Thành ngữ,Tục ngữ và cách sử dụng ngôn ngữ Tiếng Việt

Thành ngữ,Tục ngữ và cách sử dụng ngôn ngữ Tiếng Việt

Không ai có thể phủ nhận sự giàu đẹp của Tiếng Việt.Và đây là một bằng chứng chứng minh sự giàu đẹp đó.Câu chuyện về chàng ngốc đã được kể lại với rất nhiều thành ngữ,tục ngữ.Ta càng thấy thêm yêu Tiếng Việt,ngôn ngữ của dân tộc hơn nữa!
Xem như một món quà tặng mọi người!
Tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa,đứng núi này trông núi nọ,già kén kẹn hom,ghét của nào trời trao của ấy.Chị nọ phận hẩm duyên ôi,kết tóc xe tơ với một anh chàng mặt nạc đóm dày,xấu ma chê quỷ hờn lại đần độn ngốc nghếch,vô tâm vô tính,ruột để ngoài da,thiên lôi chỉ đâu đánh đấy,mười tám cũng ừ mười ba cũng gật,học chẳng hay cày chẳng biết,lúng túng như thợ(..?...) mất (...?..),chỉ được cái "sáng tai họ điếc tai cày" là giỏi.
Trăm dâu đổ đầu tằm,giỗ tết cúng bái trong nhà,công to việc nhỏ ngoài xóm,hai sương một nắng,tất bật quanh năm,một tay chị lo toan định liệu.Anh chồng thì như gà què ăn quẩn cối xay,lừ đừ như ông từ vào đền,như cỗ máy không giật không động.Giàu vì bạn sang vì vợ,hàng xóm láng giềng kháo nhau "thằng ngốc thế mà tốt số,như mèo mù vớ được cá rán...."
Chị vợ tháo vát đảm đang,hay lam hay làm,vớ phải chàng ngốc đành nước mắt ngắn nước mắt dài,đeo sầu nuốt tủi,ngậm bìi hòn làm ngọt cho qua ngày đoạn tháng.Nhiều lúc tức bầm gan tìm ruột,cực chẳng đã,chị định một liều ba bảy cũng liều,lành làm gáo vỡ làm muôi,rồi anh đi đường anh tôi đi đường tôicho thoát nợ.Nhưng gái có chồng như gông đeo cổ,chim vào ***g biết thuở nào ra,nên đành ngậm đắng nuốt cay,một điều nhịn chín điều lành,tốt đẹp phô ra xấu xa đậy lại,vợ chồng đóng cửa bảo nhau,cho êm cửa êm nhà,sao nỡ vạch áo cho người xem lưng,xấu chàng hổ ai?
Thứ nhất là tu tại gia,thứ nhì tu chợ thứ ba tu chùa.Biết chồn tại gia tu không trót,liền trổ tài điều binh khiển tướng dạy chồng một phen,những mong mở mày mở mặt với bàn dân thiên hạ,không thua anh kém chị trong họ trong hàng.
Một hôm ngày lành tháng tốt,trời quang mây tạnh,giữa thanh thiên bạch nhật,chị vợ dỗ ngon dỗ ngọt bảo chồng đi chợ mua bò,không quên dặn đi dặn lại đến chợ phải tuỳ cơ ứng biến,xem mặt đặt tên,liệu cơm gắp mắm,tiền trao cháo múc,đồng tiền phải liền khúc ruột kẻo lại mất cả chì lẫn chài.
Được lời như cởi tấm lòng,ngốc ta mở cờ trong bụng,gật đầu như búa máy,vội khăn gói quả mướp lên đường quyết phen này lập công chuộc tội.Bụng bảo dạ,phải đi đến nơi về đến chốn,một sự bất tin vạn sự bất tin,ngốc quàng chân lên cổ đi như bay đến chợ.Chợ giữa phiên,người đông như kiến,áo quần như nêm,biết bao của ngon vật lạ,thèm nhỏ dãi mà đành nhắm mắt bước qua.Hay tay giữ bọc tiền khư khư như từ giữ oản,ngốc nuốt nước bọt bước đến bãi bán bò.
Sau một hồi bới lông tìm vết,cò kè bớt một thêm hai,nài lên ép xuống,cuối cung ngốc cũng mua được 6 con bò.Thấy mình cũng được việc,không đến nỗi ăn không ngồi rồi báo hại vợ con,ngốc mừng như được của.Hai năm rõ mười,ai dám bảo anh ăn như rồng cuốn,nói như rồng leo,làm như mèo mửa.Nghĩ vậy,ngốc ung dung leo lên lưng con bò đi đầu,mồn hô miệng hét,diễu võ dương oai lùa đàn bò về nhà mà lòng vui như hội.
Giữa đường,sực nhớ lời vợ dặn,suy đi tính lại,cẩn tắc vô áy náy,ngốc quyết định đếm lại đàn bò cho chắc chắn.Nghoảnh trước ngó sau,đếm đi đếm lại đếm tái đếm hồi vẫn chỉ thấy có 5 con,còn một con không cánh mà bay đâu mất.Toát mồ hôi dựng tóc gáy,mặt cắt không còn giọt máu,ngốc vò đầu gãi tai,sợ về nhà vợ mắng cho mất mặn mất nhạt rồi lại bù lu bù loa kêu làng kêu nướcmà than thân trách phận.Hồn vía lên mây,run như cầy sấy,ngốc về nhà với bộ mặt buồn thiu như đưa đám.
Thấy chồng về,chị vợ tươi như hoa ra đón,nhưng ngốc vẫn ngồi như bụt mọc trên lưng con bò đi đầu,chắp tay lạy vợ như tế sao:
-Mình ơi!Tôi đánh mất bò!Xin mình tha tội cho tôi....
Nhìn chồng mặt như chàm đổ mình đường giẽ run,chị vợ không khỏi lo vốn liếng đi đời nhà ma,liền rít lên như xé lụa:
-Đồ ăn hại,đàn ông mà trói gà không chặt.Làm sao lại để bò sổng?
Sợ thót tim vãi đái,nhưng ngốc vẫn lấy hết sức bình tĩnh để phân trần:
-Tôi mua tất cả 6 con,họ cũng giao đủ 6 con,bây giờ đếm mãi vẫn chỉ có 5 con
Nhìn ngốc ta ngồi thừ như đóng đinh trên lưng bò,chị vợ hiểu rõ đầu đuôi cơ sự,dở khóc dở cười bảo chồng:
-Thôi xuống đi!Thiếu đâu mà thiếu!Có mà thừa một con thì có.

Thân!
---------------------------------------------
Có một thành ngữ trong câu chuyện trên mà tôi vẫn chưa hiểu.Đó là "mặt như chàm đổ mình đường giẽ run"!Mong được nghe lời chỉ giáo của mọi người!
Thành thật cảm ơn!



Tucurie

Trăng muôn đời thiếu nợ mà sông không nhớ ra!

"Báo ân rồi sẽ trả thù,
Từ rằng: việc ấy phó cho mặc nàng.
Cho gươm mời đến Thúc Lang,
Mặt như chàm đổ, mình nhường giẽ run.
Nàng rằng: "Nghĩa trọng nghìn non,
Lâm Truy người cũ, chàng còn nhớ không?
Sâm Thương chẳng vẹn chữ tòng,
Tại ai, há dám phụ lòng cố nhân?
Gấm trăm cuốn, bạc nghìn cân,
Tạ lòng dễ xứng, báo ân gọi là!
Vợ chàng quỉ quái tinh ma,
Phen này kẻ cắp bà già gặp nhau!
Kiến bò miệng chén chưa lâu,
Mưu sâu cũng trả nghĩa sâu cho vừa".
Nói về tài vận dụng thành ngữ và tục ngữ, tôi nghĩ thi hào Nguyễn Du là một bậc thầy!
THÁI HỒNG ANH.

lúng túng như thợ(..?...) mất (...?..),chỉ được cái "sáng tai họ điếc tai cày" là giỏi.
---------------------------------
"Thợ may mất kim" ?????????????
=======================
Có một thành ngữ trong câu chuyện trên mà tôi vẫn chưa hiểu.Đó là "mặt như chàm đổ mình đường giẽ run"!Mong được nghe lời chỉ giáo của mọi người!
========================
Mặt xanh như vỏ cây tràm (chàm) : vỏ cây đập giập ra để nhuộm quần áo
Mình dường (chứ không phải đường, trong thành ngữ, tục ngữ VN bao giờ các vế cũng đối nhau khá chặt chẽ : Mặt như >< mình dường) giẽ run (giẽ =con chim cút , con vật này khi bị bắt thì nó run khủng khiếp)
Câu này ý nói là chàng ngốc này "sợ hãi" chị vợ lắm lắm....
Nhắc đến chuyện đếm bò, tớ kể chuyện vui này để chứng minh là những chàng say đều ngốc cả!
Có anh nọ, đi nhậu về, leo lên giường thì phát hiện ra trên giường có tất cả 6 cái chân. Anh giận quá, nghĩ vợ ngoại tình,
xuống giường và định mắng vợ 1 trận cho "ra ngô ra khoai" nhưng vốn thận trọng, anh đếm lại 1 lần nữa:
- 1,2,3,4. Ủa, có 4 cái chân à! Thế mà mình cứ tưởng....
Anh thở phào rồi leo lại lên giường lăn ra ngủ thẳng cẳng.

Hôm nay tình cờ đọc lại quyển "Donald và bạn hữu" cũ, thấy có một bạn nhỏ hỏi anh Thái Thông về câu tục ngữ (theo như lời bạn ấy nói) "Cha mẹ cú đẻ con tiên, cha mẹ hiền đẻ con dữ". Vì sao câu tục ngữ trên lại vô lý làm vậy? Nó không đúng cả về mặt di truyền (theo lời bạn ấy) và cả về khía cạnh xã hội, rõ ràng, một gia đình nề nếp, lương thiện sẽ có nhiều điều kiện để dạy dỗ những đứa con ngoan, sao ông cha ta lại có một câu "ác" thế?
Câu hỏi trên thật là thú vị, nó cho ta một ví dụ rõ ràng nhất về sự phân biệt thành ngữ, tục ngữ. Câu nói trên sở dĩ vô lý là vì ta đã coi nó là tục ngữ, thực chất nó là thành ngữ, và nếu hiểu nó là thành ngữ thì nó trở nên không vô lý tí nào.
Có lần Vy đã nói, một trong những cách nhanh chóng nhất để xác định thành ngữ-tục ngữ là xem xét cấu trúc ngữ pháp, tục ngữ chắc chắn phải là một câu hoàn chỉnh với cấu trúc chủ-vị, các thành ngữ thường không phải là câu hoàn chỉnh, tuy vậy cũng có ngoại lệ như "gà trống nuôi con". Chính trường hợp câu nói trên đây rơi vào ngoại lệ ấy, trong trường hợp đó, ta phải xét đến nghĩa của câu. Tục ngữ là câu nói nêu lên một kinh nghiệm mang tính đúng đắn, hoặc một lời khuyên của người xưa, nó ít nhiều chứa đựng chân lý, ví dụ như "chó cắn áo rách" , "hổ phụ sinh hổ tử" , "ăn coi nồi, ngồi coi hướng" v.v... Về mặt sử dụng, nó có thể được dùng độc lập để biểu thị một ý hoàn chỉnh. Khác với tục ngữ, thành ngữ chỉ là một cụm chữ quen dùng để ám chỉ một sự vật, sự việc, do đó, với các sự vật, sự việc kỳ lạ thì thành ngữ ứng với nó có thể ngược đời, vô lý, ví dụ như "gà trống nuôi con" , "cha mẹ cú đẻ con tiên, cha mẹ hiền sinh con dữ" , "cây đắng sinh trái ngọt" v.v... Nó đơn thuần chỉ là một hình ảnh ví von, không thể hiện một kinh nghiệm, một chân lý nào cả. Bản thân thành ngữ không phải là một mệnh đề, nó không kết luận điều gì, vì thế nó luôn luôn được dùng với các thành phần khác để tạo nên câu mà không đứng độc lập.
Trong trường hợp này, câu thành ngữ "cha mẹ cú đẻ con tiên, cha mẹ hiền sinh con dữ" dùng để chỉ các trường hợp con cái sinh ra không giống tính cha mẹ mà không kết luận rằng đây là một hiện tượng phổ biến, vì vậy không có gì vô lý ở đây.
Xét về cấu trúc ngữ pháp, câu thành ngữ trên hoàn toàn tương tự với câu "hổ phụ sinh hổ tử", tuy nhiên ý nghĩa thì ngược hẳn nhau, một câu là tục ngữ, một câu là thành ngữ, vậy đủ để ta kết luận rằng cấu trúc ngữ pháp không thể là tiêu chuẩn duy nhất để phân biệt thành ngữ - tục ngữ, mà phải có kết hợp tìm hiểu ý nghĩa, xuất xứ của câu nói để việc phân loại được chính xác
Hạ Vy