The Da Vinci Code , sửa mà vẫn sai

The Da Vinci Code , sửa mà vẫn sai

Tôi thấy trên các diễn đàn người ta bảo rằng bản hiệu đính của Dương Tường về cuốn sách "The Da Vinci Code" vẫn sai trầm trọng.

Những lỗi sai trước đây đã được Dương Tường sửa lại, nhưng ... sửa mà vẫn sai. Người ta nói thế.

Các bạn thấy thế nào?


Ra mắt bản dịch Mật mã Da Vinci mới
NXB Văn hoá - Thông tin vừa cho ra mắt bản dịch Mật mã Da Vinci do dịch giả Dương Tường hiệu đính vào đầu tuần này. Bản dịch mới, giá không đổi, và về hình thức cũng không có gì khác biệt so với bản dịch cũ, ngoài dòng chữ ?oẤn phẩm mới? trên góc trái bìa 1.

Được phát hành lần đầu hồi cuối tháng 9-2005, cuốn tiểu thuyết của Dan Brown do NXB Văn hoá - Thông tin mua bản quyền và tổ chức dịch, đã ngay lập tức bị dư luận bạn đọc và các nhà chuyên môn phê bình gay gắt về chất lượng dịch thuật. Trước dư luận đó, NXB phải tạm ngừng kế hoạch tái bản và mời dịch giả Dương Tường hiệu đính, hoàn chỉnh bản dịch của Đỗ Thu Hà.

Trao đổi với chúng tôi, dịch giả Dương Tường cho biết, ông đã mất gần bốn tháng chuyên tâm vào việc hiệu đính, mỗi ngày làm việc với bản thảo không dưới mười tiếng đồng hồ. Ngoài việc sửa câu, sửa từ thì phần ông bổ sung nhiều nhất cho bản dịch là các chú thích, do cuốn tiểu thuyết này đề cập đến rất nhiều khái niệm liên quan đến tôn giáo (bản dịch mới có 142 chú thích, trong khi bản dịch cũ chỉ có bốn).

Vì lý do tế nhị, ông Dương Tường từ chối đưa ra bất kỳ sự so sánh nào giữa bản dịch cũ và bản dịch đã được hiệu đính. Tuy nhiên, qua đọc so sánh, độc giả sẽ nhận thấy có sự khác biệt lớn giữa hai bản cũ và mới.

Có thể nói, bài viết Mật mã Da Vinci - những bức xúc từ bản dịch tiếng Việt của Doãn Hiệp đăng trên Nhân Dân điện tử ngày 15-10-2005 đã mở đầu cho loạt bài phê bình về chất lượng dịch thuật của tiểu thuyết Mật mã Da Vinci, do NXB Văn hoá - Thông tin ấn hành, trên nhiều tờ báo khác. Đối chiếu những lỗi dịch thuật mà tác giả Doãn Hiệp chỉ ra trong bài viết của mình với bản hiệu đính của dịch giả Dương Tương thì có thể thấy, các lỗi đó đều đã được chỉnh sửa. Sau đây là một vài ví dụ để bạn đọc tham khảo.

* Bản gốc: He reminded himself, however, that killing Langdon would be a generous fate compared to the misery about to be communicated by Bezu Fache and the French prison system.

Bản dịch cũ: Tuy nhiên, tự bản thân anh nhắc nhở mình rằng giết Langdon sẽ là một ân huệ lớn của số phận so với sự bí ẩn mà Bezu Fach định nói và hệ thống nhà tù Pháp.

Bản hiệu đính: ?oTuy nhiên, Gouard tự nhắc mình rằng giết Langdon sẽ là một ân huệ lớn của số phận so với sự khốn khổ mà Bezu Fache và hệ thống nhà tù Pháp ban tặng cho hắn ta.?

* Bản gốc: ?oOpus Dei is a personal prelature of color:black">Vatican City, and His Holiness can disperse monies however he sees fit. No law has been broken here.?

Bản dịch cũ: "Opus Dei là ************* của thành phố Vaticăng, và sự linh thiêng của ngài có thể giải ngân được bất cứ lúc nào mà ngài thấy thích hợp."

Bản hiệu đính: "Opus Dei là một giám mục đoàn riêng của thành phố Vatican, và Đức Giáo Hoàng có thể giải ngân được bất cứ lúc nào mà ngài thấy thích hợp."

* Bản gốc: Andre Vernet, according to official records, was a model citizen.

Bản dịch cũ: Andre Vernet, được bổ sung vào hồ sơ chính thức (theo như hồ sơ chính quyền), là một công dân hiện đại.

Bản hiệu đính: Andre Vernet, theo như hồ sơ chính thức, là một công dân kiểu mẫu.

* Bản gốc: When I retire, Vernet told himself, I will fill my cellar with rare Bordeaux...

Bản dịch cũ: Vernet tự nhủ, khi ta về nghỉ hưu, ta sẽ đổ đầy các tế bào của ta bằng loại rượu Bordo quý giá...

Bản hiệu đính: Vernet tự nhủ, khi nào về nghỉ hưu, mình sẽ chất đầy hầm rượu toàn vang Bordeaux quý hiếm...

* Bản gốc: ?oConsidering what you are asking of me,? Aringarosa countered, ?oWhat I do with this money is not your concern.?

Bản dịch cũ: "Bất kỳ điều gì ông cũng phải cân nhắc kỹ càng trước khi hỏi tôi," Aringarose phản đối, "Tôi làm gì với khoản tiền này không can hệ gì đến ông."

Bản hiệu đính: "Xét những gì các ngài yêu cầu ở tôi," Aringarose đối đáp, "thì việc tôi làm gì với khoản tiền này không can hệ gì đến ngài."

* Bản gốc: Slowing Remy down had become Sophie?Ts task.

Bản dịch cũ: Dần dần, Remy trở thành nhiệm vụ của Sophie.

Bản hiệu đính: Làm chậm bước tiến của Remy trở thành nhiệm vụ của Sophie.

* Bản gốc: Showing his face could not be avoided, Silas thought. Remy did what he had to do. He saved the keystone.

Bản dịch cũ: Biểu hiện trên nét mặt là không thể tránh được, Silas nghĩ. Remy đã không làm việc mà hắn phải làm. Hắn ta giữ viên đá đỉnh vòm.

Bản hiệu đính: Biểu hiện trên nét mặt (Việc lộ diện) là không thể tránh được, Silas nghĩ. Remy đã làm điều hắn phải làm. Hắn đã cứu viên đá đỉnh vòm.

* Bản gốc: "You will join the ranks of the great men you admire - Da Vinci, Botticelli, Newton - each of whom would have been honored to be in your shoes right now..."

Bản dịch cũ: "Anh sẽ gia nhập vào hàng ngũ của những con người mà anh mơ ước từ lâu - Da Vinci, Botticelli, Newton - mỗi người trong số họ đang được tôn kính ngay dưới chân anh..."

Bản hiệu đính: "Anh sẽ gia nhập hàng ngũ những con người vĩ đại mà anh mơ ước từ lâu - Da Vinci, Botticelli, Newton - mỗi người trong số họ ắt lấy làm vinh dự nếu được ở vị thế của anh lúc này..."

* Bản gốc: ?oJacques reported to the police that your brother and I had been in the car? our two bodies apparently washed off in the current... Jacques, being a man of prominence, did not have the luxury of disappearing. It only made sense that Sophie, being the eldest, would stay in Paris to be taught and raised by Jacques, close to the heart and protection of the Priory.?

Bản dịch cũ: Jacques thông báo với cảnh sát rằng em trai cháu và bà cũng ở trong chiếc xe đó... thân thể hai chúng ta đã được tắm gội sạch sẽ vào lúc đó... Jacques là một người đàn ông giản dị, chẳng hề có một thứ xa xỉ gì. Ông chỉ có một cảm nhận nhạy bén rằng Sophie, là người lớn tuổi hơn, sẽ ở Paris để Jacques dạy dỗ và nâng đỡ, gần gũi với ông và sự bảo vệ của Hội Tu viện."

Bản hiệu đính: Ông cháu báo với cảnh sát là bà và em trai cháu cũng ở trong chiếc xe đó... và có vẻ như thi thể của hai bà cháu đã bị dòng nước cuốn đi... Ông cháu vốn là một nhân vật nổi bật, chẳng thể lặng lẽ biến đi. Chỉ có chuyện đứa con lớn ở lại Paris để Jacques nuôi dạy, gần kề trái tim và sự bảo vệ của Tu viện Sion, là nghe có lý.?

...

Cho tui hỏi cái nghen:
1) Bạn nói ''người ta nói'' là ai nói dạ? ( cho link giùm được hôn?)
2) Bạn khẳng định sữa mà vẫn sai là sai chỗ nào và hỏi ''các bạn thấy thế nào?'' và là ý tứ ra làm sao?
Chỉ giùm tui tui cảm ơn

Tôi thấy bạn rảnh hơn tôi.
Tôi đọc qua tác phẩm này rồi. Nếu như bạn thấy không hài lòng bản tiếng Việt thì lấy bản gốc ra mà đọc. Bắt bẻ làm quái gì ba cái lỗi dịch thuật đó? Chỉ khác biệt có vài câu dịch dù nội dung trên cơ bản vẫn ok thì cứ xí xóa bỏ qua đi.
Làm cứ tưởng cả nhà muốn thảo luận cái hay của The Da Vinci Code mình cũng ti toe nhảy vô.

FJX, you made me surprised for the second time . You are so generous that you make a lot of Vietnamese male critics feel shamful.
Dân tình VN thiệt là chán, dịch thì hổng dịch mà cứ canh me có ai dịch sai 1 vài chỗ thì xúm vô như chó, cắn hội đồng. Với những người chập chừng vô nghề, vô danh thì họ trịch thượng chỉ trích và vùi dập (biết đâu sẽ là tài năng tương lai). Với người dịch có thành tích, họ canh me chửi được vài câu thì vênh vênh tự đắc (Vd như bắt bẻ được Dương Tường chẳng hạn). Hay trường hợp khác là Phan Ngọc với bản dịch Mĩ Học vài năm trước.
Như em FJX nói, 1 bản dịch dài mấy trăm trang mà sai vài chỗ thì có gì mà phải la làng la xóm. Những ai đã từng thử dịch 1 bản tài liệu chừng 100 trang thì đều hiểu cái việc dịch nó khó khăn cỡ nào, sai vài (chục hay trăm) chỗ là may lắm rồi. Là độc giả hay người phê bình thì nên có tấm lòng rộng lượng (như em FJX) . Vậy mà số độc giả rộng lượng đó có vẻ như ngày càng ít đi và số người hẹp hòi, chỉ giỏi chửi bới ngày càng tăng. Chán vãi lúa.
Anyway, hoan hô em FJX. You really made me surprised

Tôi thấy người ta bảo là dịch sai mà bản thân mình không dám chắc có sai không nên mới tham khảo ý kiến của các bạn.
Chỉ là học hỏi thôi mà.
Dĩ nhiên, lỗi thì ai mà chẳng có, nếu Dường Tường dịch sai thì cũng là lỗi thường thôi. Vấn đề là chúng ta học hỏi được gì và chưa chắc Dương Tường đã dịch sai.
Lỗi nhỏ thì nói làm gì, còn ở đây người ta cho rằng lỗi lớn và hầu hết những câu mà Dương Tường sửa đều sai. Tôi cũng nghi ngờ điều này vì Dương Tường là 1 dịch giả hàng đầu tại Việt Nam, khó có thể dịch sai trầm trọng được.
Chúng ta nên nhìn vấn đề trong tinh thần học hỏi.
Thấy người ta bàn bạc thì tôi cũng muốn chia sẻ cùng các bạn vì tôi cũng thường xuyên vào đây và cũng học hỏi được nhiều từ các bạn.
Tôi copy về đây, nếu các bạn hứng thú thì tìm hiểu xem sao. Ở bên diễn đàn kia trình bày rõ hơn nếu các bạn muốn xem rõ hơn thì vào link này:
http://www.thehemoionline.com/gforum/gfcontent.aspx?id=2782
Còn đây là tôi copy về một trong những ý kiến phân tích đầy đủ nhất:
-------------------------------------------
Xin tham gia học hoỉ.
Bản dịch cũ thì sai quá rõ và người ta đã bàn nhiều. Tôi chỉ tập trung vào bản hiệu đính.
Theo tôi biết thì trong diễn đàn này có nhiều "cao thủ" về English, tôi chẳng dám múa rìu lung tung, chỉ là học hoỉ.
Nếu thấy những phân tích của tôi sai, xin chỉ baỏ. Đa tạ.
* Bản gốc: He reminded himself, however, that killing Langdon would be a generous fate compared to the misery about to be communicated by Bezu Fache and the French prison system.
Bản dịch cũ: Tuy nhiên, tự bản thân anh nhắc nhở mình rằng giết Langdon sẽ là một ân huệ lớn của số phận so với sự bí ẩn mà Bezu Fach định nói và hệ thống nhà tù Pháp.
Bản hiệu đính: ?oTuy nhiên, Gouard tự nhắc mình rằng giết Langdon sẽ là một ân huệ lớn của số phận so với sự khốn khổ mà Bezu Fache và hệ thống nhà tù Pháp ban tặng cho hắn ta.?
Tôi thấy bạn Già Gân phân tích đúng.
Tôi xin tạm dịch:
Tuy nhiên, Gouard chợt nhận ra rằng giết Langdon là một việc làm nhân đaọ, nếu so sánh với sự khốn khổ mà Bezu Fache và nhà tù Pháp có thể sẽ dành cho hắn.

* Bản gốc: ?oOpus Dei is a personal prelature of color:black">Vatican City, and His Holiness can disperse monies however he sees fit. No law has been broken here.?
Bản dịch cũ: "Opus Dei là ************* của thành phố Vaticăng, và sự linh thiêng của ngài có thể giải ngân được bất cứ lúc nào mà ngài thấy thích hợp."
Bản hiệu đính: "Opus Dei là một giám mục đoàn riêng của thành phố Vatican, và Đức Giáo Hoàng có thể giải ngân được bất cứ lúc nào mà ngài thấy thích hợp."
Câu này tôi thấy bản hiệu đính cũng sai .
"a personal prelature" ở đây không phải là con người mà là 1 tổ chức. Chữ "personal " ở đây hàm ý "một cách không chính thức" hoặc " ý kiến cá nhân". Mà trong tiếng Việt thì "một giám mục đoàn riêng" hàm ý một nhóm người. Điều này sai hoàn toàn. Thực sự Opus Dei là một tổ chức tôn giáo gồm nhiều thành phần chứ không phải chỉ là "một giám mục đoàn".
"Vatican City" mà dịch là "thành phố Vatican" thì tôi nghĩ cũng không ổn, làm độc giả hiểu lầm. "City" có nhiều nghĩa chứ không chỉ là "thành phố". Ở đây nó có nghĩa là "vương triều", "tòa thánh". Thực sự Vatican không phải là thành phố. Nếu dịch là "thành phố Vatican" thì với những độc giả không có kiến thức về tôn giáo sẽ tưởng Vatican cũng như Sài Gòn, hay Hà Nội, hay một thành phố nào đó, chứ không ý thức được tính cách đặc thù của Vatican. Nếu xét kỹ về mặt dịch thuật thì tôi nghĩ dịch "thành phố Vatican" là sai.
Tôi tạm dịch:
Opus Dei là một chi nhánh không chính thức của tòa thánh Vatican, và Đức Giáo Hoàng có thể giải ngân bất cứ lúc nào mà ngài cảm thấy thích hợp.

* Bản gốc: ?oConsidering what you are asking of me,? Aringarosa countered, ?oWhat I do with this money is not your concern.?
Bản dịch cũ: "Bất kỳ điều gì ông cũng phải cân nhắc kỹ càng trước khi hỏi tôi," Aringarose phản đối, "Tôi làm gì với khoản tiền này không can hệ gì đến ông."
Bản hiệu đính: "Xét những gì các ngài yêu cầu ở tôi," Aringarose đối đáp, "thì việc tôi làm gì với khoản tiền này không can hệ gì đến ngài."
Bản hiệu đính này sai ngay trong tiếng Việt chứ chưa bàn đến bản gốc tiếng Anh. Câu tiếng Việt này gồm 2 phần: "xét những gì các ngài yêu cầu ở tôi" và "thì việc tôi làm gì với khoản tiền naỳ không can hệ gì đến ngaì." Đọc kỹ chúng ta sẽ thấy 2 phần này chẳng liên quan gì đến nhau.
Tôi nghĩ có lẽ dịch giả đã hiểu lệch câu tiếng Anh.
?oConsidering what you are asking of me,? Aringarosa countered, ?oWhat I do with this money is not your concern.?
Câu này gồm 2 phần, và phần chính là phần phía sau. Phần đầu chỉ là câu Thán, để thể hiện tâm trạng khó chịu của người trả lời, chứ không phải để diễn tả ý nghĩa của những con chữ. Câu này tương đuơng với câu:
"Come on! What I do with this money is not your concern", Aringarosa countered.
Nên nếu dịch sát từng con chữ như thế thì sai với ý của bản gốc, thậm chí làm cho câu tiếng Việt trở nên "ngọng nghiụ".
Tôi tạm dịch:
"Ơ hay! Việc tôi làm gì với số tiền này thì đâu có liên quan gì đến ông", Aringarosa đáp trả.

* Bản gốc: Slowing Remy down had become Sophie?Ts task.
Bản dịch cũ: Dần dần, Remy trở thành nhiệm vụ của Sophie.
Bản hiệu đính: Làm chậm bước tiến của Remy trở thành nhiệm vụ của Sophie.
Theo tôi chữ "nhiệm vụ" là không sát với tâm trạng và tình hình của nhân vật. Chữ "nhiệm vụ" dùng cho những người ở thế chủ động, còn Sophie lúc đó đóng vai một kẻ chạy trốn và trong tình trạng bối rối. Nên dùng chữ "nhiệm vụ" là không thể hiện đúng tâm trạng của nhân vật.
Tôi tạm dịch:
Làm cản trở Remy đã trở nên công việc của Sophie.

* Bản gốc: Showing his face could not be avoided, Silas thought. Remy did what he had to do. He saved the keystone.
Bản dịch cũ: Biểu hiện trên nét mặt là không thể tránh được, Silas nghĩ. Remy đã không làm việc mà hắn phải làm. Hắn ta giữ viên đá đỉnh vòm.
Bản hiệu đính: Biểu hiện trên nét mặt (Việc lộ diện) là không thể tránh được, Silas nghĩ. Remy đã làm điều hắn phải làm. Hắn đã cứu viên đá đỉnh vòm.
Dùng câu "Biểu hiện trên nét mặt" là hoàn toàn sai. Và gọi "keystone" là "viên đá đỉnh vòm" tôi thấy cũng không chính xác.
Trong tiếng Việt, khi nói đến "viên đá" thì mọi người đều hình dung ra một vật thể đặc. Điều này hoàn toàn trái ngược với nội dung của câu truyện. Và chữ "đỉnh vòm" dùng để diễn tả cấu trúc của vật thể đó (the keystone) cũng sai
Nhưng tôi vẫn chưa tìm được chữ gì để thay thế cho hay hơn, mời các bạn.

* Bản gốc: "You will join the ranks of the great men you admire - Da Vinci, Botticelli, Newton - each of whom would have been honored to be in your shoes right now..."
Bản dịch cũ: "Anh sẽ gia nhập vào hàng ngũ của những con người mà anh mơ ước từ lâu - Da Vinci, Botticelli, Newton - mỗi người trong số họ đang được tôn kính ngay dưới chân anh..."
Bản hiệu đính: "Anh sẽ gia nhập hàng ngũ những con người vĩ đại mà anh mơ ước từ lâu - Da Vinci, Botticelli, Newton - mỗi người trong số họ ắt lấy làm vinh dự nếu được ở vị thế của anh lúc này..."
Theo tôi "to be in your shoes right now" mà dịch là "ở vị thế của anh lúc naỳ" là sai.
"to be in your shoes right now" hàm ý "sẵn sàng phục vụ anh" chứ không phải "ở vị thế của anh".
Tôi tạm dịch:
Anh sẽ gia nhập vào hàng ngũ những người mà anh tôn kính, ngưỡng mộ, như : Da Vinci, Botticelli, Newton; hơn thế nữa, những người này còn cảm thấy hân hạnh khi được phục vụ dưới trướng của anh.
------------------------------------------

Nếu bạn muốn học hỏi dịch thật sự thì bạn cứ thử ngồi dịch lại cuốn đó, rồi đem so sánh với bản dịch của những người kia. Tôi tin là bạn sẽ học được không ít.
Còn ngồi mà mổ xẻ từng câu trong một bản dịch vài trăm trang thì hoặc là kẻ tiểu nhân muốn tỏ ra ta đây hoặc là kẻ vô tri không biết gì về dịch thuật cả. Trong diễn đàn đó, tui thấy có cái anh bạn này chỉ nói 1 câu mà là câu đáng đọc nhất '' nếu phải dịch đúng từng câu thì chẳng ai có thể dịch nổi 1 cuốn sách .''

@Tao_lao:
Bạn ở trên: Tôi lại không nghĩ như bạn. Dịch thuật là một cái nghề, tôi công nhận. Và không có cái nghề nào chấp nhận làm ẩu, không sai.
Vậy tôi chỉ đặt vấn đề: Nếu biết ng ta dịch sai, cho in ra sách làm cái quái gì? Nói thế tức là những người biên tập là 1 lũ ẩu tả, vô dụng, dốt chữ để cho các dịch giả qua mặt vèo vèo mà trả tiền dịch thuật để in sách?
Bản thân tôi đọc bản tiếng Việt và có đối chiếu với bản tiếng Anh. Kiến thức tôi nông cạn thật, và tiếng Anh chỉ đủ để gọi là English abc nên không dám bàn nhiều về học thuật. Nhưng xét trên cơ bản, bản dịch không thể giống bản gốc hoàn toàn đến từng câu chữ. Nếu bạn có thể hiểu cái hồn và cái phần chính của tác phẩm, thì người dịch đã thành công rồi. Là sinh viên, bỏ 90k ra mua một quyển sách dịch ẩu, tôi cũng cảm thấy bị xúc phạm lắm chứ? Nhưng suy cho cùng tôi vẫn đọc được và có được một ít kiến thức dựa trên cái bản dịch ẩu đó.
Bạn dịch hay thế, tôi không quan tâm. Nếu bạn cho rằng đó là học hỏi, thôi thì tôi mặc bạn. Tôi quan tâm đến tập thể SEC qua sự trao đổi về cái hay trong cuộc sống thường nhật, chứ không phải là đem mổ xẻ một lỗi của người ta để show off trình độ của mình. Chưa kể, để đưa ra những chứng cứ như bạn, những người chưa đọc Da Code phải đi đọc nó ngay à? Sao bạn không thử làm tiếp thị cho tác phẩm này bằng cách mổ xẻ cái hay của nó cho người ta thêm tò mò như Về bí mật của nụ cười Mona Lisa, về cái tên Mona Lisa, về bàn tay vô hình trong The last supper... thay vì cứ đem mấy cái câu vớ vẩn trong đó ra để chì chiết cái dịch thuật của thiên hạ?

Tôi thì thấy thông cảm với người hiệu đính. Nhai lại đồ thừa của người khác đâu có sung sướng gì. Dương Tường có thể nói là một dịch giả uyên bác và có cái tâm nghề nghiệp, nhưng trong vụ này tôi cảm thấy bác cũng chỉ làm cho hết trách nhiệm thôi chứ không thật sự nhiệt tình. Với cả hình như bác ấy chỉ dịch những đoạn bị lỗi chứ không dịch hết lại cả truyện, nên có thể coi Da Vinci Code tiếng Việt như một bộ quần áo vá tùm lum.