Thơ Đoàn Thị Lam Luyến

Thơ Đoàn Thị Lam Luyến

Đoàn Thị Lam Luyến và những đam mê



"Tôi mê làm thơ. Đời tôi thăng trầm cũng chính vì nghiệp thơ. Nhưng thơ vẫn không ở ngoài cuộc đời tôi. Chỉ vì yêu sớm, nói đúng hơn là được một chàng trai người Thái để ý sớm, rồi sớm có một bài thơ tình yêu mà con đường danh vọng của tôi ít nhiều bị ''khựng'' lại", nhà thơ tâm sự.

Tôi sinh năm Tân Mão (1951). Cha mẹ bảo lúc sinh ra tôi ốm đau quặt quẹo liên tục. Quê tôi ở làng Suôi, xã Anh Dũng, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên, một vùng chiêm trũng đông dân và rất nghèo. Cha mẹ tôi làm ruộng. Năm lớp 6, tôi phải bỏ học vì nhà neo đơn. 7-8 tuổi, đã biết chăn trâu, cắt cỏ, kéo vó tôm. 11 tuổi đi làm con nuôi, nhưng thực chất là đi ở đợ cho một nhà bán hàng cơm trên phố.12 tuổi, tôi làm thợ phụ đóng gạch.

Năm 1965, tôi theo gia đình di cư lên vùng sông Mã (Sơn La) xây dựng khu kinh tế mới. 14 tuổi, tôi được chọn vào trường Văn hoá nghệ thuật Tây Bắc. Thế là tôi thoát ly gia đình và bắt đầu tự lập. Những năm ở trường Tây Bắc, tôi đã rất cố gắng và nhận được khá nhiều danh hiệu thi đua... Nếu không có chuyện yêu đương quá sớm với một chàng trai người Thái và nếu không được thày chủ nhiệm lớp hoạ bảo vệ thì tôi đã bị khai trừ khỏi Đoàn. Lúc ấy, nếu bị kỷ luật, chắc tôi đã phải tìm đến lá ngón vì xấu hổ. Nhưng đó cũng là cái mốc đánh dấu thân phận và đời thơ tôi.

Ở trường Văn hoá nghệ thuật Tây Bắc, tôi học khoa Hoạ nhưng lại rất mê làm thơ. Với tôi, thơ không phải là nghề mà là nghiệp mới đúng. Theo quan niệm của nhiều người, phải có tâm hồn lãng mạn và bay bổng mới làm được thơ. Và người đàn bà làm thơ thường truân chuyên trong đường tình ái. Nhưng theo tôi, người làm thơ phải có một tố chất đặc biệt trong tâm hồn, ví như giàu tình cảm, giàu lòng vị tha và trắc ẩn.

Tập thơ đầu tay Lỡ một thì con gái (NXB Hà Nội, 1989) của tôi được nhiều bạn đọc mến mộ. Nhưng tôi cũng không nghĩ rằng cái chất thi ca của mình đôi lúc lại gây ra những tác động "tai hại". Năm 1991, khi học ở trường viết văn Nguyễn Du, tôi sáng tác bài thơ Hát theo Thị Màu in trên báo Tiền Phong. Một buổi sáng đến trường, người bạn đồng học nhiệt tình mời tôi vào phòng anh ta trong ký túc xá. Anh muốn giới thiệu tôi với một độc giả mến mộ thơ. Khi bước vào căn phòng chật hẹp và thiếu ánh sáng, giường ngủ còn chưa tháo màn, tôi thoáng thấy một nữ sinh có khuôn mặt măng sữa đang ngồi trên mép giường. Tự dưng tôi lúng túng, miệng lắp bắp, ngực tức thở, chỉ muốn bước chân ngay ra khỏi phòng nhưng không sao chạy được vì cảm giác chân mình bị ai đó cắt mất gân. Thì ra, bài thơ của tôi là nguyên nhân, dù không trực tiếp, gây ra cuộc tình tạm bợ và mối hoạ cho cô thanh nữ kia, bởi người bạn đồng học của tôi đã có vợ và con ở quê. Từ đó, trong sáng tác thơ, tôi không dám khích lệ nữ giới theo phong cách đó nữa.

Bây giờ nhiều người nói cơ chế thị trường mở ra cho nhiều lĩnh vực nhưng đóng lại với thơ. Còn tôi thì lại nghĩ khác. Cơ chế mở, ai có thơ, chất lượng thế nào, cũng đều có thể in thành sách. Song cũng vì thế mà thơ làm công chúng phát sợ, phát ngán.

Ngoài thơ, tôi còn mê vẽ và làm sách. Riêng đam mê vẽ, tôi chưa hề được thoả mãn. Hy vọng cuối đời tôi sẽ lại cầm bút vẽ. Còn làm sách, tôi từng công tác ở NXB Thanh Niên và đã lãnh đủ những "quả đắng". Có lẽ bởi tôi mệnh Mộc, kinh doanh ấn phẩm sách cũng thuộc hành Mộc. Mà như sách tử vi nói "lưỡng mộc còn chiếc", lời khen tiếng chê, phúc hoạ như nhau.

Tình yêu và hạnh phúc gia đình cũng là niềm đam mê lớn trong cuộc đời tôi. Nhưng bây giờ thì tôi biết, trời không cho tôi những thứ đó. Hơn một lần tôi đã đánh mất tình yêu và hạnh phúc gia đình. Rốt cuộc phải kiên trì với cuộc sống độc thân. Điều an ủi duy nhất dành cho tôi là cậu con trai chững chạc rất yêu mẹ. Tất cả quan niệm sống, yêu... tôi đã đúc kết trong tập Gửi tình yêu và Sao dẫn lối.

Về phong cách sống, tôi rất ưa thích cuộc sống ngăn nắp, tiện nghi và mốt. Tôi quan niệm nghèo đến mấy cũng phải tổ chức cuộc sống sao cho đàng hoàng và tươm tất. Giàu có và đầy đủ tiện nghi mà không có gu, không có mốt thì cũng chưa được coi là hoàn thiện. Khi có điều kiện tài chính, tôi cũng hay đến các cửa hiệu thời trang để lựa chọn.

Ngoài sở thích về mốt, tôi còn có thói quen đọc sách và xem phim. Sách hay và phim hay thường làm tôi giải toả stress. Chỉ hơi ngại là chúng thường làm tôi xúc động mạnh. Còn nhớ vào dịp giáp Tết năm 1972, tôi mượn được cuốn tạp văn Lỗ Tấn, đọc đến truyện Tiếc thương những ngày đã mất, tôi rất cảm thương nhân vật Tử Quân. Vừa đọc, tôi vừa khóc gần hết đêm, sưng húp cả mắt. Sáng mồng Một sang chúc Tết ông bà ngoại, cả nhà cứ tưởng vợ chồng tôi vừa cãi nhau. Một chuyện khác là giữa năm 2001, tôi và các cháu trong cơ quan kéo nhau đi xem Ngày thứ tám ở rạp Lý Thường Kiệt. Bộ phim quá hay, tôi đã không kìm được cảm xúc trong suốt buổi chiếu. Các cháu đi cùng tôi rất bối rối. Tôi thì xấu hổ nhưng lại không kìm được nước mắt.

Khát Vọng
nhạc sĩ Thuận Yến phổ thơ của Đoàn Thị Lam Luyến
"Gởi tình yêu vào đất
Được hoa trái đầy cành
Gởi lên trời cao rộng
Sẽ được ngọn sao xanh
Em trao cả cho anh
Một tình yêu nồng cháy
Như một cánh buồm xinh
Hiến mình ra biển rộng
Em đã gởi cho anh
Cả con tim dào dạt
Anh lại trả cho em
Nỗi buồn đau tan nát
Em muốn ôm cả đất
Em muốn ôm cả trời
Mà sao anh ơi, mà sao anh ơi
Không ôm nổi trái tim một con người"

Khát Vọng
nhạc sĩ Thuận Yến phổ thơ của Đoàn Thị Lam Luyến
"Gởi tình yêu vào đất
Được hoa trái đầy cành
Gởi lên trời cao rộng
Sẽ được ngọn sao xanh
Em trao cả cho anh
Một tình yêu nồng cháy
Như một cánh buồm xinh
Hiến mình ra biển rộng
Em đã gởi cho anh
Cả con tim dào dạt
Anh lại trả cho em
Nỗi buồn đau tan nát
Em muốn ôm cả đất
Em muốn ôm cả trời
Mà sao anh ơi, mà sao anh ơi
Không ôm nổi trái tim một con người"

Nói với anh
Ðoàn Thị Lam Luyến
Phép cộng của tình yêu
Là khi em hờn dỗi
Phép chia của tình yêu
Khi một lần nông nỗi
Bên nhau tròn trăm tuổi
Ta vẫn thèm số dư
Thời gian dù tiếp nối
Tình yêu không phép trừ
Gian khổ hay cách trở
Thương nhau thêm bội phần
Và với em khi đó
Tình yêu là phép nhân.

Nói với anh
Ðoàn Thị Lam Luyến
Phép cộng của tình yêu
Là khi em hờn dỗi
Phép chia của tình yêu
Khi một lần nông nỗi
Bên nhau tròn trăm tuổi
Ta vẫn thèm số dư
Thời gian dù tiếp nối
Tình yêu không phép trừ
Gian khổ hay cách trở
Thương nhau thêm bội phần
Và với em khi đó
Tình yêu là phép nhân.

Chiến Tranh
Đoàn Thị Lam Luyến
Em đã đoạt anh từ tay người đàn bà kia
Giống như người đàn bà kia đoạt anh từ tay người đàn bà khác
Bỗng chốc anh trở thành tư bản
Trong tay những kẻ chỉ yêu tiền
Ghen như sôi và giận như điên
Người đàn bà với trái chín trên tay vừa bị rớt xuống đất
Ghen như sôi và yêu như điên
Người đàn bà với ước mơ đang thành sự thật
Anh, dễ thương như cây và hiền lành như đất
Trong tay những kẻ chẳng yêu vườn!
Em đã đón anh về
Nhưng chắc gì giữ anh được lâu hơn
Rồi sẽ có một người đàn bà khác
Anh vốn yếu mềm và biếng nhác
Miếng mồi của chiến tranh man rợ diệu kỳ
Em sửng sốt nghĩ đến một ngày anh lại bỏ ra đi...

Chiến Tranh
Đoàn Thị Lam Luyến
Em đã đoạt anh từ tay người đàn bà kia
Giống như người đàn bà kia đoạt anh từ tay người đàn bà khác
Bỗng chốc anh trở thành tư bản
Trong tay những kẻ chỉ yêu tiền
Ghen như sôi và giận như điên
Người đàn bà với trái chín trên tay vừa bị rớt xuống đất
Ghen như sôi và yêu như điên
Người đàn bà với ước mơ đang thành sự thật
Anh, dễ thương như cây và hiền lành như đất
Trong tay những kẻ chẳng yêu vườn!
Em đã đón anh về
Nhưng chắc gì giữ anh được lâu hơn
Rồi sẽ có một người đàn bà khác
Anh vốn yếu mềm và biếng nhác
Miếng mồi của chiến tranh man rợ diệu kỳ
Em sửng sốt nghĩ đến một ngày anh lại bỏ ra đi...

TRƯỚC MÀU ĐÔNG-ĐOÀN THỊ LAM LUYẾN
Anh trở về đột ngột với mùa đông
Như trước cơn mưa, kiến vòng lại tổ
Em đang gặt mùa thu dang dở
Nên vẫn cầm giá rét trên tay.
Em thấy buồn khi trời trở heo may
Như giữa khơi xa sợ trời lộng gió
Căn bệnh của tình yêu muôn đời vậy đó
Mong lứa tằm phải ăn vội rên nong.
Bao năm rồi em giấu nỗi chờ mong
Những kỷ niệm xưa nửa hư nửa thật
Những kỷ niệm xưa nửa còn nửa mất
Cứ trộn bồ hòn với mật làm ngon.
Sự dối lừa dẫu không gọi thành tên
Nhưng cứ theo ta nửa hư nửa thật
Nhưng cứ bên ta nửa còn nửa mất
Thuốc đắng bao ngày dã tật đã thành quen.
Sao không về khi ngó chửa thành sen
Bông gạo ngày xưa chưa thành chăn thành gối
Tình yêu cho ta biết chờ biết đợi
Đá hoá rồi áo cưới mới về tay.

TRƯỚC MÀU ĐÔNG-ĐOÀN THỊ LAM LUYẾN
Anh trở về đột ngột với mùa đông
Như trước cơn mưa, kiến vòng lại tổ
Em đang gặt mùa thu dang dở
Nên vẫn cầm giá rét trên tay.
Em thấy buồn khi trời trở heo may
Như giữa khơi xa sợ trời lộng gió
Căn bệnh của tình yêu muôn đời vậy đó
Mong lứa tằm phải ăn vội rên nong.
Bao năm rồi em giấu nỗi chờ mong
Những kỷ niệm xưa nửa hư nửa thật
Những kỷ niệm xưa nửa còn nửa mất
Cứ trộn bồ hòn với mật làm ngon.
Sự dối lừa dẫu không gọi thành tên
Nhưng cứ theo ta nửa hư nửa thật
Nhưng cứ bên ta nửa còn nửa mất
Thuốc đắng bao ngày dã tật đã thành quen.
Sao không về khi ngó chửa thành sen
Bông gạo ngày xưa chưa thành chăn thành gối
Tình yêu cho ta biết chờ biết đợi
Đá hoá rồi áo cưới mới về tay.

Biển Trong Ta - Đoàn Thị Lam Luyến
Bao nhiêu nước biển mặn rồi
Lẽ gì nước mắt trong đời mặn hơn?
Lòng người - cái biển tí hon
Mà nghìn năm nữa vẫn còn sâu xa!
Có bờ để đánh thuyền ra
Không bờ, để tự bao la sóng dào...
Trong ta bờ bến thế nào
Mà con tim cứ thiết trao một người.
Mà bao nhiêu kiếp luân hồi
Mà thổn thức đến muôn đời vì nhau?
Mà sung sướng mà khổ đau
Mà từng nhuộm trắng mái đầu đương xanh!
Mà lên thác mà xuống ghềnh
Mà rồi từng mảnh lênh đênh giữa đời...
Biển ngoài kia đã lặng rồi
Biển trong ta vẫn chưa nguôi dạt dào.