Tháng Tư ác liệt (Olivier Todd)

Ban Mê Thuột là thủ phủ của 1 trong 12 tỉnh thuộc Vùng II chiến thuật của miền nam VN, và hầu như đây là vùng chiến thuật quá rộng rãi hơn cả 3 vùng chiến thuật khác hợp nhất lại. Đây là vùng có dân cư thua thớt. Điều an ủi nhẹ bớt cho Sài Gòn là những dân cư ở vùng này là rất thất thường, không tin vào ai. Một đạo luật về chiến tranh VN vừa mới được đưa ra, người dân đã lánh xa ngay thành phố. Những người nông dân chờ thời, đã có thói quen là đào các hố để cắt đường vào ban đêm theo lệnh của *********, và ban ngày lại theo lệnh của quân đội miền Nam VN phải lấp đầy các hố ấy.
Nhưng tất cả điều đó lại làm thuận lợi cho tướng Dũng. Với địa hình lồi lõm, những ngọn núi cao, những thung lũng chật hẹp, những khe ngòi ẩn giấu dưới rừng rậm, rất khó khăn cho việc chiến đấu ở mặt đất và việc phản công của không quân miền nam VN. Người ta có thể dễ dàng ém quân trong khung cảnh như thế này hơn là ở vùng đồng ruộng miền Nam VN. Một công trình tuyệt vời cho tướng Dũng. Trước mặt ông chỉ có Sư đoàn 23 của miến Nam và 6 đoàn biệt kích. Còn tướng Dũng đã dàn ra 3 sư đoàn, thắt gọng kìm Ban Mê Thuột.
Ông gọi chiến thuật này bằng cái tên đẹp đẽ là ?oHoa sen nở?.
Để làm cho kẻ địch càng tin tưởng thêm là ông sẽ tấn công Pleiku, là nơi đặt đại bản doanh chỉ huy quân sự ở Vùng II chiến thậut. Tướng Dũng đã cho mở 3 chiến dịch nghi binh :
- Cảnh sát miền Nam VN đã thu được tin tình báo giả là, quân du kích đã chuẩn bị cuộc mít tinh ở Pleiku và Kontum đón chào những ?oquân giải phóng tương lai?.
- Chiến dịch thứ hai của tướng Dũng là tung tin, Sư đoàn 968 ở Lào đang tiến về Pleiku. Tướng Dũng ra lệnh cho các sỹ quan ?olàm chuyện chuyển quân này thật rầm rộ để thu hút sự chú ý của kẻ địch?.
- Chiến dịch thứ ba, tổ chức ngay gần Pleiku có một đài phát tuyến, làm nửa úp, nửa mở về việc sư đoàn tinh nhuệ 320 đang có mặt ở vùng này : Một máy phát tin, một nhóm phát điện và vài ba người đủ gây ra được một đài vô tuyến quan trọng.
Ở Sài Gòn, CIA đã ghi tình hình này lên bản đồ. Nhà chuyên gia phân tích Frank Snepp theo dõi sát từng hoàn cảnh, đã hiểu rằng Bắc Việt đang chuyển quân lớn ở vùng Tây và bắc Ban Mê Thuột. Nhưng Snepp lại chỉ đoán rằng ý đồ của Bắc Việt làm như vậy là để cô lập thành phố này.
Trong lúc đó CIA lại ít có tinh tình báo tác chiến ở vùng cao nguyên. Một năm rưỡi trước đây, một trong những nhân viên của CIA, chịu trách nhiệm về vùng này đã lạm tiêu công quỹ, vì thế không có tiền để trả công cho các gián điệp. Hơn nữa, để hạn chế kinh tế, người ta đã bỏ tổ chức CIA ở Ban Mê Thuột. Ngay cả Snepp và một số nhân viên CIA khác đều không để ý đến tin một kẻ đào ngũ Bắc Việt đã khai chắc chắn là Sư đoàn 320 đang di chuyển từ Pleiku đến Ban Mê Thuột.
Trong số những nhân viên CIA ở VN, Frank Snepp là con người rất thú vị. Cũng như đại sứ Martin, Snepp sinh ra ở Bắc Caroline. Còn trẻ, đẹp trai, lại có trí nhớ tuyệt vời, về mặt chính trị thì khiêm tốn. Frank Snepp nói và viết đều có tài, đến nỗi Thomas Polgar, người chỉ huy của minh và Graham Martin, ông chủ của Snepp đều thấy hài lòng. Martin thường mời Snepp đến đàm thoại. Snepp đã ?ođưa trình? với ông chủ một trong những cô con gái tên là Ginette, xinh đẹp và đã ly dị chồng

Đối lại với những hoạt động của các đoàn quân Bắc Việt, quân đội miền Nam VN lại lúng túng và chia rẽ nội bộ.
Cũng như những người Mỹ ở Sài Gòn, tướng Phạm Văn Phú, Tư lệnh Quân đoàn 2, Chỉ huy trưởng Vùng II chiến thuật nghĩ rằng Pleiku mới là mục tiêu chính của Bắc Việt. Phú cho rằng Bắc Việt đang cố gắng tập trung mở mặt trận vào điểm thần kinh này. Vì ở đây, quân đội miền Nam VN đã thừa hưởng trụ sở Bộ chỉ huy của người Mỹ. Và từ ngày xưa, quân Pháp cũng đã đặt bộ chỉ huy quân sự cao nguyên ở Ban Mê Thuột và coi Pleiku là trung tâm..
Không chú ý đến những điều kiện về địa lý, người Mỹ cũng thích Pleiku, thành phố trung tâm của vùng cao nguyên, nằm chếch cao về phía bắc. Người Mỹ ỷ lại vào một đội trực thăng lớn, nên có thể không cần chú ý tới khoảng cách.
Nhưng còn Phú?
Phạm Văn Phú chỉ huy tưởng Vùng II chiến thuật từ năm 1974. Xuất thân từ quân đội Pháp, Phú đã từng bị bắt làm tù binh ở Điện Biên Phủ. Ý nghĩ về quân đội Bắc Việt có thể lại bắt được mình, nên Phú vẫn thấy lo sợ một cách mơ hồ.
Phú cảm thấy kẻ thù đang nghi binh.
Nhưng ở đâu là chính thì Phú không tài nào đoán ra được?

Được TLV sửa chữa / chuyển vào 12:13 ngày 23/01/2005

Trưa ngày 9-3 tướng Dũng đã báo ra Hà Nội cho biết :
?oChúng tôi sẽ tấn công Ban Mê Thuột vào ngày 10-3?. Ông nói : ?oQuân số, lương thực, vũ khí đều đầy đủ. Tinh thần của các đạo quân là tuyệt vời. Chúng tôi chỉ còn xem xét lại lần cuối các vấn đề về chiến thuật cho thật logic?.
Để vượt qua con sông Srê-Pok, người ta sẽ cho chuyển các pháo hạng nặng bằng bè mảng tre rộng lớn.
Trước hết tướng Dũng cho cắt mọi con đường dẫn đến Ban Mê Thuột và nhất là con đường số 14 nối liền thành phố này với Pleiku.
Để tránh sự can thiệp có hiệu quả của máy bay miền Nam VN, và lợi dụng đêm tối làm tan rã rối loạn quân địch, tướng Dũng đã ra lệnh mở cuộc xung phong vào lúc 2 giờ sáng.
Dựa vào dàn pháo bắn cấp tập, bộ binh và xe tăng của Sư đoàn 1 sẽ tiến quân dễ dàng hơn. Tướng Dũng đã bố trí 25.000 quân, trong khi đó quân phòng thủ ở Ban Mê Thuột chỉ có 1200 người.
Vào lúc 7 giờ 30 phút, đợt xe tăng đầu tiên của Bắc Việt đã chiếm và phá hủy một phần của kho đạn và một nhà gara để các xe tăng và xe bọc thép.
45 phút sau các xe tăng của tướng Dũng đã ở tước mặt trụ sở Bộ chỉ huy quân sự Vùng II chiến thuật của miền Nam VN. Một bộ phận của Trung đoàn 53 của Nam VN đã bảo vệ quyết liệt sân bay chính thuộc phía tây thành phố. Áp dụng chiến thuật ?oHoa sen nở?, tướng Dũng cho bao vây sân bay này rồi đánh chiếm một mảng nhỏ ở phía Bắc sân bay.

Máy bay của miền Nam VN xung trận. Pháo phòng không của quân đội Bắc Việt rất mạnh. Các phi công của miền Nam phải cho bay rất cao, và tác hại hơn là chính các quả bom của bọn họ lại rơi đúng vào trung tâm truyền phát tin của Sở chỉ huy quân sự Sư đoàn 23, làm rối loạn cuộc phòng thủ Ban Mê Thuột.
Không còn ai liên lạc được với Bộ chỉ huy quân sự Vùng II chiến thuật ở Pleiku và lúc này người ta mới biết mục tiêu tấn công chính của Bắc Việt.
Phú quyết định tăng viện cho Ban Mê Thuột. Nhưng khi muốn chuyển 2 tiểu đoàn, Phú mới phát hiện chỉ sử dụng được 7 trực thăng lớn Chinook. Mỗi trực thăng này trở được 40 người. Nhưng nhanh chóng có 2,3 rồi 5 trực thăng đã bị hỏng hóc.
Tại đại sứ quán Mỹ ở sài Gòn, nơi đang có bầu không khí rất căng thẳng, người ta đã nghĩ đến việc cho Phú mượn các máy bay trực thăng của CIA để đổ quân thay cho không quân Mỹ. Nhưng điều đó lại là sự vi phạm quả tang về Hiệp ước Paris.
Không thể gửi quân viện trợ cho Ban Mê Thuột bằng đường bộ, và càng khó khăn khi phải đổ quân chỉ bằng 2 trực thăng. Vấn đề theo logic của Phú hấu như không giải đáp được.
Tổng tư lệnh Bắc Việt dự đoán phải mất một tuần lễ mới có thể chiếm hoàn toàn được Ban Mê Thuột. Nhưng qua thực tế, vào lúc 17 giờ 30, thành phố đã hoàn toàn nằm trong sự kiểm soát của quân đội Bắc Việt.
Hà Nội đã phát ngay tin tức về việc giải phóng thành phố :
?oCác đường phố đỏ rợp màu cờ, các băng rôn khấu hiệu, các hình ảnh và áp phích??
Nhân dân đón tiếp chính quyền mới. Các thầy giáo và học sinh các trường tập trung, vui vẻ nói với nhau :
?oVui quá! Đúng là Sài Gòn đã xuyên tạc, thực tế rõ ràng như ngày và đêm! ?o
Nhiều học sinh, nhân dân các thôn xóm đã xóa bỏ tất cả những tàn tích văn hóa của Mỹ? và đi lùng sục những kẻ thù còn ngoan cố ẩn nấp để pháp hoại trật tự

Thiệu ra lệnh cho Phú phải chiếm lại Ban Mê Thuột. Tổng thống miền Nam VN còn yêu cầu giám đốc Đài truyền hình Sài Gòn cử 1 đội đi cùng với Phú để quay phim cảnh quân đội miền nam tái chiếm thành phố Ban Mê Thuột. Nhưng Phú lại có những ý định khác.
Chỉ riêng có hãng thông tin AFP ở phương Tây là có đặt trụ sở cả ở Sài Gòn và Hà Nội. Hãng thông tin AFP ở thủ đô của miền Nam VN do Jean ?" Louis Arnaud phụ trách. Trong khi xảy ra cuộc chiến ở Ban Mê Thuột thì Arnaud lại đang ở Bangkok. Bức điện của AFP ở Sài Gòn do Jean Léandri ký lại giải thích rằng những người dân miền núi đã dẫn đường cho quân đội CS.
Hãng thông tấn quốc tế nắm được bức tin nhanh ấy đã khích làm cho Thiệu tức giận. Theo con mắt của Thiệu thì ở trên cao nguyên đã có những hoạt động chống đối quốc gia và cộng tác với các đội quân của CS.

Đã từ hơn 1 năm nay, Léandri cũng như nhiều nhà báo khác ở miền nam VN vẫn thường bình phẩm về chế độ Sài Gòn. Léandri đã nhận được thông tin của 1 người VN muốn được giấu tên để đưa những tin về Ban Mê Thuột thất thủ lên đài của AFP.
Hai đại úy cảnh sát đã xuất hiện tại văn phòng của hãng AFP, nhưng Léandri từ chối không nói rõ nguồn tin này được cung cấp từ đâu. Những người cảnh sát truyền đạt cho Léandri lệnh phải có mặt ở văn phòng Ban di cư. Léandri đã báo cho các bạn bè và đại sứ Pháp biết việc này để đề phòng chuyện xấu có thể xảy ra.
Léandri 38 tuổi, khuôn mặt khá điển trai nhưng không chau chuốt, người gốc đảo Coise, tính tình bướng bỉnh, hay nổi nóng. Cuối cùng vào sau lúc buổi trưa, Léandri cũng dùng xe của hãng AFP do người tài xế lái, đến văn phòng di cư.
Ở đây, Léandri thấy có mặt đầy đủ Bộ chỉ huy cảnh sát quốc gia. Một trong 2 viên đại úy sáng nay đã đến gặp Léandri yêu cầu Léandri phải nói rõ tên người đã cung cấp tin Ban Mê Thuột thất thủ. Léandri không trả lời và yêu cầu gặp người chỉ huy cao cấp. Đại tá Phạm Văn Quý, Giám đốc cảnh sát có thể gặp Léandri? Thực tế là như vậy, tại sao không được.
Nhưng đại tá Quý lại không có mặt ở trụ sở làm việc, mà ở tận phía đầu bên kia thành phố. Léandri đi vòng quanh khắp nơi, qua văn phòng của hãng AFP, rồi quay lại văn phòng Ban di cư. Nhưng đại tá Quý vẫn không có mặt.
Léandri cho xe ô tô đỗ vào một lối đi của Sở chỉ huy cảnh sát, kiên nhẫn chờ đợi ở trên sân. Nhưng rồi Léandri cũng nòng ruột và nổi giận. Người ta có bắt giữ Léandri suốt đêm hôm nay không?
Vào lúc 21 giờ, bất chợt Léandri vào xe của mình, mở máy cho xe lao ra cổng. Trong bóng tối, những nhân viên cảnh sát kêu lên chạy lộn xộn. Léandri tăng tốc cho xe chạy nhanh hơn. Người lính gác cổng đã nổ súng bắn vào chiếc xe Peugeot của Léandri làm nó đâm vào tường bẹp dúm.
Léandri bị trúng đạn vào thái dương, chết ngay lập tức

Tin này lan nhanh chóng khắp nơi. Ở tòa đại sứ Mỹ, mọi người đều nhận được lệnh không dính vào câu chuyện ?otệ hại này?.
Cảnh sát miền Nam VN thề là họ đã hô buộc Léandri dừng lại, và người gác chỉ định bắn vào bánh lốp, nhưng không may đạn lạc.
Cái chết của Léandri làm cho Washington, Paris và Sài Gòn đều thấy khó chịu. Có người cho rằng đây là sự thanh toán của cảnh sát miền Nam VN đối với Léandri. Hay có thể là đòn cảnh cáo với các hãng tin tức báo chí nói chung. Hay cũng có thể là đòn đánh vào uy tín nước Pháp.
Cánh nhà báo tỏ tình đoàn kết với Léandri đã đăng nhiều bài bình luận về vụ này, làm cho Thiệu phải bối rối. Có rất nhiều phóng viên báo chí, truyền hình đã chết ở Đông Dương, nhưng đây là lần đầu tiên cảnh sát miền Nam VN bắn hạ một nhà báo nước ngoài.
Ông đại sứ Pháp yêu cầu có cuộc gặp gỡ ở Dinh Độc Lập. Thiệu đã đón tiếp Jean Marie Mérillon, người đại diện của sứ quán Pháp và tỏ ra làm tiếc về chuyện này. Thiệu nói cũng gần như là lời xin lỗi. Thiệu không có ý đồ gì làm hại đến nước Pháp. Ông đại sứ cũng nhìn nhận rằng Thiệu là người rất có cảm tính. Không bao giờ Thiệu lại có thể giải quyết việc như thế bằng cách ra lệnh xử người bị kết tội phải chết.
Báo chí và đài phát thanh ở Hà Nội bình luận về vụ Léandri đã viết :
?oCảnh sát miền nam VN là những tên ?ophát xít??.

Vào lúc ăn điểm tâm ngày 11-3, Thiệu đã triệu tập cuộc họp ở Dinh Độc Lập gồm có : Thủ tướng Trần Thiệm Khiêm, Tổng Tham mưu trưởng liên quân Cao Văn Viên. Cố vấn an ninh quốc gia Đặng Văn Quang và chỉ huy trưởng Vùng II chiến thuật Phạm Văn Phú. Những người hầu bàn phục vụ bữa ăn sáng tại hành lang của lầu 3.
Theo Tổng thống Thiệu thì ở nơi này mới tránh được máy ghi âm cài nghe trộm của Mỹ vì tiếng xe máy chạy dưới lòng đường sẽ át tiếng người nói chuyện. Thiệu không tỏ ra buồn phiền về diễn biến cuộc chiến ở Ban Mê Thuột.
Thủ tướng Khiêm hỏi tướng Phú :
- Vào giờ này, người ta có thể chiếm lại BMT được không?
Phú trả lời quanh co, yêu cầu tăng viện quân, các phương tiện chuyển quân, các lương thực và vũ khí.
Thiệu quay hỏi tướng Viên nhưng ông Tổng Tham mưu trưởng liên quân báo cáo là không sử dụng được các thứ dự trữ ấy và rất thiếu trực thăng. Trên giấy tờ, quân đội Cộng hòa miền Nam VN có 430 máy bay trực thăng, nhưng có đến nửa số đó đã bị bắn rơi hoặc không còn dùng được nữa vì thiếu các phụ tùng thay thế.
Một cuộc tranh cãi lộn xộn đã mở ra. Thiệu kết luận và ra lệnh cho Phú tái chiếm lại BMT. Phú đã bị thuyết phục là bởi phần nhiều người dự cuộc trao đổi này đã yêu cầu thiệu cho rút quân ở Pleiku và Kontum. Người ta vẫn thường thấy những cuộc trao đổi với Thiệu luôn thiếu sự quyết đoán. Tổng thống thường trả lời những câu hỏi ấy theo thói quen cũ và rất mơ hồ, người ta sẽ xem xét, tại sao không thể được, vì điều đó là không có thể.
Chắc chắn việc Pleiku phải di tản đã được quyết định; kể cả thủ tướng Khiêm và Tổng Tham mưu trưởng liên quân, đều không phản đối việc đó. Thiệu chấp nhận mất Pleiku để cứu BMT. Phú lại thấy mất Pleiku để cứu lấy Sở chỉ huy Vùng II chiến thuật, mà Phú sẽ cho chuyển dời đến nơi khác.
Còn thủ tướng Khiêm không đả động gì đến chuyện này, vẫn nghiêm chỉnh ngồi im với bộ âu phục quen thuộc màu xanh xẫm, áo sơ mi xanh nhạt và cà vạt đỏ, mà theo lời vợ ông thì mặc bộ âu phục như vậy để có được mọi sự may mắn. Trông Khiêm giống như một ông phụ trách kế toán đáng kính. Như thường lệ, Khiêm tỏ ra như hờn dỗi, rầu rĩ ủ ê, thực ra Khiêm chỉ thân trọng, ít khi đưa ra chính kiến của mình hay áp đặt những mệnh lệnh. Người ta cho rằng Khiêm ấp ủ mộng tổng thống. Khiêm hài lòng đóng vai trò thứ 2 đứng sau tổng thống Thiệu.
Khiêm luôn có 2 câu trả lời thường dùng là :
?oÔng hãy nói trực tiếp với tổng thống!?
Và
?oHãy hỏi người Mỹ về việc đó xem như thế nào?

Cả đại sứ quán Mỹ và Dinh Độc Lập đều thích Khiêm
Ông Tổng Tham mưu trưởng giải trình những kho dự trữ. Viên nhắc lại hồi Pháp ở Đông Dương, chúng ta đã gặp rất nhiều khó khăn khi quân đội của họ phải rút lui? Phú đã cãi lại ngay. Đúng thế! Điều này thì đến 1 trung úy cũng rõ, việc rút lui là 1 hành động quân sự cực kỳ khó khăn. Nhưng người ta không còn cách lựa chọn nào khác. Tướng Phú quyết định cho Sở chỉ huy vùng II chiến thuật rút về Nha Trang.
Những người Mỹ quân sự hay dân sự ở Sài Gòn đều không tính đến quyết định của Thiệu là cho Pleiku rút lui. Khi họ biết được tin này thì coi như việc đã xong rồi. Tướng Homer Smith, tùy viên quân sự cay đắng, than phiền với Viên. Ông Tổngf Tham mưu trưởng liên quân của miền Nam VN lấy lại uy tín chỉ nói :
?oĐây là mệnh lệnh của tổng thống. Ông muốn mọi hành động này phải hết sức giữ bí mật?.

Được TLV sửa chữa / chuyển vào 21:17 ngày 15/02/2005

Dự định tài chính của chính phủ Mỹ muốn chi viện giúp theo đề nghị của VN đã không được Washington phê duyệt. Điều này đã làm cho phe ủng hộ Sài Gòn phải thất vọng. Theo cuộc thăm dò cuối cùng có tới 78% công dân Mỹ phản đối chi viện thêm cho VN. Thư của nhiều cử tri chất đống trên bàn làm việc của các nghị sỹ và các đại biểu. Từ hội nghị này đến hội nghị khác, người ta trao đổi qua điện thoại với nhau, người ta viết thư, và người ta tự thăm dò. Người ta vẫn không muốn bỏ rơi đồng minh của họ ở Đông Dương, và người ta cũng không muốn rời bỏ chức nghị sỹ của mình.
Những yêu cầu của tổng thống vẫn diễn tiến theo thường lệ. Để 1 dự định của tổng thống được chấp nhận cần phải thông qua Hội đồng, các ủy ban và thứ ủy ban của Hội đồng. Ngay cả ở Quốc hội, nếu có sự không đồng ý giữa Quốc hội và Hội đồng nghị viện thì phải có 1 ủy ban hỗn hợp để giải quyết tháo gỡ cho một thỏa hiệp. Sáng 12-03, một nhóm nghị sỹ đại diện cho Đảng Dân chủ đã đưa ra 1 giải pháp, tỏ rõ sự phản đối ?omọi việc viện trợ quân sự cho VN cho năm thuế khóa 1975? Bản kiến nghị này có 189 tiếng nói đồng tình chống lại 49 phiếu.
Tổng thống Hoa Kỳ, người già đời trong nghị viện, đã am hiểu tất cả những thủ đoạn này nên đã tiếp tục tấn công. Ông yêu cầu 300 triệu USD viện trợ, nhưng chỉ đưa ra con số 82,5 triệu USD viện trợ quân sự ngay cho miền Nam VN. Để tạo thuận lợi cho moi, vũ khí và đạn dược được lấy ra từ kho dự trữ. Như vậy ngân sách quốc gia trong năm cũng không phải chi vượt kế hoạch.

Ở Sài Gòn, sau một thời gian ngắn, kỹ sư Vân mới biết quân đội Bắc Việt đã tấn công Ban Mê Thuột. Trước cái tin sốt rẻo ấy, kỹ sư Vân nghĩ rằng người Mỹ sẽ không giữ vai trò bàng quan.
Nhà sư Thiên Huệ không lo lắng gì đến việc các tỉnh thành sụp đổ mà ít ngày sau đó báo chí và đài truyền hình mới đưa tin về việc này. Đã tư lâu, người ta quen với các cuộc chiến lớn. Không còn nghi ngờ gì nữa, việc di tản Ban Mê Thuột, cũng như ở Phước Bình chỉ là 1 phần của toàn bộ chiến lược. Quân đội quốc gia miền Nam VN sẽ chiếm lại tất cả những tỉnh, thành ấy.
Nhà văn Duyên Anh lạinghĩ rằng Sài Gòn sẽ kết thúc bằng sự thỏa thuận với CS. Người ta dựng lên khu vực đệm giữa vùng đất đai mà Bắc Việt đã chiếm được và với 1 vùng mà Sài Gòn còn giữ. Sau đó người ta bàn đến chuyện 1 chính phủ hòa hợp theo đúng công thức như Hiệp ước Paris. Nhà văn tin rằng người Mỹ đã đổ rất nhiều tiền của đầu tư cho miền nam VN không phải là để bỏ rơi VN.

*​

Đà Lạt : Cách Sài Gòn 300 km về phía bắc. Phần lớn người dân ở đây lại không tỏ vẻ gì lo sợ.
Ở trung tâm thanh phố, trên đỉnh 1 ngọn đồi, các quán cà phê, các cửa hàng ăn, rạp chiếu bóng Hòa Bình vẫn đầy ắp người. Sau khi tan lớp, sinh viên, học sinh lại vội vã xúm quanh bàn billard hay các hàng quà bán cho trẻ em với đủ các thứ trái cây.
Có nhiều thanh niên Sài Gòn sống ở đây theo học các trường lớp và đại học. Người ta nhận thấy có các cô gái của tu viện, mặc váy màu xanh nước biển, áo sơ mi màu xanh da trời. Những cậu ấm con nhà giàu ở Sài Gòn, trọ học ở trường Cao đẳng Yersin kéo nhau đi nghỉ cuối tuần. Những học sinh, sỹ quan mặc quân phục màu be của Học viện quân sự liên quân và của trường Chiến tranh tâm lý cũng đi nghỉ cuối tuần. Tất cả mọi người dạo chơi quanh hồ, chơi tenis, thuê các thuyền đạp nước, bơi trên mặt hồ.
Đến tối, mọi người lại đổ về trung tâm Đà Lạt, xúm quanh các ki-ốt của các dàn nhạc, nghe những bài hát. Cả khu vực đắm mình trong mùi phở, mùi cháo cay nồng hạt tiêu, mùi cá nước, mùi trái dâu tây. Các cửa hiệu nhộn nhịp người ra vào mãi tới tận khuya, nhất là các cửa hiệu của người Ấn Độ bán các loại nước hoa và những tấm vải óng ánh màu sặc sỡ.
Có thân hình nhỏ bé như hấu hết người Việt nam, Jean Mais, 40 tuổi, lông mày rậm, là linh mục phụ trách các nhiệm vụ ở nước ngoài, dạy ở trường đại học Thiên chúa giáo nằm ngay trên đỉnh đồi. Khoa kinh tế chính trị ở Đà Lạt thu hút các sinh viên ở mọi nơi đến. Jean Mais ở Đà Lạt từ 7 năm nay, chịu trách nhiệm đào tạo cử nhân tiếng Pháp, có thể nói thành thạo tiếng Việt nam và ở trọ ngay trong khu học xá