Thi Pháp

***Một số bài Thơ Mới 5 chữ (Ngũ Ngôn Thi) tiêu biểu
Tiếng Thu
Em không nghe mùa thu
Dưới trăng mờ thổn thức ?
Em không nghe rạo rực
Hình ảnh kẻ chinh phu
Trong lòng người cô phụ ?
Em không nghe rừng thu,
Lá thu rơi xào xạc
Con nai vàng ngơ ngác
Đạp trên lá vàng khô ?
Lưu Trọng Lư
----------------------------
Còn Chi Nữa
( Hoa Rụng Ven Sông)
Giờ đây hoa hoang dại
Bên sông, rụng tơi bời
Đã qua rồi cơn mộng
Đừng vỗ nữa, tình ơi !
Lòng anh đà rơi rụng
Trên sông ngày tàn rơi
Tình anh đà xế bóng
Còn chi nữa em ơi ?
Còn đâu ánh trăng vàng
Mơ trên làn tóc rối ?
Chân nâng trên đường sỏi
Sương lá đổ rộn ràng
Trăng nội vẫn mơ màng
Trên những vòng tóc rối ?
Đêm ấy xuân vừa sang
Em vừa hai mươi tuổi
Còn đâu những giờ nhung lụa
Mộng trùm trên bông
Tình ấp trong gối
Rượu tân hôn không uống cũng say nồng ?
Còn đâu mùi cỏ lạ
Ướp trong mớ tóc mây ?
Một chút tình thơ ngây
Không còn trên đôi má
Lưu Trọng Lư
( Bài thơ này đã được phổ nhạc thành bài hát nổi tiếng : ??oHoa rụng ven sông??? với những câu tuyệt vời như :
-Giờ đây, ven sông, hoa rụng, tơi bời
-Giờ đây, em ơi, cơn mộng, tan rồi v.v....)
--------------------------------
Hôn Nhau Lần Cuối
Cầm tay anh khẽ nói :
Khóc lóc mà làm chi ?
Hôn nhau một lần cuối
Em về đi, anh đi
Rồi một hai ba năm
Danh thành, anh trở lại
Với em, anh chăn tằm
Với em, anh dệt vải
Ta sẽ là vợ chồng
Sẽ yêu nhau mãi mãi
Sẽ se sợi chỉ hồng
Sẽ hát bài ân ái
Anh và em sẽ sống
Trong một mái nhà tranh
Lấy trúc thưa làm cổng
Lấy tơ liễu làm mành
Nghe lời anh em hỡi
Khóc lóc mà làm chi ?
Hôn nhau một lần cuối
Em về đi ! Anh đi.
Nguyễn Bính

***Thử phân tích cách gieo vần trong một bài Ngũ Ngôn Thi
Chiếc lá lìa cành.
Niềm đau nhất nơi con
Mất cha khi quá nhỏ
Lá non chưa kịp trổ
Sớm tàn tạ héo hon
Ngày xưa lúc trời buồn
Mưa rơi con nằm giữa
Mẹ cha cho nương tựa
Ấm hai mặt yêu thương
Cha vội vã qua đời
Lửa trong tim sớm tắt
Lạnh sau, còn ấm trước
Cùng mẹ chia ngọt bùi
Ba năm chưa mãn tang
Mẹ rưng rưng hai hàng
Lệ ứa, đi bước nữa
Lá xanh thêm úa vàng
Cha dượng người cục súc
Cư xử chẳng e dè
Ăn nói đều thô tục
Con khóc, mẹ ê chề
Đường đời thêm cô quạnh
Con tập tễnh bơ vơ
Trước sau đều trống lạnh
Dẫu trời không gió mưa
Ngày lại rồi ngày qua
Mẹ bây giờ tàn tạ
Con gái xinh như hoa
Tình yêu chưa vội nở
Đêm khuya, trời bão tố
Nhà vắng, dượng vô luân
Dập vùi bông hoa nhỏ
Nát tan rồi tuổi xuân
Con bỏ nhà lang thang
Sống kiếp người đi hoang
Trước mặt là tuyệt lộ
Sau lưng đã cùng đường
Vẫn thương cha nhớ mẹ
Trách trời và hận người
Lá non sâu đục cuống
Lẽ nào không rụng rơi ?
Đứng trên cầu lặng lẽ
Trời đêm quá cô đơn
Sao lung linh quạnh quẽ
Giã từ, thôi vấn vương !
Tội nghiệp anh hàn sĩ
Tấc lòng chưa kịp trao
Nay ngàn trùng ly biệt
Sẽ trọn đời thương đau
Đêm tàn gió se sắt
Hắt hiu mưa vẫn rơi
Đời trôi cùng nước mắt
Đừng trách em người ơi !
Hàn Sĩ Nguyên
***Các thí dụ về cách gieo vần trong ngũ ngôn thi qua bài ??oChiếc lá lìa cành???:
1-Vần gieo 1,2,4:
Ba năm chưa mãn tang
Mẹ rưng rưng hai hàng
Lệ ứa, đi bước nữa
Lá xanh thêm úa vàng
....................................
Con bỏ nhà lang thang
Sống kiếp người đi hoang
Trước mặt là tuyệt lộ
Sau lưng đã cùng đường
2-Vần gieo (1,3) & (2,4) :
Cha dượng người cục súc
Cư xử chẳng e dè
Ăn nói đều thô tục
Con khóc, mẹ ê chề
............................................
Đường đời thêm cô quạnh
Con tập tễnh bơ vơ
Trước sau đều trống lạnh
Dẫu trời không gió mưa
............................................
Ngày lại rồi ngày qua
Mẹ bây giờ tàn tạ
Con gái xinh như hoa
Tình yêu chưa vội nở
............................................
Đêm khuya, trời bão tố
Nhà vắng, dượng vô luân
Dập vùi bông hoa nhỏ
Nát tan rồi tuổi xuân
............................................
Đứng trên cầu lặng lẽ
Trời đêm quá cô đơn
Sao lung linh quạnh quẽ
Giã từ, thôi vấn vương !
.............................................
Đêm tàn gió se sắt
Hắt hiu mưa vẫn rơi
Đời trôi cùng nước mắt
Đừng trách em người ơi !
3-Vần gieo (1,3), (2,4) biến cách : Chỉ cần cặp [2,4] ăn vần, cặp [1,3] còn lại có thể lạc vận, cũng khả dĩ chấp nhận được :
Vẫn thương cha nhớ mẹ
Trách trời và hận người
Lá non sâu đục cuống
Lẽ nào không rụng rơi ?
..........................................
Tội nghiệp anh hàn sĩ
Tấc lòng chưa kịp trao
Nay ngàn trùng ly biệt
Sẽ trọn đời thương đau
4-Vần ôm (1,4) & (2,3) :
Niềm đau nhất nơi con
Mất cha khi quá nhỏ
Lá non chưa kịp trổ
Sớm tàn tạ héo hon
.........................................
Ngày xưa lúc trời buồn
Mưa rơi con nằm giữa
Mẹ cha cho nương tựa
Ấm hai mặt yêu thương
...........................................
Cha vội vã qua đời
Lửa trong tim sớm tắt
Lạnh sau, còn ấm trước
Cùng mẹ chia ngọt bùi
***Có thể đọc tham khảo thêm cách gieo vần trong thơ mới 7 chữ và ngũ ngôn thi từ topic ??oBèo Dạt Mây Trôi"

Hàn Sĩ Nguyên
===================
Dẫu chẳng mong chờ ai báo đáp
Nghĩ mình xe cát cũng ngậm ngùi ........

===============
Thi Pháp-Phần II
Ngũ Ngôn Thi
===============
4-Tứ Ngôn Thi (Thơ Mới 4 chữ)
Tứ Ngôn Thi (Thơ Mới 4 chữ) có cách gieo vần và mọi thể thức đều giống hệt như Ngũ Ngôn Thi. Chỉ khác biệt một điều duy nhất là mỗi câu chỉ có 4 từ, thay vì 5 trong Ngũ Ngôn, và vì vậy đây là một thể loại khó hơn.
Thông thường, thơ càng ngắn, càng khó viết cho hay vậy.
Cũng như Tam Ngôn Thi (Thơ 3 chữ), Tứ Ngôn Thi nếu viết vụng, lập tức bài thơ sẽ biến thành bài ... vè, hoặc bài ... Sớ Táo quân ngay.
***Cách gieo vần của Tứ ngôn thi (giống hệt ngũ ngôn) , nghĩa là có 4 cách gieo vần :
-Vần gieo [1,2,4]
-Vần đan xen [1,3] & [2,4]
-Vần đan xen biến thể [2,4]. Cặp [1,3] có thể lạc vận
-Vần ôm [1,4] & [2,3]
***Các thí dụ về Tứ Ngôn Thi :
Hoa Chanh
(Huyền Kiêu)
Khi anh về nhà
Cây chanh có hoa
Hương chiều vừa dậy
Nắng xuân vừa tà [1,2,4]
Ban mai tỉnh giấc
Nghe tiếng chim ca
Mở khung cửa nhỏ
Bình minh vào nhà [2,4]
ấy giờ trong trẻo
Một buổi thanh bình
Giàn hoa tường cũ
Bóng lá rung rinh [2,4]
Trời cao thì xanh
Nắng ngọt gió thanh
Hương em hoà lẫn
Cùng hương hoa chanh [1,2,4]
Anh muốn kêu lên :
-Ơi em của anh
Em là cây trái
Vừa ngọt vừa lành [2,4]
Em là ánh trăng
Vừa biếc vừa xanh
Em là giấc mộng
Đêm xuân của anh [2,4]
Huyền Kiêu
--------------------
Tứ ngôn Ngậm Ngùi
(Hàn Sĩ Nguyên)
Em ngả trên đồi
Hững hờ mây trôi
Anh ngồi ven suối
Nước xuôi ngậm ngùi [1,2,4]
Em cười trong nắng
Tóc xoã thơ ngây
Anh buồn xa vắng
Nén tiếng thở dài [1,3] ??" [2,4]
Dịu dàng em hỏi
Buồn gì rưng rưng
Tiếng anh vời vợi
Như tự nghìn trùng [1,3] ??" [2,4]
Một trăng một nước
Một bèo một mây
Gần trong gang tấc
Thiên thu hao gầy [1,3] ??" [2,4]
Em đừng hỏi nữa
Anh muốn khóc rồi
ân tình đã lỡ
Mặc kệ đời trôi [1,3] ??" [2,4]
Hàn Sĩ Nguyên
----------------------------
Tứ ngôn Hình Như
(Hàn Sĩ Nguyên)
Hình như là nắng
Nhuộm vàng lối đi
Đường hoang mái vắng
Lệ nào hoen mi [1,3]-[2,4]
Hình như là gió
Thoang thoảng lưng trời
Hương xưa còn đó
Người xưa đâu rồi [1,3]-[2,4]
Hình như rơi rớt
Chút tình mong manh
Thở dài bất chợt
Muôn dặm độc hành [1,3]-[2,4]
Hình như đã lỡ
Mộng thành hư không
Tình vừa rạn vỡ
Mắt vừa rưng rưng [1,3]-[2,4]
Hàn Sĩ Nguyên
====================
***Một số thí dụ về Tam Ngôn Thi :
Bản dịch bài Điểu Minh Giản
(Khe chim kêu) của Vương Duy
Người thảnh thơi
Hoa quế rụng
Đêm vắng lặng
Núi tĩnh không [2,3]
Mảnh trăng mọc
Động chim rừng
Kêu từng chập
Giữa khe trong [2,4]
Hàn Sĩ Nguyên
------------------------
Giã biệt
Rượu tuôn tràn
Tình rộn rã
Sầu miên man
Lời từ giã [1,3]-[2,4]
Ngẫm sự đời
Tiếu ... hi hi
Quẳng hết đi
Cười ... khả khả [2,3]
Hàn Sĩ Nguyên

Được sửa chữa bởi - HAN SI NGUYEN vào 16/04/2002 21:33

5-Lục Ngôn Thi
***Lục Ngôn Thi cổ điển
Có thể tìm thấy Lục Ngôn Thi cổ điển rất nhiều trong thơ Nôm Nguyễn Trãi, và thơ Quốc âm (thơ Nôm) thời Hồng Đức (Lê Thánh Tôn), đặc biệt là trong thơ của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm
Một số đặc trưng chung của Lục Ngôn Thi cổ điển là :
-Thường được viết dưới dạng bài 8 câu, giống như Thất ngôn bát cú
-Cách gieo vần cũng tương tự như Thất ngôn bát cú : gieo ở cuối câu 1,2,4,6,8
-Ít khi thấy Lục ngôn toàn bài, mà thường là có xen vào 2,3 hoặc 4 câu 7 chữ
-Loại thơ này đối với người thời nay tỏ ra kém thu hút, vì lẽ sử dụng nhiều ngôn từ quá cổ, thể hiện cách nói của người Việt thời thế kỷ thứ 15, những cách nói ngày nay không còn được sử dụng nữa
Thí dụ về Lục ngôn thi cổ điển
Thủ vỹ ngâm
Góc thành Nam, lều một gian
No nước uống, thiếu cơm ăn
Con đòi trốn, dễ ai quyến
Bầy ngựa gầy, thiếu kẻ chăn
Ao bởi hẹp hòi, khôn thả cá
Nhà quen xuế xoá, ngại nuôi vằn
Quan triều chẳng phải, ẩn chẳng phải
Góc thành Nam, lều một gian.
Nguyễn Trãi
Ghi chú về những chữ cổ :
-con đòi : con ở, tì nữ
-quyến : rủ rê, dụ dỗ, lôi cuốn
-hẹp hòi : hẹp
-khôn : không thể
-xuế xoá : xuề xoà, giản dị
-vằn : chó vằn, chó vện
-ẩn : ẩn sĩ; người có học lánh đời, không ra làm quan
-Thủ vỹ ngâm : thể thơ có câu đầu và câu cuối giống nhau

Được sửa chữa bởi - HAN SI NGUYEN vào 22/04/2002 05:55

***Thơ Mới 6 chữ (Lục Ngôn Thi)
Trong trào lưu Thơ Mới đầu thế kỷ 20, cũng giống như các thể loại thơ 5 chữ, 7 chữ, 8 chữ - thơ 6 chữ cũng có những cú chuyển mình dữ dội, hình thành Thơ Mới 6 chữ, gọi tắt là Lục ngôn thi với những cải tiến mang dáng dấp thơ phương Tây giống như những thể loại 5 chữ, 7 chữ, 8 chữ.
Đặc trưng của Lục ngôn thi (Thơ mới 6 chữ) :
-Viết thành từng khổ, mỗi khổ 4 câu. Đôi khi có những khổ thiếu (chỉ có 3 câu bỏ lửng)
-Vần gieo ngoài hình thức [1,2,4] cổ điển của thơ Tứ Tuyệt, còn có sự xuất hiện của cách gieo vần đan xen [1,3]&[2,4], đan xen tỉnh lược [2,4], và vần ôm [1,4]&[2,3] . (Đây là những cách gieo vần đặc trưng của thơ phương Tây).
Nói chung Lục ngôn thi (Thơ mới 6 chữ) có cách gieo vần không khác với Ngũ ngôn thi
-Phá bỏ những quy tắc về Niêm, luật, đối cũ
-Về độ dài : một bài Lục ngôn thi có độ dài trung bình là 3 khổ (12 câu), 4 khổ (16 câu) hoặc 5 khổ (20 câu). Tuy vậy cũng đã từng có những bài Lục ngôn 8 khổ hoặc 10 khổ (40 câu).
Một thí dụ về Lục ngôn thi (Thơ mới 6 chữ)
Tình Sầu
(Huyền Kiêu)
Xuân hồng có chàng tới hỏi :
-Em thơ, chị đẹp em đâu ?
-Chị tôi hoa ngát cài đầu
Đi hái phù dung trong nội
Hè đỏ có chàng tới hỏi :
-Em thơ, chị đẹp em đâu ?
-Chị tôi khăn thắm quàng đầu
Đi giặt tơ vàng bên suối
Thu biếc có chàng tới hỏi :
-Em thơ, chị đẹp em đâu ?
-Chị tôi khăn trắng ngang đầu
Đi hát tình sầu trong núi
Đông xám có chàng tới hỏi :
-Em thơ, chị đẹp em đâu ?
-Chị tôi hoa phủ đầy đầu
Đã ngủ trong hầm mộ tối - [1,4]-[2,3]
Huyền Kiêu

Thêm một số thí dụ về Lục ngôn thi (Thơ mới 6 chữ)
Hai đứa
(Hoài Phương)
Ngồi đây nghe hồn nức nở
Chúng mình thức trắng đêm nay
Bài thơ tâm tình bỏ dở
Rượu nồng không uống mà say
Ngày mai nắng rồi em ạ
Người ta mang áo ra phơi
Vườn đời gió mưa tàn tạ
Chúng mình rách rưới tả tơi
Thương đau về đây tiếp nối
Em, tôi cùng sống bơ vơ
Tương lai một màu đen tối
Còn đâu mà ước mà mơ
Cắn môi nhìn lên xanh thẳm
Rưng rưng hai đứa ngậm ngùi
Thiên hạ người ta bạc lắm
Chúng mình thương lấy nhau thôi ??" [1,3]&[2,4]
Hoài Phương
1960
-----------------------
Xuôi dòng mộng ảo
(Đinh Hùng)
Chim hồng về khu rừng cũ
Xuân ấy hai lòng mới yêu
Cùng hoa, **** trắng sang nhiều
Nắng thơm những chiều tình tự [1,4]&[2,3]
Xin em ngồi trên nhung cỏ
Nghe suối ca vui nhịp nhàng
Anh ru cho hồn em ngủ
Bằng điệu ca xang dịu dàng. [1,3]&[2,4]
Chim xanh về khu rừng cũ
Hè tới, hai lòng cùng yêu
Cỏ thơm mọc đã cao nhiều
Cành mộng bao nhiêu hoa đỏ [1,4]&[2,3]
Nếu bước chân ngà có mỏi
Xin em dựa sát lòng anh
Ta đi vào tận rừng xanh
Vớt cánh rong vàng bên suối ... [1,4]&[2,3]
..........................................
Đinh Hùng
Bài thơ này bao gồm 8 khổ (32 câu) , đã được phổ nhạc thành bài hát nổi tiếng "Mộng dưới hoa"
------------------------
Lục ngôn Mơ hoa
Đàn ai trong đêm thánh thót
Đưa em bay bổng lưng trời
Rũ bỏ muôn trùng đau xót
Ngoan nào ! Đừng khóc bé ơi !
Hương đêm dịu êm bát ngát
Nhẹ nhàng mùi tóc dạ lan
**** vờn bay theo nan quạt
Ru hoa tròn giấc mộng vàng
Mi xanh cong cong khép nhẹ
Môi hồng hé nụ cười tươi
Mặc cho cuộc đời dâu bể
Mơ hoa vơi bớt ngậm ngùi ....
Hàn Sĩ Nguyên
-------------------------------
Lục ngôn Tàn giấc mơ hoa
Một cánh hoa xinh chưa nở
Vì đâu vội vã úa tàn
Có phải vì hoa mắc cở
E dè, tàn tạ, héo hon
Hương trầm ngát thơm chưa toả
Cung đàn hờ hững dứt ngang
Hai mảnh tâm hồn rạn vỡ
Ngàn trùng sóng bủa miên man
Trời quang, trăng treo, liễu rủ
Em thơ hé nụ cười tươi
Bỗng dưng lạnh lùng mưa gió
Mây đen giăng phủ đầy trời
Mơ hoa còn xa vời vợi
Tiếng yêu chưa kịp khởi đầu
Thoắt đã trở thành lời cuối
Cuộc đời ... không đánh ... mà đau !!!
Hàn Sĩ Nguyên
===== Hết phần II =======

Hàn Sĩ Nguyên
===================
Dẫu chẳng mong chờ ai báo đáp
Nghĩ mình xe cát cũng ngậm ngùi ........

============
THI PHAP
Phần III
Thơ Lục Bát
============
Bài 1-Làm sao làm thơ Lục Bát ?
Bài 2- Những lỗi thường gặp trong thơ Lục Bát
Bài 3-Những thủ pháp Mỹ từ hoá trong thơ Lục bát

Hàn Sĩ Nguyên
===================
Dẫu chẳng mong chờ ai báo đáp
Nghĩ mình xe cát cũng ngậm ngùi ........

=================
THI PHAP - Phần III
Thơ Lục Bát
=================
Bài 1-Làm sao làm thơ Lục Bát ?
1-Thơ Lục Bát là gì ? :
Là một thể thơ thuần túy Việt Nam, gồm một câu 6 chữ, nối theo một câu 8 chữ, rồi lại một câu 6 chữ, một câu 8 chữ ... liên tiếp vô cùng vô tận
2-Độ dài của một bài thơ Lục Bát :
a- Lục bát ngắn :
+Bài ngắn nhất gồm 2 câu : một câu lục (6 chữ), một câu bát (8 chữ) thường gặp trong ca dao, thí dụ như :
Bầu ơi thương lấy bí cùng
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn
+Các bài ngắn khác gồm 4 câu, 6 câu, 8 câu, 10 câu, thí dụ như :
Đêm qua ra đứng bờ ao
Trông cá cá lặn , trông sao sao mờ
Buồn trông con nhện giăng tơ
Nhện ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai
Buồn trông chênh chếch sao mai
Sao ơi sao hỡi nhớ ai sao mờ
b-Lục bát trung bình :
Thường có độ dài từ 12 đến 24 câu, tối đa là 36 câu mà thôi. Nếu dài quá bài thơ sẽ bị nhàm chán, mất hay.
Chẳng thương ...
Chẳng thương cũng gọi rằng chồng
Chẳng tình cũng nghĩa, chẳng mong cũng chờ
Ai làm cho rối duyên tơ
Gió xuân hiu hắt, nhạt nhòa mưa xuân
Hỏi người tham bã phù vân
Nhớ chăng bể ái nguồn ân thuở nào
Lưng dưa dĩa muối bên nhau
Gừng cay khế ngọt biết bao nhiêu tình
Ngỡ rằng phu quý phụ vinh
Ngờ đâu rũ áo dứt tình theo ai
Một mai phấn nhạt hương phai
Bình rơi, trâm gãy, bèo trôi, hoa tàn
Trách mình số kiếp gian nan
Trách trời ghen ghét hồng nhan muộn rồi !
Mộng mơ chi lắm người ơi
Nồi nào vung nấy suốt đời thong dong

Mộ Trung Nhân
c-Trường thiên lục bát :
Thường gặp trong các bộ truyện thơ , thí dụ như :
-Thạch Sanh Lý Thông (1790 câu)
-Truyện Kiều tức Đoạn Trường Tân Thanh (3254 câu)
-Thừa Tướng Ứng Hầu Phạm Thư (3380 câu)
Truyện thơ dài nhất tính đến nay được biết là bộ truyện thơ Cuộc đời Chúa Cứu Thế (hơn 9 ngàn câu)
3-Cách gieo vần trong thơ Lục Bát :
Lục Bát chính thể là thể loại nối tiếp một câu 6, một câu 8 rồi lại đến một câu 6, một câu 8 khác , cứ thế nối tiếp nhau, trong đó cách gieo vần như sau :
-Chữ thứ 6 câu 1 ăn vần với chữ thứ 6 câu 2
-Chữ thứ 8 câu 2 ăn vần với chữ thứ 6 câu 3
-Chữ thứ 6 câu 3 ăn vần với chữ thứ 6 câu 4
-Chữ thứ 8 câu 4 ăn vần với chữ thứ 6 câu 5
..... cứ như thế nối tiếp nhau mãi
Thí dụ 1: Ca dao
Anh về rẫy vợ anh ra
Công nợ em trả, mẹ già em nuôi
Anh đã rẫy vợ anh rồi
Công nợ anh trả, anh nuôi mẹ già .
Thí dụ 2 : Cây thông ( Nguyễn Công Trứ )
Ngồi buồn mà trách ông xanh
Khi vui muốn khóc, buồn tênh lại cười
Kiếp sau xin chớ làm người
Làm cây thông đứng giữa trời mà reo
Giữa trời vách đá cheo leo
Ai mà chịu rét thì trèo với thông .
4-Luật Nhị Tứ Lục trong thơ Lục bát :
Điều này không quy định thành luật bắt buộc chính thức, nhưng thường thì muốn cho một câu thơ hay, phải tuân thủ luật nhị tứ lục ( chữ thứ 2,4,6 trong câu phải mang thanh Bằng, Trắc, Bằng theo thứ tự ).
+Riêng chữ thứ 2 được phép linh dộng tự do, muốn Bằng Trắc gì cũng được
+Mấu chốt ở nơi chữ thứ 4 bắt buộc phải là thanh Trắc ( có dấu sắc, hỏi, ngã, nặng ) và chữ thứ 6 bắt buộc phải là thanh Bằng ( không dấu, hoặc dấu huyền ) .
Tóm tắt : Phải tuân theo luật "Tứ Trắc Lục Bằng"
5-Luật Phù Trầm trong thơ Lục bát :
Phù : nổi
Trầm : chìm
Bình thanh : thanh bằng
Phù bình thanh : thanh bằng nổi, thanh bằng không dấu
Trầm bình thanh : thanh bằng chìm, thanh bằng có dấu huyền
Trong câu bát (câu 8 chữ) của bài Lục bát, đã hình thành một quy luật ngầm, một giao ước ngầm như sau :
-Nếu chữ thứ 6 của câu bát là Trầm Bình Thanh (dấu huyền) thì chữ thứ 8 của câu ấy phải là Phù Bình Thanh (không dấu). Thí dụ :
Người đi, người đã đi rồi
Sao còn đứng đó ngậm ngùi mà chi
(HSN-Ứng Hầu Phạm Thư)
-Ngược lại, nếu chữ thứ 6 là Phù Bình Thanh (không dấu) thì chữ thứ 8 phải là Trầm Bình Thanh (dấu huyền). Thí dụ :
Hỡi ơi người đó ta đây
Trăm năm trăm tuổi bèo mây hững hờ
(HSN-Mộ Sầu)
Tóm lại :
Chỉ cần bấy nhiêu vốn liếng thôi, các bạn cũng đã đủ để viết được thơ lục bát rồi vậy.
Tuy nhiên, muốn viết được một bài Lục bát cho hay, nhất thiết phải tránh không để vấp phải lỗi Lục bát trôi xuôi, lỗi lạc vận và lỗi vần trùng lặp

Hàn Sĩ Nguyên
===================
Được sửa chữa bởi - HAN SI NGUYEN vào 22/04/2002 05:27

Bài 2- Những lỗi thường gặp trong thơ Lục Bát
1-Lỗi vần trùng lặp
2-Lỗi lạc vận
3-Lỗi Lục bát trôi xuôi
&&&&&&&&&&&&
1-Lỗi vần trùng lặp
Như đã nói trong phần ??oCách gieo vần trong thơ Lục Bát chính thể??? ở trên :
-Chữ thứ 6 câu 1 ăn vần với chữ thứ 6 câu 2 : Yêu vận
-Chữ thứ 8 câu 2 ăn vần với chữ thứ 6 câu 3 : Cước vận
-Chữ thứ 6 câu 3 ăn vần với chữ thứ 6 câu 4 : Yêu vận
-Chữ thứ 8 câu 4 ...
(ăn vần với chữ thứ 6 câu 5 : Cước vận)
Trong đó :
-Yêu vận là vần lưng, gieo ở giữa câu (Yêu = lưng), mục đích nối kết câu 6 với câu 8
-Cước vận là vần chân, gieo ở cuối câu (Cước = bàn chân), mục đích để chuyển sang một vần mới
Thí dụ : Tình Cờ
Tình cờ người đến bên tôi
Tóc vương màu cỏ, áo phai bụi đường
Gợn buồn thoảng chút bâng khuâng
Xưa sao nhung gấm, phong trần bấy nay ?
Ngượng ngùng tay lại cầm tay
Rưng rưng mắt biếc , ngây ngây má hồng
Nhìn nhau lòng những thẹn thùng
Vì đâu ai bỗng lạnh lùng với ai ?
Người song cửa, kẻ chân mây
Gặp nhau may chỉ phút giây tình cờ
????????????????????????????????????..HSN
Tóm lại :
Chữ thứ 8 trong câu bát có nhiệm vụ chuyển đoạn thơ kế tiếp sang một vần mới. Vần của nó phải khác với vần của chữ thứ 6 trước đó
Như trong bài Tình cờ nói trên, những chữ thứ 8 trong các câu bát cụ thể là đường (trong câu 2), nay (trong câu 4), hồng (trong câu 6), ai (trong câu 8) và cờ (trong câu 10) có nhiệm vụ chuyển đoạn thơ kế tiếp sang một vần mới, giúp cho bài thơ không bị trùng lặp về vần, tránh sự nhàm chán
***Nếu vì sơ xuất mà viết chữ thứ 6 và chữ thứ 8 cùng một vần, ta sẽ mắc phải lỗi vần trùng lặp.
Thí dụ :
Thôi đừng mơ tưởng bên nhau
Thế nhân lắm kẻ chung đầu phụ sau
Trong câu bát này, chữ thứ 6 (đầu), và chữ thứ 8 (sau) cùng một vần , hậu quả là đoạn thơ kế tiếp cũng sẽ cùng một vần với đoạn trước đó ... Đó là lỗi vần trùng lặp, làm cho bài thơ bị nhàm
Để tránh lỗi này, khi viết câu bát ta chỉ cần lưu ý cho chữ thứ 6 và chữ thứ 8 khác vần là xong .
2-Lỗi lạc vận :
-Tu từ ( các thủ pháp mỹ từ hoá )
-Tiết tấu bổng trầm ( do luật phù trầm , tứ trắc lục bằng quyết định )
-Sự hoà hợp về vần
Là những yếu tố quan trọng nhất, góp phần hình thành nên một bài thơ hay.
Sự hoà vận này bao gồm bốn mức độ khác nhau :
a-Chính vận :
-A với A
-I với I
-AI với AI
-ONG với ONG v.v....
gọi là chính vận ( vần nào ăn khớp chặt chẽ với vần nấy )
b-Thông vận :
-A với oa
-I với ê, ia
-Ai với ay, ây
-Em với êm, im, iêm
-Anh với inh, ênh
-Ong với ông - ung v.v...
gọi là thông vận ( vần hơi khác loại nhưng ăn thông với nhau được )
c-Cưỡng vận :
-An với ang
-On, ôn với ong, ông
-A, oa với ưa
-Ai với ơi, ui, ưi
-In với inh, im
-ôn với ôm; ơn với ơm v.v.....
gọi là cưỡng vận ( vần ép, vần cưỡng bách )
d-Lạc vận :
-ơ với ơi
-a với ai, ia
-ô với ôi, ôn, ông
-ơi với ơn
-ai với an , ang v.v....
gọi là lạc vận ( vần ăn ... trét; không hoà vận )
Trong 4 cách hoà vận nói trên
-Chính vận thường chặt chẽ, nhưng cũng gò bó, kém phần linh động.
-Thông vận là cách hòa vận thoải mái nhất, làm cho bài thơ trở nên đặc sắc, biến ảo vô cùng
-Cưỡng vận là vần ép, miễn cưỡng cũng có thể dùng được, nhưng nếu sử dụng cưỡng vận nhiều quá, sẽ làm giảm giá trị câu thơ
Tóm lại :
Cả ba cách hoà vận nói trên đều dùng được
Chỉ riêng Lạc vận là phải tuyệt đối tránh, gieo vần lạc vận kể như bài thơ hỏng
Những tác phẩm kinh điển như Truyện Kiều của Nguyễn Du sẽ giúp ích cho chúng ta rất nhiều về cách thức gieo vần vậy. Nói chung là cái gì Nguyễn Du làm được, ta cũng có thể noi theo được.
3-Lỗi Lục bát trôi xuôi :
Một bài lục bát dẫu thật chuẩn về âm vận ( vần ) và tiết tấu ( theo đúng luật tứ trắc lục bằng, và luật phù trầm ), nhưng nếu vấp phải lỗi lục bát trôi xuôi, thì cũng chỉ là một bài thơ tầm thường mà thôi.
Như thế nào gọi là lục bát trôi xuôi ?
Lục bát trôi xuôi là một bài lục bát ý thơ trải đều một nhịp, miên man trôi chảy đều đều từ đầu đến cuối như một dòng sông lặng lẽ, không có đột biến, không cả mỹ từ pháp . Nói cách khác, đó là bài thơ phạm phải lỗi MONOTONE (đều đều một nhịp) vậy
Thí dụ về một bài Lục bát monotone :
Đoá hồng
Anh cho em một đóa hồng
Khơi lên hy vọng trong lòng của em
Anh ơi em khóc bao đêm
Lòng em chết rũ trong niềm yêu thương
Em thức trắng một canh trường
Vừa yêu nhau đấy người thương xa rồi
Tay em nắn nót tên người
Đóa hồng trên giá trêu ngươi cợt đùa...
???????????????????????????..( Tác giả vô danh )
Trong bài thơ này, vần gieo khá chặt chẽ, chính xác, luật tứ lục, phù trầm phân minh, nhưng phạm lỗi lục bát trôi xuôi nên ý thơ dẫu hay đến mấy thì cách thể hiện cũng thật là tầm thường vậy
***Làm thế nào tránh được lỗi ??oLục bát trôi xuôi??? ?
Câu trả lời duy nhất là phải áp dụng các thủ pháp tu từ, hoặc mỹ từ pháp mới có thể tránh được lỗi này.
Và đó cũng là phạm vi của bài viết sau.

Hàn Sĩ Nguyên
Được sửa chữa bởi - HAN SI NGUYEN vào 22/04/2002 05:37

Bài 3 ??"Thuật sử dụng Mỹ Từ Pháp trong thơ Lục Bát
I-Thủ pháp Ngắt mạch
II-Thủ pháp Tiểu đối
III-Thủ pháp Câu đồng dạng
IV-Thủ pháp Đảo ngữ & Ẩn ngữ
V-Thủ pháp Điệp ngữ
.......v.v......................
Để tránh lỗi Lục bát trôi xuôi ( một lỗi nặng ), và cũng để nâng cao giá trị một bài thơ lục bát, cách duy nhất là phải sử dụng Mỹ Từ Pháp, bao gồm những thủ thuật như sau :
I-Thủ pháp Ngắt mạch :
Một cặp thơ lục bát bao gồm 2 câu 14 chữ, nếu để nó trôi xuôi hết cặp này nối theo cặp khác, tất nhiên không thể tránh khỏi bị nhàm chán.
Thủ pháp ngắt mạch không những giúp tạo đột biến cho dòng chảy, mà còn gia tăng hình ảnh, màu sắc, âm thanh, hương vị cho câu thơ nữa
1-Ngắt mạch 2/2/2 trong câu lục và 2/2/2/2 trong câu bát:
Thay vì một câu lục 6 chữ diễn tả một ý SVO ( chủ từ - động từ - đối từ ) kiểu như :
- Anh (S) cho (V) em (IO) một đoá hồng (DO)
(IO: indirect object, đối từ gián tiếp chỉ người.
DO: direct object, đối từ trực tiếp chỉ vật)
Câu lục có thể phân làm 3 đoạn, mỗi đoạn 2 chữ mang một ý, một hình tượng nào đấy, lập tức câu lục này sẽ mang 3 hình tượng vừa làm giàu cho câu thơ, vừa phá thế đơn điệu .
***Thí dụ : Từ 2 câu đầu bài ??oĐoá hồng???:
Anh cho em một đoá hồng
Khơi lên hy vọng trong lòng của em
Có thể sử dụng thuật ??oNgắt mạch 2/2/2??? viết lại thành :
Nụ cười, ánh mắt, hoa hồng
Cho em, cho cả tấm lòng thương yêu
***Các thí dụ khác :
Này chồng / này mẹ / này cha
Này là em ruột / này là em dâu
..................................(Nguyễn Du-Kiều)
Râu hùm / hàm én / mày ngài
Vai năm tấc rộng / thân mười thước cao
........................................(ND-Kiều)
Sấm vang / chớp giật / gió đưa
Mây mù se mối / hạt mưa kết tình
........................(HSN-Người trong mưa)
Một mai phấn nhạt hương phai
Bình rơi / trâm gãy / bèo trôi / hoa tàn
............................(MTN-Chẳng thương)
2-Thủ pháp ngắt mạch 3/3 (Câu 6) VÀ 4/4 (Câu 8) :
Ngắt câu lục thành 2 đoạn, mỗi đoạn 3 chữ, ngắt câu bát thành 2 đoạn mỗi đoạn 4 chữ
Thí dụ :
Khi chén rượu / khi cuộc cờ
Khi xem hoa nở / khi chờ trăng lên (ND-Kiều)
Khi gió mát / khi trăng thanh
Ai người nhắc kẻ lữ hành đường xa (HSN-Ngàn dâu)
Người song cửa / kẻ chân mây
Gặp nhau may chỉ phút giây tình cờ (HSN-Tình cờ)
3-Các thủ pháp Ngắt mạch khác :
-1/5 trong câu lục, thí dụ :
Rằng /: Tôi chút phận đàn bà
Ghen tuông thời cũng người ta thường tình
.............................................(ND-Kiều)
-2/4 trong câu lục, thí dụ :
Vầng trăng / ai xẻ làm đôi
Nửa in gối chiếc / nửa soi dặm trường
.......................................(ND-Kiều)
Mảng nghe : / Tần chẳng có vua
Trên là thái hậu / dưới là Hoa Dương
.........................(HSN-Thừa Tướng Ứng Hầu Phạm Thư)
-3/5 hoặc 3/3/2 trong câu bát, thí dụ :
Hoàng thiên bất phụ hảo tâm
Chẳng bao lâu / tất sắt cầm hợp hoan
.......................(HSN-Hoa Cúc Vàng)
-2/6 hoặc 2/4/2 trong câu bát, thí dụ :
ôi Kim lang / hỡi Kim lang
Thôi thôi / thiếp đã phụ chàng từ đây (ND-Kiều)
***Tóm lại :
Trên đây là các thủ pháp ngắt mạch chính nhằm tạo ra đột biến và làm giàu cho câu thơ.
Lưu ý rằng ở vị trí ngắt mạch muốn để dấu phẩy cũng được, mà không đặt dấu punctuation cũng được, để người đọc tự ngắt mạch lấy mới hay !

Được sửa chữa bởi - HAN SI NGUYEN vào 22/04/2002 05:41