rầu, nghĩ đến điều đáng sợ nhất là anh đã phản bội các đồng chí của mình. Anh không tìm cách thanh minh. Không tiếc gì bản thân, anh khao khát muốn hiểu, tại sao anh đã làm điều đó.
«Không, hiện giờ mình không hèn nhát ?" anh nghĩ thầm ?" Trong trận đánh hôm qua thì mình hèn nhát. Sau trận đánh mình hoang mang, mất tinh thần, từ bỏ quyền chỉ huy. Mình nghĩ rằng mình sẽ kể gì. Lúc đõ mình chỉ nghĩ là mình sẽ kể gì mà không nghĩ là sẽ chiến đấu như thế nào về điều gì đó?»
Thêm hai chiến sĩ biêng phòng nữa đi tới với khẩu trung liên trên tay.
- Chúng tôi được lệnh yểm hộ anh.
Plugiơnhikốp im lặng gật đầu. Hai anh lính biên phòng loay hoay kiểm tra các băng đạn tròn của khẩu trung liên, còn anh thì rầu rĩ nghĩ thầm: với sáu chiến sĩ, anh không thể đánh bật bọn Đức ra khỏi nhà thờ, còn xin thêm cứu viện thì anh lại không thích.
«Tốt nhất là mình được chết ?" anh thầm nói với mình - tốt nhất là mình được chết»
Chẳng hiểu sao anh cố tránh hai tiếng «bị giết» mà chỉ chọn hai chữ «được chết», tựa hồ như anh hy vọng được chết do cảm gió đột ngột.
- Lựu đạn chỉ còn độc hai quả - Prigiơnhiúc nó bâng quơ, không hướng vào ai cả.
- Rồi họ sẽ mang tới - một anh lính biên phòng nói - họ sẽ không bỏ rơi chúng mình đâu, anh em mình cả mà.
Lát sau, lại có thêm khoảng mười lăm người nữa tới. Anh thượng sĩ tóc hung, đeo quân hiệu pháo binh, báo cáo là họ được cử đến để tăng viện. Plugiơnhikốp và thượng sĩ bố trí các chiến sĩ chạy dọc sau cửa sổ các phòng.
Mọi người đã sẵn sàng, còn tiếng quả lắc đồng hồ vẫn thong thả điểm từng giây. Im lặng lắng nghe tiếng đếm đều đều đó, Plugiơnhikốp cố quên nó đi để tập trung tâm trí vào cuộc tấn công, nhưng nó vẫn cứ quái ác dội vào tai anh.
Lát sau, thượng uý lại đến. Anh kiểm tra sự chuẩn bị, tự bố trí lại các chiến sĩ. Anh không để ý đến Plugiơnhikốp mặc dầu anh vẫn tìm cách đi quanh quẩn bên cạnh. Lát sau, bỗng nhiên thượng uý nói:
- Không thể tấn công ban ngày được. Anh đồng ý thế chứ, trung uý?
Plugiơnhikốp do dự không biết nên trả lời thế nào và chỉ gật đầu, vẻ phân vân
- Chính bọn Đức cũng nghĩ không thể như vậy được và chúng chờ đợi cuộc tấn công vào ban đêm. Chính vì vậy chúng ta sẽ tấn công vào ban ngày. Điều mấu chốt là không được nằm chờ, dù hoả lực địch có mạnh đến đâu chăng nữa. Anh có nhận thấy bọn chúng đang băn loạn xạ không?
- Có nhận thấy
- Tôi tạo cho anh khả năng để chuộc lỗi đấy.
Plugiơnhikốp muốn khẳng định với người thượng uý mệt mỏi này rằng anh sẽ hy sinh, nhưng không biết nói thế nào, nên chỉ lặng lẽ gật đầu.
- Tôi biết anh định nói gì và tôi tin anh ?" Khuôn mặt mệt mỏi, bơ phờ của thượng uý lần đầu tiên thoáng hiện một nét cười ?" Chúng ta đến với các chiến sĩ đi.
Thượng uý đi qua tất cả các phòng đang sẵn sàng tấn công và nhắc đi nhắc lại những điều đã nói với Plugiơnhikốp: bọn xạ thủ tiểu liên Đức bắn rất hỗn loạn, bọn chúng không hề nghĩ và chờ cuộc tấn công ban ngày, cái chính là đừng nằm chờ mà phải chạy thẳng tới nhà thờ, chạy thẳng tới chân những bức tường.
- Còn năm phút nữa để suy nghĩ! ?" cái giọng khàn khàn của tên Đức lại vang lên.
- Như vậy là các anh còn bốn phút nữa - thượng uý nhìn vào chiếc đồng hồ quả quýt và nói - Tấn công theo lệnh tôi và chưa được bắn vội. Im lặng và bất ngờ, đó là vũ khí của chúng ta.
Anh liếc nhìn Plugiơnhikốp và hiểu được cái nhìn đó, Plugiơnhikốp bước đến chỗ cửa sổ nhà vòm. Khung cửa sổ đã cao lại dốc nên trèo qua được rất khó khăn. Nhưng các chiến sĩ Hồng quân chuyển gạch đến làm bậc thang. Plugiơnhikốp trườn qua bậc cửa, gạt chốt an toàn súng sang nấc sẵn sàng chiến đấu, có người nào đó đưa cho anh hai quả lựu đạn, anh đút xuôi cán vào thắt lưng.
- Tiến lên! - thượng uý hô lớn.
Plugiơnhikốp bật dậy, gạch vỡ dưới chân anh rơi lả tả, nhưng anh vẫn nhảy ra khỏi cửa sổ, và không hề ngoái lại, anh phóng thẳng tới chân tường nhà thờ, mà lúc này anh cảm thấy sao nó xa vậy.
Anh im lặng và hình như cảm thấy mình hoàn toàn đơn độc. Tim anh đập thình thình trong ***g ngực, đến nỗi anh không còn nghe thấy tiếng chân chạy lạo xạo phía sau và cũng không còn thì giờ ngoái lại.
«Đừng bắn. Không được đâu. Đừng bắn!?» - anh thầm hét với mình.
Plugiơnhikốp không biế chiếc quả lắc đồng hồ đập nhịp hay bọn Đức chuẩn bị bắn đuổi vào các hầm, nhưng khi anh chạy trên khu sân ngổn ngang hố đạn thì đúng là anh không nghe thấy ai bắn cả. Chỉ có luồng gió nồng nặc mùi khói, mùi thuốc sùng và mùi tanh của máu phả vào mặt anh.
Từ dưới hố đạn trước mặt, thấp thoáng một bóng người, và mặt dù suýt ngã, anh cũng nhận ra anh chiến sĩ biên phòng: người cứu anh đêm qua khi đã giết chết tên xạ thủ tiểu liên Đức bị thương. Rõ ràng anh lính biên phòng đã thoát khỏi khu nhà thờ, nhưng do chạy không kịp đến hầm được nên phải nằm lại chỗ hố đạn và giờ đây đang chạy trước hàng quân. Plugiơnhikốp vừa kịp định thần để bộc lộ nỗi mừng trước sự sống sót của anh ta thì không gian im lặng bỗng vỡ tung ra bởi hàng tràng súng máy bắn ríu ríu trên đầu : quân Đức đã nổ súng.
Có tiếng ai kêu ở phía sau, Plugiơnhikốp chỉ trực ngã, có lẽ anh định nằm xuống, nhưng thấy anh lính biên phòng chạy phía trước vẫn phóng những bước dài mà không việc gì. Anh thầm nghĩ có lẽ những viên đạn kia không bắn vào anh, nên anh không nằm xuống, mà lại vươn cổ lên, hét lớn:
- U ?" ra ?"a!..
Và cứ vậy, anh vừa kéo dài tiếng «a ?"a?» đơn độc, vừa chạy một mạch tới chân tường nhà thờ, nép vào mảng tường giữa hai cửa sổ và quay lại nhìn phía sau.

Chỉ có ba chiến sĩ ngã, một nằm bất động, còn hai đang giẫy giụa trườn giữa đám bụi mờ mờ. Những người khác đã vượt qua được quãng không gian chết chóc, anh lính biên phòng cũng đã đến được mảng tường cạnh đấy và đang hét lớn:
- Lựu đạn! Tung lựu đạn vào!?
Plugiơnhikốp rút lựu đạn ra khỏi thắt lưng, vung tay ném qua cửa sổ vào thẳng chỗ có những đốm lửa của một khẩu tiểu liên đang sằng sặc nhả đạn. Một tiếng nổ bùng lên và anh lao ngay vào gian phòng câu lạc bộ đang rền vang tiếng lựu đạn. Mắt cá chân bị vấp vào khoang cửa sổ lởm chởm vết đạn, anh ngã lăn xuống nền nhà, nhưng vẫn kịp ngồi dậy và thấy anh lính biên phòng đã thở hổn hển bên cạnh. Xung quanh âm vang tiếng nổ, những ánh lửa lóe lên trong khói bụi và mảnh đạn văng tung tóe vào tường. Ngồi trên nền nhà, anh bắn những loạt đạn ngắn vào chỗ có chớp lửa.
- Chúng nó lên ban đồng ca rồi! Bắn thẳng vào đấy! Cao lên! Cao nữa lên! ?" anh lính biên phòng hét lớn.
Bọn Đức đã dồn lên chỗ ban đồng ca, từ đấy bọn xạ thủ tiểu liên xối xả bắn xuống, Plugiơnhikốp hếch cao nòng súng lên lia một loạt dài, một đốm lửa vụt tắt ngấm như bị nhận chìm và chiếc cơ bẩm súng bị bật tung ra sau:
- Đánh mạnh vào, trung uý! Đánh mạnh nữa vào!
Plugiơnhikốp cuống quýt lục tìm trong các túi quần áo chẳng thấy chiếc băng đạn đâu cả. Anh liền rút quả lựu đạn cuối cùng và lao thẳng tới chỗ có mấy miệng súng đang nhả đạn giữa bóng tối dày đặc. Đạn rơi xung quanh, gạch ngói vỡ văng vào ủng anh đau nhói. Plugiơnhikốp vung tay ném lựu đạn và nằm thụp xuống đúng như khi tập. Một tiếng nổ khô khốc vang lên:
- Hay lắm, trung uý ơi ?" anh lính biên phòng vừa nói vừa đỡ Plugiơnhikốp dậy ?" Anh em đã ào lên ban đồng ca rồi. Họ sẽ giết nốt bọn nó không cần đến chúng ta. Bọn Đức có chạy đằng trời.
Tiếng kêu thét, tiếng chửi rủa, tiếng sắt thép va nhau. tiếng đấm đá huỳnh huỵch từ phía trên dội xuống, bọn Đức bị dồn vào cuộc đánh giáp lá cà. Plugiơnhikốp nhìn quanh giữa bóng tối mờ mờ khói bụi, thấp thoáng bóng các chiến sĩ Hồng quân đang chạy, những xác chết nằm trên nền nhà và vũ khí vương vãi.
- Kiểm soát kỹ tầng hầm và bố trí người gác lối ra vào ?" Plugiơnhikốp hạ lệnh, và ngạc nhiên thấy mình sao lại có thể ra lệnh một cách tự nhiên, dễ dàng như vậy, vì vừa mới hôm qua thôi, anh chưa thể nói với cái giọng vậy được.
Anh lính biên phòng đi ra. Plugiơnhikốp nhặt khẩu tiểu liên dưới nền nhà, lật xác một tên lính Đức, tháo chiếc túi đựng băng đạn của nó và bước ra cửa.
Anh dừng lại: ngay cạnh lối ra vào vẫn còn khẩu đại liên của họ và xác anh trung sĩ nằm sấp đang ôm ghì lấy tấm lá chắn. Sáu vệt máu bầm đen loang lổ trên tấm lưng gù vì co giật trước khi chết.
- Anh ấy không bỏ chạy - Xannhikốp vừa đi tới, lên tiếng
- Không đầu hàng chứ - Plugiơnhikốp thở dài ?" Khác mình và cậu.
- Anh biết không, nếu tôi bỗng nhiên thấy sợ thì rồi cũng sẽ như vậy thôi. Còn nếu không bỗng nhiên sợ thì sẽ chẳng sao cả. Sẽ đâu vào đấy thôi.
- Xannhikốp, cần phải chôn cất cậu ấy.
- Biết chôn ở đâu? Gạch vụn ở đây dày đến ba mét
- Chôn ở ngoài sân chỗ hố bom ấy.
Những âm thanh rền rĩ, nặng nề mỗi lúc một rõ hơn đang lan dần về phía họ, át hết mọi âm thanh khác. Không nói gì nữa, cả hai người cùng nhảy ào qua cửa sổ, chạy xuống dưới bức tường đu đưa và tiếp theo là những loạt tiếng nổ nặng nề rền vang bên ngoài.
- Pháo kích xong chúng sẽ tấn công đấy! ?" Plugiơnhikốp hét to, không nghe rõ ngay cả tiếng mình ?" Tôi chặn lối vào. Còn cậu chặn cửa sổ! Cửa sổ, Xannhkốp, cửa sổ!..
Một tiếng nổ chói tai vang lên ngay bên cạnh, tường nhà đổ, gạch ngói bay lả tả. Sức ép quật đổ khẩu đại liên, hất ngã xác anh trung sĩ. Mọi vật tối sầm lại giữa khói bụi mù mịt làm họ tắc thở. Sặc sụa và ngột ngạt, Plugiơnhikốp lao tới chỗ khẩu đại liên và lồm cồm kéo lê nó vào chân tường.
- Cửa sổ!..
Bức tường bên cạnh lại rung lên, gạch ngói từ ngoài cửa bay ùa vào. Một tiếng nổ, rồi lại một tiếng nổ khác, tiếp theo là mấy tiếng nổ nữa, đến nỗi Plugiơnhikốp bị vùi giữa đống gạch ngói, không sao đếm được nữa, vì mọi vật xung quanh anh đã hoá thành một âm thanh ầm ào rung chuyển.
Không ai nhớ được cuộc pháo kích đã kéo dài mấy giờ. Khi dứt tiếng pháo và mọi người vừa từ các đống gạch vụn chui ra thì trên đầu lại réo lên những tiếng rú rít rất thấp và sau đó là những tiếng rú chói tai, không chịu nổi, vang rộ ngay trên pháo đài. Máy bay ném bom đang lao xuống. Họ lại nép vào góc tường, lại bị vùi trong đất và mặt đất lại rền rĩ, gạch lại đổ xuống, và nhà thờ xây đã ba trăm năm chao đảo muốn sụp đổ. Nằm giữa đống khói bụi khét lẹt sặc sụa mùi hôi thối, mọi người không ai thở được và họ đã kiệt sức từ lâu. Mọi cảm giác chỉ còn là những điều mơ hồ và cơ thể họ cũng chỉ còn là một khối thịt tê dại, không biết đau đớn khi bị va vấp hay bị gạch ngói văng phải.
«Còn sống ?" Plugiơnhikốp nghĩ một cách mơ màng trong bầu không khí vắng lặng tiếng súng vì tai anh đã điếc đặc ?" Mình còn sống»
Anh không muốn động đậy tay chân mặc dù vẫn cảm thấy đất đá, gạch ngói đang đè nặng xuống tấm lưng đau nhừ. Đầu anh nhức không chịu nổi, toàn thân anh ê ẩm, mỗi đốt xương hình như cũng biết kêu rên. Lưỡi anh khi đắng và như nở to ra, choán hết cả mồm.
- Bọn Đức!
Tiếng quát vẳng đến từ một nơi rất xa, tựa như từ trong khoảng không gian sâu lặng xung quanh. Nhưng anh vẫn hiểu được ý nghĩa của tiếng quát đó và cố đứng dậy, gạch ngói lăn rào rào, anh cố trườn ra và cố mở đôi mắt dính đầy đất cát.
Anh lính biên phòng vội vã đặt lại khẩu đại liên đã bị bong vỏ chắn và cong thước ngắm, một chiến sĩ khác, Plugiơnhikốp chưa biết mặt, đang nằm phục trên đống gạch đá ngổn ngang và đang loay hoay giở mấy băng đạn. Plugiơnhikốp đứng dậy, tuy chân còn lảo đảo nhưng vẫn lê được mấy bước, rồi ngã khuỵu xuống cạnh khẩu súng máy.
- Đi đi, để nó cho tôi.
- Bọn Đức đến kìa!
Một vệt máu loang trên khuôn mặt chảy xước của anh lính biên phòng, Plugiơnhikốp khẽ đẩy anh ta ra và nhắc lại :
- Để tôi. Cậu ra chỗ cửa sổ đi.
Anh nằm sau khẩu đại liên, mấy ngón tay yếu ớt ghì chặt báng súng. Anh lính biên phòng không còn ở đây nữa - cạnh anh là một chiến sĩ lạ mặt đang loay hoay lắp băng đạn vào ổ súng. Plugiơnhikốp mở nắp cơ bẩm đút băng đạn vào, và ngay lúc ây, anh nhìn thấy bọn Đức đang chạy thẳng tới anh qua làn khói bụi mù mịt.
- Bắn! ?" anh chiến sĩ giục - bắn đi kìa!
- Được rồi! ?" Plugiơnhikốp lầu bầu, cố đưa những cái bóng đang chạy vào rãnh ngắm ?" Mình bắn ngay đây. Chẳng còn mấy sức lực.
Anh sơ không đủ sức siết cò súng - mấy ngón tay anh run lên như sắp long ra ?" nhưng cò súng vẫn nhích dần từng nấc và khẩu súng rung lên trong hai cánh tay anh, trước khu nhà thờ cuộn lên một mảng bụi khá lớn. Plugiơnhikốp nhích cao nòng súng và quật một băng dài vào thẳng những cái bóng mờ mờ đang chạy trước mặt.
Không còn thì giờ để trở tay, những cái bóng mờ mờ từ trong màn khói đã lao ra và Plugiơnhikốp cứ xiết cò súng chừng nào chúng chưa chịu biến đi. Giữa khoảng khắc ngừng bắn ngắn ngủi, anh bới tung đống gạch vỡ, nhặt từng viên đạn lên và bằng những ngón tay xây xước rớm máu, anh cuống cuồng nạp chúng vào băng rồi cứ thế bắn vào đám xạ thủ tiểu liên Đức đang ào ào xông lên như sóng.
Bọn Đức quần đảo suốt ngày không cho họ nghỉ. Những cuộc tấn công vừa ngừng thì tiếp đến những cuộc pháo kích rồi những trận ném bom, và cứ như vậy tiếp diễn suốt ngày. Plugiơnhikốp kéo khẩu đại liên giấu và góc tường và khi ngớt bom, anh lại lôi ra chỗ cũ và lại bắn. Tai điếc đặc, mắt mờ loà, anh không còn thấy gì xung quanh nữa. Anh chiến sĩ tiếp đạn đã hy sinh dưới vòm cửa sau một hồi kêu la khiếp đảm, nhưng Plugiơnhikốp không thể ngừng bắn được vì bọn Đức đang tấn công. Cái vỏ chắn hoặc bị bong mối hàn, hoặc bị mảnh vụn làm thủng, hơi nóng từ nòng súng toả ra hầm hập như từ một cái ấm xamôva. Tay bị bỏng, Plugiơnhikốp liền kéo khẩu súng từ chỗ đống gạch vào sát tường tồi quay nòng ra mải miết bắn, anh chỉ lo hết đạn. Anh không biết còn bao nhiêu chiến sĩ trong khu nhà thờ và chỉ ngừng bắn khi đã hết sạch đạn. Sực nhớ tới khẩu tiểu liên, anh vội vớ lấy, vừa bắn từng loạt ngắn vừa rút sâu vào trong nhà thờ tối om, chân luôn vấp phải gạch đá và xác chết.
Anh chưa kịp chạy sâu vào hầm thì ở ngoài đã rộ lên tiếng súng nổ hỗn loạn cùng tiếng «Ura!» khàn khàn vẳng lại. Plugiơnhikốp biết quân ta đã đến, anh quay chạy ra cửa, tay kéo lê khẩu tiểu liên, có ai va phải anh và nói gì đó, nhưng khó khăn lắm anh mới thốt ra khỏi cổ họng khô bỏng một tiếng: «Nước?» - rồi ngã lăn ra, không còn nghe thấy gì nữa.
Anh tỉnh lại được là nhờ có nước. Mở mắt ra anh thấy ngay chiếc bi đông ở trước mặt, anh hớp từng ngụm nước và mãi sau mới nhận ra Xannhikốp đang cho anh uống nước: trong bóng tối mờ mờ thấp thoáng tấm băng trắng quấn trên đầu anh ta.
- Còn sống à, Xannhikốp?
- Còn sống ?" anh chiến sĩ gật đầu vẻ nghiêm trang ?" chính tôi chuyển băng đạn cho anh khi cậu kia hy sinh. Thế mà anh cứ bắt tôi phải ra chỗ cửa sổ.
Plugiơnhikốp nhớ lại những bóng lính Đức mờ mờ trong màn khói bụi đặc sệt, cùng những tiếng đổ vỡ ầm ầm và tiếng kêu thét đáng sợ của anh chiến sĩ tiếp đạn số hai. Anh nhớ lại khẩu đại liên làm bỏng rẫy tay anh. Và không thể nhớ thêm được gì nữa, anh liền hỏi:
- Giải toả được nhà thờ rồi chứ?
- Cảm ơn, các cậu ấy đã kịp đến. Họ đánh thẳng vào sườn quân Đức.
- Thế còn nước? Nước lấy ở đâu thế?
- Chính anh đòi nước nên tôi phải đi lấy, khủng khiếp thật, sáng như ban ngày ấy. Ở đấy tôi có bị sây sước đôi chút nhưng cũng kiếm được bảy bi đông đầy.
- Không nên uống nhiều ?" Plugiơnhikốp tự hạ lệnh cho mình và vặn nắp bi đông lại ?" chúng ta còn bao nhiêu người?
- Prigiơnhiúc đang ở ngoài cửa hầm, tôi, anh và cậu lính biên phòng
- Cậu ta không làm sao chứ? - bỗng cười khan ?" nghĩa là còn nguyên vẹn chứ? Còn nguyên vẹn phải không?
- Bị mảnh gạch cứa rách lông mày, thế thì không phải là bị thương, chỉ sầy da thôi. Cậu ấy vẫn sục sạo tìm những người còn sống sót để lấy vũ khí. Này, ở ngoài sân còn nhiều lính Đức lắm.
Plugiơnhikốp lảo đảo đi ra cửa, nơi khẩu súng đại liên đã hỏng của anh nằm lăn lóc. Ngoài sân, tuy đã là ban tối, nhưng vẫn còn mờ mờ sáng ?" có ánh lửa từ các đám cháy và từ hàng trăm quả pháo sáng hắt tới. Pháo đài chìm đắm trong thứ ánh sáng chập chờn, chết chóc ấy. Thỉnh thoảng bọn Đức lại cho nổ mìn : tiếng mìn vang lên đanh gọn.
- Chôn trung sĩ ở rồi chứ?
- Cậu ấy bị đất đá vùi mất rồi, chỉ còn lòi một bàn chân ra thôi.
Từ dưới đống gạch đã lổn nhồn lòi ra một chiếc giày mòn gót. Plugiơnhikốp sực nhớ trung sĩ đi ủng, vậy nghĩa là người chiến sĩ ấy đang nằm dưới đống gạch đổ của cả một mái vòm, nhưng anh chỉ còn biết lặng thinh. Anh ngồi thụp xuống và sực nhớ suốt hai ngày nay mình chưa được ăn tý gì, anh nói với Xannhikốp. Xannhikốp đưa cho anh mấy miếng bánh mì khô của Đức và cả hai vừa nhẩn nha nhai vừa im lặng nhìn ra khu sân pháo đài nhấp nhoáng sáng.
- Dầu sao hôm nay chúng ta đã không đầu hàng ?" Plugiơnhikốp nói - Thế tức là chúng ta cũng có thể không đầu hàng, phải không Xannhikốp?
- Dĩ nhiên - Xannhikốp quả quyết.
Anh lính biên phòng từ bên ngoài đi vào, kéo theo nhiều ổ đạn tiểu liên. Anh bỗng nói:
- Trung uý, hãy nhớ lấy địa chỉ của tôi: Gômen, phố Các Mác, nhà số một trăm mười hai, phòng chín. Vôlôđia Đênhisích
- Còn tôi: người Xmôlenxkơ - Xannhikốp cũng nói theo - gần khu Đukhốpsina.
- Chúng ta phải đi khỏi đây thôi ?" anh lính biên phòng giục sau khi ba người đã trao đổi xong địa chỉ cho nhau - Chỉ có bốn người thì chẳng làm được gì đâu.
- Tôi không đi đâu cả - Plugiơnhikốp nói
- Anh ngốc lắm, trung uý ạ.
- Tôi không đi ?" Plugiơnhikốp nhắc lại và thở dài ?" Chưa nhận được lệnh rút thì tôi không đi đâu cả.
Anh muốn nói đến trách nhiệm, quyền hạn sáng nay anh không làm tròn, nói đến anh trung sĩ dù chết vẫn không chịu để mất súng, nói đến Tổ quốc ?" nơi mà, lẽ dĩ nhiên! ?" đang tìm mọi cách cứu họ. Anh muốn nói, nhưng không nói được gì vì lời lẽ lúc này đều quá nhỏ bé và vô nghĩa trong đêm thứ hai của cuộc chiến tranh này.

- Bọn Đức đã nói láo là đã chiếm được Minxcơ, phải không? - Xannhikốp nói - Người ta không chịu để cho chúng tiến xa như vậy. Chúng sẽ bị đánh tan, nhất định như vậy.
- Chúng sẽ bị đánh tan ?" anh lính biên phòng đồng tình ?" Có điều ta chả hiểu thêm được gì về mặt trận ở đây.
Họ chăm chú lắng nghe, nhưng ngoài tiếng súng máy và tiếng mìn rời rạc, họ không nghe được gì hơn. Hình như hơi thở nặng nề của mặt trận đã tiến xa về phía đông.
- Như vậy là chỉ có chúng mình ở đây ?" anh lính biên phòng khẽ nói - Thế mà anh lại nói: «Tôi không đi đâu cả». Ở đây chúng ta cần súng đại liên.
Chính Plugiơnhikốp cũng hiểu rõ, không có súng máy, họ không thể đánh tan được cuộc tấn công sắp tới. Nhưng họ không có súng máy, mà rút khỏi đây thì anh lại không muốn. Anh nhớ tới ánh mắt sắc lạnh của người thượng uý tóc đen có huân chương trên ngực, nhớ tới tiếng khóc thảm thiết của trẻ con, đàn bà dưới hầm, và anh không thể trở lại đấy khi chưa có lệnh. Anh cũng không cho ai rút khỏi đây, vì vậy anh liền nói:
- Tất cả đi ngủ. Tôi sẽ gác.
Xannhikốp liền nằm cuộn tròn và ngủ, còn anh lính biên phòng thì từ chối sau khi giải thích anh đã ngủ dưới hố bom. Anh ta đi sau vào phía trong nhà thờ, một lúc lâu (Plugiơnhikốp bắt đầu lo lo) rồi quay ra với Prigiơnhiúc và ba người nữa, thượng sĩ pháo binh tóc hung đã bị thương ở đầu. Anh lắc lắc cái đầu và lắng nghe.
- Cứ như có nước trong tai ấy
- Mấy ông láng giềng bốc mùi ghê quá ?" anh lính biên phòng nói.
Plugiơnhikốp chợt hiểu là anh ta nói tới những xác chết vẫn nằm rải rác trong khu nhà thờ. Anh hạ lệnh cho đi chôn cất. Các chiến sĩ đi ra, chỉ còn lại anh thượng sĩ pháo binh. Anh ta ngồi xuống nền nhà, người dựa vào tường, lắc lắc cái đầu bị thương, đờ đẫn nhìn vào một điểm nào đó.
Anh nói:
- Mình còn vợ, tháng tám này cô ấy đến ngày sinh nở.
- Chị ấy ở đây à? ?" Plugiơnhikốp sực nhớ tới những phụ nữ dưới hầm.
- Không, cô ấy ở với mẹ tại vùng Vônga ?" Anh im lặng ?" Anh nghĩ thế nào, quân ta sẽ đến chứ?
- Nhất định sẽ đến. Họ không thể không đến được. Họ sẽ không quên chúng ta đâu, anh đừng lo.
- Sức mạnh thuộc về chúng nó ?" anh thượng sĩ pháo binh thở dài ?" Hôm nay chúng điên cuồng tấn công, khủng khiếp thật.
- Chúng ta cũng có sức mạnh.
Thượng sĩ im lặng, anh ta lại thở dài, lắc lắc đầu.
- Ta nên vào hầm chăng?
- Anh nói la ta không có súng đại liên, có thể họ sẽ mang tới.
- Hoả lực của chúng không dày đặc lắm đâu ?" anh thượng sĩ pháo binh nói và bỏ đi.
Bọn Đức vẫn bắn pháo sáng không ngớt. Những quả pháo sáng lập loè từ từ rơi theo những chiếc dù nhỏ, chiếu sáng cả khu pháo đài câm lặng. Thỉnh thoảng tiếng mìn lại vang lên và từ phía bờ sông rộ lên từng loạt súng máy. Cố cưỡng lại cơn buồn ngủ, Plugiơnhikốp ngồi thiêm thiếp dưới mái vòm. Cạnh anh, Xannhikốp đang bình thản trong giấc ngủ mê mệt.
«Dầu sao mình vẫn hạnh phúc - tự nhiên Plugiơnhikốp thầm nghĩ ?" Cho đến giờ mình vẫn chưa bị dính đạn»
Nghĩ vậy, anh bỗng thấy sợ hãi trước nỗi bất hạnh có thể gặp phải, nên vội tự trấn an rằng dù không may mắn, nhưng trong thâm tâm, anh vẫn tin là anh trung uý Plugiơnhikốp không thể chết một cách vô lý và anh vẫn mạnh hơn bất cứ phù phép nào. Anh mới ở vào cái tuổi mười chín già hai tháng và anh vững tin ở sự bất tử của mình.
Anh lính biên phòng cùng mấy chiến sĩ khác đã trở về báo cáo rằng các xác chết đã được đưa ra khỏi nhà thờ. Plugiơnhikốp im lặng gật đầu, anh không còn đủ sức nói năng gì nữa.
- Anh nằm nghỉ đi, trung uý!
Plugiơnhikốp lắc đầu định từ chối. Anh nằm xuống đống gạch vụn dọc chân tường và lịm đi ngay, tay gối dưới chiếc má mềm mài như má trẻ con.
Anh đang trôi bồng bềnh trên một con thuyền, sóng vỗ rì rào mạn và uống thoả thê thứ nước mát lạnh, ngon lành. Valia mặc váy áo trắng đang ngồi đầu mũi thuyền và đang cười với anh. Anh cũng mỉm cười lại trong giấc mơ.
- Trung uý!
Plugiơnhikốp mở mắt và nhìn thấy người chiến sĩ biên phòng Đenhisích, cả Prigiơnhiúc, Xannhikốp và mấy chiến sĩ nữa. Anh ngồi dậy
- Chúng ta được lệnh rút xuống hầm ngầm.
- Tai sao? Tại sao lại rút xuống hầm ngầm?
- Có người tới thay. Không có gì phải bàn cãi nữa đâu.
Bên cạnh lối ra vào, một trung uý trẻ mới đến đang thu xếp công việc. Các chiến sĩ đã dựng khẩu súng đại liên lên và lấy gạch làm công sự nổi. Trung uý trẻ tự giới thiệu và truyền đạt mệnh lệnh :
- Đồng chí sẽ nhận mệnh lệnh từ Pôtapốp. Các đường hầm dưới nhà thờ đã được kiểm tra chưa?
- Không có thời gian để kiểm tra gì hết. Phải cử một người gác có mang lựu đạn. Bậc lên xuống hẹp lắm đấy. Phải để mắt đến các cửa sổ.
- Được rồi, đi may mắn nhé!
- Tôi cũng chúc đồng chí như thế. Tôi sẽ mang theo anh em của tôi, chỉ có ba người thôi. Chúng tôi đã kết thân với nhau.
- Đồng chí tưởng ở đây sẽ dễ dàng hơn à? Chúng vừa nghĩ ra một quỷ kế. Lẳng lặng bò đến chỗ cửa sổ và quăng lựu đạn vào. À, mà cần nhớ rõ một điều: lựu đạn của chúng sau ba giây mới nổ. Nếu nó đến gần, đồng chí vẫn đủ thời gian ném trả lại. Chúng tôi vẫn làm như thế.
- Cảm ơn, tôi nhớ.
- Ở đây đồng chí mang nước không?
- Xannhikốp, chúng ta còn nước đấy chứ?
- Năm bi đông - Xannhikốp miễn cưỡng đáp - Ở đây các anh sẽ không có thì giờ uống nước đâu.
- Chúng tôi không uống mà dành cho súng máy.
- Đồng chí cầm lấy đi ?" Plugiơnhikốp giục Xannhikốp ?" Đưa cho đồng chí ấy năm bi đông và đi thôi.
Bốn người thận trọng lọt ra khỏi nhà thờ, dẫn đầu là Đênhisích. Trời đã bắt đầu rạng và thỉnh thoảng vẫn còn tiếng súng cối.
- Trong một giờ hoặc một giờ rưỡi nữa, mưa đạn lại tuôn thôi - Xannhikốp nói và ngáp thoải mái - Cứ một lát chúng để ta nghỉ một lần thế là tốt rồi.
- Chúng sợ bóng tối ?" Plugiơnhikốp mỉm cười.
- Chúng chẳng sợ gì hết ?" anh chiến sĩ biên phòng cáu kỉnh nói, không nhìn ai cả - chúng chiến đấu thoải mái, bọn chó đẻ giữ chế độ tám giờ một ngày.
- Bọn Đức mà lại giữ chế độ tám giờ một ngày à? ?" Plugiơnhikốp không tin ?" chúng theo chủ nghĩa phát xít.
- Đúng, chủ nghĩa phát xít.
- Tại sao mình lại đi bộ đội vào hồi này nhỉ? ?" Plugiơnhikốp bất chợt hỏi - Cấp trên bảo mình: cậu có thể nhập ngũ ngay bây giờ nếu cậu muốn, hoặc vào mùa thu cũng được. Mình trả lời: đi ngay bây giờ?
Một loạt súng rất đanh xé tan buổi bình minh yên tĩnh. Họ nhảy ào xuống hố đạn, nhưng không còn tiếng nổ nào thêm nữa.
- Có lẽ quân ta chắc? ?" Prigiơnhiúc thì thầm - Chắc quân ta đang di chuyển?
- Chúng bắn vào chỗ có tiếng người ?" Đênhisích thầm thào gần như không thành tiếng ?" làm quái gì có quân ta ở đấy!?
Anh ta ngừng lời và họ lại giỏng tai nghe ngóng. Plugiơnhikốp có cảm tưởng vừa nghe thấy một tiếng động rất nhỏ ở nơi nào đó rất gần. Anh kéo khuỷu ta anh chiến sĩ biên phòng:
- Anh nghe thấy chứ?
Đênhisích đặt mũ sắt ngay ngắn lên nòng súng và giơ lên. Không có ai bắn cả và anh ta lại hạ mũ xuống :
- Mình lên xem sao nhé. Các anh cứ ở dưới này đã.
Anh ta lặng lẽ bò ra khỏi hố đạn và mất hút. Xannhikốp đến gần Plugiơnhikốp và thì thào vào tai anh:
- Tám giờ làm việc của anh đấy. Đáng lẽ chúng ta không được cho nước đi mới phải, trung uý ạ. Họ phải tự kiếm lấy chứ?
- Đúng, đó là đồng đội của chúng ta! ?" Prigiơnhiúc kiên quyết nhắc lại - Chắc họ đi lấy vũ khí.
Có vật gì rơi xuống mép hố bom, lăn trên cát, rồi rơi độp xuống mũ sắt. Plugiơnhikốp quay lại nhìn: thì ra một quả lựu đạn cán dài đang nằm lăn lóc trước mặt anh.
Trong khoảnh khắc đó, anh nghe thấy nó như đang xì khói. Anh kịp nghĩ rằng thế là hết, và cảm thấy đau nhói trong tim mình. Anh nhớ đến những gì vô cùng thân thiết - mẹ anh, hoặc Vêra, em gái anh ?" nhưng tất cả những ý nghĩ ấy chỉ thoáng qua chưa đầy một giây. Và, trước khi cái giây ngắn ngủi ấy trôi qua, anh đã kịp chộp lấy quả lựu đạn nóng bỏng và ném vào bóng đêm. Một tiếng nổ vang lên, đất cát rơi rào rào cùng với tiếng la loạn xạ của Đênhisích:
- Chạy! Chạy các cậu ơi, bọn Đức!?
Cảnh rạng đông yên tĩnh bị xé toang bởi những tràng súng máy nổ ran từ mọi phía. Những ngả đường đến nhà thờ và hầm ngầm của trung đoàn 333 bị cắt đứt.
- Đi lối này! ?" anh chiến sĩ biên phòng gọi to.
Plugiơnhikốp đã kịp nhận ra hướng tiếng gọi, anh liền cúi mình lao về phía Đênhisích. Từng loạt tiểu liên rộ lên chung quanh. Plugiơnhikốp lao xuống một hố đạn, từ đó Đênhisích đang bắn từng loạt ngắn yểm hộ cho họ. Xannhikốp nhẩy sát theo anh, ngã dúi dụi.
- Prigiơnhiúc đâu rồi?
- Hy sinh rồi! - Xannhikốp đau xót gào lên và nổ súng.
hoả lực của bọn Đức vây chặt xung quanh và ghìm đầu họ xuống.
- Lao sang hố đạn bên cạnh ?" Đênhisích hét ?" và yểm hộ cho tôi! Nhanh lên, trung uý! Nhanh lên!?
Tiếng súng rộ lên dữ dội. Khẩu súng máy trong nhà thờ nhằm vào những ánh chớp, từng luồng đạn từ phía hầm trung đoàn 333 và từ những khu vực đổ nát phía bên phải giội tới.
Plugiơnhikốp chạy sang hố đạn bên cạnh, lăn xuống đấy và khẩn trương nổ súng, cố không để đạn bắn vào bóng Đênhisích đang lao về phía mình. Súng của Xannhikốp bị tắc đạn.
Họ yểm trợ cho nhau và chạy - nằm - chạy, tiến đến được một khu vực bị tàn phá tan hoang, sau vài tiếng súng rời rạc đang lặng hẳn trong bóng sáng mờ của buổi rạng đông, bọn Đức thôi không bắn nữa. Lúc này, họ có thể nghỉ một chút lấy sức.
- đấy, chạm trán nhé ?" Đênhisích nói, ngồi lên đống đổ nát, thờ dài nặng nề - hôm nay tớ chạy một trăm mét còn hơn cả vô địch thế giới.
- May! - Xannhikốp thình lình phá lên cười - Lại may!
- Im đi! ?" Plugiơnhikốp ngắt lời - tốt hơn là cậu hãy tháo súng ra sửa, để lần sau khỏi hóc nữa.
Bực, im lặng, Xannhikốp tháo súng ra. Plugiơnhikốp cảm thấy không tiện về tiếng quát ấy song anh sợ là mừng vội để kéo theo xúi quẩy. Ngoài ra anh rất lo là giờ đây họ bị cắt khỏi đồng đội.
- Hãy xem xét căn hầm ?" anh nói ?" Tôi ra quan sát một lát.
Tiếng súng đã dứt, chỉ dọc theo hai bên bờ vẳng lại vài loạt đạn thưa thớt. Trong đống đổ nát còn xa lạ bốc mùi tro xỉ, mùi xăng và một mùi gì hắc lợm mà Plugiơnhikốp không xác định được. Cơn gió nhẹ trước lúc bình minh đưa mùi các xác chết đang thối rữa. Mùi này làm anh kinh kinh.
«Phải rời khỏi đây thôi ?" anh nghĩ ?" Nhưng mà đi đâu bây giờ?»
- Nhà xe ?" Đenhisích trở lại, nói - Ở nhà bên mấy cậu bị cháy, trông kinh quá. Còn tầng hầm thì không có.
- Không tầng hầm, không nước - Xannhikốp thở dài - Thế mà cậu bảo là tám giờ. Chà, người lính gác của Tổ quốc!
- Tụi Đức có gần không?
- Chắc là ở bờ bên kia sông Mukhavét. Phía bên phải có mấy cái trại lính gì đó. Hay là ta chạy qua, còn yên mà?
Khi họ vượt qua được phía bên kia khu đổ nát thì trời sáng. Những sức phá thẳng góc đã hất các ngôi nhà ra khỏi mặt bằng: gạch đổ dồn thành đống. Phía sau, có thể thấy con sông và những bụi cây sâm sẫm ở bờ bên kia.
- Kia là tụi Đức ?" Đênhisích ?" Cái vòng vây chúng ta chặt, trung uý ạ. Hay là nhảy khỏi đây trong đêm tới đi!
- Thế mệnh lệnh đâu? Có lệnh rời bỏ pháo đài không?
- Đây không còn là pháo đài nữa mà là cái túi. Chỉ còn thắt miệng túi là ta hết đường ra.
- Tôi được lệnh cầm cự. Không ai ra lệnh chạy cả. Cậu cũng thế.
- Còn độc lập suy nghĩ, chắc cậu đã mất khả năng đó sau khi bị thương?
- Trong quân đội là phải chấp hành mệnh lệnh chứ không phải suy nghĩ tìm cách chuồn.
- Thế cậu giảng cho tớ cái lệnh ấy xem! Tớ khôngphải là con tốt đen, tớ phải hiểu, tớ phải bò trên đống gạch ở đây là để phục vụ cho chiến lược nào. Ai cần? Mặt trận thì biệt tăm ở đâu. Quân ta bây giờ ở mãi đâu, cậu biết không?
- Tớ biết ?" Plugiơnhikốp nói - Ở nơi nó phải ở.
- Chà, những con tốt đen! Đấy, do đâu mà chúng mình bị đánh. Trung uý ơi, chúng còn đánh nữa, khi còn?
- Ta đánh thì có! ?" Plugiơnhikốp thình lình quát lên ?" đây là ta đánh chúng, hiểu không? Chúng bò trên đống gạch thì có! Còn ta? Quân ta? đây là gạch của ta, của ta! Những người lính xô viết đang nằm dưới những đống gạch này. Đồng đội của ta nằm dưới này, mà cậu? Cậu là kẻ gây hoang mang!
- Này trung uý, cẩn thận nhé! Vì lời đó tớ có thể quại cho cậu vỡ mặt bất kể cấp bậc của cậu đấy?
- Quân ta! - Xannhikốp ngạc nhiên một cách hào hứng.

Cạnh bức tường còn nguyên của doanh trại, khoảng bảy tám người đang vội vã làm việc. Plugiơnhikốp muốn nhảy tới nhưng anh lính biên phòng giữ anh lại:
- Họ đi ủng
- Thì đã sao?
- Ủng Đức, cậu không thấy à: ống ngắn
- Tớ cũng đi ủng Đức - Xannhikốp nói ?" Bàn chân gò bó thế nào ấy
- Công binh ta toàn quấn xà cạp ?" Đênhisích nói - Thế mà những người này đều đi ủng. Vậy cho nên hẵng khoan vội.
- Cậu sợ cái gì? - Xannhikốp bực bội ?" Quân phục ta?
Cúi gập người, Đênhisích chạy tới chỗ bức tường còn lại, khéo léo trèo lên, chỗ ô cửa sổ đã bị phá gẫy.
- Quân ta mà, rõ ràng - Xannhikốp không hài lòng càu nhàu - Họ có thể có nước uống: Mukhavét bên cạnh mà.
- Nào, nhìn đi ?" Đênhisích dịch ra nhường chỗ.
Từ phía trên nhìn rõ bờ đối diện sông Mukhavét, cứ điểm trên chiến luỹ, lính Đức lô nhô trong các bụi cây ngay cạnh sông.
- thế mà chúng lại không bắn toán công binh ?" anh lính biên phòng nói khẽ - Tại sao?
- Tụt xuống đi, chúng thấy đấy ?" Plugiơnhikốp thở phào nói.
Họ quay lại với Xannhikốp. Anh ta nằm như được ra lệnh nhưng vẫn cố vươn cổ hết sức để nhìn được xa hơn.
- Nào nhìn gì mà kỹ thế?
- Tụi Đức đấy
- Cóc phải! - Xannhikốp không tin - Thế quân phục thì sao?
- Cậu đừng tin hình thức, phải tin nội dung cơ ?" anh lính biên phòng cười mỉa ?" Chúng, quân khốn nạn đang đút chất nổ xuống chân tường. Có lẽ ta phải xua chúng đi, trung uý ạ? Quân ta ở phía sau tường đấy.
- Có lẽ phải xua chúng đi ?" Plugiơnhikốp trầm ngâm nói ?" Chúng mình còn đi đâu được nữa?
- Vậy là ai định chạy: cậu hay tớ?
- Chúng đánh mìn ta dễ không. Đây làm gì có mái che ?" Plugiơnhikốp nói.
- Cậu hiểu đấy ?" anh lính biên phòng tán thành nói.
Plugiơnhikốp ngoái lại nhìn. Trong các đống gạch đổ chẳng có chỗ nào để tránh mìn cả, còn mấy bức tường bị sót lại thì sẵn sàng đổ sụp xuống trong trận ném bom đầu tiên. Chấp nhận trận đánh không có lối tháo lui đồng nghĩa với tự sát: tụi Đức đổ cả một trận bão lửa lên bất cứ ổ chống cự nào. Điều đó Plugiơnhikốp biết theo kinh nghiệm riêng.
- Thế nếu như tiến lên? - Xannhikốp giả thuyết ?" Trong doanh trại là quân ta. Thử vào với họ xem?
- Tiến lên! ?" anh lính biên phòng mỉa mai trêu - Hừ, lại thêm một nhà chiến lược.
- Có khi thế mà được đấy - tiến lên? ?" Plugiơnhikốp nói ?" Bò, ném lựu đạn và phốc vào doanh trại. Ở đấy có tầng hầm.
Anh lính biên phòng miễn cưỡng tán thành: anh ta sợ một cuộc tấn công diễn ra trong tầm mắt đối phương. Ở đây đòi hỏi thận trọng đặc biệt, cho nên họ bò lâu. Họ chuyển dịch từng người theo thứ tự: khi một người trườn ở giữa gạch vôi đổ, hai người kia quan sát tụi Đức, sẵn sàng yểm trợ bằng hoả lực.
Bọn công binh Đức đang bận bỏ bộc phá xuống chân tường doanh trại, không nhìn các phía. Phần nghĩ là ở đây ngoài chúng chẳng còn ai, phần lại tin tưởng vào đồng bọn đứng quan sát từ bờ bên kia sông Mukhavét. Chúng đã chôn xong chất nổ và gọn gàng đặt ngòi nổ thì từ phía hố bom gần nhất, ba quả lựu đạn đồng thời bay lên.
Mấy thằng sống sót bị tiểu liên giết nốt. Toàn bộ sự việc diễn ra nhanh và bất ngờ đến mức từ bờ bên kia không một tiếng súng nào kịp nổ.
- Thuốc nổ! ?" Plugiơnhikốp thét lên, cuống quýt cắt dây ngòi - Hãy moi thuốc nổ ra.
Đênhisích và Xannhikốp kịp lôi các gói bộc phá ra trước khi tụi Đức sực tỉnh và dội trận bão lửa sang. Đạn cắm chi chít rào rào vào gạch vụn. Họ chạy ra sau góc tường nhưng ở đây mìn đã nổ với những tiếng rít. Tai ù, mắt loá họ lăn vào lỗ hầm. Vào cái hố đen ngòm của hầm ngầm.
- Sống lại rồi! - Xannhikốp cười phấn khởi - Tớ đã nói! Tớ đã nói rồi mà!?
- Chân ?" Plugiơnhikốp sờ vào ống ủng: tay ướt máu ?" Có băng không?
- Sâu không? ?" Đenhisích lo lắng hỏi
- Hình như không. Mảnh đạn sượt qua thôi
Anh lính biên phòng xé toạc một mảnh gấu áo lót đã đẫm mồ hôi :
- Cố siết chặt đi.
Plugiơnhikốp kéo chiếc ủng ra, vén ống quần lên. Từ vết thương hở toác, máu chảy ròng ròng. Anh lót chiếc chiếc khăn mu soa bẩn xuống dưới mảnh vải áo rồi quấn chặt. Chỗ băng liền sưng vù lên nhưng máu không chảy nữa.
- Sẽ lành thôi ?" Đênhisích nói.
Xannhikốp đến gần, lúng túng nói:
- Ở đây không có lối thoát. Chỉ có một cái khoang này thôi.
- Không thể thế được
- Đúng thế. Tớ kiểm tra tất cả các bức tường rồi.
- Bộc phá nổ thì khéo lắm ?" Đênhisích không vui, cười mỉa - Sẽ thành một nấm mồ chúng vừa vặn cho ba người.
Một lần nữa họ lại đi khắp khoang hầm, cố sờ soạng tìm hiểu mỗi mét của nó. Phía bức tường đối diện gạch nằm chất đống hẳn là đổ từ mái vòm xuống. Họ bắt đầu vội vàng thu dọn. Từ phía trên vọng xuống tiếng gầm rú của máy bay oanh tạc đang bổ nhào: tụi Đức bắt đầu trận ném bom buổi sáng. Chúng ầm ầm ngay trên đỉnh đầu, tường rung lên nhưng chúng vẫn tiếp tục quăng gạch rào rào: trong cái túi bằng đá này chẳng có lối thoát nào khác.
Hy vọng thật mỏng manh và lần này cũng không dành cho họ một tia nào: thu dọn hết các mảnh đổ, họ phát hiện ra một nền gạch dày ?" khoang hầm này không hề có lối thoát thứ hai. Không thể nán lại đây được: quân Đức đã đến gần, đông hơn và nếu chúng phát hiện ra họ thì chỉ cần quẳng vào đây hai quả lựu đạn là quá đủ. Phải rời khỏi chỗ này ngay lập tức.
- Phải lợi dụng lúc ném bom! ?" anh lính biên phòng nói - Khỏi có tụi Đức.
Tiếng ầm ầm át cả lời nói. Bom nổ dồn bụi vào ô cửa sổ, nung nóng không khí lên, mùi xác người thối quện với mùi khét thuốc súng nặng nề bốc lên. Mồ hôi nhoà cả mắt chảy thành dòng khắp người. Khát không thể chịu được.
Trận ném bom kết thúc, nghe rõ tiếng động cơ máy bay và tiếng súng liên hồi. Ném bom hết, máy bay tiếp tục lượn trên pháo đài, bắn pháo và súng máy xuống.
- Đi thôi! ?" Đênhisích hét, đứng cạnh cửa hầm ?" Chúng đang vây đấy. Đi đi các cậu, khi chúng còn chưa kịp cắt đứt!
Anh lao vào cửa hầm, ngó ra rồi lại né vào ngay, suýt nữa thì húc phải Plugiơnhikốp.
- Bọn Đức.
Họ nép sát tường. Tiếng máy bay gào rũ đã ngớt, tiếng súng tay nghe đã rõ hơn. Tuy nhiên họ cũng bắt được tiếng bước chân và tiếng người xa lạ giữa những tiếng súng inh tai. Họ đã học được cách lọc ra được những âm thanh đe doạ họ khỏi những tiếng súng.
Một thân hình sâm sẫm che lấp miệng hầm. Một kẻ nào đó thận trọng ngó vào cái túi bằng đá và lập tức né tránh. Plugiơnhikốp lập tức tháo chốt an toàn khẩu tiểu liên không một tiếng động khẽ. Trống ngực anh đập mạnh đến mức anh sợ bọn Đức nghe thấy.
Ngay bên cạnh lại vang lên tiếng nói. Một quả lựu đạn bay vào miệng hầm, chạm vào bức tường xa của tầng hầm, nhưng họ kịp nằm xuống sàn và một tiếng nổ vang lên. Trong khoang hầm hẹp, tiếng nổ đặc biệt đinh tai váng óc. Mảnh đập vào tường, khói nồng nặc của cú nổ quá gần làm họ sém mặt.
Plugiơnhikốp không kịp sợ, không kịp mừng là mảnh đạn bay cao hơn. Tụi Đức ngay cạnh, cách hai bước nên anh không dám hỏi đồng đội xem có ai bị thương không. Phải nằm, nằm bất động, chờ đợi một cách nhẫn nhục những quả lựu đạn tiếp theo.
Nhưng tụi Đức không ném tiếp lựu đạn nữa. Nó xì xồ rồi đi xa hơn, đến ngăn hầm tiếp theo. Tiếng bước chân xa dần. Tiếng lựu đạn nổ vọng lại inh tai.
- Nguyên lành cả chứ? ?" Plugiơnhikốp hỏi, khó khăn lắm mới nghe nổi.
- Nguyên ?" Đênhisích trả lời ?" thôi chứ trung uý.
Suốt ngày nằm trong tần hầm. Suốt ngày cho đến tối, sợ cựa quậy, không dám thở mạnh vì tụi Đức đi ngay bên cạnh: với thính giác nhạy bén họ bắt được những tiếng nói không hiểu của chúng. Sự căng thẳng thường xuyên làm các bắp thịt đau đớn tê cứng lại.
Họ không biết cái gì diễn ra phía trên. Tiếng súng nổ nghe thật rõ ràng hai lần kẻ địch đề nghị bỏ vũ khí, tạm ngừng bắn hàng giờ nhưng họ không thể lợi dụng được vì bọn Đức đã chiếm khu vực này của doanh trại.
Họ đã mạo hiểm bò đi lúc đêm xuống mặc dù đêm này bất an hơn đêm trước. Tụi Đức vây chặt bờ sông, chiếu sáng pháo đài bằng những loạt tên lửa và không ngừng nã cối. Lại còn những tiếng nổ chối tai : tụi công binh Đức dùng bộc phá rất có bài bản phá tường, trần, nắp bê tông, dọn sạch đường cho các nhóm xung kích.
Đênhisích được cử đi trinh sát. Khá lâu không thấy quay lại. Xannhikốp đã càu nhàu là phải chạy ngay khỏi chỗ này. Không nghe tiếng súng gần và Plugiơnhikốp không tin là người lính biên phòng lại có thể đầu hàng không kháng cự, nên vẫn cứ đợi.
Cuối cùng anh đã nghe tiếng bước chân và ở cửa hầm xuất hiện một cái đầu:
- Bò đi! Thật khẽ: tụi Đức ngay cạnh.
Bên ngoài ngột ngạt, mùi xác chết nặng nề toả khắp và cổ họng khô rát luôn kéo theo những cơn co giật nôn mửa. Plugiơnhikốp cố gắng thở bằng mồm.
Khắp nơi vang lên tiếng nói Đức, tiếng xà beng và cuốc chim: tụi công binh đào lỗ chân tường để đặt bộc phá. Họ phải bò trên các đống đổ nát, mỗi lần có tên lửa băng ra là phải dừng lại.
Cuối cùng họ rơi vào một cái hố sâu có mấy xác chết nát bét vì bom nằm dưới trời nóng ba ngày bôc mùi hoăng không thể nào chụi nổi. Song ở đây có thể xả hơi một chút, chấn chỉnh lại và bàn bạc phải làm gì tiếp theo.
- Phải quay vào nhà thờ - Xannhikốp sôi nổi thuyết phục - Ở đấy tường rắn phải biết! Tôi sẽ lấy được nước. Bò ngay dưới mũi quân địch nhưng tôi sẽ lấy được.
- Nhà thờ là cái bẫy đấy ?" anh lính biên phòng bướng bỉnh nói ?" Đêm đêm tụi Đức tụ tập ở bờ tường: chúng vây một vố là đi tong. Phải vào tầng ngầm: dưới đó có đông người hơn.
- Nhưng lại ít nước hơn! Cậu nằm suốt ngày ở hố bom, thì tớ ngồi đàng kia ấy à, thương binh được phát nước bằng thìa như uống thuốc. Những người khoẻ mạnh thì ngồi mà chết khát. Còn tớ thì không thể nhịn?
Nghe cuộc tranh cãi đó, Plugiơnhikốp nghĩ về việc khác. Cả ngày họ nằm cách tụi Đức có hai bước và anh thấy bằng cặp mắt của mình là kẻ thù đang thực sự thay đổi chiến thuật. Tụi công binh vẫn kiên trì đục tường, nhét bộc phá, giật đổ vòm trần. Tụi Đức cứ gặm nhấm dần phòng thủ của đối phương như chuột, phải báo cáo điều đó kịp thời. Anh tâm sự ngay những suy nghĩ đó với các chiến sĩ. Xannhikốp buồn chán ngay:
- Việc đó không liên quan đến tôi.
- Cứ như là quân ta không bắn ?" Đênhisích lo lắng nói ?" Trong bóng tối khéo lại húc đầu vào bọn Đức đấy. Chứ gào lên là Đức nỏ bỏ mìn đấy.
- Phải vượt qua doanh trại ?" Plugiơnhikốp nói ?" Các hầm ngầm không thể bị cách ly hết đâu.
- Bò hết hơi mới đến được đây, bây giờ lại quay lại - Xannhikốp không bằng lòng càu nhàu - Tốt hơn hết là vào nhà thờ, đồng chí trung uý ạ.
- Ngày mai vào nhà thờ - Plugiơnhikốp nói ?" Trước hết phải cho bọn công binh hết vía cái đã.
- Ý hay đấy trung uý ?" anh lính biên phòng ủng hộ - doạ tụi Đức một vố rồi quay về với quân ta.
Nhưng ý đồ doạ quân Đức không thành. Dưới chân anh gạch vụn chất đống và khi anh vùng dậy: chân bị thương của anh đã phản lại anh. Anh ngã xuống và lập tức một loạt đạn súng máy đã nhằm tới ngoáy vào đống gạch vụn quanh đầu anh.
Thế là không gặp được trung đoàn, nhưng dầu sao họ cũng đã đến được khu doanh trại liên hoàn trên bờ sông Mukhavét. Khu vực này hình như đã chết hẳn, trong cửa sổ không có một dấu hiệu nào chứng tỏ có ta hoặc có địch. Nhưng không có thì giờ để nghĩ ngợi gì nữa, họ vội tụt xuống cái hốc đen ngòm gần nhất để vào hầm và ép sát người vào tường: có tiếng giày của bọn Đức dội xuống đầu.
- Suy nghĩ lâu quá đấy ?" Đênhisích nói khi mọi vật đã trở lại yên lặng.
Chưa ai kịp trả lời thì trong bóng tối có tiếng khoá súng tách một cái và một giọng khàn khàn vang lên:
- Ai ngoài đấy? Tôi bắn đấy!
- Người mình! ?" Plugiơnhikốp nói to ?" Ai trong ấy thế?
- Người mình? - Giọng nói có vẻ mệt mỏi. Người ấy dừng lại giây lát rồi hỏi tiếp trong tiếng thở nặng nề - Ở đâu đến.
- Từ ngoài hầm vào ?" Đênhisích khẽ nói ?" Này, hãy lựa lúc mà hỏi chứ. Bọn Đức đang ở trên đầu. Anh ở chỗ nào đấy?
- Không được đến gần, nếu không tôi bắn đấy. Các anh có bao nhiêu người?
- Đồ ngốc! - Xannhikốp bực bội ?" Ba, chúng tôi có ba. Các anh có tất cả bao nhiêu người?
- Một anh đến đây, số còn lại đứng yên tại chỗ.
- Tôi đi một mình ?" Plugiơnhikốp nói - Đừng bắn!
Tay giơ ra phía trước, anh mò mẫm để khỏi va vào tường và bước sâu vào căn hầm tối như bưng.
- Bụng mình lép kẹp - Xannhikốp thầm thì thú nhận ?" Giá lúc này có được đĩa xúp nhỉ!
Đênhisích lôi ra một thanh sôcôla và bẻ ra một phần tư miếng :
- Này, cầm lấy!
- Cậu xoay ở đâu thế?
- Vay đấy ?" anh chiến sĩ biên phòng cười mỉm.
- Nó không được ngọt lắm cậu ạ.
Plugiơnhikốp quay về.
- Đồng chí chính trị viên ở trung đoàn 455 đấy mà. Chân đồng chí ấy bị gãy nát và đã ở trong ấy hơn một ngày đêm.
- Một mình à?
- Có một cậu đi cùng nhưng hy sinh hôm qua rồi. Đồng chí ấy nói trên đầu có một lỗ hổng để lên tầng một và từ đấy chúng ta có thể tìm đến chỗ quân ta. Nhưng phải đợi đến lúc trời sáng đã. Trong ấy tối như bưng ấy.
- Chúng ta sẽ đợi. Ăn đi, trung uý.
- Sôcôla phải không? Thế còn đồng chí chính trị viên trong kia?
- Có phần đồng chí ấy đây rồi.
- Vào đi. Này Xannhikốp, anh đứng ngoài này quan sát nhé.

Chính trị viên nằm sát tường đối diện: và họ tìm thấy nhờ tiếng thở hổn hển của ông ta và mùi máu tanh tanh. Họ ngồi xuống bên cạnh. Plugiơnhikốp nói cho ông rõ bọn anh đã chiến đấu trong nhà thờ như thế nào, đã rút lui ra sao, chạm trán với bọn Đức ở đâu, và sau cùng đã vào căn hầm đá bằng cách yểm trợ cho nhau như thế nào.
- Yểm trợ để rút lui à? Tốt lắm! Người ta thì chiến đấu còn các anh thì tháo thân.
Chính trị viên nói rất khó khăn, nhịp thở ngắn và gấp như không đủ sức hít thở cho phổi mình căng lên.
- Suýt nữa thì chúng tôi bị diệt hết ở đây. Chỉ một xíu nữa quả lựu đạn ấy nổ và thế là hết. ?" Plugiơnhikốp nói.
- Sợ lựu đạn hả?
- Chúng tôi không muốn hy sinh vô ích.
- Vô ích? Nếu anh giết được một tên chó đẻ thì cái chết của anh có mục đích. Chúng ta có hai trăm triệu người. Hai trăm triệu! Khi anh không giết được tên nào thì mới có nghĩa là chết vô ích.
- Nhưng vị trí của chúng tôi ngoài ấy không thuận lợi lắm.
- Vị trí? Chúng ta chỉ có một vị trí là bám chắc kẻ thù, không để chúng được yên. Không thể để chúng nó có thể nhắm bắn từng viên gạch một. Các đồng chí có biết chúng đang gọi loa ra rả trên đầu chúng ta như thế nào không?
- Chúng tôi có nghe thấy.
- Có nghe, nhưng không chịu phân tích. Lúc đầu, chúng đề nghị chúng ta ra hàng. Rồi chúng đe doạ : sẽ quét sạch chúng ta khỏi mặt đất. Sau đó, chúng lại kêu gọi : « Hãy bắn vào chính trị viên, vào đảng viên cộng sản và chạy ra với chúng tôi ». Nhưng tối qua, chúng đã lại chuyển qua một làn điệu mới : « Hỡi những chiến sĩ dũng cảm bảo vệ pháo đài ». Chúng hứa dành một cuộc đời sung sướng cho bất cứ ai ra đầu hàng, kể cả các chính trị viên lẫn những đảng viên cộng sản. Tại sao chúng lại đổi giọng một trăm tám mươi độ nhanh như vậy? Vì chúng ta đang nổ súng. Nổ súng, chứ không phải chạy tìm nơi ẩn nấp.
- Vâng, chúng tôi có định đầu hàng đâu ?" Đênhisich nói.
- Tôi tin, tôi tin các đồng chí, vì thế tôi mới nói như vậy. Chúng ta chỉ có một nhiệm vụ là tiêu diệt sinh lực địch, chỉ đơn giản thế thôi.
Chính trị viên còn nói những gì nữa, nhưng Plugiơnhikốp lại một lần nữa thấy mình lênh đênh trên con thuyền bị sóng đánh bên mạn. Anh lại gục đầu uống những ngụm nước mát ngọt, nhưng không sao hết khát. Và anh lại thấy Valia ngồi đầu thuyền, nghiêm nghị trong chiếc áo dài màu sáng, làm nước mắt anh đầm đìa, và có lẽ vì thế, anh đã không mỉm cười trong mơ?
Đồng đội đánh thức anh ngay khi trời vừa hửng sáng và anh trông thấy chính trị viên gầy đến mức không tin được, mặt mũi lởm chởm những râu và đôi môi bị cắn đến đỏ bầm, đang mấp máy. Trên bộ mặt hốc hác, dính đầy bụi bặm và tàn gio, chỉ có đôi mắt vẫn ngời sáng, sắc sảo và đang nhìn xoáy vào anh không chớp.
- Ngủ chán rồi chứ?
Không thể đoán nổi tuổi của chính trị viên.
Ba người khiêng ông qua lỗ hổng để lên tầng một của khu doang trại tan hoang. Những chiếc giường hai tần chỉ còn trơ ván, những chiến sĩ bảo vệ pháo đài đã mang theo nệm và khăn trải giường. Nền nhà bừa bộn những vỏ đạn, gạch vỡ, những mảnh áo quần bị co rúm hoặc cứng quèo vì dính máu đã khô. Tường nhà bị nẻ toác và bị đập vỡ.
Họ đặt chính trị viên lên giường, định thay băng cho ông, nhưng không dám làm vì sợ rách thêm cuộn băng đã khô máu. Những vết thương xông lên mùi khăm khẳm.
- Các đồng chí đi đi ?" chính trị viên giục - để lại cho tôi một quả lựu đạn và đi đi.
- Còn đồng chí? ?" anh chiến sĩ biên phòng hỏi lại.
- Tôi đợi bọn Đức tới. Với quả lựu đạn và sáu viên đạn súng lục, tôi sẽ đón tiếp chúng xứng đáng.
Một loạt đạn pháo rung lên đột ngột tựa như một nhát dao chém vào không khí. Tiếp đó là giọng nói quen thuộc vang lên qua loa phóng thanh.
- Hỡi những người dũng cảm bảo vệ pháo đài! Bộ chỉ huy Đức kêu gọi các anh hãy chấm dứt hành động chống cự vô ích. Hồng quân đã bị đánh tan.
- Chúng mày là một lũ dối trá, bẩn thỉu! ?" Đênhisich gầm lên ?" Câm đi, bọn phát xít hôi thối.
- Chửi rủa không chấm dứt được chiến tranh đâu ?" Chính trị viên khẽ mỉm cười - Chiến tranh ưa tiếng súng chứ không thích kêu gào. Đừng nổi nóng làm gì.
Luồng hơi nóng và khô bao trùm pháo đài và trong luồng hơi nóng đó, các tử thi trương lên. Làn khói nặng nề hoà trong bụi bậm và hơi thuốc sùng theo khói ùa vào trong hầm ngầm. Những trẻ em nấp dưới các căn hầm không khóc được nữa, vì mắt chúng đã ráo hoảnh không còn nước mắt.
- Bộ chỉ huy Đức bảo đảm cuộc sống ổn định và tự do sau khi chiến tranh chấm dứt cho tất cả những ai từ các ngách đường hầm chui lên và không mang theo vũ khí trong vòng nửa giờ tới. Hãy nghĩ đến gia đình, đến người yêu, đến vợ con và mẹ các anh. Họ đang chờ mong các anh, hỡi những người lính Nga!
Tiếng nói im bặt. Cả pháo đài cũng im lặng, thứ im lặng nặng nề, ghê rợn và mệt mỏi sau một ngày đêm chiến đấu, đói khát và đạn bom, thứ im lặng ấy là câu trả lời duy nhất đối với tối hậu thư của quân thù.
- Nhắc đến các bà mẹ - chính trị viên nói ?" như vậy có nghĩa là bọn Đức không trông mong gì vào thay đổi tình thế như thế.
Thảo nguyên nối thảo nguyên xa thẳm,
Một con đường trải dài xa xa?
Một giọng hát rõ ràng và trong trẻo văng vẳng trong bầu không khí nóng bỏng. Bài hát Nga thân thuộc ca ngợi không gian bao la và nói lên nỗi nhớ nhà da diết. Plugiơnhikốp nghẹ thở vì bất ngờ, anh nghiến răng kìm giữ những giọt nước mắt đang chực trào ra. Một giọng hát khoẻ khoắn ngân lên thoải mái, vang xa, cả pháo đài im lặng lắng nghe và có những tiếng nức nở sau các lỗ châu mai.
- Tôi không thể chịu đựng được nữa!? Mẹ ơi, bài hát của mẹ! - Xannhikốp ngã vật xuống sàn nhà, vật vã và đấm tay vào tường gạch.
- Im lặng! ?" Chính trị viên quát ?" đây chính là điều chúng đang kêu gọi, quân chó đẻ! Nước mắt của chúng ta, chính chúng đang cần cái đó.
Xannhikốp im ngay. Điệu nhạc vẫn tiếp tục qua những âm thanh ấy, Plugiơnhikốp đột nhiên bắt được một tiếng trầm trầm lạ tai. Anh lắng nghe và tuy không phân rõ được lời, nhưng anh hiểu ngay, trong góc nào đó của đường hầm, những giọng hát hổn hển, nặng nhọc cất lên bài « Quốc tế ca ». Anh đứng bật dậy
Đấu tranh này là trận cuối cùng?
Chính trị viên hát với tất cả sức tàn còn lại. Ông hát rõ từng lời của bài hát bằng một giọng khàn khàn, những giọt nước mắt trào ra trên khuôn mặt hốc hác, đen nhẻm tro than của ông. Rồi Plugiơnhikốp cũng hát, cả anh chiến sĩ biên phòng cũng hát theo. Xannhikốp đứng dậy và đứng vào hàng ngũ, vai kề vai, hát tiếp bài «Quốc tế ca»
Đấu tranh này là trận cuối cùng
Kết đoàn lại để ngày mai
Họ hát rất to, to hơn bất cứ những lần họ đã từng hát trong đời mình. Họ gào lên từng tiếng, từng lời và đấy là câu trả lời cho mọi lời đề nghị của bọn Đức. Nước mắt trào ra trên từng khuôn mặt nhem nhuốc và hộ không cảm thấy xấu hổ về những giọt nước mặt ấy, đây không phải là thứ nước mắt Bộ chỉ huy Đức mong muốn?
Luôn bị vấp, Plugiơnhikốp chậm rãi mò mẫm theo đường hầm dài dặc ngổn ngang đầy gạch vỡ. Anh luôn dừng lại nhìn vào bóng tối dầy đặc, thè lưỡi liếm mãi đôi môi khô cứng đã nứt nẻ. Sau chỗ rẽ thứ ba sẽ thấy ánh sáng le lói ?" anh đã mang cho đồng chí y sĩ gầy còm có đôi lông mày rậm, khoảng một chục cây nến nhặt được trong nhà ăn bị phá sập. Thỉnh thoảng anh lại vấp ngã và mỗi lần như vậy, anh lại lo sợ giữ chặt lấy bi đông. Vì trong bi đông hiện giờ có một thứ vô cùng quý giá so với những thứ anh có thể kiếm được ?" đó là khoảng hơn nửa cốc nước đục ngầu, tanh lợm mùi bùn. Cứ mỗi bước đi, nước lại sóng sánh kêu òng ọc và anh luôn cảm thấy khát cháy cổ, muốn uống ào một ngụm, nhưng cũng hiểu mình không có quyền uống ngụm nước ấy.
Để dễ quên những giọt nước đang òng ọc trong bi đông, anh thầm nhẩm tính mấy ngày qua. Anh chỉ có thể nhớ được ba ngày đêm chiến đấu phòng ngự đầu tiên, còn những ngày sau đó mờ lẫn với những trận bom, những trận đột kích, những trận giáp chiến, những loạt súng, những lúc lang thang mò mẫm dưới hầm, những cuộc vật lộn ngắn ngủi với địch và những phút nghỉ ngơi, ngất lịm ngắn ngủi tưởng như đã chết hẳn. Và sự khát kháo được uống cứ dai dẳng bám lấy anh, giày vò anh ngay cả trong những giấc ngủ chập chờn.
Họ bận rộn thu xếp sao cho chính trị viên có được một chỗ thuận tiện nhất để đối phó khi quân Đức xuất hiện ở bất cứ phía nào. Chính trị viên giục họ chạy, và họ chạy qua gian phòng đổ nát có những lỗ hổng do đạn trái phá bắn trúng, choán hết những cửa sổ. Họ nghe thấy tiếng súng và một tiếng nổ phía sau. Đấy là trận chiến đầu cuối cùng của chính trị viên, để tạo cho họ những giây phút thật quý giá. Vì vậy họ chạy thoát và ngay hôm ấy đã sát nhập với lực lượng ta đi qua những căn gác thượng . Một lần nữa, Xannhikốp lại vui sướng trước sự may mắn ấy.
Họ đã đến được chỗ người mình, nhưng không có nước và đạn, chỉ có năm thùng lựu đạn không kíp nổ. Vì vậy, ban đêm họ lọt ra ngoài tìm diệt bọn Đức, càu nhàu và nguyền rủa giữa những góc tường chật chội và giữa những lỗ châu mai trong pháo đài, tiêu diệt bọn ĐỨc bằng báng súng, bằng lưỡi lê hoặc bằng dao găm. Ban ngày họ bẻ gãy cuộc các tiến công bằng mọi thứ vũ khĩ thu lượm được. Họ bò ra bờ sông lấy nước và không thể cúi đầu xuống được. Những người không may mắn bị bắn gục, mặt úp xuống cái vỏ đồ hộp như cố uống lấy hớp nước trước khi chết. Nhưng những người may mắn thì không có quyền uống ngụm nước nào.
Còn ban ngày, từ lúc mặt trời mọc đến khi mặt trời lặn, hết tiếng bom lại đến tiếng súng, tiếng súng ngừng lại đến tiếng bom. Và nếu tiếng gầm rú của bom đạn tạm yên cho chốc lát thì cái giọng nước ngoài xa lạ, cứng quắc qua cái loa phóng thanh lại ngân lên, đề nghị họ đình chỉ hành động chống cự, hứa cho một giờ hoặc một giờ rưỡi để suy nghĩ rồi lại tiếp tục giày vò tâm can họ bằng những bài hát quen thuộc. Họ lắng nghe những tiếng hát và tiếng kêu khóc thầm lặng của những đứa trẻ đang chết dần vì khát.
Tiếp đến mệnh lệnh phá vây được truyền đến, họ được cung cấp đạn dược và thậm chí cả kíp nổ cho lựu đạn nữa. Họ - tất cả ba người ?" đã tiến công dọc theo cầu và khi đã vượt được gần nửa cầu thì bọn Đức bắn trả lại bằng cả sáu khẩu súng máy chỉ cách họ hai mươi bước. Một lần nữa Plugiơnhikốp lại gặp may, anh nhảy qua hàng rào bò ra sông Mukhavét, uống nước thoả thích rồi bò về với đồng đội. Sau đấy, anh lại bò trở lại cầu vì anh chiến sĩ biên phòng Đênhisich bị kẹt ở đấy, anh ở thành phố Gômen, đường phố Các Mác, số nhà 112, phòng 9. Còn Xannhikốp đã thoát khỏi nguy hiểm và sau đó có tiếng cậu ta reo la trong vòm hầm xây cuốn :
- Tớ gặp may các cậu ạ! Chắc người nào đó đang cầu nguyện cho tớ! Có lẽ bà tớ hay đến nhà thờ thì phải!
Nhưng tất cả các việc đó xảy ra lúc nào? Trước hay sau khi có quyết định phụ nữ và trẻ em ra hàng? Họ bò qua các lỗ hổng để ra mảnh sân chói chang ánh nắng, người gầy gò, bẩn thỉu, nửa người để trần vì áo dài đã phải xé ra để băng bó. Trẻ con không đi được nên cánh phụ nữ phải bế, họ thận trọng đi quanh những xác chết chưa được chôn cất và nhìn kỹ từng xác một - vì những xác người này đã trương lên và đã bị bom đạn băm vằm nhiều lần không tài nào nhận ra được ?" và rất có thể đây là chồng, là cha hoặc là anh em của họ. Pháo đài đứng bất động bên những lỗ châu mai với những giọt nước mắt không hổ thẹn, và lần đầu tiên, bọn Đức đứng phơi mặt một cách ung dung bên bờ sông.
Việc ấy xảy ra từ bao giờ? Trước hay sau những ý đồ chọc thủng vòng vây bị thất bại? Trước đó hay sau đó? Plugiơnhikốp rất muốn nhớ lại nhưng không tài nào nhớ được. Anh không thể nhớ được gì nữa.
Plugiơnhikốp hy vọng trông thấy ánh sáng yếu ớt của một ngọn nến, nhưng chưa nhìn thấy gì và chưa đến được chỗ rẽ, thì đột nhiên anh nghe thấy tiếng người rên. Mặc dầu tiếng bom vẫn nổ vang, hai tai đang bị ù và thính giác chưa hoàn toàn trở lại bình thường, những tiếng lên vẫn lọt đến được tai anh, nghe rền rĩ, khàn khàn, thậm chí không còn là tiếng người rên mà là tiếng gào rất rõ và có sức vang. Anh chiến sĩ bị bỏng nặng đang la hét: hôm trước máy bay Đức ném những thùng xăng đặc xuống trận địa và cái chất cháy nóng bỏng ấy đã dính vào người anh chiến sĩ Hồng quân. Chính Plugiơnhikốp đã bế anh ta xuống hầm vì lúc đó anh đang ở ngay cạnh, anh cũng bị bỏng nhưng không nặng, còn anh chiến sĩ thì ngay lúc đầu đã kêu gào, và có lẽ vẫn kêu gào cho tới giờ.
Nhưng không phải chỉ có tiếng rên rỉ của một người, Plugiơnhikốp càng đến gần căn hầm tối mò và xa xôi, nơi ẩn náu của tất cả những con người hầu như tuyệt vọng, tiếng kêu la càng rõ ràng và mạnh mẽ hơn. Ở đây còn có cả những người đang chờ chết, bụng bị thủng, chân tay bị gãy, xương sọ bị vỡ toác, mà phương tiện để chạy chữa duy nhất là rượu Đức và đôi bàn tay của người y sĩ lầm lì với nước da nhăn nheo, bì bì như da voi vì bị khát và đói. Chẳng ai ra khỏi đây được - trừ những người đã tắt thở, nhưng vài ngày gần đây người ta cũng không thể khiêng xác họ ra ngoài được vì không còn người, không còn thời gian, không còn sức lực.
- Không có nước à?
Ông y sĩ không hỏi nước cho mình, vì ở đây, trong căn hầm ngầm có những người đang sắp chết nằm lẫn giữa những xác chết này mà đòi một hớp nước cho riêng mình là một tội ác. Vì vậy, ông y sĩ đang chết dần chết mòn vì khát ấy không dám đòi nước uống.
- Không ?" Plugiơnhikốp nói dối - Rượu vodka đấy.
Anh đã tự mò đi lấy nước ngay trong trận ném bom buổi sáng. Bò được đến bờ sông, tai anh bị điếc đặc vì tiếng nổ và tiếng vang của mảnh đạn văng vào mũ sắt. Không kịp nhìn xem mình đã lấy được bao nhiêu nước vào trong bi đông. Anh đã mang cái của quý duy nhất này về đây cho Đênhisich và do thế anh phải nói dối.
- Anh ấy còn sống ?" ông y sĩ nói.
Ngồi gần lối ra vào và bên chiếc hòm cắm cây nến đang leo lét cháy, ông khẩn trương cắt chiếc áo quân phục thô đã sờn rách ra thành những dải băng dài, dầu sao cũng phải thay băng cho những người còn sống.
Plugiơnhikốp đưa ông ba điếu thuốc lá Đức. Ông chộp ngay nhưng không sao châm nổi để hút, điếu thuốc cứ chập chờn bên ngọn lửa vì tay ông run lẩy bẩy, còn người ông thì lắc lư, chao đảo mà vẫn chưa hay la mình không còn tự chủ được.
Ánh nến chỉ hơi lập loè trong căn hầm ngột ngạt, nồng nặc mùi hôi thối và đầy tiếng kêu rên đau đớn. Ngọn nến lúc thì lụi đi chỉ còn là một sợi bấc sắp tàn, lúc lại đột nhiên bùng cao lên để sau đó lại mờ đi nhưng nó vẫn cháy, vẫn tồn tại. Ngọn nến vẫn cháy và không muốn bị lụi tàn. Nhìn nó không hiểu sao Plugiơnhikốp lại liên tưởng đến pháo đài. Anh nói:
- Đã có lệnh cho rút. Ai có thể rút thì cứ việc rút.
- Anh từ biệt chúng tôi đấy hẳn? ?" Ông y sĩ chậm chạp quay người lại, tựa hồ như mọi cử động đều làm ông đau đớn, ông nhìn anh với con mắt ngây dại không còn sinh khí ?" Không được nói với họ như thế. Không cần thiết.
- Tôi hiểu.
- Anh hiểu? ?" ông y sĩ gật gù ?" Anh chả hiểu gì hết. Chả hiểu gì hết. Nếu hiểu anh đã chẳng nói với tôi câu vừa rồi.
u?c netwalker s?a vo 23:09 ngy 18/12/2004

- Mệnh lệnh này cũng dính líu đến ông cơ mà
- Còn họ? ?" Ông y sĩ hất đầu về phía căn hầm tối đen - Chả lẽ lấy gạch lấp họ đi chăng? Thậm chí chả còn đạn để bắn họ chết hẳn, chả có gì làm cho họ chết hẳn. Điều này thì anh hiểu chứ? Chính họ mới liên quan đến tôi. Còn mệnh lệnh? Các loại mệnh lệnh đều không dính líu đến tôi nữa. Tôi tự đề ra cho mình một mệnh lệnh khắc nghiệt nhất ?" Ông im lặng, trở nên khó hiểu, đôi mắt ánh lên trong khoảnh khắc - Đấy, nếu như mỗi người lính, mỗi chiến sĩ, anh hiểu không, đều tự đề ra cho mình một mệnh lệnh và nghiêm chỉnh chấp hành thì bọn Đức sẽ bị bóp chết. Sẽ bị bóp chết! Và chiến tranh cũng sẽ bị bóp chết. Chiến tranh sẽ kết thúc, nhất định lúc đó sẽ chấm dứt.
Ông lại im lặng, người co dúm lại, đôi môi khô khốc rít từng hơi thuốc. Plugiơnhikốp đứng lặng thinh bên cạnh, anh rút trong túi ra một miếng bít cốt cắn dở và đặt xuống cạnh cây nến rồi chậm chạp bước qua những bóng người đang rên la cũng những xác đã vĩnh viễn lặng thinh, đi sâu vào bóng tối dày đặc của căn hầm.
Đênhisich nằm bất động, hai mắt nhắm nghiền, ngực quấn đầy giẻ bẩn thỉu thấm máu, đang phập phồng theo từng nhịp thở nặng nề. Plugiơnhikốp định ngồi xuống cạnh nhưng bên anh ta la liệt những thương binh khác, nên anh chỉ có thể ngồi xổm được thôi. Ngồi như vậy quả rất khó khăn cho anh vì lưng anh vốn đã đau nhừ do gạch ngói đè lên.
- Cậu nằm bên cạnh đã được chuyển đi ?" Đênhisich nói, mắt vẫn nhắm nghiền - cậu ấy chết từ hôm qua.
Khó khăn lắm Plugiơnhikốp mới xoay trở được cơ thể đau nhừ. Cố chống cánh tay cứng đờ như gỗ xuống nền gạch, và ngồi bệt xuống bên cạnh anh, thận trọng tháo chiếc bi đông ra khỏi thắt lưng. Đênhisich giơ tay nhưng lại kìm được ngay:
- Còn cậu?
- Mình chưa bị thương
Chiếc bi đông kêu ọc ạch và ngay lập tức, giữa căn hầm tối tăm, mọi người cùng cựa quậy, có người bò qua những người sống và trườn cả lên những người chết để tới chỗ anh, có người túm lấy anh, cố lay kéo hoặc đập vào vai anh. Vừa cúi người che đỡ cho anh bạn biên phòng, Plugiơnhikốp vừa thì thầm giục:
- Uống đi! Uống đi Vôlôđia! Uống đi!
Căn hầm như náo động hẳn lên, tiếng rên rỉ, tiếng gào thét như ùn cả về chỗ có nước, và từ trong bóng tối, hàng chục cánh tay khẳng khiu trong rất đáng sợ, đang run rẩy vươn ra. Và người ta chỉ còn nghe thấy một thứ giọng khàn khàn ghê rợn:
- Nước, nư-ơ-ớc!?
- Không có nước! ?" Plugiơnhikốp kêu to ?" Anh em ơi, các đồng chí ơi, không có nước đâu.
- Nư-ơ-ớc!? - những cổ họng khô cháy cùng gào lên. Có người đã khóc hoặc chửi rủa, những cánh tay vẫn giơ ra nắm lấy vai Plugiơnhikốp, nắm lấy đai đeo kiếm và túm chặt lấy tấm áo đẫm mồ hôi của anh.
- Các đồng chí ơi, tối nay tôi sẽ đi lấy nước! ?" Plugiơnhikốp lại kêu to - Tối nay. Còn bây giờ thì không nhấc nổi đầu được nữa! Nào, uống đi, Vôlôđia, uống đi!?
Cả căn hầm lặng đi giây lát, và trong khoảnh khắc im ắng ấy, mọi người đều lắng nghe anh lính biên phòng khó khăn nuốt từng ngụm nước. Chiếc bi đông rỗng không rơi cục xuống nền hầm, và tiếng khóc, tiếng gào, tiếng nức nở lại rộ lên.
- Như vậy, là mình sống được đến mai ?" Đênhisich bỗng nói, hàm răng anh hơi hé lộ nụ cười yếu ớt ?" Mình tưởng chỉ sống được đến hôm nay, nhưng bây giờ thì đến mai. Trước chiến tranh, mình làm việc ở hội trợ giúp phát triển đường thuỷ và bảo vệ sự sống của con người trên đường thuỷ. Suốt ngày mình dầm dưới nước. Dòng sông quê mình chảy xiết lắm. Vậy là cậu đã được uống thoả thê ?" Anh im lặng ?" Như vậy là đến mai? Bây giờ là ban ngày hay ban đêm?
- Ban ngày ?" Plugiơnhikốp đáp - Bọn Đức lại đang kêu gọi, thuyết phục.
- Thuyết phục? ?" Đênhisich cười gằn - Thuyết phục, lại thế nữa cơ à? Chúng đã giết hàng trăm lần - giờ lại còn thuyết phục? Thuyết phục những người đã chết! Nghĩa là chúng mình ở đây cũng không vô ích, đúng không? ?" anh đột nhiên chống tay ngồi dậy và hét to trong bóng tối: - Đừng chửi rủa tôi vì một ngụm nước, các bạn ạ! Tất cả chỉ vẻn vẹn có một ngụm thôi, chẳng có gì mà chia sẻ. Các bạn có nghe thấy không? Bọn Đức đang năn nỉ? Chúng nó đang van xin?
Anh ho sặc sụa trong nỗi nặng nhọc, một dòng máu trào ra và sủi bọt trên khoé miệng. Trong hầm ngầm lại lặng thinh chỉ còn tiếng kêu la của người chiến sĩ bị bỏng nặng. Từ trong bóng tối, tiếng ai đó vọng lên:
- Người anh em tha lỗi cho chúng tôi. Hãy tha lỗi cho chúng tôi. Ở trên ấy ra sao?
- Ở trên ấy ra sao ư? ?" Plugiơnhikốp lúng túng hỏi lại, và cố nghĩ xem nên trả lời như thế nào ?" Chúng ta vẫn giữ vững. Đã có đạn. Đúng thế. Sáng nay máy bay ta xuất hiện. Chín chiếc! Họ lượn trên đầu ba vòng. Nghĩa là họ đã biết về chúng ta, họ đã biết! Có lẽ họ bay trinh sát để chuẩn bị cho cuộc phá vây?
Thật ra, chẳng có chiếc máy bay nào xuất hiện, cũng chẳng có ai nhắc tới chuyện phá vây hoặc biết rõ ở miền cực tây của đất nước, một vùng nằm sâu trong hậu phương của quân Đức này, có ngôi thành cổ đang thấm máu. Nhưng Plugiơnhikốp nói dối, vẫn tin chắc là quân ta đã biết, đã hiểu và sẽ đến. Nhất định họ sẽ đến vào một lúc nào đó
- Quân ta sẽ đến ?" anh nói tiếp, cảm thấy nước mắt mằn mặn trong cổ họng, tự nhiên trào lên nỗi sợ hãi rằng mọi người trong hầm ngầm sẽ biết được sự thật, sẽ hiểu rõ được tất cả - Nhất định quân ta sẽ đến và sẽ tiến xa hơn. Họ sẽ đánh tới tận Berlin và sẽ treo cổ Hitler lên chiếc cột cao nhất.
- Treo cổ thì còn nhẹ - có tiếng ai nói - Cứ bắt nó nhịn khát hai tuần liền, không cho uống một giọt nước nào cả.
- Phải vất nó vào nước sôi?
- Thôi, dẹp chuyện ấy lại - người vừa xin lỗi lúc nãy lại lên tiếng ?" Hãy cố giữ đến lúc quân ta tới. Phải cố giữ đến lúc ấy. Phải sống đến lúc ấy. Và hãy nói với họ, ở đây, anh em chúng tôi? - Anh đột nhiên im bặt rồi cứ nhắc đi nhắc lại mãi một tiếng duy nhất mà người sắp chết muốn nói với người đang sống.
- Đã chết không chịu nhục nhã - một giọng nói trẻ trung nhắc nhở, tuy khẽ nhưng rất rõ.
Mọi người lại im lặng, sự im lặng chứa đừng niềm tự hào khắc nghiệt của những con người không chịu khuất phục trước ranh giới giữa người sống và người chết. Plugiơnhikốp cũng ngồi im, anh không cảm thấy những giọt nước mắt đang từ từ lăn trên khuôn mặt nhem nhuốc đã có những sợi râu lởm chởm của mình.
- Kôlia ?" Đênhisich giật tay áo anh ?" Mình không cần xin gì cả: đạn bây giờ rất quý. Chỉ xin cậu đưa mình ra khỏi đây, Kôlia. Cậu đừng có nghĩ ngợi gì nữa, mình sẽ đi được, mình cảm thấy đi được mà. Mai mình mới chết, còn bây giờ mình vẫn còn đủ sức. Xin cậu hãy giúp mình một tay được chứ? Mình muốn thấy ánh nắng, Kôlia.
- Không được. Trên ấy chúng ném bom suốt ngày. Cậu không lên được đâu.
- Lên được, mình lên được mà ?" anh lính biên phòng thủ thỉ - Mình van cậu, Kôlia. Mình không định nói ra nhưng bây giờ mình sẽ nói. Kôlia, những viên đạn ấy là bắn vào cậu, đồng chí trung uý, vào cậu, Kôlia, đây là viên đạn của cậu đưa đấy. Vậy cậu hãy dìu mình lên chỗ sáng, chỉ thế thôi. Thậm chí mình sẽ không xin cậu nước đâu. Mình vẫn đủ sức. Mình muốn thấy ánh sáng, cậu hiểu chưa? Mình muốn thấy ánh sáng ban ngày của mình.
Nhờ Plugiơnhikốp đỡ, anh lính biên phòng đứng dậy một cách khó khăn. Anh cố nén, hai tay run rẩy quờ quạng giữ tiếng thở khò khè qua hàm răng nghiến chặt. Nhưng anh cố đứng dậy và tự bước ra phía cửa: Plugiơnhikốp chỉ dìu anh khi phải bước qua các chiến sĩ nằm lộn xộn trên nền hầm.
Vẫn ngồi ở tư thế lúc này, ông y sĩ miệt mài, xé những bộ quần áo của tử sĩ thành những dải băng. Ngọn nến vẫn sáng lập loè như chính nó đang thoi thóp trong cảnh mờ ảo đầy mùi hôi thối, chết chóc, và mẩu bánh bít cốt vẫn nằm nguyên bên cạnh cây nến.
Họ lần mò một cách chậm chạp và luôn dừng lại nghỉ lấy sức. Đênhisich thở hổn hển, chỗ vết thương ở ngực anh ta như đang rạo rực. Lúc lúc anh ta phải dừng lại, lẩy bẩy đưa tay lau dòng nước bọt hồng hồng ứa ra khoé miệng. Plugiơnhikốp dìu anh ngồi vào bậc thềm lên xuống. Đênhisich dựa người sát tường, mắt nhắm lại và im lặng ?" anh ta đang lấy lại sức.
Có một lần anh hỏi:
- Xannhikốp còn sống chứ?
- Còn sống.
- Cậu ấy gặp may đấy ?" anh lính biên phòng thốt lên, không hề có ý ghen tị mà chỉ đánh giá một sự thật - cậu ấy vẫn đi lấy nước chứ?
- Phải ?" Plugiơnhikốp im lặng suy nghĩ xem có nên nói rõ sự thật không ?" Này, Vôlôđia. Tất cả chúng ta đã được lệnh rút lui. Ai đi đâu được thì cứ đi.
- Đi như thế nào?
- Chia từng nhóm nhỏ rút khỏi pháo đài vào rừng.
- Tôi hiểu ?" Đênhisich khẽ thở dài ?" Như vậy là phải từ biệt pháo đài cổ. Biết làm sao bây giờ, cũng đúng thôi: ở đây như ở trong bọc ấy.
- cậu cho rút như vậy là đúng à?
Đênhisich im lặng hồi lâu. Giọt nước mắt từ từ lăn ra khỏi khoé mắt và rơi xuống gò má hốc hác lởm chởm râu.
- Kôlia, cậu hãy đi với Xannhikốp.
Plugiơnhikốp lặng lẽ gật đầu, tỏ vẻ đồng ý. Anh định nói nếu không có những khẩu súng máy ở trên cầu thì nhất định anh sẽ đi với Đênhisich, nhưng anh đã không nói vậy.
Anh để Đênhisich trong gian hầm vắng vẻ và trống trải. Anh ta ngồi bệt xuống nền gạch và áp mặt vào lỗ thông hơi, nơi hiện rõ một mảng trời xám, mờ khói.
- Chúng mình không mang theo áo capốt rồi. Mình trong thấy một chiếc ở chỗ ông y sĩ.
- Không cần.
- Mình sẽ mang lên. Chờ yên yên cái đã.
- Ừ, phải đấy.
Plugiơnhikốp lại nhìn đôi mắt đờ dại đầy xa lạ của anh lính biên phòng và bước ra khỏi hầm. Chỉ còn phải vòng qua một góc tường rồi đi lên tầng trên theo một đường cầu thang ngổn ngang gạch vỡ. Ở trên ấy vẫn có những người có khả năng cầm súng do đại uý pháo binh, người mà Plugiơnhikốp chưa hề quen biết, tập hợp lại sau trận tấn công đêm qua và đang cố thủ trên ấy.
Nhưng anh chưa đến được chỗ rẽ thì ngay trên đầu anh vang lên tiếng nổ. Vôi vữa rơi ào ào xuống vai, xuống mũ và một luồng sức ép từ sau góc tường dội xộc vào, cuốn theo bụi đất mù mịt và mùi thuốc nổ sặc sụa của quân Đức.
Gạch đổ ào ào, mái trần rung chuyển, nhưng Plugiơnhikốp đã kịp chạy ra khỏi màn khói dày đặc khét lẹt, và vừa vấp ngã, vừa bò qua đống gạch vỡ. Đâu đó vẫn rộ lên từng loạt tiểu liên. Trong đám khói dày đặc, lấp loáng những chớp lửa chói mắt của các loại súng. Cánh tay của một người nào đó từ trong bóng tố thò ra nắm lấy cái đai đeo của anh, kéo anh đến chỗ cửa sổ. Plugiơnhikốp lập tức trông thấy khuôn mặt nhem nhuốc bẩn thỉu của Xannhikốp hiện ra trước mắt mình:
- Bọn súc sinh đã phá hầm! Chúng nó đánh sập tường rồi!
- Đại uý đâu? ?" Plugiơnhikốp bật dậy - cậu có thấy đại uý đâu không?
Vừa la hét, Xannhikốp vừa căm hờn bắn liền mấy loạt ngắn vào chiếc cửa sổ đã bị phá tung. Trong màn khói bụi, thấp thoáng những bóng người. Sấm sét và hàng loạt chớp lửa toé lên. Plugiơnhikốp chạy vọt lên tầng một đang chìm trong khói bụi, vấp phải một người đang lồm cồm kéo lê đối chân bị thương được cuốn trong đôi xà cạp đầy máu me. Anh ta ngã vì vướng phải đối xà cạp và khi anh ta đứng dậy thì nhận ra ngay đó là đại uý pháo binh. Ông ta ngồi xuống cạnh tường, hai mắt nhắm nghiền và những giọt nước mắt chảy xuống khuôn mặt thấm đầy máu.
- Tôi không trông thấy gì cả! - ông hét vang ?" Sao tôi không trông thấy gì cả thế này? Trung uý đâu?
- Tôi đây ?" Plugiơnhikốp quỳ trước mặt người chỉ huy mù, mặt ông bị cháy hết lông mày, có vẻ như sưng tấy lên, còn râu ông cũng bị cháy xoăn lại ?" Tôi đây, đồng chí đại úy. Tôi đang ở trước mặt đồng chí đây.
- Tiếp đạn, trung uý! Lấy ở đâu thì tuỳ anh, nhưng phải lấy thêm đạn! Tôi không trông thấy gì cả, không trông thấy cái quái quỉ gì cả!
- Tôi sẽ đi lấy đạn ?" Plugiơnhikốp nói.
- Khoan! Hãy đặt tôi nằm sau khẩu tiểu liên. Đặt tôi vào sau khẩu súng máy!?
Ông quò quạng tìm Plugiơnhikốp. Plugiơnhikốp vội nắm lấy đôi tay run rẩy, luống cuống ấy và không hiểu sao anh còn áp chặt chúng vào ngực mình.
- Đây, tôi đây! Tôi đây!
- Hết rồi - đột nhiên đại uý khẽ cất giọng bình thản, và sờ soạng lên người anh ?" mình hỏng mắt rồi. Hỏng rồi. Đạn muốn lấy đâu tuỳ ý. Tôi hạ lệnh, anh phải tìm bằng được đạn về đây.
Ông buông tay và xoa xoa khuôn mặt ứơt đẫm nước mắt. Sau đó, ông đưa tay phải vào bao súng một cách thành thục.
- Anh còn ở đây chứ, trung uý?
- Tôi còn ở đây.
- Hãy chôn các giấy tờ hộ tôi - Đại uý rút khẩu súng lục ra, quờ bật chốt hãm, tay ông không run nữa - Khẩu súng này, anh giữ lấy: còn bảy viên đạn.
Ông đưa khẩu súng lên, gí miệng vào đầu mấy lần nhưng đều trệch
- Đồng chí đại uý! ?" Plugiơnhikốp hốt hoảng kêu lên.
- Không được kêu!?
Đột nhiên đại uý đút miệng súng vào mồm và bấm cò. Tiếng nổ làm Plugiơnhikốp váng óc xuyên thủng và hất đầu đại uý đập vào tường. Ông đau đớn, quằn quại, rồi ngã lăn xuống nền gạch.
- Đã chết rồi.
Plugiơnhikốp giật mình liếc nhìn và thấy anh trung sĩ đã đứng ngay bên cạnh.
- Chúng ta đã đánh lui được chúng rồi ?" trung sĩ nói ?" tôi chưa kịp báo cáo, tiếc thật!
Mãi đến giờ Plugiơnhikốp mới biết cuộc pháo kích đã ngừng. Khói bụi tan dần, mảng tường vỡ và khung cửa sổ bị phá đã hiện rõ, có mấy chiến sĩ đang đứng ở đấy.
- Còn ba băng đạn tròn ?" trung sĩ báo cáo ?" Chúng nó xông vào một lần nữa là hết.
- Tôi sẽ đi tìm đạn.
Plugiơnhikốp rút khẩu súng lục nặng chịch ra khỏi bàn tay còn nóng ấm của đại uý và đút vào túi. Anh vừa đứng dậy, vừa nói:
- Anh hãy chôn hết giấy tờ của đồng chí ấy đi. Đồng chí ấy yêu cầu đấy. Tôi sẽ đi kiếm đạn, ngay hôm nay, tôi sẽ tìm được đạn.
Anh bước đến bên cửa sổ, nơi anh đã chia tay với anh chang Xannhikốp luôn luôn gặp may.
Chỗ cửa không còn ai nữa, Plugiơnhikốp mệt mỏi ngồi xẹp xuống nền gạch. Anh không bị chết trong trận bắn phá, không đánh bật được cuộc tấn công của quân Đức, nhưng anh vẫn cảm thấy mình mệt lử. Dầu sao cảm giác ấy vẫn dai dẳng bám lấy anh. Nhiều lần anh đã bị choáng, bị điếc, bị vùi, bị nghẹt thở vì khói, vì thuốc súng.