Thơ HẬU HIỆN ĐẠI

(tiếp)
Thử lướt qua các tuyển tập ?ocông phu? và không thể nói là không đồ sộ:
- Thơ Việt thế kỷ XX, Trinh Đường tuyển chọn và bình, (1999)
- Thơ Việt Nam 1975-2000, 4 tập (2000).
- Thơ Việt Nam 1945-2000, (Nxb Lao động, 2000).
- 26 nhà thơ VN đương đại, (Nxb Tân thư, Hoa Kỳ, 2002).
- Thơ tp. Hồ Chí Minh (2005),?
Hỏi chúng nhận được bao nhiêu bài điểm sách, bao nhiêu lời khen chê? Gần như là số không! Riêng về thi tập lẻ, người điểm sách viết từ quan hệ quen biết là chính, đa phần không nói lên được gì mới ngoài thông báo cái ít cần thiết nhất: người viết có quen biết nhà thơ ấy!
?" Các nhà thơ biên soạn thi tập ?" hoặc chỉ đưa một danh sách đọc ?" nên thành thật một cách thận trọng, chỉ gồm những bài thơ họ thật tình hâm mộ. Thời gian qua, chúng ta đã làm nhiều thi tuyển, đủ kiểu. Theo đề tài, theo thời đoạn, theo giới cũng có mà theo nghề nghiệp cũng xong, khuynh hướng sáng tác lẫn quen biết bạn bè cũng không chừa. Để làm phong trào, để giải ngân hay để gì nữa thì có ma mới hiểu. Người tuyển luôn mặc cho cảm tính, cảm tình hay dáng vẻ của các tên tuổi thao túng. Dù ở ?olời nói đầu?, Ban tuyển bao giờ cũng tuyên vô tư khách quan đáo để. Như thể phân phối tem phiếu vậy. Thì làm sao hàng trăm bài thơ trong mấy tuyển kia đủ sức lay động tâm hồn người đọc, kích thích họ tìm đến trực tiếp với thi phẩm của các tác giả riêng biệt.
Người đọc ngày càng xa lánh thơ. Và, thi sĩ hôm nay chỉ hi vọng in thơ để ? tặng nhau. Cứ thế, tiếp tục chương trình: mùa này sang mùa khác.

Đủ biết, chính nhà thơ đã đẩy thơ vào cuộc khủng hoảng. Và như vậy, chỉ có nhà thơ, chứ không phải ai khác ?" cơ quan, tập thể hay cá nhân ?" mới có thể cứu vớt thi ca ra khỏi cuộc khủng hoảng kia.


-------------------
Ngoài hai nhánh trên, Phan Bá Thọ, Nguyễn Danh Lam, Trần Lê Sơn Ý, Nguyễn Vĩnh Nguyên,? mỗi kẻ có lối đi riêng, đang dự phần vào cuộc khủng hoảng. Bởi đọc chưa nhiều các sáng tác của họ, nên tôi tạm hoãn lập Biên bản nhánh thứ ba này.

------------------------
[1]Mary Klages, "Chủ nghĩa Hậu hiện đại", trong Văn học hậu hiện đại thế giới: những vấn đề lý thuyết, Nxb. Hội Nhà văn, H., 2003, tr.199.
[2]Thơ văn trẻ Tp. Hồ Chí Minh, Nxb. Trẻ, 2003, tr.7.
[3]Như trên, tr.16.
[4] - Gieo & Mở, Thơ và tiểu luận, Nxb. Đồng Nai in được 2 tập, 1995-1996.
- Thơ Tự do, thơ in chung, Nxb, Trẻ, 1999.
- Tuyển tập Văn chương, Nxb. Thanh niên, ra tập đầu tiên vào 1999, được 8 tập.
- Viết thơ, thơ in chung, Nxb. Thanh niên, 2001.
- Thơ hôm nay, thơ in chung, Nxb. Đồng Nai, 2003.
[5]Thông tin về các nhà thơ được lấy từ trang mạng Tienve, eVan...
[6]"Bài ca ngựa non" trong Thơ Hôm nay, Nxb. Đồng Nai, 2003.
[7]Vi Thùy Linh, Linh, Nxb. Hội Nhà văn, 2000.
[8]Như trên.
[9]Dẫn lại theo: Nguyễn Hưng quốc, Văn học Việt Nam từ điểm nhìn h(ậu h)iện đại, Văn nghệ, Hoa Kỳ, 2000, tr.192.
[10]Các đoạn thơ được trích dẫn từ trang mạng eVan 2004-5.
[11]Phan Huyền Thư, Nằm nghiêng, Nxb. HNV, 2002, tr.16.
[12]Ví dụ đọc "Đỉnh hoa" của Phương Lan, chúng ta không thể không nhớ tới Lê Thị Thấm Vân: "Căn phòng 2.2 - âm thanh sóng", tạp chí Thơ, số mùa Đông 1999; hay Trân Sa, "Động tác yêu", nhanhnho.org, 2001.
[13]Nguyễn Quốc Chánh, Của căn cước ẩn dụ (2001), Trần Tiến Dũng, Bầu trời lông gà lông vịt (2003), Đoàn Minh Hải, Đại nguyện của đá (2003); Nhiều tác giả, Thơ tân hình thức (2003), Phạm Mạnh Hiên, Nhiệt đới cát (2004). Vòng tròn sáu mặt (tập thơ in chung gồm: Bùi Chát, Lý Đợi, Khúc Duy, Trần Văn Hiến, Hoàng Long, Nguyễn Quán, 2002); Bùi Chát, Xáo chộn chong ngày, (2003), Cai Lon Bo Di (2004).
[14]Inrasara, "Sáo chộn với Bùi Trát", Tienve.org, 2004.
[15]eVan.vnexpresss.net, 2004.
[16]Lý Đợi, "Điểm tâm tính danh ?" hay thơ Việt những năm đầu thế kỉ XXI", báo Thơ số 4, tháng 10.2003.
[17]Khúc Duy, "Xò lông", tapchitho.org. 2004.
[18]Frederick Turner, "Chủ nghĩa kinh điển mới và văn hóa", Nguyễn Tiến Văn dịch, Talawas 2003.
[19]Chân Phương, "Thơ Việt đi về đâu?", Hợp Lưu, số mùa xuân 2005.
[20]Các bài viết của Inrasara: "Còn ai đọc thơ, hôm nay?", "Thơ & thơ dân tộc thiểu số đi về đâu?", "Để thơ đến với bạn đọc: Thuyết lý, Giọng thơ, Nhịp điệu, Chất liệu ngôn ngữ, Vần hay không vần",?đã đăng rải rác trên Văn, báo Thơ, ?
[21]Gioia, "Can Poetry Matter?", Nguyễn Thị Ngọc Nhung dịch, Tạp chí Thơ.

Như vậy theo Inrasara, năm 2004 thơ Sài Gòn nổi lên 2 bài tuyệt nhất là "Khóc Văn Cao" của Bùi Chát và bài "Chưa phải ngày cuối cùng" của Thanh Xuân. Tôi rất đồng ý với nhận định này đó.
...Tôi muốn nói đến ?otuyệt tác? khóc văn cao của anh. Bài thơ gồm sáu từ, đúng hơn: 6 âm tiết, nhưng chú thích đến 3 trang và hứa hẹn: còn nữa!
khóc văn cao
anh văn ơi!
hu hu hu?
3/1978
--------------------------
biện giải:
không hiểu sao tôi phải khóc văn cao, vì bổn thân không dính dáng hoặc liên quan gì. cõ lẽ là hùa theo đám tiểu tử kên kên múa lửa lắc vòng, vo ve vãn hồi cương toả
chú [cháu]:
có thể thay văn cao bằng bất cứ ai cũng đều [khóc] hạp lí cả, vì bài thơ được xây dựng như một công thức, nếu ứng dụng vào sản xuất hàng loạt theo kiểu công nghệ thì càng tốt [những ai có ý định sở hữu công thức này xin liên hệ gấp qua trung gian lydoi cellphone: 0903.695.983 để biết thêm chi tiết, ưu tiên cho người đến trước. đặc biệt giảm giá từ 10?"20% cho học sinh sinh viên khá giỏi có hoàn cảnh khó khăn, nếu là nữ-lại xinh đẹp thì 40% trở lên]
cuối cùng:
bài thơ này được viết vào năm 1978 như đã ghi ở cuối bài thơ. đây là cách mà các nhà thơ ?~nhớn?T ở ta gần đây hay dùng nhằm tăng tuổi đời cho tác phẩm mình [cũng có thể là một chiêu để tiếp thị đồ cổ?]. mốt này đang phát triển rầm rộ & trở thành một phong trào lớn mạnh trên các web chuyên đăng tải sáng tác hiện nay. riêng bài thơ ?~khóc văn cao?T thì đúng là được viết vào tháng 3 năm 1978, không phải tôi cố tình lừa dối độc giả & lừa dối mình? nhưng tôi biết rõ & tin chắc bài thơ này được sáng tác vào năm 78. dù lúc đó tôi chưa bị ra [đời] & văn cao thì chưa được chết.
thêm thắt:
bài này [quan trọng đấy, lời tiếp thị], nếu phải ra giá zip code cho bản in đầu tiên thì sẽ là 87/3 dollar. ở việt nam hay bất cứ đâu, đều có thể gọi cellphone; còn thằng nào có ý cướp bóc thì tốn thời gian dối trá cho việc lập kế hoạch và 1 tờ a4 để in ráng chịu đựng nhé.
lưu ý:
nếu dùng hoa ngữ thì chỉ tiếp giọng bắc kinh hoặc quảng đông. [còn nam nguyệt(1) hay quảng ít thì miễn tiếp]
phụ tử:
(1)bắc kinh thì phải nam nguyệt
tự dưng bại liệt thì cũng thế thôi
chưa kể những đứa ô-môi
vậy tôi với hắn(i) cùng chơi năm mười(ii).
tiếp tục:
(i)chỉ văn cao. cường dương bổ thận nhiên liệu hồn ma cà bông bí vàng khè ?
(ii)là trốn tìm í mà. đứa nào thua sẽ bị lấp đít ở tận vườn mít thuộc biên hoà đồng nai để gọi là lai rai vậy
-> [còn nữa] <-
Chuyện vui: Thuở hai mươi, đám cưới thằng bạn thân, lễ lạt gia đình họ hàng đâu đấy, nhóm bạn chúng tôi khoảng 30 người ngồi lại sinh hoạt thâm tình. Ông thầy cũ đại diện thế hệ đàn anh lên phát biểu cảm tưởng. Có lẽ đây là cặp học trò đầu tiên lập gia đình, ông xúc động đến lắp bắp. Ông nói điều đó ra. Ừ, thì được đi. Nỗi gì anh bạn lớn tuổi cùng quê cũng ?otôi rất xúc động? và rồi, diễn hệt cái vở ông thầy vừa diễn. Thấy cuộc chơi sắp ra mòi trịnh trọng và bốc mùi, từ cuối phòng, tôi lò mò đứng dậy: cho tớ xin có ý kiến, tớ cũng xúc động nữa!!! Tôi nói to đến mọi người không thể nhịn nổi, vỡ cười thành tiếng. Nỗi nghiêm trang kia phút chốc trở thành trò cười.
Hãy tưởng tượng: trong đám tang một nhà ?olớn? nọ (có thể thay Văn Cao bằng tên tuổi nào bất kì), nhiều người ghé vào than khóc. Ruột rà thì không nói rồi. Bà con lối xóm tối lửa tắt đèn nữa. Thêm: bạn bè chia ngọt xẻ bùi, cho qua. Cả kẻ khóc mướn: không vấn đề gì cả, xã hội nào cũng có và, nên có. Phiền nỗi là kẻ khóc giả: họ khóc từ lúc bạn lớn còn nằm giường bệnh, có khi trước đó rất lâu, cả mươi, hai mươi năm sau khi nhà kia nằm mồ nữa. Hãy nghĩ đến các vụ văn thơ ăn theo báo tết, được nhà văn ta cảm tác từ mùa hè năm ngoái! Tuần chay nào cũng có nước mắt, kịp thời vụ và, đúng bài. Anh ?ora đi để một khoảng trống lớn trên văn đàn?, ?okhông gì bù lấp được?, ?oniềm tiếc thương vô hạn?, ?othơ văn anh sống mãi trong lòng người đọc?, vân vân? Khóc giả, họ biết thế, làng trên xóm dưới biết thế, nhưng phiền hơn cả là họ đòi hỏi người thiên hạ đóng triện công nhận họ khóc thiệt! Lâu nay, thiên hạ dễ tính, cứ thế mà tin làm. Họ thành kính lắng nghe (sự sợ hãi hay phép lịch sự lắng nghe?). Bất chợt, một tay ăn mặc nhếch nhác, mặt mũi tạm được, to lớn, lù lù thò mặt ra, khóc:
anh (?) ơi
hu?hu?hu?
Một sáng tác phẩm ?ongẫu nhĩ ra hoa? (từ của Bùi Giáng) mở miệng chào đời đó thừa sức biến bài điếu tang muôn thuở kia trở thành lãng nhách! Cũng là cách hạ bệ thơ, một loại thơ giả mạo cứ muốn làm bất tử.
Đây là thái độ thơ tương hợp với xã hội tiêu thụ (consumer society): làm, có ngay, xài liền rồi, ?quên. Bất cần sự vĩnh cửu, từ chối mang ảo tưởng tác phẩm sống sót sau khi tác giả chết đi. Phát ngôn của Tadeusz Rozéwics: ?oKhông thể hiểu được tại sao thơ được phép tồn tại khi con người tạo tác nó đã chết. Thơ sống sót buổi tận thế, làm như không hề có chuyện gì mới xảy ra trên trái đất này ngày hôm qua. Tôi kinh tởm sự phi lí ấy? trích in ở bìa bốn tập thơ Xáo chộn chong ngày được xem như một thái độ cực đoan gây choáng. Nó tạo dị ứng đột ngột nơi quan điểm sáng tạo quen thuộc.

Họ & tên khai sinh: Phú Trạm, bút danh: Inrasara.
Dân tộc: Chăm, quốc tịch: Việt Nam.
Sinh 20.9.1957 tại Chakleng - Ninh Thuận.
Mùa xuân 1977 bỏ ngang Đại học Sư phạm Tp.HCM. Làm nông dân, đi, đọc, làm thơ. 10 năm nghiên cứu tại các cơ quan Nhà nước. Từ 1998: tự do. Sống & viết tại Sài Gòn.
Giải thưởng Thơ Việt Nam với tập "Lễ tẩy trần tháng Tư".
Giải thưởng Thơ ASEAN (sau Tố Hữu, Hữu Thỉnh,...).

Kiếp trước mày làm giòi bọ
Kiếp này mày làm Đinh linh
bụng sình

quote Đoàn cầm thi
- Bài thứ nhất, ?oChùa Hương?, thực chất là một cách thi vị hoá, cách điệu hoá cảnh trẩy hội Chùa Hương. Đoạn văn sau, chẳng hạn, không thể được đọc như một hiện thực ?ođời thường?:
Thuyền đông giời ôi chen!
[?]
Ngâm nga chàng đọc thơ.
Tương tự, ai đã từng đi lễ chùa Hương đều hiểu điệu nhạc du dương của bài thơ cùng nhịp chân nhún nhảy của cô gái không thể nào là nhịp và nhạc của đoàn người tấp nập vừa chen nhau vừa huỵch nhau vừa thở phì phò vì leo cao và người đông như kiến.
--------------------------
Đoàn cầm thi viết ngu thía mà cũng ngửi được!*
* đây là một bài thơ ấy, mang nặng tính hiện thực, đời thường
Được foolishbeats sửa chữa / chuyển vào 20:23 ngày 04/05/2006

TUYỆT HAY!
THẾ MỚI CAY

Kiếp trước mày là con mẹ dại
Kiếp này mày làm thơ hậu hiện đại
Kiếp trước mày là thằng điên
Kiếp này mày cũng là thằng điên
Nhưng làm thơ liên miên
Kiếp trước mày là con chó
Kiếp này mày không là chó
Nhưng vẫn ăn phân chúng nó
Kiếp trước mày chẳng biết gì về thơ
Kiếp này mày cũng chẳng biết gì thơ
ăn nói ngu ngơ!
Hơ ! Hơ! Hơ!

Bài thứ 2 hay nhất năm 2004 theo Inrasara là của Thanh Xuân - thuộc nhóm 5 con ngựa trời có ý đồ "dự báo thời tiết":
Chưa phải ngày cuối cùng
Một ngày tân cảng
Nghìn nghịt xe nghìn nghịt người
Dựa vào một đôi vai phía trước
Ảo ảnh một núi đá có thể rơi vào một ngày không định trước

Giấc mơ vẽ vời như những chiếc bóng
Rơi tõm vào một giác quan nào đó
Không chờ đợi dư ba sau một ngày mai mang hình dấu hỏi
Tóc rụng một vài sợi
Niềm vui không phân biệt nỗi buồn
Thảng thốt và hoang hoải sợ những điều sẽ vuột mất
Vất vưởng như trước một ngày mai
Dù chẳng kịp cười, giọng cười xẻ núi

Trở lại cuộc sống bình thường
Đồng sàng mà dị mộng
Con đường không ánh sáng, le lói những đom đóm lập lòe tưởng tượng
Ngày tân cảng cuốn hút dòng người vào vòng xoáy trách nhiệm
Con thoi chính mình và mai một những đam mê
Đôi bàn tay chạm vào nhau, ngổn ngang vô số hoài nghi có thật
Bí mật có phanh phui?
Rồi tự phỉ báng vào sự hèn nhát vô nghĩa

Trưa tân cảng mang con người vào khói bụi
Vào sự thiếu kiềm chế của hai-mươi-tư giờ nhân bản
Khẽ khàng quay lưng như sợ tâm hồn vỡ tung
Chẳng muộn màng cho những khát khao
Nhưng vẫn thấy kiệt sức nếu bắt đầu lại những đấu tranh thần thánh
Muộn phiền vì đói ngủ đêm qua
Thử sống một ngày thiếu vắng niềm tin
Mà thấy khó khăn như không còn hơi thở

Đó là ngày bắt đầu, và sẽ không bao giờ kết thúc
Bám chặt vào những giọt nước mắt rơi ra từ những nụ cười
Vào giác quan
Vào núi đá
Vào bóng đêm
Vào những tù túng mê mải
Vào sự vĩnh hằng vòng vây định mệnh
Vào vòng ràng buộc sắp đặt lý tính
Hụt hơi vào cái quan có nhiều chọn lựa
Thấy chùng chình một niềm tin yếm thế vô hình
Và rẽ trái.

Ngày mai tân cảng
Cứ tưởng sẽ bình yên như vốn có

Ngày có một ranh giới​

Được A_Rose_Is_A_Rose_ sửa chữa / chuyển vào 11:50 ngày 08/05/2006

Thanh Xuân
Sinh năm 1981.
Tốt nghiệp Đại học Kinh tế.
Hiện sống và làm việc ở TP HCM.
Làm thơ, viết báo.
Giải Nhất cuộc thi thơ "Chân dung tuổi mới lớn" của báo Mực Tím.
Tác phẩm:
Mây bay ngang và bầy quạ (2003), in chung
Gởi mây trong áo ( 2003), in chung
Chân trời có nắng (2003), in chung
và
Dự báo phi thời tiết (2005), in chung

Thanh Xuân (khi học lớp 11)