Thằng Bờm có cái quạt mo...

Thằng Bờm có cái quạt mo...

Văn Lang làng cười

Làng Văn Lang, xã Văn Lương, Tam Nông, Phú Thọ là làng cổ có lịch sử mấy nghìn năm, một trong những cái nôi của văn hóa Việt Nam. Làng còn "nổi tiếng" bởi có kho truyện cười dân gian phong phú.

Theo thần tích của làng, từ thời Hùng Vương thứ mười tám, một hôm các Quan Lang đi qua thấy phong cảnh nơi đây đẹp đẽ, đất tốt, đã khai dân lập ấp nên làng Văn Lang. Tên làng đặt theo tên nước Việt lúc ấy. Những câu chuyện về cuộc sống, sinh hoạt của người Văn Lang được gom góp lại trở thành kho truyện cười độc đáo. Củ sắn dắt vào cạp quần về đến nhà đã bở tung, rau dền to cao đến mức leo lên nhìn thấy cột cờ Hà Nội. Tự trào đến mức ấy, có lẽ chỉ có con người Văn Lang thôi.

Người dân Văn Lang, bằng trí thông minh và sự hài hước của mình đã khéo léo chuyển hóa những đề tài tưởng như rất đời thường, không có gì đáng nói là chuyện sắn, khoai... trở thành hấp dẫn, bởi thủ pháp gây cười bằng cách phóng đại, cách kết thúc bất ngờ, lời kể chuyện bằng ngôn ngữ đặc trưng, ngôn bản (giọng nói hơi nặng, khó nghe, đôi khi lại ề à, kéo dài phía cuối và hơi tưng tửng), rồi cách chọn môi trường diễn xướng, không gian nghệ thuật dân gian...

Câu ca dao "Văn Lang cả làng nói trạng" hay "Văn Lang cả làng nói khoác" từ đó xuất hiện ý chỉ nét văn hóa đặc trưng của một vùng quê văn hiến lưu giữ qua nghìn đời.

Sắn qua đường 24
Chị nông dân nọ say sưa kể: Hôm ấy, trên con đường từ rừng về nhà bỗng thấy con đường 24A (con đường từ Cổ Tuyết, Tam Nông đi Cẩm Khê) bị nứt ngang. Tiện có cuốc, có dao, đào theo đường nứt, em được một củ sắn vừa to vừa dài. To thường thường thôi. Nó nhỉnh hơn bắp đùi em nhưng dài thì còn phải nói: Đầu chồi thì ở đầu Văn Lang mà đuôi nó thì ở tận làng Cổ Tuyết. Củ sắn to dài là thế nhưng sơ ý, lúc đào chẳng may nó bị gãy, vỡ ra làm nhiều khúc, cầm ở tay chẳng hết, em đành giắt vào cạp váy. Về đến nhà, sắn nhét ở cạp váy không ngờ đã nở tung, nứt nở như quả dưa bở và thơm thì thơm lạ thơm lùng. Thật em chẳng dám nói ngoa. Quả lê thơm đủ năm mùi, còn đằng này thì ối là mùi...

Chó còn mừng nữa tao!
Một anh chàng lười biếng giả cách ốm, mệt nằm nhà. Nhưng chị vợ vừa đi làm, anh ta đã vùng dậy rang ngô chén. Ngô vừa chín tới đã thấy tiếng vợ nheo nhéo gọi cổng, thì ra vì vội chị vợ bỏ quên cái nón nên quay về lấy. Bí quá, anh chồng đổ tất ngô đang nóng vào túi quần. Bỏng quá, anh chàng vừa chạy ra mở cổng vừa nhảy tâng tâng. Chị vợ thấy lạ bèn hỏi: ?oPhải gió hay sao mà cứ nhảy cẫng lên thế??. Anh chàng nhăn nhở cười: ?oHay chửa, thấy ****** về, chó còn mừng nữa tao?!.

Cụ TRẦN VĂN THUỘC kể

Đĩa lưỡi chuột
- Tối qua làm thịt gà, chả là nhà em có giỗ. Công việc cứ tíu ta tíu tít. Mổ gà xong, em để quên con dao dính tiết trên cái đĩa không rửa. Thế mà sáng nay tìm đĩa thì đã thấy đầy một đĩa lưỡi chuột.
Chị hàng xóm ngạc nhiên:
- Lưỡi chuột à? Lạ nhỉ!
Chị kia gật đầu:
- Ừ, chắc đêm qua cả bầu đàn thê tử nhà chuột ra liếm tiết gà ở lưỡi dao đều bị đứt lưỡi, nên đĩa mới đầy như thế.
Chị ra chợ sắm con dao về làm thịt gà. Sáng hôm sau sang khoe với hàng xóm như vậy

Con gà đậu gãy văng thành ngạnh
Một đêm vào khoảng canh ba, một anh nông dân giật mình tỉnh dậy vì có tiếng gà gáy lạ ò ó, ò o.. ó, ò, o...
Tiếng gà gáy vừa to vừa giẳng. Tiếp theo tiếng gà gáy là tiếng đổ ầm, ầm và tiếng chạy huỳnh huỵch...
Thấy sự lạ, anh nông dân vùng dậy, đốt đuốc đi về phía tiếng động. Một hiện tượng lạ làm anh phải kinh ngạc: Cái văng chuồng trâu bằng "thành ngạnh"(1) vừa dẻo lại vừa dai, lại chắc là thế bỗng nhiên bị gãy làm đôi.
Ở gần đó chỉ có con gà trống mới sấc, mào cao, đỏ như màu cờ, bộ lông màu tím, bước đi oai vệ nhưng chừng như vẫn còn bàng hoàng, hốt hoảng vì cái tội dướn cổ gáy, chân đạp mạnh làm gãy cái văng thành ngạnh nổi tiếng này.
Hiểu rõ sự tình, anh nông dân tuy bực mình vì mất giấc ngủ ngon nhưng hình như cũng rất đỗi tự hào vì có được con gà trống nhất vùng.

Tổ ong rừng
Rừng làng em có nhiều ong. Ngày nào ong cũng kéo đàn sà xuống rãnh nước nhà em hút nước. Con lấy nước nhạt, con lấy nước mặn. Biết chắc trong rừng có ong làm mật. Thế là theo hướng ong bay, tìm vào rừng, nhà em gặp ngay một tổ ong. Tổ ong to vừa bằng cái tải lớn. Tiến lại gần tổ, nhà em bảo tiếng ong vỗ cánh làm ù đặc cả hai tai.
Chắc là tổ ong mật, nhà em đốt mùn rơm hun khói đuổi ong. Ong vù vù bay đi. Nhà em leo lên, lia con dao bẩy dài có đến gần một thước vào tổ mà vẫn chưa hết chiều ngang. Mật tuôn ra, đựng vào hai lá cây rừng không hết. Trên đường về lá bị rách, mật ong chảy tràn ra đất, nhà em chỉ vét mật văng mà đọng còn được hai chục lít.
CHÂU NHỊ kể

Tây nói khoác
Có 2 ông bạn lâu ngày gặp nhau
Một ông kể: ở chỗ tao nóng kinh khủng, kem bỏ ra ăn không kịp chảy nuớc
Ông bạn kia hỏi: sao lại thế
- Ờ thì nóng quá, nước vừa chảy ra đã bốc hơi hết còn gì?
Ông bạn này tức quá bèn nói:
- Ăn thua gì, ở chỗ tao trời lạnh đến nỗi đi đái phải mang theo búa.
_ ????? Thế là thế nào ?
- Thì lạnh quá, vừa đái ra nước đã đóng băng cứng lại rồi, phải lấy búa mà đạp chứ còn gì ?

Con mà nói sai
Một thầy Lý nọ nổi tiếng hách dịch, một hôm thầy xách tay thước đi đốc sưu, theo sau là mấy anh tuần phiên. Đến một nhà nọ, thầy Lý khua tay thước lên giọng nạt nộ chủ nhà:
- Chị kia, chồng chị phải nộp một suất sưu, sao cứ nay khất, mai khất mãi thế? Việc quan mà chị cứ làm như việc nhà chị ấy. Chồng chị đâu?
Chị chủ nhà khép nép:
- Dạ! Bố thẽm con có việc đi vắng độ dăm bảy ngày ạ.
- Này, đừng vờ vĩnh, chị đừng có kiếm chuyện nói dối quanh. Bảo nó ra trình tôi ngay. Trốn hả, có mà trốn lên trời!
- Trình thầy Lý, quả nhà con đi vắng thật ạ. Con mà nói sai, xin thầy Lý cứ ngậm C... mà nhổ vào mặt con ấy!

Đôi nét về chuyện cười Văn Lang
Truyện cười Phú Thọ là một bộ phận quan trọng trong kho tàng truyện kể dân gian. Truyện cười Văn Lang, truyện ở một làng, "Văn Lang cả làng nói khoác" (nói phét).

Trong kho tàng truyện kể này số lượng ca ngợi sản xuất, thành quả lao động chiếm một mảng khá lớn. Tác giả của truyện cười là nông dân. Tiếng cười thường mộc mạc, dễ hiểu, hồn nhiên, thông minh, láu lỉnh trước những thành quả lao động, trước những cảnh ngộ éo le, tật xấu. Cười để bộc lộ tâm lý lạc quan trước cuộc sống thường nhật, cười tật to, thật thoải mái, thật dữ dội và sau khi cười đầu óc không còn vương vấn, nghĩ suy gì. Trái lại tiếng cười trên, cung bậc của tiếng cười dành cho giai cấp thống trị lại quyết liệt, ít khoan nhượng, cười với mục đích bài xích, loại bỏ.
Còn đấu tranh chống những thói hư tật xấu trong nội bộ nhân dân thái độ thường độ lượng, khoan dung, đả kích nhẹ nhàng. Mỗi mảng mang một màu sắc thái khác nhau.
Tiếng cười độc đáo của Văn Lang bắt nguồn sâu sắc từ chất khôi hài giàu có của truyền thống văn học dân gian. Truyện cười Văn Lang vui và cười là một công trình khuyết danh của đại tập thể dân gian sáng tạo ra nó vì nhu cầu bức thiết của sự sống từ cổ đại tới cận đại. Tiếng cười Văn Lang bồi bổ thêm tinh thần lạc quan từ thời mở nước, dựng nước và nó làm mềm dẻo, bền dai hơn cho cuộc sinh tồn của nhân dân một vùng mở nước, luôn luôn phải vượt lên đầu mọi cái khó.
Có điều đặc biệt của dân làng Văn Lang là giọng nói nghe "nặng" khác hẳn giọng nói của dân quanh vùng: Phát âm thường kéo dài, bỗng lên cao, bỗng hạ hẵng. Chính giọng nói đặc biệt của dân làng Văn Lang làm cho những câu chuyện bình thường qua giọng kể mang nặng thổ âm khác lạ này một tứ duyên thầm. Cũng câu chuyện ấy người làng khác kể thì không gây được tiếng cười nhưng qua những giọng kể với thanh giọng đặc biệt của dân làng Văn Lang thì người quanh vùng phải ôm bụng cười, cười đến chảy nước mắt.
Các truyện đó là: Xôi dẻo, khoai dẻo, sắn qua đường 24, đĩa lưỡi chuột, ăn cá không phải giở mình, cua hay bò, con vện, bưởi rụng chết trâu cà, con gà đậu gãy văng thành ngạnh, cây sim, cây chuối, con đỉa...