Thi Pháp

Bài 3 ??"Thuật sử dụng Mỹ Từ Pháp trong thơ Lục Bát (tiếp theo)
II-Thủ pháp Tiểu đối :
Khi thực hiện thủ pháp ngắt mạch, đặc biệt là với thủ pháp ngắt mạch 3/3 trong câu lục và 4/4 trong câu bát, thường thì các thủ pháp Tiểu đối và Câu đồng dạng cũng hay được sử dụng ***g vào, làm gia tăng hẳn giá trị của câu thơ.
1-Tiểu đối 3/3 và 4/4 :
Tiểu đối là một hình thức đối ngẫu thực hiện trên cùng một câu thơ bằng cách ngắt mạch câu thơ ấy thành ra 2 nửa , nửa nọ đối chặt chẽ với nửa kia. Trong câu lục ta sẽ có tiểu đối 3/3, trong câu bát sẽ có tiểu đối 4/4.
Hai vế trong câu thực hiện tiểu đối phải vừa đối ý, đối thanh, vừa đối cả từ loại .Thí dụ :
Làn thu thuỷ / nét xuân sơn
Hoa ghen thua thắm / liễu hờn kém xanh
.........................................(ND-Kiều)
Mai cốt cách / tuyết tinh thần
Mỗi người mỗi vẻ mười phân vẹn mười
........................................(ND-Kiều)
Người song cửa / kẻ chân mây
Gặp nhau may chỉ phút giây tình cờ
.....................................(HSN-Tình cờ)
Khi sương sớm / lúc nắng tà
Rừng mai đất Ứng vang xa tiếng đàn
...............................................(HSN-UHPT)
Đoạn trường thay lúc phân kỳ
Vó câu khấp khểnh / bánh xe gập ghềnh
..................................................(ND-Kiều)
Xa quê từ ấy đến giờ
Lối xưa quên lối / đường xưa lạc đường
..........................................(HSN-Ngàn dâu)
Người này đáng mặt thần nhân
Tài kiêm văn võ, quỷ thần cũng thua
Hiền tài bậc nhất bây giờ
Pháp binh thông tỏ / thi thư am tường
.............................................(HSN-UHPT)
Có thể nói Tiểu đối là một thủ pháp quan trọng bậc nhất của thơ lục bát vậy
***Qua những thí dụ về Tiểu đối nêu trên , dễ dàng nhận thấy rằng :
-Trong câu lục : Mai cốt cách / tuyết tinh thần
Chữ thứ nhất đối với chữ thứ tư ( Mai >< Tuyết)
Chữ thứ hai, thứ ba đối với chữ thứ năm, thứ sáu (Cốt cách >< Tinh thần)
-Trong câu bát : Vó câu khấp khểnh / bánh xe gập ghềnh
Chữ thứ nhất, thứ nhì đối với chữ thứ năm, thứ sáu (Vó câu >< Bánh xe)
Chữ thứ ba, thứ tư đối với chữ thứ bảy, thứ tám (Khấp khểnh >< Gập ghềnh)
***Bây giờ giả sử rằng trong câu bát, nếu :
Chữ thứ nhất, thứ nhì đối với chữ thứ bảy, thứ tám
Chữ thứ ba, thứ tư đối với chữ thứ năm, thứ sáu
... thì sao ??? thì có được không ??? Lúc ấy có còn là Tiểu đối nữa hay không ???
Câu trả lời là được, đó vẫn là Tiểu Đối, mà hơn thế nữa, nó còn là một loại tiểu đối đặc biệt có tên là ....Tiểu đối qua gương.

Bài 3 ??"Thuật sử dụng Mỹ Từ Pháp trong thơ Lục Bát (tiếp theo)
II-Thủ pháp Tiểu đối :
...................................................
2-Tiểu đối qua gương :
Là loại đối ngẫu cũng thực hiện trên cùng một câu thơ ; trong đó câu thơ được ngắt thành hai nửa, nửa nọ đối chặt chẽ với nửa kia, giống như Tiểu đối thường 3/3 hoặc 4/4 kể trên.
Điểm khác biệt duy nhất là
Chữ thứ nhất, thứ nhì đối với chữ thứ bảy, thứ tám
Chữ thứ ba, thứ tư đối với chữ thứ năm, thứ sáu
( tưởng tượng giống như một vật đối xứng, phản chiếu qua một tấm gương vậy)
***Một số thí dụ về Tiểu đối qua gương :
Ai làm cho rối duyên tơ
Gió xuân hiu hắt / nhạt nhòa mưa xuân
(MTN-Chẳng thương)
????????????..Gió xuân >< Mưa xuân ; Hiu hắt >< Nhạt nhoà
Gợn buồn thoảng chút bâng khuâng
Xưa sao nhung gấm / phong trần bấy nay ?
(HSN -Tình cờ)
????????????..Nhung gấm >< Phong trần ; Xưa >< Nay
Long Hồ dinh / tỉnh Vĩnh Long
Có sông Mang Thít xuôi dòng Quới An
Có thầy giáo Ngữ nghệ nhân
Lão thông cung bậc / ngũ âm tinh tường
(HSN - Hoa Cúc Vàng)
Trong đoạn thơ ngắn 4 câu này, ta thấy thủ pháp Tiểu đối qua gương đã 2 lần được vận dụng :
???????????????Long Hồ >< Vĩnh Long ; Dinh >< Tỉnh
???????????????Lão thông >< Tinh tường ; Cung bậc >< Ngũ âm
Bấy giờ mất biến thành còn
Giã từ âm phủ / dương gian quy hồi
Mở to đôi mắt u hoài
Vẫn còn văng vẳng bên tai tiếng đàn
(HSN-ứng hầu Phạm Thư)
???????????????..âm phủ >< dương gian; Giã từ >< Quy hồi
Tóm lại :
Cùng là Tiểu đối cả , nhưng :
-Tiểu đối thường : nửa nọ trượt trên nửa kia
-Tiểu đối qua gương : nửa sau là mảnh lật ngược của nửa trước vậy.

Bài 3 ??"Thuật sử dụng Mỹ Từ Pháp trong thơ Lục Bát (tiếp theo)
II-Thủ pháp Tiểu đối :
...................................................
3-Tiểu đối mini 2/2 :
Trong thơ lục bát, bất luận là câu lục hay câu bát, ta thường thấy xuất hiện những cụm từ 4 từ , bao gồm 2 nửa, mỗi nửa có 2 từ đối nhau chan chát : Đó chính là tiểu đối mini 2/2
Tiểu đối loại này rất gần với phong cách nói đặc sắc của người Việt ( đặc biệt là người miền Bắc ) : Bay ****, đối ngẫu, có ca có kệ, như hát như ru ...
Thí dụ :
Bó thân về với triều đình
Hàng thần lơ láo, phận mình ra đâu
A'o xiêm trói buộc lấy nhau
[Vào luồn / ra cúi] công hầu mà chi
Sao bằng riêng một biên thùy
[Tài này / sức ấy] làm gì được nhau
??????????????????????????????..Nguyễn Du - Kiều
Người này [tuổi trẻ / tài cao]
[Con dòng / cháu giống], [vương hầu / danh gia]
Cha là Mã Phục Triệu Xa
[Đánh thành / xung trận] kể đà mấy mươi
Ngày nay đang lúc cần người
Phong cho làm tướng, thải hồi Liêm Pha
????????????????????????????????? HSN- Ứng hầu Phạm Thư
Hỏi rằng con suối đi đâu ?
Trăm năm ghềnh đá bạc đầu chờ mong
[Hoa rơi / nước cuốn] theo dòng
Cho ta nhắn gửi nỗi lòng hoa ơi
Suối đi [cuối đất / cùng trời]
Trùng phùng biển cả, đơn côi núi rừng
Nước trôi róc rách mông lung
Miên man sương lạnh, mênh mông câu thề
Suối đi, suối có trở về ?
Đầu ghềnh trơ đá, đáy khe sũng buồn
Đêm qua [chớp giật / mưa tuôn]
Dạt dào con suối xa nguồn về xuôi
Bạc lòng chi lắm suối ơi
An Tây ghềnh đá suốt đời trông theo
???????????????????????????. Hàn Sĩ Nguyên
Chẳng thương ...
Chẳng thương cũng gọi rằng chồng
Chẳng tình cũng nghĩa, chẳng mong cũng chờ
Ai làm cho rối duyên tơ
Gió xuân hiu hắt, nhạt nhòa mưa xuân
Hỏi người tham bã phù vân
Nhớ chăng [bể ái / nguồn ân] thuở nào
[Lưng dưa / dĩa muối] bên nhau
[Gừng cay / khế ngọt] biết bao nhiêu tình
Ngỡ rằng [phu quý / phụ vinh]
Ngờ đâu [rũ áo / dứt tình] theo ai
Một mai [phấn nhạt / hương phai]
[Bình rơi / trâm gãy], [bèo trôi / hoa tàn]
Trách mình số kiếp gian nan
Trách trời ghen ghét hồng nhan muộn rồi !
Mộng mơ chi lắm người ơi
[Nồi nào / vung nấy] suốt đời thong dong
?????????????????????????????????..Mộ Trung Nhân
Hãy xem Bạch Khởi làm gương
[Công thành / danh toại] sớm phương quy hồi
[Rừng xanh / núi đỏ] rong chơi
[Trăng thanh / gió mát] bên người rừng mai
[Mây ngàn / hạc nội] chơi vơi
Vẫn hơn quyến luyến mãi mùi đỉnh chung
[Trù mưu / tính kế] bận lòng
Cuối cùng không lại hoàn không , ích gì ???
............................?????????..(HSN-UHPT)

Hàn Sĩ Nguyên
===================
Được sửa chữa bởi - HAN SI NGUYEN vào 17/04/2002 07:59

Bài 3 ??"Thuật sử dụng Mỹ Từ Pháp trong thơ Lục Bát (tiếp theo)
------------------------------------------
III-Thủ pháp câu đồng dạng :
Khi thực hiện thủ pháp ngắt mạch, đặc biệt là ngắt mạch 3/3 và 4/4, ngoài các thủ thuật về Tiểu đối nêu trên, thường thì thủ thuật câu đồng dạng cũng hay được vận dụng.
***Giá trị của câu đồng dạng so với tiểu đối hơn kém nhau như thế nào ?
Thật khó nói chắc là mèo nào sẽ cắn miu nào vậy. Đặc biệt là khi câu đồng dạng lại đi kèm cùng Điệp ngữ thì giá trị của nó không những không thua, mà đôi khi còn hơn hẳn tiểu đối nữa !!!
***Vậy câu đồng dạng khác tiểu đối ra sao ?
-Trong thủ pháp tiểu đối : Tất cả các thành phần của chúng đối nhau chặt chẽ
-Trong thủ pháp câu đồng dạng : ít nhất là có một thành phần giống nhau, đồng dạng với nhau. Các thành phần còn lại có thể hoặc đối nhau, hoặc đồng dạng với nhau đều được cả
Tóm lại, câu đồng dạng và tiểu đối có thể xem như một cặp anh chị em song sinh ... Chúng giống và gần gũi với nhau đến nỗi có nhiều sách giáo khoa cũng tưởng lầm là một ... Thật ra đó là 2 thủ thuật khác nhau.
1-Phân biệt Câu đồng dạng và Tiểu đối :
Khi sương sớm / lúc nắng tà
Rừng mai đất Ứng vang xa tiếng đàn (HSN-UHPT)
.........( tiểu đối 3/3 khi đối thanh với lúc, sương sớm đối với nắng tà )
Khi gió mát / khi trăng thanh
Ai người nhắc kẻ lữ hành đường xa (HSN-Ngàn dâu)
.........(câu đồng dạng + điệp ngữ khi ; gió mát đối với trăng thanh)
2-Câu đồng dạng phối hợp cùng thủ pháp Ngắt mạch :
Khi chén rượu , khi cuộc cờ
Khi xem hoa nở, khi chờ trăng lên (ND-Kiều)
.........(câu đồng dạng + điệp ngữ 4 chữ khi)
Ung dung đọc sách ngâm thơ
Vàng cho chẳng cất, bạc cho chẳng màng (HSN-UHPT)
........(câu đồng dạng Vàng cho, bạc cho...)

Trời trong xanh / nước trong xanh
êm êm tiếng hát, bập bềnh thuyền con
Đàn tơ sáo trúc nỉ non
Hỏi người có nhớ cô thôn nghĩa tình ? ( HSN-Vọng cô thôn)
??????(câu đồng dạng + điệp ngữ trong xanh; trời đối với nước)
3-Câu đồng dạng trong một trường đoạn, kết hợp cùng Điệp ngữ :
Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa
Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu
Buồn trông nội cỏ dàu dàu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Buồn trông gió cuốn mặt ghềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
............................(Nguyễn Du - Kiều)
Trong đoạn này có đến 4 lần vận dụng thủ pháp câu đồng dạng kiêm điệp ngữ Buồn trông ...

Cử bôi cũng muốn tiêu sầu
Ngờ đâu càng uống càng đau trong lòng
Nhớ khi xưa, ở Đại Lương
Ngô khoai cơm độn vẫn thường sẻ chia
Nhớ khi đi sứ nước Tề
Đánh xe dắt ngựa não nề mà vui
Nhớ khi mang vác trên vai
Cao bay xa chạy thoát tay Ngụy Tề
Nhớ khi hồn phách hôn mê
Nhặt từng lá thuốc đem về cứu ai
Nhớ khi ở cánh rừng mai
Cầm kỳ thi họa tháng ngày rong chơi
Nhớ khi đồng đất nước người
Băng ngàn vượt suối bùi ngùi cố hương
Nhớ khi chờ đợi bâng khuâng
Nỗi lòng thao thức tỏ cùng trời cao
Nhớ khi đánh đổ Nhương hầu
Thu gom chức trọng quyền cao đến giờ
Chạnh lòng nhớ những ngày xưa
Cử bôi uống mãi chưa vừa xót xa
..........................(HSN-Ưng hầu Phạm Thư)
Trong đoạn thơ này đã có 8 lần thủ pháp câu đồng dạng kiêm Điệp ngữ Nhớ khi được vận dụng !

Được sửa chữa bởi - HAN SI NGUYEN vào 16/04/2002 21:12

Khi nói chuyện về cái hay của truyện Kiều trong 2 câu thơ sau :
Long lanh đáy nước in trời
Thành xây khói biếc, non phơi bóng vàng
..............................................................(ND-Kiều)
Cử tọa thường nhất trí với Nguyên rằng quả thật là hay ! Hay quá đỗi hay !!!
Thế nhưng khi Nguyên đặt câu hỏi rằng :
-Đồng ý là hay thật ! Nhưng chủ từ (Subject) của chúng đâu ?, Động từ (Verb) là chữ nào ? Mấy câu ấy được hình thành theo cấu trúc , theo cú pháp (Structure) nào ???
Thì thường là không có mấy người chỉ ra được đâu là S đâu là V
Lại càng có ít người hiểu thấu cấu trúc của những câu ấy !!!
-Còn các bạn thì sao ? How about you ???

Trong tiếng Anh, chúng ta thường gặp những câu như :
-So do I !
-Here's my bus
....
Hẳn là chúng ta cũng dễ dàng nhận ra những câu đó chẳng qua chỉ là :
-I do, too
-My bus is here
Các câu ấy đã được viết dưới dạng thức Đảo ngữ để nhấn mạnh một điều gì đó mà thôi . Thật là bất ngờ khi nhận ra rằng trong 2 câu thơ lừng danh :
Long lanh đáy nước in trời
Thành xây khói biếc, non phơi bóng vàng
Nguyễn Du đã thực hiện cấu trúc đảo ngữ đến ba lần.
. ý ông muốn nói rằng :
-Trời (Chủ từ S) in (Động từ V) cái bóng của nó (Đối từ O : hiểu ngầm) xuống đáy nước ( Trạng từ chỉ địa điểm) một cách long lanh (Trạng từ chỉ cách thức)
-Khói biếc (S) xây (V) thành bức tường thành (Trạng từ so sánh)
-Bóng vàng (=Ánh trăng) (S) phơi ra (V) nơi đầu non, đầu núi(Trạng từ địa điểm)
Thật là những hình ảnh đẹp tuyệt vời, nhờ cấu trúc Đảo ngữ đã trở thành cô đọng đến mức cùng cực vậy
Hàn Sĩ Nguyên

Được sửa chữa bởi - HAN SI NGUYEN vào 18/04/2002 01:51

Bài 3 ??"Thuật sử dụng Mỹ Từ Pháp trong thơ Lục Bát (tiếp theo)
-------------------------------------------
IV-Thủ pháp Đảo ngữ và ẩn ngữ :
***Cấu trúc của một câu xuôi:
Câu phát biểu (Statement) của tiếng Việt cũng như của tiếng Anh thường có cấu trúc xuôi theo dạng :
S V IO DO
I give you a rose
Anh cho em một đoá hồng
Nếu có trạng từ ( adverb ), các trạng từ này thường tuân theo trật tự ( HOW - WHERE -WHEN ), trong đó :
HOW : adverb of manner , trạng từ chỉ cách thức
WHERE : adverb of place, trạng từ chỉ địa điểm
WHEN : adverb of time, trạng từ chỉ thời gian
Trong những câu tắt , hoặc những câu có động từ intransitive ( động từ không cần đối từ O ), cấu trúc câu thường đơn giản là
S V Adv (How-Where-When)
Tóm lại, cấu trúc xuôi của một câu phát biểu (hay tường thuật) có thể tóm gọn dưới dạng
S V (O) Adv
Chủ từ Động từ (Đối từ) Trạng từ
*** ẩn ngữ :
Là thủ pháp bỏ qua (omitted) một từ nào đấy. Từ thường được bỏ qua nhất trong thơ chính là Chủ từ S, đôi khi các Động từ V cũng hay được bỏ rơi. Một bài thơ có nhiều chủ từ quá thường là rất ??onặng nề???, mất hết cả ??otính thơ??? vậy
Chính các Tính từ (Adjective) và Trạng từ (Adverb) là thành phần làm linh động, làm giàu cho câu thơ nên ít khi bị bỏ rơi, mà thường hiện diện nhiều hơn cả
*** Đảo ngữ :
Là thủ pháp lật ngược các thành phần trong một câu xuôi, thường dùng để nhấn mạnh (emphatic)
Có 2 hình thức đảo ngữ chính, đó là :
-Đảo ngữ cấp 1 (hay đảo ngữ cục bộ)
-Đảo ngữ cấp 2 (hay đảo ngữ toàn phần)

Bài 3 ??"Thuật sử dụng Mỹ Từ Pháp trong thơ Lục Bát (tiếp theo)
IV-Thủ pháp Đảo ngữ và ẩn ngữ :
-------------------------------------------
1-Đảo ngữ cấp một (Đảo ngữ cục bộ) :
Chỉ đảo trạng từ lên đứng trước động từ , các thành phần khác giữ nguyên.
Câu [ S - V - O - Adv ] trở thành [ Adv - S - V ??" O ]
Một số thí dụ :
*** Tần ngần dạo gót lầu trang
Một đoàn mừng thọ ngoại hương mới về
.................................................(ND-Kiều)
Trong câu này cả ẩn ngữ lẫn đảo ngữ cấp một đều được vận dụng :
-ẩn ngữ : giấu đi chủ từ Kiều
-ý của câu xuôi là : [Kiều] dạo gót (bước, tản bộ) một cách tần ngần qua chốn lầu trang
-Đảo ngữ cấp một : đảo trạng từ tần ngần lên đầu câu
*** Đồ tế nhuyễn, của riêng tây
Sạch sành sanh vét cho đầy túi tham
...........................................(ND-Kiều)
-ẩn ngữ : Lũ sai nha
-ý câu xuôi : Lũ sai nha vét sạch sành sanh những đồ tế nhuyễn, của riêng tây cho đầy túi tham [của chúng]
-Đảo ngữ cấp một : đảo trạng từ sạch sành sanh lên trước động từ vét
*** Nghênh ngang một cõi biên thùy
Thiếu gì cô quả, thiếu gì bá vương
Trước cờ ai dám tranh cường
Năm năm hùng cứ một phương hải tần
...............................................(ND-Kiều)
-ẩn ngữ : (S) Từ Hải, (V) trấn giữ, chiếm giữ
-ý câu xuôi : [Từ HảI] [chiếm giữ] nghênh ngang [khắp] một cõi biên thùy
-Đảo ngữ cấp một : đảo trạng từ nghênh ngang ra trước SV Từ Hải chiếm giữ (ẩn)
-Đảo ngữ Năm năm trong câu cuối : [Từ Hải] hùng cứ một phương hải tần (duyên hải) [suốt trong] năm năm
*** Ngượng ngùng tay lại cầm tay
Rưng rưng mắt biếc, ngây ngây má hồng
........................................(HSN-Tình cờ)
-ẩn ngữ : người này, người kia
-ý câu xuôi : Tay [người này] lại cầm lấy tay [người kia] một cách ngượng ngùng
-Đảo ngữ : đảo trạng từ ngượng ngùng lên đầu câu
*** Tướng quân lão nhược họ Liêm
Nhát như thỏ đế, chỉ chuyên bố phòng
Bốn năm chẳng một chút công
Sớm chiều tất sẽ quy hàng mà thôi
........................................(HSN-UHPT)
-ẩn ngữ : động từ Lập , chủ từ Liêm Pha
-ý câu xuôi : [Liêm Pha] chẳng [lập] được một chút công lao nào trong suốt bốn năm . Tất là [Liêm Pha] sẽ quy hàng nội trong sớm chiều mà thôi
-Đảo ngữ : đảo các trạng từ Bốn năm, Sớm chiều lên đầu câu
*** Trải qua mấy dặm rừng hoang
A^m u khói tỏa, điêu tàn miếu thiêng
Bốn bề không một ánh đèn
Trời vừa sập tối, điện tiền nghỉ chân
........(HSN-Thạch Sanh Lý Thông Tân Biên)
-ẩn ngữ : (S) Thạch Sanh
-ý câu xuôi : [Thạch Sanh] nghỉ chân ở tại điện tiền (trạng từ địa điểm), lúc trời vừa sập tối (trạng từ thời gian)
-Đảo ngữ : đảo cả 2 trạng từ Điện tiền, và Trời vừa sập tối lên đầu câu

Được sửa chữa bởi - HAN SI NGUYEN vào 17/04/2002 22:55

Bài 3 ??"Thuật sử dụng Mỹ Từ Pháp trong thơ Lục Bát (tiếp theo)
IV-Thủ pháp Đảo ngữ và ẩn ngữ :
-------------------------------------------
Nhắc lại, cấu trúc câu xuôi thông thường là :
S-V-[O]-Adv
***Nếu đảo trạng từ lên trước SV ta sẽ có Đảo ngữ cấp một (cấu trúc Adv-S-V) cũng còn được gọi là Đảo ngữ cục bộ (Partially inverted structure)
***Bây giờ nếu đảo ngược toàn bộ S-V-Adv thành cấu trúc Adv-V-S thì sao ? Lúc ấy ta sẽ được một cấu trúc đặc sắc hơn nữa, có tên là Đảo ngữ cấp hai, cũng còn được gọi là Đảo ngữ toàn phần (Entirely inverted structure).
2-Đảo ngữ cấp hai (Đảo ngữ toàn phần) :
Đảo ngữ cấp hai (hay đảo ngữ toàn phần) là một thủ pháp cao cấp của Mỹ Từ Pháp. Cấu trúc câu xuôi thông thường [ S-V-Adv ] được nghịch đảo toàn bộ thành [Adv-V-S] Trong cấu trúc này chủ từ S là chữ đi sau cùng (!)
Nhận ra được cấu trúc này trong một bài thơ nào đó đã khó... Thực hành viết đảo ngữ toàn phần trong thơ của mình, khi chưa quen, còn khó hơn gấp bội vậy .
Dưới đây là một số thí dụ về cấu trúc đảo ngữ toàn phần [Adv-V-S] này
Tuyết / in / sắc ngựa câu giòn
Cỏ / pha / màu áo nhuộm non da trời
........................(Nguyễn Du-Kiều)
Long lanh / đáy nước / in / trời
Thành / xây / khói biếc, non / phơi / bóng vàng
........................(Nguyễn Du-Kiều)
Tuần trăng khuyết, đĩa dầu hao
Mặt mơ tưởng mặt, lòng ngao ngán lòng
Phòng văn hơi giá như đồng
Trúc / se / ngọn thỏ , tơ / chùng / phím loan
........................(Nguyễn Du-Kiều)
Nhà tranh vách đất tả tơi
Lau / treo / rèm nát, trúc / cài / phên thưa
........................(Nguyễn Du-Kiều)
Rì rào / thoảng / tiếng mưa rơi
Bên tai / vang vọng / những lời yêu thương
.............................(HSN-Người trong mưa)
Từ đây muôn dặm quan san
Câu thơ, chung rượu, cung đàn lãng du
Này ân, này oán, này thù
Mộ sâu / chôn chặt / giấc mơ nửa đời
..........................(HSN-Ngày xưa)
Nửa vầng trăng sáng lung linh
Hoa khuya mới nở rung rinh giọt sầu
Trời đêm / lấp lánh / ánh sao
Ven sông lá rụng , bên cầu hoa rơi
................(HSN-Nửa vầng trăng 03)
Một lần chợt thấy em cười
Bâng khuâng tự hỏi phải người ngày xưa ?
Cũng là suối tóc đong đưa
Long lanh ánh mắt, đợi chờ khoé môi
Từ lâu / đã khuất / bóng người
Dư âm còn chút tiếng cười thơ ngây
...................(HSN-Bâng khuâng)
Kề vai, tựa gối, ấp đầu
Trọn đời bên khách má đào tri âm
Đó đây / văng vẳng / hồ cầm
Ứng Thành nào khác Mai Lâm quê nhà
Khi sương sớm, lúc nắng tà
Rừng mai đất Ứng / vang xa / tiếng đàn
...............(HSN-Ứng hầu Phạm Thư)
Hy vọng rằng các thí dụ này có thể giúp làm sáng tỏ vấn đề. Thật ra , cấu trúc đảo ngữ này là cấu trúc khó , nhưng nếu vận dụng quen rồi thì khó cũng trở thành dễ mà thôi ...
Hàn Sĩ Nguyên

Bài 3 ??"Thuật sử dụng Mỹ Từ Pháp trong thơ Lục Bát (tiếp theo)
-------------------------------
V-Thủ pháp Điệp ngữ :
Điệp ngữ là thủ thuật lặp đi lặp lại có chủ ý một từ nào đó , mục đích để thi vị hoá câu thơ, đồng thời nhấn mạnh hoặc giảm nhẹ một điểm đặc trưng trong câu. Điệp ngữ cũng có nhiều hình thức khác nhau và cũng thường được sử dụng xen lẫn vào trong các thủ pháp khác, đặc biệt là hay đi kèm cùng câu đồng dạng
1-Điệp ngữ qua hình thức sử dụng ??otừ láy??? :
Trong tiếng Anh, khi một tính từ (Adjective) nhận thêm một hậu tố (Suffix) ISH, ta sẽ có được một tính từ mới có nghĩa nhẹ nhàng hơn . Ex :
Brown --------- Brownish
Yellow -------- Yellowish
Trong tiếng Việt, cách dùng Điệp ngữ dưới hình thức ??otừ láy??? cũng có giá trị tương tự, trong đó, chữ thêm vào đặt trước chữ chính . Thí dụ :
Xa xa --------- hơi hơi xa
Xanh xanh ----- hơi hơi xanh, xanh nhạt
Nho nhỏ ------- hơi hơi nhỏ
Tim tím ------- hơi hơi tím, tím nhạt
Để ý rằng :
-Nếu chữ chính vần bằng (Xa, Xanh, Buồn...): Lặp lại y nguyên chữ đó (Xa xa, xanh xanh, Buồn buồn...)
-Nếu chữ chính vần trắc (Nhỏ, Tím, Đỏ...) : Lặp lại bằng từ vần bằng tiệm cận với từ ấy (Nho nhỏ, Tim tím, Đo đỏ, Biền biệt, Văng vẳng ...)
***Các thí dụ về Điệp ngữ dùng ??oTừ láy??? trong thơ lục bát :
Tà tà bóng ngả về tây
Chị em thơ thẩn dang tay ra về
Bước lần theo ngọn tiểu khê
Nhìn xem phong cảnh có bề thanh thanh
Nao nao dòng nước uốn quanh
Nhịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang
Sè sè nấm đất bên đàng
Dàu dàu ngọn cỏ nửa vàng nửa xanh
.................???????????????..(Nguyễn Du-Kiều)
Đau lòng kẻ ở người đi
Lệ rơi thấm đá, tơ chia rũ tằm
Trời hôm mây kéo tối rầm
Dàu dàu ngọn cỏ, đầm đầm cành sương
.................???????????????..(Nguyễn Du-Kiều)
Nàng thì chiếc bóng song mai
Đêm thâu đằng đẵng nhặt cài then mây
Sân rêu chẳng vẽ dấu giày
Cỏ cao hơn thước, liễu gầy vài phân
Đoái trông muôn dặm tử phần
Hồn quê theo ngọn mây Tần xa xa
................????????????.(Nguyễn Du-Kiều)
Hỏi han hết mực kính nhường
Cớ sao cố ý chặn đường xe qua
Ba lần hỏi, chẳng thèm thưa
Trước sau vờ vĩnh pho pho ngáy đều
Gió đưa râu bạc phiêu phiêu
Phơ phơ tóc trắng, ra chiều tiên nhân
...............??????????????????.(HSN-ƯHPT)
Gióng cương trực chỉ Tây Hà
Tần kề một bước, Nguỵ xa ngàn trùng
Rừng mai khuất đám bụi hồng
Lửa hương se thắt chạnh lòng mà đau
Băng băng xe lướt ngàn dâu
Ngàn dâu xanh ngắt khơi sầu chinh nhân
Xa xa thấp thoáng non Tần
Biết bao gian khổ khó khăn sẵn chờ
...............??????????????????..(HSN-ƯHPT)
Trời chiều, bóng ngả cô liêu
Hai quân im tiếng, đìu hiu chiến trường
Xa xa hạc lẻ kêu sương
Đó đây văng vẳng tiếng hờn âm u
Oan hồn tử sĩ phiêu du
Khói hương chẳng có, mịt mù sầu dâng
............??????????????????....(HSN-ƯHPT)
Nhanh chân núp dưới tường hoa
Em không có nón, trời mưa tầm tầm
Đường xa, trời tối, mưa dầm
Người không quen biết xăm xăm ngỏ lời
........?????????..(HSN-Lời người trong mưa)
Từ khi trao gửi trâm vàng
Chia tay rời khỏi miệng hang trở về
Đường xa muôn dặm sơn khê
Nước đi biền biệt không về cùng non
Nghẹn ngào đá lấp, người chôn
Chẳng hay quân tử mất còn nơi nao
Rưng rưng ruột xót gan bào
Bời bời hoa lá, dàu dàu cỏ cây
.......(HSN-Thạch Sanh Lý Thông Tân Biên)