Tháng Tư ác liệt (Olivier Todd)

Lầu Năm Góc ở Washington cũng như ở Tư lệnh Bộ chỉ huy hạm đội Thái Bình Dương ở Honolulu, người ta không tự ru ngủ về 1 ảo tưởng nào về những ý định của Hà Nội. Chỉ có những người như Martin mới tin vào việc ngừng bắn.
Không cần phải hỏi ý kiến ông đại sứ, Lầu Năm Góc đã có quyết định căn bản. Khi sân bay Tân Sơn Nhất bị tấn công thì mọi việc di tản bằng máy bay sẽ ngừng lại. Người ta sẽ dùng máy bay trực thăng chở những người chạy trốn ra các tàu biển đậu ở ngoài khơi.
Đây là quyền tối cao của tướng Homer Smith ra lệnh di tản các nhân viên quân sự Mỹ còn ở Sài Gòn, mà không do quyền của Martin quyết định được. Martin không chấop nhận ý nghĩ 1 việc tan vỡ về quân sự. Còn người Pháp giữ thái độ im lặng. Những người Mỹ có ở nguyên tại chỗ không?
Tối 27-4, Eric Von Marbod đã uống nước chè và rượu Cognac ở nhà thống chế Kỳ. Người ta nghe thấy tiếng súng đại bác nổ từ xa và tiếng còi báo động trong thành phố. Kỳ đã hình dung việc tập hợp lại các đơn vị quân đội.
- Chúng ta có thể chiến đấu ở vùng châu thổ đồng bằng sông Cửu Long và có thể cầm cự được trong vài tháng. Chính phủ Mỹ sẽ giúp chúng tôi không phải bằng quân số, mà bằng vũ khí được không?
Von Marbod sầu não bảo Kỳ: Không được. Marbod khuyên Kỳ nên rời khỏi VN cùng với ông ta trong 2 hay 3 ngày nữa. Kỳ có thể ở lại Hoa Kỳ và cần đưa cả gia đình đi ngay lập tức.

Đúng thật là tệ bàn giấy quan liệu vẫn không thay đổi được. Văn phòng thư ký của tổng thống Hoa Kỳ vẫn tin là chính phủ miền Nam VN tiếp tục thay đổi được tình hình, nên đã tuyên bố là: ?oCác cơ quan dân sự sẽ lại làm việc vào ngày 1-5?. Một đồng USD đổi được 4000 đồng của miền Nam VN.
Trước nửa đêm một lúc, có độ 20 viên chức chịu trách nhiệm ở đại sứ quán Mỹ, đã họp với nhau. Người ta phải xem lại danh sách những người VN nhất định phải cho di tản, họ là những người sẽ gặp nguy hiểm khi trường Bắc Việt chiếm được Sài Gòn. Ngay ngày mai phải cho ít ra là 10.000 người di tản. Con số này là không thể được? Vậy thì 2000 người được không? Không biết người ta lấy từ đâu bản danh sách mà CS đã ghi tên những người cần phải thanh toán, có đến 1 triệu người? Mặc dù vậy, người ta vẫn thấy rõ ràng là cần phải cho những người VN đã làm việc với Mỹ, nhất là các nhân viên của CIA, càng phải được di tản. Nhưng còn những người làm việc trong các cơ quan thông tin báo chí vẫn chưa có điều gì được báo trước. Alan Carter lo lắng đến số phận của 150 người VN làm việc cho các cơ quan thông tin, báo chí Mỹ.
Ở Washington cũng như ở Sài Gòn, người ta đã gợi lên 1 cuộc tắm máu. Ở Đà Nẵng hình như các nhân viên cảnh sát đều bị chặt đầu. Còn ở Ban Mê Thuột, các viên chức đều bị xử bắn. Đó đây còn có những sỹ quan miền Nam VN, chân tay đều bị trói chặt và bị thanh toán bằnh lựu đạn. các viên chức của Mỹ và sài Gòn còn nhận thấy trong những năm 50, khi CS đã nắm được quyền lực ở miền Bắc đã cho hành hình 50.000 người. Có nhiều tin đồn về sự thanh toán của Bắc Việt và những tin đồn thì thường sống dai.
Các đại sứ quán các nước khác đều đã trống trơn, phần nhiều theo cách di tản bằng máy bay. Chỉ riêng có đại sứ quán Pháp vẫn bình tĩnh ở lại. Nhiều đại sứ quán nước khác đã đối xử không công bằng với những người VN đã làm việc cho họ với 1 vài công ty tư nhân. Các hãng thông tấn, các kênh truyền hình radio và vô tuyến, các báo hàng ngày, hàng tuần đều tỏ ra quan tâm tới số phận của các nhân viên người Việt. Trách nhiệm của họ đã phải có sự phòng xa từ tháng 2. Cá nhân ông phó chủ tịch hãng N.B.C đã quan tâm tới người lái xe của ông và cả gia đình người này.

Ở sân bay, tất cả những ý định tốt đều đáng hoan nghênh. Những người lính tình nguyện như Jim Eckes của hãng máy bay Continental Air Services đã lên danh sách những người chạy trốn bắng máy bay. Cứ 45 phút lại có 1 chuyến cất cánh. Trong suốt cả ngày 28-4 các toán lính thủy Mỹ đã bảo vệ việc di tản đều có cảm nghĩ là sứ quán thấy việc này là rất quan trọng. Nhưng từ khi các lính thủy Mỹ tới VN họ đã bị thất vọng. Vài ngày trước họ thấy việc chuẩn bị cho sự di tản là ?omù mịt, không rõ ràng?. Có nhiều cuộc thương lượng cần thiết giữa người dân với quân đội để họ có thể chuẩn bị những sân bãi hạ cánh cho máy bay trực thăng ở Tân Sơn Nhất như tháo dỡ các sân chơi quần vợt, gỡ bỏ các rào dây kẽm gai. Nhưng Martin đã phá rối ngăn cản chuyện này, cốt để tránh gây ra sự hoảng loạn.
Lính thủy đành phải chuẩn bị cho cuộc di tản dựa trên việc sử dụng máy bay trực thăng. Kế hoạch đã lập ra 13 điểm tập kết cho những người Mỹ trong thành phố và đưa hết các người Mỹ ra sân bay. Các lính thủy đã có chuyên môn nên đặt những cọc tiêu bằng ánh sáng trên nóc các nhà cao tầng của 13 điểm tập kết ấy. Nhưng Martin vẫn phản đối chỉ vì lý do duy nhất, sợ có sự hoảng loạn.
Tướng Richard Carey, chỉ huy nhóm lính thủy được đưa sang VN bảo vệ cuộc di tản đã tế nhị viết trong bản báo cáo gửi về Washington: ?oCó rất nhiều việc được thực hiện mà không có sự đồng ý chính thức?.
Một chi tiết quan trọng nữa trong kế hoạch di tản là người ta sẽ dự kiến cho máy bay trực thăng loại lớn hạ cánh xuống nóc tòa đại sứ. Người ta tiến hành việc này như thể vẫn sử dụng từ lâu đường băng hạ cánh của sân bay Tân Sơn Nhất, như các máy bay khác. Người ta có cảm tưởng là Martin tin vào ý nghĩ của mình là sẽ có cuộc ngừng bắn, và hình dung ra cuộc di tản sẽ được 1 cơ quan về trật tự dễ dàng bảo vệ, và tại sao lại không có cả những cảnh sát và quân đội Bắc Việt tham gia vào việc này? Tất cả mọi người kể cả Bắc Việt và miền Nam đều được sử dụng phục vụ cho việc di tản.

Việc chuyển giao quyền lực từ Hương sang Minh sẽ được bố trí vào lúc 9 giờ. Nhưng theo yêu cầu của Hương sẽ lui lễ bàn giao quyền lực lại vào sau buổi trưa. Hương muốn làm việc này được long trọng:
?oNgười ta không thể trao quyền hành to tát như vậy như cách trao cho nhau chiếc khăn lau?.
Cả Hương và Minh đều hoạt động như kiểu họ còn trước mặt nhiều tuần lễ để nắm quyền hành.
Ở các vùng ngoại ô Sài Gòn, binh lính vẫn tiếp tục lập các ụ súng bằng bao cát, bố trí các ổ đặt súng máy và súng cối ở các vị trí thuận lợi. Đã có hàng ngàn người chạy trốn ở những nơi khác đổ về Sài Gòn. Các đoàn xe quân sự, xe của các tư nhân đều mắc kẹt không di chuyển được nữa. Trong đó có lẫn cả những chiếc xe bò kéo.
Các cửa hàng bán đồ nữ trang ở phố Catinat đều đã đóng cửa. Việc tìm đổi ra vàng càng ngày càng khó khăn. Ở sân bay, có những người Mỹ đủng đỉnh đi dạo trong tay có hàng tập tiền đô la và đồng bạc của miền nam để đút lót, mua chuộc các vọng gác và cảnh sát.
Vào lúc 15 giờ, Minh nói với tướng Charles Times rằng ông ta nghĩ CS sẽ thương lượng với ông. Ít lâu sau. Minh nhận được điện thoại từ Bankok do ông Ngô Công Đức, giám đốc báo Tia Sáng vừa từ Paris về, nhưng không trở về được Sài Gòn: ?oÔng không nên nhận chức tổng thống. Muộn rồi. CS không có 1 chút ý định nào về việc thương lượng?.
Việc chuyển giao quyền lựcv vẫn diễn ra vào lúc 17 giờ. Cánh cổng sắt của Dinh Độc Lập được mở rộng, khôpng cần phải canh gác cẩn mật. các đại biểu, thượng nghị sỹ, quân đội, nhà báo vào Dinh không phải kiểm tra. Trên những chiếc ghế tựa hàng đầu kê trước bục là các sỹ quan cao cấp quân đội, các cựu bộ trưởng và viên chức cao cấp, các giáo sỹ đứng đầu tôn giáo và các chức sắc đạo phật, người thì mặc quân phục, người mặc âu phục, bên cạnh những bộ quần áo đẹp rực rỡ của các cha cố và các hòa thượng. Trời nóng nực bắt đầu thấy ẩm ướt. Gió mạnh báo trước 1 cơn bão làm ngả nghiêng các cây cọ trên bãi cỏ và làm cho những tấm màn gió che cửa sổ ở phòng họp lớn, bay tung.
Hương tay chống gậy, được 1 người nâng đỡ đứng ra phát biểu đầu tiên:
?oTuổi tác và những bệnh tật của tôi không cho phép tôi lãnh đạo được đất nước trong hoàn cảnh khó khăn như hiện nay??
Trời bắt đầu mưa. Hương nói với Minh:
?oCần phải tìm được hòa bình mà không làm mất danh dự của đất nước?.
Hương vừa khóc vừa nói:
?oThưa tướng quân! Trách nhiệm của ông là rất nặng nề?

Minh đứng lên nói với giọng rắn rỏi hơn là giọng của Hương đã run run:
?oChúng ta không có 1 ý định trả thù và cũng không có 1 lý do nào mà người anh em cùng 1 nhà của chúng ta lại không muốn hòa hợp? Tôi có trách nhiệm tìm kiếm 1 cuộc ngừng bắn. Các công dân, những người anh em của tôi, trong những ngày qua và trong hoàn cảnh nghiêm trọng như thế này, cũng đã xuât hiện nhiều nhóm tôn giáo và có nhiều các tướng lĩnh đã yêu cầu tôi có trách nhiệm của tổng thống? ?o
(Minh cất cao tiếng nói để át đi tiếng sét và những giọt mưa nặng hạt bắn vào trong cửa sổ mở rộng).
?oKết quả của chính phủ này còn tùy thuộc vào nghị lực và sự ủng hộ của nhân dân. Tôi kêu gọi tất cả các đảng phái chính trị, tất cả các tôn giáo tín ngưỡng hãy quên hết mối hiềm thù và lòng nghi ngờ, đoàn kết nhau lại? Các binh sỹ, các bạn thân mến? các bạn có bổn phận mới là bảo vệ lãnh thổ còn lại và đấu tranh cho hòa bình?
Bây giờ tôi xin có vài lời gửi cho các người bạn ở phía bên kia??
(Minh tránh nói đến từ ?oHà Nội? hay ?ocác sư đoàn Bắc Việt?, bởi vì CS chưa bao giờ biết đến sự có mặt của Minh ở miền Nam VN. Vì vậy không nên xúc phạm họ).
?o? Chân thành mà nói, chúng tôi muốn có sự tái hòa hợp. các ông đã hiểu? việc hòa giải đòi hỏi mỗi bên, trong cùng 1 nước, phải tôn trọng quyền của phía bên kia?
Hỡi các công dân, các anh em? hãy can đảm? Tôi xin khẩn cầu mọi người như vậy. hãy ở lại đây và chấp nhận số phận do trời đã định? tái xây dựng lại 1 miền Nam VN độc lập, dân chủ và phồn thịnh? để cho người VN có thể sống với người VN trong tình anh em??
Tổng thống Minh phát biểu trong 20 phút
(Xin tham khảo thêm ở Những bản tin cuối cùng của Đài phát thanh Sài Gòn http://www.ttvnol.com/f_533/508337.ttvn - TLV)
Được TLV sửa chữa / chuyển vào 22:32 ngày 19/06/2005

Đối với rất nhiều những nhà quay phim và khán giả VN thì cơn mưa có sấm chớp trước mùa là 1 điềm xấu.
Có vài người lấy lại lòng can đảm. Kỹ sư Vân tự nhủ: ?oVề mặt quân sự, chúng ta ở thế yếu, nhưng người CS chiến thắng sẽ tỏ ra nhân đạo?.
Kết thúc bài diễn văn lúc 17 giờ 48 phút, 1 giờ sau, các nhà ngoại giao, nhà chính trị và các phóng viên báo chí đã phân tích tỉ mỉ bài phát biểu của Minh. Đài Giải phóng cũng bình luận về việc chuyển giao quyền hành tổng thống này. Đây là lần đầu tiên, Đài Giải phóng đã công khai rõ ràng tuyên bố Minh và các đồng nghiệp của ông ta không phải là những người lãnh đạo chấp nhận được của lực lượng thứ 3: ?oNhững người theo lực lượng thứ 3 cần phải suy nghĩ cẩn thận đến lời kêu gọi của Chính phủ Cách mạng lâm thời? và xác định những cạm bẫy của những tên tay sai của chính phủ Hoa Kỳ? Họ phải tự gia nhập vào lực lượng cách mạng??.
Tất cả mọi người đều hiểu rõ bản tin này của Đài Giải phóng. Không có người nào ở miền Nam VN có thể dựa vào Minh coi như 1người đối thoại với Chính phủ Cách mạng lâm thời hay của Hà Nội.
Vào lúc 18 giờ 15 phút ngày 28-4, 5 máy bay tiêm kích ném bom A-37 của không lực miền Nam VN, xuất hiện trên trục đường băng chính của sân bay tân Sơn Nhất trên cao độ 5000 bộ. Đài kiểm soát không lưu thấy lạ liền hỏi:
- Các anh thuộc phi đội nào?
Một phi công trả lời rất lạ lùng:
- Máy bay Mỹ chế tạo đây.
Rồi bổ nhào, thả bom xuống đường băng chính của phi trường, phá hủy 3 chiếc AC-119 và nhiều máy bay vận tải C-47. Té ra là máy bay của CS. Vụ tấn công này được tung đi từ sân bay Phan Rang với những chiếc máy bay mà họ đã đoạt được của không lực miền Nam VN. Trên sân bay ngổn ngang các mảnh đổ nát.

Jim Eckes đứng cạnh nhà để máy bay của hãng Continental Air Services, Eckes mới điều từ Bankok sang VN chiếc máy bay nhỏ kiểu Baron để sửa soạn ra đi. Những đạn pháo phòng không nổ ran xung quanh Eckes. Jim Eckes trốn xuống 1 hố đầy nước. Khắp nơi vang những tiếng súng và những tràng đạn của trọng liên. Viên phi công lái chiếc Baron giục Eckes lên máy bay mau. Họ trèo vào trong chiếc xe ô tô lao về phía chiếc máy bay Baron. Những người lính miền Nam bắn về phía họ. Máy bay cất cánh được lên bầu trời. Những quả đạn của pháo phòng không nổ xung quanh máy bay. 2 phi công miền Nam cất cánh 2 chiếc F5A để đuổi theo những chiếc máy bay tấn công, nhưng họ đã bay xa.
Minh vừa đề nghị 1 cuộc ngừng bắn thì Bắc Việt đã mở cuộc chiến tranh và tỏ ra nấc thang cao hơn vì bây giờ đã sử dụng đến máy bay chiến đấu. Phi đội tấn công do chính những phi công của miền Nam VN thực hiện ?" Những người đã được Bắc Việt cài vào hoặc cảm hóa. Vài người trong số họ trước đây đã thả bom xuống Dinh Độc Lập. Hành động này có 2 tác động chính trị và quân sự. Đối với những ai còn nghi ngờ thì rõ ràng không có chuyện thương lượng. Lúc này viên chỉ huy máy bay của miền Nam VN đã đồng ý với Eric Von Marbod ra lệnh cho các máy bay của miền Nam sang tránh nạn ở Thái Lan. Ở phía Bắc Sài Gòn, các kho đạn dược, vũ khí và xăng dầu bốc cháy với những ngọn lửa màu tím hoa cà, màu nâu và màu đỏ.
Buổi tối, Martin quyết định ngày mai phải cho 10.000 người di tản. Ông đại sứ mới nhận được điện tín của Kissinger:
?oTrong cuộc họp của nhóm hành động đặc biệt vào sáng hôm sau tất cả mọi người của các cơ quan khác nhau cho rằng chúng ta chỉ còn có 1 hay 3 ngày trước khi sự sụp đổ về quân sự của miền Nam VN và trước khi để cho sân bay Tân Sơn Nhất trở thành vô dụng?.
Kissinger mong rằng cá nhân Martin sẽ rời bỏ Sài Gòn trên chiếc máy bay cuối cùng.
Mãi đến khuya tối, những chiếc máy bay C-130 chất đầy các vũ khí đạn dược mới hạ cánh xuống sân bay Tân Sơn Nhất. Khi máy bay ra đi đã mang theo 180 hành khách phần lớn là người VN chạy trốn..
Khi tới Bankok, Jim Eckes vẫn còn nghĩ rất lâu đến VN. Ông nhớ đến tất cả người VN, có đến hàng trăm người mà Eckes đã không thể đưa họ đi di tản kịp. Cũng như hàng ngàn , hàng chục ngàn người Mỹ dân sự và quân sự đã sang VN. Jim Eckes tự hỏi làm sao bây giờ có thể đưa 1 vài người bạn VN ra đi mà theo Eckes họ không thể tự thoát khỏi được.

Vào lúc 4 giờ sáng ngày 29-4, pháo Bắc Việt bắn ngày càng chính xác, tập trung vào căn cứ sân bay Tân Sơn Nhất. Các kho đạn dược và dầu xăng, các xe tải, xe Jeep và các xe dân sự bốc cháy trên sân bay. Pháo binh của quân đội Bắc Việt chắc không còn ở xa, bởi vì những quả đạn rốckét, đạn súng cối đã nổ với những ánh lửa màu đỏ, màu xanh lam và xanh da tời chói lòa khu sân bay. Tướng Homer Smith và các tướng tá cao cấp Mỹ đều bị ném ra khỏi giường nằm. Trong số 1500 người VN đang ở trong nhà tập thể dục của đại bản doanh đã có nhiều người bị thương.
Bình minh rạng dần. Những phi công của những chiếc máy bay F-5 và A-37 cuối cùng đã cất cánh để không bao giờ trở lại nữa. Những người này cũng như vài phi công khác đã không muốn tiếp tục chiến đấu, đang bị lúng túng trong khoang lái bởi có hàng trăm lính miền Nam VN đứng đầy trên đường băng. Các kiểm soát viên không lưu không còn có thể làm việc được nữa. Một viên phi công miền Nam VN lái chiếc máy bay AC-119 cứng đầu cứng cổ, đã cất cánh lên làm nhiệm vụ tấn công vào các vị trí đặt hỏa tiễn của CS đang vây quanh Sài Gòn. Vào lúc 6 giờ 46, chiếc AC-119 này đã bị bắn hạ bởi hỏa tiễn Strella.
Các đường bắn của súng đại bác được bố trí cách 4 km ở phía bắc sân bay do các lính quan sát Bắc Việt hướng dẫn đã bắn rất chính xác.
Với tướng Dũng, hoàn cảnh này là tuyệt vời. Mặt khác cũng nên để cho người Mỹ được ra đi không gây cản trở nhiều cho việc di tản. Hơn nữa có 2 nhà lãnh đạo CS, theo sự chỉ đạo của Hà Nội, muốn duy trì sức ép để cho người Mỹ ở Sài Gòn cũng như ở Washington hiểu rằng không có chuyện thương lượng. Các đội quân Bắc Việt nhận được lệnh không chiếm giữ các máy bay và trực thăng, có thể kích thích Lầu năm Góc can thiệp ồ ạt vào chiến sự. các nhà lãnh đạo ở Hà Nội đã thấy được ở vài điểm nào đó quyền lực quân sự của Hoa Kỳ nhiều khi phải phụ thuộc vào quyền lực dân sự.
Vào lúc 5 giờ 45 phút, giờ Sài Gòn, Graham Martin đã rời nhà ở để đến tòa sứ quán. Có rất nhiều bức điện tín và cú gọi dây nói liên tục giữa Nhà Trắng, Bộ Ngoại giao, Lầu Năm Góc ở Washington, tòa đại sứ và các cơ quan tuỳ viên quân sự ở Sài Gòn. Nhưng các sự kiện đã diễn ra còn nhanh hơn cả bức điện tín.

Vào lúc 7 giờ, giờ Sài Gòn và là 19 giờ, giờ Washington, Hội đồng An ninh quốc gia đã họp do Gérald Ford chủ trì. Lúc này thì tất cả mọi người đều đồng ý với nhau, nhưng bây giờ ra lệnh gì cho Sài Gòn? Kissinger ngần ngừ. Theo ông ta, lúc này cần phải tiếp tục đưa những người Mỹ và người VN di tản. Và còn cá nhân ông đại sứ thì sao? Trong ngày hôm ấy phải thu nhặt 150 người, trong đó có 1/3 người Mỹ và người làm thuê của CIA. Frank Snepp hiểu rằng mình sẽ là người cuối cùng rời khỏi sân thượng tòa đại sứ, nơi có máy bay trực thăng hạ cánh để chở người di tản.
Ở Honolulu, đô đốc Noen Gayler đã đánh điện:
?oTheo lời khuyên của tôi thấy rằng ông phải ra quyết định ngay cho tất cả người Mỹ phải đi di tản trừ 1 số người có nhiệm vụ mà ông giữ lại phải thường trực có mặt tại chỗ??
Tướng Smith đã được phép của đô đốc Gayer chở những người Mỹ và VN bằng máy bay ra các tàu của Mỹ ở ngoài khơi. Đô đốc Gayer nhấn mạnh: ?oHoàn cảnh quân sự là nghiêm trọng?. Ông đã đọc các bức điện của Polgar bao gồm khả năng về 1 cuộc thương lượng chính trị: ?oNhững tin tình báo mà tôi không thấy dựa vào 1 điểm nào về quan niệm sảng khoái của ông Polgar?.
Theo tin tức của đô đốc thì quân đội Bắc Việt chỉ còn cách sân bay Tân Sơn Nhât có 2 cây số. Họ sử dụng có hiệu quả lớn các tên lửa SAM. Trong 2 giờ vừa qua ?ohọ đã hạ được 3 máy bay của miền Nam VN?.
Một phái viên của tổng thống Minh đã đem lá thư chuyển tới đại sứ quán Mỹ:
Thưa ngài đại sứ.
Tôi xin trân trọng yêu cầu ngài ra lệnh cho người của văn phòng tướng Smith rời ngay khỏi VN trong 24 giờ bắt đầu từ ngày 29-4-1975 để cho vấn đề VN có thể được dàn xếp nhanh chóng?
Martin bị di chứng viêm phổi đã đọc câu trả lời bằng giọng khàn khàn:
Thưa ngài tổng thống thân mến.
Tôi đã nhận được? tình thế hiện tại và tôi xin báo tin với ngài là tôi đã ra những mệnh lệnh một cách thích đáng?
Những thông tin từ sân bay Tân Sơn Nhất cho rõ đó đây đã có vài người lính miền Nam VN bắn hú họa vào những người Mỹ.
Martin liền viết thêm:
Tôi không thể tin là ngài đã ra lệnh cho lực lượng quân đội của chính phủ hợp tác trong mọi cách có thể, để tạo dễ dàng cho cuộc ra đi được đảm bảo an toàn cho cá nhân ông tùy viên quân sự.
Xin chào ngài
Graham Martin, đại sứ Mỹ