Thảo luận chung về các trận không chiến trên bầu trời Việt Nam

TÔi không có tài liệu chính xác, nhưng google để tìm hiểu về con số 1:10 thì người ta thường giải thích thế này:
- Tỉ lệ kill:lost máy bay tất cả các loại của hai bên thì gần như 1:1. Trong đó nguồn Mỹ đa số nói rằng máy bay Mỹ mất chủ yếu là ném bom.
- Tỉ lệ kill:lost Mig15-F88 thì nhiều nguồn của Mỹ khẳng định là 1:10, nhưng ghi chú là đa số Mig-15 Mỹ bắn hạ là do phi công không có kinh nghiệm của TQ và BH lái. Ngoài ra họ cũng nói là nhiều máy bay của BH và TQ lái tự đâm xuống đất trong chiến đấu, do phi công ko có kinh nghiệm nên khi xảy ra giao tranh thì lộn nhào mấy vòng rồi mất điều khiển luôn. Tuy nhiên dù là "Tai nạn" thì họ vẫn tính vào kill:lost như thường. Cũng nhiều nguồn giải thích là phi công BH và TQ mà lái thì khi đụng trận Wing-man chạy lung tung, không yểm trợ cho nhau nên hay chết.
- Do Mig-15 leo cao hơn nên phe BH khi đi tấn công bay rất cao, bọn F-88 nhìn thấy nhưng đánh đứng khóc. Nếu phe BH muốn thì nhào xuống đánh, bọn F-88 lúc ấy mới có cơ hội. Còn nếu Mig cứ bay trên cao ko xuống thì F-88 đánh chịu. Do đó Mig có thể chọn thời điệm và địa điểm để không chiến - thường thì họ bay đến giữa bọn ném bom rồi mới nhào xuống đánh. Lúc bị F-88 đánh nếu rát quá thì bay cao lên là xong. Bọn Mỹ khẳng định là Mig do BH và TQ lái thì chỉ nhăm nhăm đánh bọn ném bom thồi. Còn F-88 thì mới hừng hực khí thế muốn "săn" Mig.
Tất nhiên đó mới là Mỹ nói. Chắc chắn sẽ có chuyện ba bốn chú quây một con Mig rồi về chú nào cũng bảo mình bắn được --> ghi nhận 3, 4 Mig rơi.

Trong cuốn Lịch sử Quân chủng Phòng Không - Không quân tập 2 có nhắc đến 3 lần bắn nhầm quân ta.
Nhiều lần nghe các sỹ quan ở đường Trường Chinh kể là do trận chiến quyết liệt, máy bay ta "chạy loạn" về không đúng hành lang quy định (hành lang bỏ trống không có hoả lực để máy bay ta theo đó về sân bay trong khi địch vẫn đang truy đuổi).
Trong thời bình cũng có một lần sự cố. Đầu những năm 1980, khi đó còn bé, nhưng vẫn nhớ mấy ông phi công đến nhà uống rượu kể chuyện bị tên lửa ta bắn hụt. Lúc đó thời bình. Biên đội lái loại Mig21G mới tinh, bay thẳng tưng. Vậy mà trong cái rủi có cái may. Tên lửa ta nhầm là địch nhưng lại bắn trượt.
Vụ nhầm lẫn này thì ngay cả Mỹ và Anh cũng dính thôi. Tháng 3/2003 tại Iraq, 2 chiếc Tonado của Anh bay về sân bay không đúng theo hành lang quy định (hướng tiếp cận + độ cao) nên bị tên lửa Patriot của Mỹ tự động bắn hạ vì tưởng instruders.

Trong cuốn Lịch sử Quân chủng Phòng Không - Không quân tập 2 có nhắc đến 3 lần bắn nhầm quân ta.
Nhiều lần nghe các sỹ quan ở đường Trường Chinh kể là do trận chiến quyết liệt, máy bay ta "chạy loạn" về không đúng hành lang quy định (hành lang bỏ trống không có hoả lực để máy bay ta theo đó về sân bay trong khi địch vẫn đang truy đuổi).
Trong thời bình cũng có một lần sự cố. Đầu những năm 1980, khi đó còn bé, nhưng vẫn nhớ mấy ông phi công đến nhà uống rượu kể chuyện bị tên lửa ta bắn hụt. Lúc đó thời bình. Biên đội lái loại Mig21G mới tinh, bay thẳng tưng. Vậy mà trong cái rủi có cái may. Tên lửa ta nhầm là địch nhưng lại bắn trượt.
Vụ nhầm lẫn này thì ngay cả Mỹ và Anh cũng dính thôi. Tháng 3/2003 tại Iraq, 2 chiếc Tonado của Anh bay về sân bay không đúng theo hành lang quy định (hướng tiếp cận + độ cao) nên bị tên lửa Patriot của Mỹ tự động bắn hạ vì tưởng instruders.

Dear bà con,
Tôi rất quan tâm đến thông tin về quân sự đặc biệt là về cuộc chiến ở Việt nam.
Theo quan điểm của tôi, khi một member mở một topic mới (tất nhiên là được Mod Approved rồi) thì nên để cho họ post toàn bộ thông tin rồi sau đó bà con có thể thoải mái bình luận và mổ xẻ. Chứ cứ như cái thread này bài dịch của KQNDVN đang dở các bác binh luận rồi tranh cãi mở rộng quá làm cho loãng.
Tôi rất khoái cái kiểu của bọn BBSVietnamese nó làm, Nguyen tác được để riêng một góc, bà con binh luận ăn theo ở dưới, rất rõ ràng và mạch lạc. Tất nhiên BBC nó khác với TTVNOL.

Dear bà con,
Tôi rất quan tâm đến thông tin về quân sự đặc biệt là về cuộc chiến ở Việt nam.
Theo quan điểm của tôi, khi một member mở một topic mới (tất nhiên là được Mod Approved rồi) thì nên để cho họ post toàn bộ thông tin rồi sau đó bà con có thể thoải mái bình luận và mổ xẻ. Chứ cứ như cái thread này bài dịch của KQNDVN đang dở các bác binh luận rồi tranh cãi mở rộng quá làm cho loãng.
Tôi rất khoái cái kiểu của bọn BBSVietnamese nó làm, Nguyen tác được để riêng một góc, bà con binh luận ăn theo ở dưới, rất rõ ràng và mạch lạc. Tất nhiên BBC nó khác với TTVNOL.

Phòng không của mình thì " chuẩn rồi " hôm nọ nghe bác tớ kể ( mk xin lỗi tớ quên mất năm bao nhiêu rồi ) là có chú ăn cắp máy bay trực thăng đón ra đình ở giữa cầu Long Biên rồi té sang Trung Quốc thế mà báo động từ lúc chú ý bay ra cầu Long Biên các chú phòng không bắn toàn trượt để chú kia bay sang bển mất .Còn một vụ nữa là để máy bay địch bay mẹ vào lượn lờ mấy vòng bay ra mà rada không phát hiện ra nữa cơ . Vụ đấy tinh thần sẵn sàng chiến đấu không cao nên ối bác cấp cao bị cắt chức luôn.Bác tớ cũng chỉ làm đến Thiếu Tướng thôi, nghe bác kể hồi đấy hành quân toàn đi bộ vào Nam mất bu nó 3 tháng , không dám đi o to sợ nó cho quả bom thì đi cả đám .
Được Boyversace sửa chữa / chuyển vào 19:51 ngày 12/04/2005

Phòng không của mình thì " chuẩn rồi " hôm nọ nghe bác tớ kể ( mk xin lỗi tớ quên mất năm bao nhiêu rồi ) là có chú ăn cắp máy bay trực thăng đón ra đình ở giữa cầu Long Biên rồi té sang Trung Quốc thế mà báo động từ lúc chú ý bay ra cầu Long Biên các chú phòng không bắn toàn trượt để chú kia bay sang bển mất .Còn một vụ nữa là để máy bay địch bay mẹ vào lượn lờ mấy vòng bay ra mà rada không phát hiện ra nữa cơ . Vụ đấy tinh thần sẵn sàng chiến đấu không cao nên ối bác cấp cao bị cắt chức luôn.Bác tớ cũng chỉ làm đến Thiếu Tướng thôi, nghe bác kể hồi đấy hành quân toàn đi bộ vào Nam mất bu nó 3 tháng , không dám đi o to sợ nó cho quả bom thì đi cả đám .
Được Boyversace sửa chữa / chuyển vào 19:51 ngày 12/04/2005

Để cho việc thảo luận thêm hiệu quả, theo tôi các tác giả nên thêm một dòng references của của tài liệu gốc mà mình sử dụng để người tham gia có thể tham khảo, đối chiếu. Ví dụ một số các bài dịch trong forum này có thể đọc tại:
http://www.acepilots.com/vietnam/main.html

Để cho việc thảo luận thêm hiệu quả, theo tôi các tác giả nên thêm một dòng references của của tài liệu gốc mà mình sử dụng để người tham gia có thể tham khảo, đối chiếu. Ví dụ một số các bài dịch trong forum này có thể đọc tại:
http://www.acepilots.com/vietnam/main.html

cho dù biết trước kẻ nào đó sẽ giết người, ngăn chặn kẻ đó rồi bỏ tù họ là sai mà sai nghiêm trọng ấy. Vì như thế đã là tiêu diệt "freewill" rồi,
Thế nếu cứ để mặc cho kẻ đó giết người thì sao, là đúng hay là sai?
Còn cậu phải xem lại toàn bộ ý mà tớ tranh luận cho, là chuyện đặt ra luật cấm vậy đúng hay sai, sai theo nghĩa tuyệt đối của freedom of speech không nói rồi, sai cả trong phạm vi tương đối của xã hội khi luật đó nhắm cụ thể vào một thành viên, chẳng thể gọi là luật được.
Tớ không hơi đâu mà đi đoán suy nghĩ trong đầu cậu kqndvn, nhưng theo từ ngữ tớ đã trích mà nói: "kẻ phá" và "người làm" cho thấy cậu ta đang quan trọng việc cậu ta làm, còn cấm cụ thể HP hơn là cấm chung mọi thành viên vào lăng mạ cậu ta cho thấy cậu ta quan trọng hóa việc cấm HP lăng mạ, từ đây dẫn đến sự thật là vi phạm freedom of speech của HP, và chỉ ra cụ thể đó là HP trong điều cấm là sai.
Tại sao bác lại có thể đề nghị tôi xem lại ý tranh luận của bác, trong khi bác không hơi đâu, như bác viết, xem xem ý của bác kqndvn là gì, và cả với tôi trong một bài trả lời khác?
Nếu bác có thể xem lại kỹ hơn, thì có lẽ bác sẽ thấy bác kqndvn không phải là quan trọng hoá cái việc post bài, mà nhấn mạnh tới việc cấm HP vào.
Còn sai ư? Nó chẳng sai gì cả theo phạm vi tuyệt đối hay xã hội gì đó. Cái freedom of speech của HP chẳng hề bị vi phạm dù cái cấm đấy nó có hiệu lực. HP có thể chửi bậy hay lăng mạ ai đó ở một topic nào khác. Hoặc là tuyệt đối hay tương đối gì đấy, freedom of speech ở forum này, như tôi đã viết nhiều lần, không tồn tại theo cái nghĩa của freedom of speech mà bác đang bảo vệ. Chỉ cần bác đọc nội qui thì bác sẽ thấy ối điều bị cấm.
Ví dụ, trong đám bạn tôi, đứa nào cũng có khả năng chửi bậy, nhưng có một tên rất hay văng tục trong khi nói chuyện. Khi đến nhà tôi, tôi hoàn toàn có quyền nói trước rằng tôi cấm hắn nói bậy trong nhà tôi. Tôi chẳng vi phạm cái freedom of speech của ai cả.
Trong topic cãi nhau của tôi, vì tôi là người mở topic, tôi cảm thấy mình có quyền đề nghị mọi người không đả kích cá nhân. Tôi cũng hoàn toàn có quyền cấm mọi người đả kích cá nhân trong topic của tôi. Dĩ nhiên là tôi không đủ quyền lực để duy trì cái cấm đó, nhưng việc cấm đó của tôi cũng không vi phạm cái freedom of speech của ai cả. Đó là topic của tôi, và mọi người muốn thì đi ra chỗ khác mà đả kích nhau. Dĩ nhiên là tôi đã không biến nó thành một lệnh cấm, nhưng không phải vì lý do sợ vi phạm freedom of speech.
Tớ không có ý nhắm gì vào cậu, tớ chẳng đã thấy cậu nói gì với kqndvn khi cậu ấy đưa ra luật ấy à. Khi tớ công kích chuyện freedom of speech vậy thì cậu lại vào nói đỡ cho cậu kqndvn, nên tớ nói cậu bao đồng vậy, tớ đã nhắc đi nhắc lại là bất kể thành viên nào, nguyên tắc là nguyên tắc
Khi bác nhận xét về tôi (bao đồng), thì bác đã nhắm vào tôi. Cũng như khi bác cho là tôi nhỏ mọn về một điều trong trao đổi của chúng ta. Khi bác bắt đầu dùng tính từ như vậy, nghĩa là bác đã nhắm vào cá nhân.
Ngay ban đầu, tôi không bênh vực bác kqndvn. Tôi chỉ nhắc bác rằng hãy xem lại những tranh cãi gần đây giữa bác này với HP để hiểu rằng đó là cảm giác cá nhân của người ta. Và tôi muốn lưu ý điều đó vì đừng biến chuyện cá nhân của người ta thành một chuyện rất chung là freedom of speech. Dĩ nhiên là như bác viết trên kia, tôi không muốn biết, hay tôi không quan tâm...
Nào, ban đầu tôi không bênh vực bác kqndvn chuyện này, bây giờ thì tôi bênh. Bác viết rằng bác công kích chuyện freedom of speech. Nói cho rõ hơn, bác muốn công kích bác kqndvn. Chuyện freedom of speech chỉ là cái cớ. Tôi xem lại từ bài đầu tiên bác post, và kết luận là bác chỉ kiếm một cái cớ. Từ chuyện bác kqndvn cấm HP vào lăng mạ ở topic này, biến thành chuyện cấm freedom of speech của HP, rồi to lên thành chuyện cấm freedom of speech.
Bác không muốn biết hay không quan tâm..., và bác cho tôi là bao đồng. Vậy nên tôi mới hỏi bác bao đồng theo nghĩa tương đối hay tuyệt đối. Bởi vì đây là chuyện của bác kqndvn với HP, có cấm thì cũng chỉ cấm HP, tại sao bác không để mặc họ với nhau. Tại sao phải làm to ra thành freedom of speech để kiếm một cái cớ tham gia vào. Tại sao bác không nghĩ rằng chuyện freedom of speech ở đây đã có mod lo, và để mặc nó như thế. Tại sao bác không xem xét bao đồng theo đúng nghĩa của nó, mà chỉ giới hạn ở cái việc là biện minh cho một người khác mà không đúng. Tại sao bác không nghĩ ra rằng việc bác biến nó thành freedom of speech khiến mọi người có thể nghĩ rằng bác kqndvn hạn chế mọi người, giống như bác đã suy ra từ chuyện cấm HP.
Có gì đâu, cậu học môn "Communications" chưa, khi ta nói hay viết trong môi trường xã hội là cho ta và cũng cho người khác, thể hiện tư tưởng của ta khi viết thì phải "dẫn ý" cho logic mới "hầu chuyện" các cậu được chứ, mà "hầu chuyện" người khác cũng có giá trị cho họ và cho cả tớ thì tớ mới làm, đơn giản của nguyên tắc "give-&-take."
Sh*t! Hate being used!
-Đó là BVR tương đối như tớ đã nói, mà thực ra cũng chẳng cần tương đối hay tuyệt đối, có thể nói là tiến trình phát triển BVR nói chung. Mỹ có tên lửa AIM-7 BVR lúc đó đấy, chỉ là không thật hiệu quả vậy thôi.
Bởi vì nó không thật hiểu quả như một vũ khí BVR, nên nó không tồn tại như một vũ khí BVR.
-Không có cái gọi là false BVR, người ta nói đến true/real BVR so sánh với BVR theo nghĩa thực nhất là có phát hiện ra bằng mắt thường hay chưa, như tớ đề cập đến là BVR tương đối.
(False BVR!!!)
Tuy nhiên phải xem lại định nghĩa về visual range, theo nghĩa hàng không vũ trụ. Nghĩa bình thường, hay tương đối, thì là đã phát hiện ra bằng mắt thường hay chưa. Nhưng trong quân sự hay hàng không vũ trụ, người ta không thể bảo là vì tôi đang ở trong mây nên visual range của tôi có 3 mét được.
-AIM-7E-2 là mẫu cải tiến mang lại tính cơ động (agility) cho tên lửa trong chiến tranh Việt Nam. Nó vẫn có thể bắn mục tiêu ngài tầm dogfight 5-10km như tớ đề cập. Cậu không nên nói rằng nó được chế cho dogfight, nếu nói vậy xin phép đặt chữ dogfight trong ngoặc kép.
Người ta viết nguyên bản nó là dogfight version. Hiển nhiên là dogfight yêu cầu tính cơ động cao rồi.
-Chuyện Navy dạy nhau dogfight trong chương trình Top Gun do nhiều yếu tố, cả kỹ thuật và chính trị, tớ không biết hết vì tớ không làm việc cho Navy Mỹ giai đoạn đó. Nếu cậu hỏi câu đó, cũng có thể hỏi lại cậu tại sao AirForce không dạy nhay dogfight như Navy giai đoạn đó. AirForce góp một phần lớn hơn trong các cuộc không kích miền bắc
Về chuyện lắp lại súng cho F-4, nhiều yếu tố thường dẫn đến dogfight trong chiến tranh Việt Nam như tớ đã đề cập trước đây, nếu cần cậu có thể đọc lại.
Giả thiết duy nhất mà tôi có thể nghĩ ra được về chuyện Navy dạy dogfight trước là vì số lượng máy bay và phi công ít hơn airforce. Huấn luyện có thể cũng tốn kém hơn. Máy bay phải có yêu cầu cao hơn để thích nghi với hoạt động của tàu sân bay và biển nên có thể tốn kém hơn. Chi phí bảo trì bảo dưỡng tốn kém hơn do đặc thù hoạt động. Airforce sau CTVN cũng có dạy dogfight thêm cho phi công. Cả hai ngành này hiện vẫn dạy dogfight cho phi công theo kiểu nâng cao như TopGun.
Như đã viết, người Mỹ khi chế tạo ra tên lửa AA, họ cho rằng không chiến đã thoát khỏi dogfighting và được quyết định bởi tên lửa có tầm xa hơn so với súng. Đấy là nguyên nhân chính khiến cho họ không trang bị súng cho F4 là loại tiêm kích hiện đại nhất của họ giai đoạn đầu CTVN. Thực tế chiến tranh VN cho thấy rằng dogfighting vẫn là chủ yếu và súng vẫn cần thiết. Tầm máy bay thậm chí gần tới mức thấp hơn tầm safearming của tên lửa tầm nhiệt, nên súng là điều bổ sung thiết yếu cho tiêm kích F-4. Tên lửa tầm xa hơn và có điều khiển là AIM-7 thì bị hạn chế bởi ROE, do radar điểu khiển không phân biệt được địch ta và yêu cầu xác nhận bằng mắt là thiết yếu. Thực tế ngay ở tầm gần thì hiệu quả của tên lửa này cũng không cao. Chuyện phân biệt máy bay VN và TQ bằng mắt thường ở cái tầm km trên không và ở tốc độ của máy bay tiêm kích là chuyện đùa. Chỉ có thể nhận ra dáng máy bay chứ markings là Chicom hay PVAF thì phải bay gần sát nhau mới nhận biết được.
-Trả lời lại lần nữa đã có cả những yếu tố cho BVR bất kể là tương đối hay tuyệt đối. Nếu là tuyệt đối thì như tớ đã đưa ra tầm 30km của AIM-7E đã là quá dư. Nhưng theo nghĩa tuyệt đối thì chưa hiệu quả, nếu cậu lại tính quay lại tính hiệu quả của AIM-7 giai đoạn cho BVR một lần nữa.
Chỉ là yếu tố tiền đề cho BVR, nhưng những yếu tố này chưa thể coi là BVR
-Ừ cậu bắt lý HP qua tính hiệu quả chứ gì đâu, mấy con số bao nhiêu phần trăm đó của cậu với chuyện dạy nhau lại dogfight mà thực sự chỉ diễn ra trong Navy Mỹ, blah, blah, blah, ...
Bắt lý HP ở cái chỗ là KỸ THUẬT KHÔNG CHIẾN QUÁ TẦM NHÌN, cái mà tôi với bác đang bàn ở đây là PHƯƠNG TIỆN, THIẾT BỊ KỸ THUẬT CHO không chiến quá tầm nhìn. Đây là điều mà tôi muốn bác xem lại khi tôi viết ở cái chỗ nào đấy, là bác xem lại xem ý tôi thế nào. Tôi đồng ý rằng phương tiện kỹ thuật cho không chiến quá tấm nhìn đã được bắt đầu phát triển từ không những trong, mà còn từ trước CTVN. Tuy nhiên khi đó thì khái niệm BVR chưa được nhắc tới. Khi cái AIM-7 ra đời, dù thời đó người ta mới chỉ coi là vũ khí điều khiển, nhưng đã có doctrine cho việc sử dụng nó ở tầm khá xa của nó. Nhưng trong CTVN thì kỹ thuật không chiến quá tầm nhìn, theo cái nghĩa là cách tác chiến, bay lượn đánh nhau, thì không hề được Mẽo và anh nông dân chân đất mắt toét cùng xây dựng như cái bác HP đấy đã viết. Mà cái này thì tôi đã viết nhiều rồi.
-Cậu không khiếu nại gì về chuyện cái 15nm này à: "cái range này là bác đưa ra đấy nhé." Nó là 15nm, một số nguồn cho là dưới 20nm, một số nguồn khác chỉ là 12nm. Tớ cho cậu cái 15nm đấy.
Điều đó chỉ để nhấn mạnh việc bác đã chủ động đưa ra một khoảng cách chứ không phải là tôi. Trở lại về tầm, Wikipedia cho rằng tầm đó trên 20nm. Việc người ta đưa ra một tầm cụ thể cho BVR phủ nhận việc áp dụng cái BVR tương đối của bác.
Nếu áp dụng cái BVR tương đối, thì bay đêm chẳng hạn, hay là trong mây mù, phi công có thể dò ra địch bằng radar ở tầm rất gần mà không nhìn thấy địch, và có thể bắn hạ địch bằng AIM-9 hay súng. Thế là BVR tương đối, đúng không, nhưng AIM-9 hay súng thì chẳng bao giờ được coi là BVR. Trong tầm gần thì cái hình nón của khoảng dò ra máy bay địch của AIM-9 còn lớn hơn của radar F-4.
ELINT chỉ ra được nguồn của những tín hiệu đó, trong giai đoạn chiến tranh Việt Nam, có thể chỉ ra cụ thể từ hướng nào, nhưng thường khả năng phân tích các tín hiệu đó không cho nhiều thông tin về tầm với nguồn phát ra các tín hiệu đó. Thường F- được báo qua radio dạng như "Hai MiG-21 vừa xuất kích từ sân bay nào đó, đi theo hướng nào đó,..." nhưng không cụ thể về tầm để việc dẫn đường có thể hiệu quả và tỉ mỉ như GCI.
Cái góc đến của hướng tín hiệu cũng rất rộng trên các thiết bị ELINT trên máy bay thời đó. Việc xác định hướng của Mig với đội hình còn tuỳ thuộc vào vị trí của Mig và cái máy bay ELINT so với đội hình. Và còn xa nó mới xác định được Mig bay theo hướng nào.
-Chẳng cần phải tiếp tục vặn vẹo từ ngữ thế này, "nhỏ mọn" quá, trừ phi cậu xem tớ là thánh cần viết gì cũng nhất nhất mọi từ mọi ngữ đều phải theo ý cậu. Tớ viết câu đó để nhấn mạnh ý ROE cuối chiến tranh bị bỏ đi do yếu tố chính trị.
Cái việc dùng tính từ đã nói ở trên. Cái việc nhận dạng máy bay TQ với máy bay VN cũng đã nói ở trên. Mà thật buồn cười, khi bác sai (như bác nói thì diễn đạt sai) thì tôi bỗng nhiên trở thành người có lỗi vì đã nhỏ mọn (bác 2 lần dùng tính từ này), còn bác thì bỗng nhiên bị oan vì bác không phải là thánh thần!!!
Trong chiến tranh Việt Nam việc áp dụng BVR diễn ra lần đầu trên chiến trường thực tế, nó là 1. Chỉ có điều tính hiệu quả không cao.
Chỉ hai trường hợp trong số khoảng 597 quả AIM-7 bắn đi được cho là có hiệu quả ở mức BVR. Gộp thêm cả số tên lửa của Israel xài trong các cuộc chiến tranh của họ tới trước Gulf war 1, thì chỉ có 4 trường hợp trong tổng số 632 phát được coi là có hiệu quả ở tầm BVR. Hiệu quả quá thấp phủ nhận sự tồn tại như là một BVR
-Mục tiêu của EC-121 hay AWACS nói chung là làm tăng nhận thức về điều gì đang xảy ra trong chiến trường. BVR liên quan đến nhiều yếu tố lắm nên tớ chẳng nhắc đi nhắc lại với cậu là gì. AWACS, GCI, hay các hệ thống Early Warning góp phần vào cho BVR. Nhưng GCI thì theo radar mặt đất và thường là trên lãnh thổ phe phòng ngự hơn là kẻ tấn công, nguyên tắc này dùng nhiều bởi phe phía Đông trong chiến tranh lạnh. Mỹ là phe phe tấn công nên chúng cần AWACS để điều khiển cả đội hình bay.
Radar cảnh giới mặt đất cũng có thể coi là một yếu tố của BVR.. Vậy ta có thể nói tiền đề của BVR đã bắt đầu từ WWII, khi radar của Anh dẫn đường cho máy bay của họ đi diệt bomber của Đức.
trong topic Người phi công tài hoa, có thể nghe bác Nguyễn Văn Bảy kể về lần bị F-4 đuổi, rồi SAM ta bắn những chiếc đuổi bác ấy sao đó, đó là khi mà ta đã kết hợp cả phòng không và không quân rồi.
Oops, nhớ rồi, đã đọc trong box này.
Được hairyscary sửa chữa / chuyển vào 09:31 ngày 13/04/2005