Thơ lục bát, và từ thơ lục bát, nghĩ về thơ hiện đại.

Thơ lục bát, và từ thơ lục bát, nghĩ về thơ hiện đại.

Các bạn thân mến, đặt cái tiêu đề này, tôi cũng hết sức hốt hoảng, nhưng quả thực là mong các bạn cùng đóng góp, hẳn sẽ không thiếu những ý kiến xác đáng và thú vị.

Chẳng là vừa rồi, tôi được đọc và nghe nhiều điều về nhà thơ Vi Thuỳ Linh. Bèn lục lại cuốn "Thơ phản thơ" của nhà thơ Trần Mạnh Hảo (in giữa những năm 90), thấy đúng là đáng nghiền ngẫm. Lại nữa, trong box này có mấy chủ đề liên quan đến thơ lục bát, có nhiều câu thật cảm động, những cũng có đôi câu chưa chỉnh lắm về luật. Lại nữa, hình như đang có cuộc thi thơ lục bát trên báo Văn nghệ (tôi ở xa nên không nắm chắc), nên mới có một serie bài viết về thơ lục bát đăng trên văn nghệ trẻ (ngày 31/3/2002), trong đó có nhiều điều cũng hay ghê lắm. Thế nên tôi mới liều lĩnh đặt chung hai nội dung ấy vào nhau, xuất phát từ ý kiến chủ quan rằng, thơ lục bát là thể thơ mang tính dân tộc rõ nét nhất, thuần khiết nhất, và phần lớn các đỉnh cao thi ca Việt Nam, cũng là các tác phẩm lục bát.

Ý định của tôi là thế này:

1. Chúng ta cùng tìm những câu thơ, bài thơ lục bát đã được công nhận rộng rãi là hay, từ trung đại đến hiện đại, và những câu thơ, bài thơ mà chủ quan ta cho là hay. (tất nhiên chúng ta làm sao mà sánh được với các tuyển thơ của các nhà thơ, nhưng dù gì, việc post các bài thơ ấy cũng góp phần để chúng được phổ biến rộng rãi hơn). và nếu có thêm phần bình luận thì tuyệt.

2. Chúng ta sưu tầm, hoặc có thể thì nêu ý kiến bản thân, về các vấn đề trong thơ lục bát, như luật, âm, điệu, tứ, phá cách, ...

3. Từ thể thơ này, cùng nhau tham chiếu sang các thể thơ khác, (thí dụ tại sao song thất lục bát lại ít hẳn đi, thơ tự do là thế nào), và thơ nói chung, từ đó, thử xem các loại thơ "hết sức hiện đại, tân tiến" (xin xem thêm cuốn "Thơ phản thơ" của TMH) thực tế là gì, đã đạt thành tựu gì? liệu các thể thơ truyền thống có thể thể hiện được tư tưởng hiện đại trong cái vỏ của mình không, hay nhất thiết phải làm "thơ vụt hiện", "thơ siêu thực", "thơ đổi gác"...? đổi mới thơ là gì? là sáng tạo ra từ và tổ hợp từ hoàn toàn mới, hay là tạo ra nghĩa mới cho những từ ngữ đã quen thuộc? vân vân

Honestly, tôi chẳng có kiến thức cơ bản gì về thơ văn cả, chỉ là yêu thích nghiệp dư thôi. Có gì sơ suất, các bạn lượng thứ.

Để bắt đầu, tôi xin tóm tắt bài viết của nhà thơ Phạm Tiến Duật, trên tờ Văn nghệ trẻ (số đã dẫn):

"Thủa ấy, thầy giáo đọc giáo khoa cho tôi chép: "Lục bát là thể thơ trên 6 dưói 8, sử dụng vần bằng, được làm theo kết cấu: bằng bằng, trắc trắc bằng bằng/ Bằng bằng, trắc trắc, bằng bằng, trắc bằng. Ví dụ: Bò đen húc lẫn bò vàng/ Hai con húc khoẻ lằn tòm xuống sông". Tôi cãi rằng có những ví dụ cho thấy thơ lục bát không nhất thiết phải lấy thanh bằng làm vần, ví dụ: tò vò mà nuôi con nhện/ đến khi nó lớn nó quện nhau đi. Đấy là tôi trêu thầy. Thày giáo đúng. Ví dụ của tôi chỉ là một dị biệt".
....

"Thể của thơ hơi giống với cung của âm nhạc. Các cung trưởng thưòng dễ vui mà cung thứ dễ buồn. Đô trưởng thì bộc tuệch. Mi thứ thì trầm hùng. La thứ thì trinh trắng...Thơ bốn chữ thì dễ nhảy nhót, thơ năm chữ dễ trần thuật, thơ bảy chữ dễ hoài cổ, thơ lục bát dễ thoáng mát. ấy là phẩm hạnh vốn có của thể loại. Với người tài năng lại khác, họ có thể biến cái gồ ghề thành cái bằng phẳng và ngược lại........ Lục bát cũng có thể tả vui, tả buồn, tả chán nản, thất vọng".

Trên đây là một số trích đoạn trong bài viết của nhà thơ PTD. Sau nữa, tôi xin mời các bạn thưởng thức hai bài này xem sao:

1. Không đề (Nguyễn Bính), được nhà thơ TMH coi là bài thơ lục bát tài hoa nhất (thế kỷ 20?)

Hôm nay dưới bến xuôi đò
Thương nhau qua cửa tò vò nhìn nhau
Anh đi đấy, anh về đâu?
Cánh buồm nâu, cánh buồm nâu, cánh buồm

Có lẽ chẳng cần bình luận nhiều. Cứ xem tám chữ câu kết, nghĩa của từ thì không có gì là lạ, ấy thế mà nhờ cách bố trí, nhờ cái nhạc điệu tự thân, có ai là không thấy cánh buồm đang mờ dần, nhỏ dần, và mang theo không biết bao nhiêu thương nhớ.

2. Bài thơ (không rõ tiêu đề) của nhà thơ Nguyễn Duy. (Tôi chép lại theo GS Nguyễn Lân Dũng trên báo Nông nghiệp VN, tôi không nhớ số, ngày):

....
Giọt rơi hơi bị trong veo
Mắt đi hơi bị vòng vèo, lôi thôi
Chân mây hơi bị cuối trời
Em hơi bị đẹp, anh hơi bị nhầu
Lơ ngơ hơi bị ấm đầu
Mù mờ hơi bị ngu lâu tàn đời
Thần kinh hơi bị rối bời
Người hơi bị ngợm, ta hơi bị gì.

GS NLD bình (!): Nó không nghiêm chỉnh, nhưng lại có sức sống, nhiều người thuộc, nhiều ngừờ thích.

Còn các bạn, những ngừời yêu thơ, và tất nhiên, không phải là GS nổi tiếng, chuyên về vi sinh vật, các bạn nghĩ gì?

Cám ơn các bạn đã dành thời gian.
VBB

VBB[/size=4]

ChungLyLN cũng mong rằng "Thơ Lục Bát" luôn giữ được vị thế xứng đáng trong thơ ca dân tộc hiện đại
Xin bày tỏ chút lòng ngưỡng mộ đối với bạn Viet-BB về ý định cao đẹp của bạn
Chớ trách lão hủ lạc hậu nhé
ChungLyLN

Cám ơn bác ChungLy đã cổ vũ.
Vừa rồi, tôi có đọc loạt bài về Thi pháp của bạn Hàn Sĩ Nguyên. Quả thực rất đáng bái phục về lượng thông tin và kiến thức đồ sộ topic ấy, nhất định nhiều người đọc (trong đó có tôi) đã và sẽ tìm thấy những hướng dẫn bổ ích. Tôi nghĩ rằng loạt bài ấy mang tính giáo khoa, và nhằm đa dạng hoá box của chúng ta, tôi mong muốn topic của mình sẽ mang tính cảm thụ và lý luận.
Để tiếp tục, tôi xin nói về nguồn gốc thể lục bát.
Theo nhà thơ Ngô Văn Phú, "lục bát có từ thủa xa xưa mà tiền thân của nó chính là những bài ca dao, dân ca, do đó, thơ lục bát là của người Việt Nam, dân tộc VIệt Nam". Còn nhà thơ Phạm Tiến Duật, cùng số báo ấy, viết "Nghiên cứu Lục bát, người ta hay lấy dẫn chứng từ những câu ca gọi là ca dao cổ. Tôi không chỉ một mình nghi ngờ chữ cổ ấy. Rất có thể có ca dao cổ, nhưng nay thì không còn nữa. Có lẽ cũng như các ngôi chùa bị trùng tu nhiều lần, câu truyền miệng luôn luôn được người mỗi thời sửa sang lại. Các câu ca dao gọi là cổ hiện nay không thể ra đời trước thế kỷ XV... Ca dao lục bát có lẽ ra đời vào khoảng cuối thế kỷ XVII đến đầu thế kỷ XVIII. Ấy là bằng phương pháp so sánh mà tôi đóán thế.
Một số học giả cũng cho rằng, rất có thể lục bát ra đời sau khi ta đã du nhập thơ thất ngôn của Trung Hoa. Rằng hai dòng thất ngôn và hai dòng lục bát đều có tổng số âm là 14 . Và họ phỏng đoán vụ cải hướng này như sau: cắt bớt một chữ dòng trên, lắp xuống dòng dưới của hai câu thất ngôn sẽ thành lục bát, chỉ phải thay đổi một chút về thanh điệu. Hoặc làm ngược lại:
Hỡi cô tát nước bên đàng
Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi
có thể biến thành
Hỡi cô tát nước bên đàng ấy
Sao múc trăng vàng lại đổ đi.
Ta cho rằng đó là một tồn nghi. Có lẽ lục bát cũng giống cái áo dài Việt Nam, ra đời chưa phải là quá lâu, nhưng nó hợp với tâm tình dân tộc thì thành dân tộc vậy".
Như vậy, còn quá nhiều điều cần làm trưóc khi đi đến kết luận về nguồn gốc, lịch sử thể lục bát. Song, điều không thể chối cãi, là lục bát là thể thơ áp đảo trong ca dao VN. Liệu thể thơ này là công lao của một vài tác giả "bác học" trên cơ sở cải hướng thơ thất ngôn, hay là công lao của tác giả "dân gian" trong lao động và rồi trở thành một thể loại nổi bật của văn chương "bác học". Cá nhân tôi, tôi tin vào khả năng thứ hai hơn, vì khả năng sáng tạo của dân tộc ta là vô cùng vô tận. Thơ thất ngôn, từ, phú,... xuất hiện trước lục bát rất lâu (theo nhà thơ PTD) nhưng không thể trở thành thể loại của ca dao, của nhân dân lao động. Thơ lục bát "hợp với tâm tình dân tộc thì thành dân tộc", phải chăng điều đó có nghĩa rằng, chính dân tộc ta đã sáng tạo ra thể loại này, nếu không, làm sao mà lục bát lại hợp với tâm tình dân tộc???
Dấu vết của ca dao trong vô vàn câu thơ lục bát là điều không cần tranh cãi. Không những thế, có những câu thơ lục bát (có tác giả đàng hoàng), cũng đã trở thành những câu ca dao. Hoài Thanh đã nhận xét rằng giá "Người (Nguyễn Bính) sinh ra vào thời trưóc, chắc người đã làm những câu ca dao mà dân quê vẫn hay hát quanh năm". Gần hơn, những câu như:
Dù ai nói ngả nói nghiêng
Lòng ta vẫn vững như kiềng ba chân
(bài này còn dài, tôi không nhớ hết)
Tháp Mười đẹp nhất bông sen
Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ
Đố ai đếm được lá rừng
Để ta khuyên gió gió đừng rung cây
.....
Còn nhiều nhiều nữa, phải không??? Vây thì, lục bát từ đâu ra, còn phải tìm hiểu, nhưng lục bát là của ai, đại diện cho cái gì, thì rất rõ ràng.
Cám ơn các bạn.
VBB[/size=4]

Hy vọng bài viết sau sẽ giúp bạn sáng tỏ phần nào về câu hỏi : "Vây thì, lục bát từ đâu ra". Chúc vui
Sử dụng đúng thanh điệu tiếng Việt
Phan Hồng Liên
(Hà Nội ngày nay)
Nhiều ng­ời trong chúng ta chắc vẫn còn nhớ câu chuyện Bác Hồ về thăm nhà máy cơ khí Gia Lâm. Hồi ấy, cái biển đề tên nhà máy đã không đánh đủ các dấu của chữ cái lại không đánh cả dấu thanh điệu. Bác Hồ đã phê bình thẳng thắn và nhắc nhở một cách tế nhị rằng, nếu cứ viết ẩu nh­ thế ng­ời ngoài đọc nhầm thành "Nhà mày có khỉ già lắm" thì thật nguy to. Tr­ờng hợp ấy sẽ đ­ợc nhận ra và sửa chữa. Tuy nhiên, cũng phải thấy ngay rằng: sử dụng thanh điệu quả là một việc phải cẩn trọng. Đối với các bạn n­ớc ngoài: thanh điệu tiếng Việt lại càng là vấn đề đáng đ­ợc quan tâm trong học tiếng. Nhiều bạn n­ớc ngoài đ­a ra những nhận xét t­ởng chừng trái ng­ợc nhau về thanh điệu.
Có bạn cho rằng: Tiếng Việt rất hay, lúc lên bổng, lúc xuồng trầm, chỉ nói thôi mà nghe đã nh­ hát.
Có bạn lại nói: học thanh điệu tiếng Việt rất khó, không mấy khi đọc đ­ợc thật chuẩn, mà chỉ lơ lớ.
Những nhận xét của các bạn n­ớc ngoài đã giúp chúng tôi nhìn nhận và đánh giá lại một cách nghiêm túc cái hay của thanh điệu tiếng Việt và cái khó khi học thanh điệu tiếng Việt. Điều này không chỉ có ý nghĩa đối với việc dạy tiếng mà còn có ý nghĩa cho chính chúng ta khi học tập và sử dụng tiếng Việt chính xác trên bình diện ngữ âm.
Tr­ớc hết, cái hay của thanh điệu tiếng Việt có lẽ chính là ở khả năng phân biệt cao độ cho âm tiết của chúng. Tiếng Việt có sáu thanh điệu với những cao độ không nh­ nhau, tức là rất đa dạng. Thử làm phép so sánh đơn giản với bảy độ cao của các nốt trong âm nhạc, chúng ta sẽ thấy ngay "tính nhạc" trong ngôn ngữ của dân tộc mình là quá cao. Không rõ đây có phải là điều kiện thuận lợi để cho bất cứ bài thơ nào viết bằng tiếng Việt cũng dễ dàng đ­ợc phổ nhạc thành ca khúc hay không?
Tuy các thanh điệu đều có cao độ riêng, nh­ng không phải sáu thanh hoàn toàn khác nhau và không liên quan gì đến nhau. Căn cứ vào tính t­ơng đồng về cao độ, ng­ời ta chia sáu thanh điệu thành hai nhóm.
Nhóm cao gồm: thanh ngang (không dấu), thanh ngã, thanh sắc.
Nhóm thấp gồm: thanh huyền, thanh hỏi, thanh nặng.
Các thanh điệu còn đ­ợc phân biệt với nhau bởi tính ổn định hay không ổn định của âm sắc. Theo tiêu chí này, ng­ời Việt th­ờng chia thành hai nhóm và gọi tên với cách gọi truyền thống là nhóm bằng và nhóm trắc.
Nhóm bằng gồm: thanh ngang và thanh huyền.
Nhóm trắc gồm: thanh sắc, thanh nặng, thanh hỏi và thanh ngã.
Có lẽ do kém ổn định về âm sắc, nghe lại "không êm tai" mà các thanh trắc không đ­ợc ng­ời x­a dùng để hiệp vần trong thơ lục bát truyền thống. Các vần dùng để hiệp vần chỉ mang thanh bằng mà thôi.
Qua đình ngả nón trông đình
Đình bao nhiêu ngói th­ơng mình bấy nhiêu
(đình và mình đều mang thanh bằng)
Hỡi cô tát n­ớc bên đàng
Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi
(đàng và vàng đều mang thanh bằng).
Muốn sang thì bắc cầu Kiều
Muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy
(Kiều và yêu đều mang thanh bằng).
Các thanh trắc vẫn đ­ợc sử dụng triệt để trong thơ, nh­ng là trong thơ thất ngôn. Ng­ời ta th­ờng dựa vào giá trị âm học của nhóm thanh này để tạo ra những hiệu quả tâm lý to lớn trong thơ. Có thế thấy rõ điều này qua hai câu thơ tiêu biểu của Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu:
Tài cao phận thấp chí khí uất (hầu hết là thanh trắc).
Giang hồ mê chơi quên quê h­ơng (toàn là thanh bằng)
khi miêu tả các trạng thái đối lập trong thân phận của một con ng­ời.
Sự khó khăn khi nắm bắt các thanh điệu tiếng Việt chủ yếu rơi vào nhóm thanh trắc. Chỉ trong hai thanh cao (sắc và ngã) hay hai thanh thấp (nặng và hỏi) đã có hiện t­ợng phân hóa rõ ràng. Khi thể hiện các thanh ngã và hỏi, có một động tác phức tạp và bất bình th­ờng - một động tác nghẽn thanh hầu mạnh - đã xảy ra khiến cho các âm tiết chứa các thanh điệu này th­ờng có độ dài lớn hơn các âm tiết khác.
Cùng kết thúc cao, thanh ngã nghẽn mạnh, thanh sắc lại không.
Cùng kết thúc thấp, thanh hỏi nghẽn mạnh, thanh nặng lại không.
Với diễn biến phức tạp nh­ vậy, hai thanh ngã và hỏi th­ờng dễ bị các đối t­ợng nh­ ng­ời n­ớc ngoài học tiếng Việt hoặc trẻ em nói ch­a sõi phát âm nhầm sang các thanh sắc và nặng.
Chẳng hạn: "Mẹ ơi con ngã"
đọc thành: "Mẹ ơi con ngá"
hoặc: "Mẹ ơi con hỏi"
đọc thành: " Mẹ ơi con họi".
Riêng với ng­ời n­ớc ngoài, việc thể hiện hai thanh này có khi còn khó và lâu hơn, vì thực chất đây là hai thanh phức tạp, cần thực hiện chậm mới thể hiện rõ đ­ợc giá trị âm sắc của chúng.
Nói chung, sự nhầm lẫn (hay luân phiên tự do) trong nhóm thanh trắc th­ờng diễn ra theo quy luật: thanh phức tạp chuyển sang thanh đơn giản cùng nhóm cao độ.
Trong các ph­ơng ngữ Việt Nam còn có một số hiện t­ợng biến thanh xảy ra t­ơng đối ổn định, nh­:
Biến đổi trong nội bộ nhóm thanh bằng từ thấp đến cao: thanh huyền đọc thành thanh ngang.
Thí dụ: "Con bò vàng"
đọc thành: "Con bo vang"
Biến đổi trong nội bộ nhóm thanh trắc diễn biến không phức tạp từ cao xuống thấp: thanh sắc đọc thành thanh nặng.
Thí dụ: "Cá có đuôi"
đọc thành: "Cạ cọ đuôi"
Biến đổi trong nội bộ nhóm thanh trắc diễn biến phức tạp theo quan hệ hai chiều: thanh ngã đọc thành thanh hỏi, thanh hỏi đọc thành thanh ngã.
Thí dụ: "Em sẽ là hoa
Bốn mùa thơm mãi
đọc thành: "Em sẻ là hoa
Bốn mùa thơm mải".
Hoặc: "Em hỏi thế này khí không phải"
đọc thành: "Em hõi thế này khí không phãi".
Ngoài ra, ngôn ngữ ở một số địa ph­ơng còn có những tr­ờng hợp ngoại lệ, tức là sự nhầm lẫn xảy ra không rõ theo quy luật nào. Chẳng hạn, có vùng phát âm thanh ngã chuyển sang thanh nặng: "đã" thành "đạ"; hoặc có vùng lại phát âm thanh sắc sang thanh hỏi: "chiến đấu" thành "chiển đẩu"...
Một trong những lý do coi tiếng Hà Nội là tiếng chuẩn chính là vì tiếng Hà Nội có đầy đủ sáu thanh điệu. Đây cũng là lợi thế để xây dựng ngôn ngữ văn hóa dân tộc và dạy tiếng Việt nh­ một ngoại ngữ.
Nh­ vậy, thanh điệu là một bộ phận không thể thiếu của ngữ âm và góp phần làm nên bản sắc độc đáo cho tiếng Việt - một ngôn ngữ đơn tiết điển hình. Tuy nhiên, chúng ta không thể chỉ coi chúng nh­ một yếu tố của ngữ âm mà còn phải hiểu chúng nh­ một thành tố quan trọng để tạo nghĩa và phân biệt nghĩa cho từ ngữ. Có nh­ thế chúng ta mới thực sự sử dụng chúng một cách chính xác, góp phần tích cực vào việc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt trên bình diện ngữ âm và ngữ nghĩa.
phan hồng liên
(Hà Nội ngày nay)
Source: http://www.nhandan.org.vn/vietnamese/giugintiengviet/151201.html

Giấc ngủ

C?ám ?ơn b?ạn Relax ?đ?ã post m?ât b?ài r?St b?Ư Ých v?' thanh ?đi?-u ti?.ng Vi?-t. Vi?-c hi?-p v??n th?ơ lôc b?át b?ằng thanh b?ằng, theo t?ôi, c?Ê lÏ c?àng kh?ẳng ?đ?znh r?ằng th?ơ lôc b?át l?à s?áng t?ạo ?đ?âc ?đ?áo cña nh?ân d?ân ta, m?à cô th?" l?à ng­?êi n?ông d?ân. Kh?ông hi?"u sao, t?ôi c?á li?ên t­?ông s?ạ thanh b?-nh, d?zu d?àng, d?" d?àng cña c?ác thanh b?ằng, v?ưi tÝnh t?-nh ng­?êi n?ông d?ân cña n?'n v?ăn minh lóa n­?ưc ?đ?Ơng b?ằng s?ông H?Ơng, hi?'n h?
D­?ưi ?đ?ây, t?ôi xin trÝch b?ài cña t?ác gi?ả M??n M??n tr?ên b?áo V?ăn ngh?- tr?Z, n?Êi v?' c?ách ng?ắt nh?zp cña th?ơ lôc b?át:
"Nh?zp cña c?âu b?át c?Ê ba d?ạng: th?á nh?St l?à ng?ắt ?đ?'u ?đ??n 2/2/2/2, vÝ dô: ch?ã t?ài ch?ã ch?ã m?-nh khÐo l?à ghÐt nhau; th?á hai l?à ng?ắt nh?zp 4/4, th­?êng c?Ê ti?"u ?đ?ăi, vÝ dô: b?ăn ph­?ơng ph?ẳng l??ng, hai kinh v?ãng v?àng; th?á ba l?à lo?ại nh?zp m?ưi xu?St hi?-n t?à h?Ơi ch?ăng ph?áp 3/5, vÝ dô: Bao ng­?êi ng?ã, l?ại bao ng­?êi vïng l?ên". (ch?Đ n?ày h?-nh nh­ t?ác gi?ả h?ơi nh??m, ngay trong truy?-n ki?'u ?đ?ã c?Ê r?St nhi?'u c?âu ng?ắt nh?zp 3/5, vÝ dô: Song sa v?Y v? ph­?ơng tr?êi/ Nay ho?àng h?ôn ?đ?ã l?ại mai h?ôn ho?àng; hay: V?ăn ng­?êi huy?-n TÝch ch?âu Th­?ơng/ Theo nghi?êm ?đ­?êng, m?ô ng?ôi h?àng L?âm Truy). "m?ât s?ă vÝ dô sau ?đ?ây l?à lôc b?át nh?át g?àng:
1. ?Đ?Ư?êng v?' Phong Th?Ư ch?ênh v?ênh
Nh?ư v?' Lòng Có còng m?ênh m?ông nhi?'u
2.Ng?Ơi b?ên c?ảa s?Ư thïa khuy
Y?êu em anh ng?ắm th?Sy huy ho?àng chi?'u
3.T?ôi ch­a ?đ?.n v?ưi s?ông ?Đ?à
Nh?ư em c?Yn ?ô tr?ên H?Ya B?-nh ?đ?ây
Nh?át g?àng l?à do ng?ắt nh?zp d?Yng b?át, 2/2/1/2/1. L?ại kh?ông th?" ?đ?Ôc c?ác c?âu b?át tr?ên theo nh?zp th?ông th­?êng, v?- c?ác t?à ghÐp m?ênh m?ông, huy ho?àng, Ho?à B?-nh, sÏ b?z c?ắt l?àm ?đ?ôi: Nh?ư v?' / Lòng Có/ còng m?ênh/ m?ông nhi?'u. (M?ông nhi?'u! ) Thu?ăc ch?ãa l?à th?. n?ày: v?ưi t?à ghÐp hai ?âm (song ?âm ti?.t) kh?ông ?đ­­?đc gieo v??n v?ào ?âm th?á nh?St. (sÏ gi­eo v??n v?ào ?âm th?á tu, v??n l­ng?)".
 
VBB[/size=4]

Lục bát cuống.
(Tác giả Mẫn Mẫn; đăng trên Văn nghệ trẻ)
Trong thơ Đường, có thể thủ vĩ ngâm, là thể thất ngôn bát cú mà câu cuối cùng lặp lại câu đầu. Trong ca dao, các cụ cũng có những bài thủ vĩ bất phân, đọc xong câu cuối lại lộn lại câu đầu:
Con kiến mà leo cành đa
Leo phải cành cụt leo ra leo vào
Con kiến mà leo cành đào
Leo phải cành cụt leo vào leo ra
Thơ đọc vòng vèo mãi không hết ấy là tại con kiến nó leo như thế thì phải viết như thế. Còn sự lặp vần ở các ví dụ sau thì lại khác.
1. Sông Hồng một sáng mai ra
Nước dâng đỏ rực phù sa HỒng Hà
Bên bờ ngô lúa la đà
THuyền xuôi thuyền ngược quê nhà vui sao
2. Quê chồng em mới ra thăm
Ngày vui em muốn quanh năm là rằm
Thân em như thể thân tằm
Để quê hương ấy anh nằm làm dâu
3. Giọng em nghe mượt như tơ
Hôm qua Kinh Bắc bây giờ Cần Thơ
Thỏa lòng anh đợi anh chờ
Thương nhau thủa ấy bây giờ là đây
Cả ba ví dụ trên đều có ý. Hai dòng sau của ví dụ 2 có vẻ độc đáo nhưng hơi kỳ quái. Nếu đúng như thế, chẳng hoá ra vợ gặm chồng, ăn chồng hay sao? cái đáng nói là cả ba đều mắc một bệnh:bị cuống khi gieo vần, để vần lặp lại, nghe vừa chán tai vừa nhịu. thuốc chữa cho bệnh này là: cấm được để chữ thứ sáu và chữ thứ tám cùng dòng bắt vần với nhau.
VBB[/size=4]

Tớ chẳng biết cái ông Mẫn Mẫn là ông nào nhưng 3 cái ví dụ đó rất "củ chuối".
Ví dụ 1:
Sông Hồng một sáng mai ra
Nước dâng đỏ rực phù sa HỒng Hà
Đã "sông Hồng" rồi lại còn "Hồng Hà"--> quá kém tắm
Trong ví dụ 2:
Chữ thứ 5 và 6 câu thứ 3 nên đổi lại âm cho đỡ phải nghe cái giọng như người đang hấp hối. Tình yêu "Dâu Tằm " bút tre quá trời.
Ở ví dụ 3:
Sao mà lắm"bây giờ" thế, phí của trời. Nghịch thiệt!
Không hiểu ai là học trò ông Mẫn Mẫn đây?

Giấc ngủ

Bạn Relax thân mến,
mình cũng thế, chẳng biết Mẫn Mẫn là ông hay bà nữa!!! Mấy cái bài ấy là mình chép lại theo Văn nghệ trẻ. Đúng là các ví dụ hơi bị buồn cười, nhưng theo bài viết của MM, có tác giả hẳn hoi đấy, nhưng điều ấy không quan trọng lắm nên mình cũng không chép tên lên. Chắc bạn cũng hiểu rằng cái chủ yếu tác giả muốn nói là cách gieo vần trong thơ lục bát thôi.
Để thấy bớt "chuối" một chút, mình xin chép lên một bài thơ yêu thích. Nói chung, đã nói đến thơ dân tộc, đặc biệt là thơ lục bát, ai cũng phải nghĩ đến Truyện Kiều của Nguyễn Du. Truyện Kiều mình cũng thấy hay lắm, nhưng yêu thích thì phải nói đến Nguyễn Bính. Có lẽ cái nội dung, cái hơi thơ lục bát Nguyễn Bính vừa dân gian, vừa lãng mạn hiện đại, cái kiểu từng được gọi là "lãng mạn tiểu tư sản". Thơ Nguyễn Bính nổi tiếng, và rất nhiều, chứ không riêng gì lục bát, nhưng, cũng như thơ tình yêu của Xuân Diệu, thơ Tết của Đoàn Văn Cừ, nói đến Nguyễn Bính là người ta nhớ đến lục bát của ông.
Trong ba bài Lỡ bước sang ngang (đã được dùng để đặt tên một tập thơ trước cách mạng của ông), mình thích bài số hai hơn cả. Hai bài kia đều là lời cô gái trước khi lên xe hoa, chỉ có bài hai là nói thêm về "đời sống tình cảm" của cô gái sau khi đi lấy chồng.
Trời mưa ướt áo làm gì?
Năm mười bảy tuổi chị đi lấy chồng
Người ta pháo đỏ rượu hồng
Mà trên hồn chị một vòng hoa tang.
Lần đầu chị bước sang ngang
Tuổi son, sông nước đò giang chưa tường
Ở nhà em nhớ mẹ thương
Ba gian trống, một mảnh vườn xác xơ
Mẹ ngồi bên cửi xe tơ
Thời thường nhắc: "Chị mày giờ ra sao?"
Chị bây giờ ... nói thế nào?
**** tiên khi đã lạc vào vườn hoang
Chị từ lỡ bước sang ngang
Trời giông bão, giữa tràng giang lật thuyền
Xuôi dòng nước chảy liên miên
Đưa thân thế chị tới miền đau thương.
Mười năm gối hận bên giường
Mười năm nước mắt bữa thường thay canh
Mười năm đưa đám một mình
Đào sâu chôn chặt mối tình đầu tiên
Mười năm lòng lạnh như tiền
Tim đi hết máu mà duyên không về.
Nhưng em ơi! một đêm hè
Hoa xoan nở, xác con ve hoàn hồn
Dừng chân trên bến sông buồn
Nhà nghệ sĩ tưởng đò còn chuyến sang
Đoái thương thân chị lỡ làng
Đoái thương phận chị dở dang những ngày.
Rồi... rồi chị nói sao đây?
Em ơi! nói nhỏ câu này với em...
Thế rồi máu chảy về tim
Duyên làm lành chị duyên tìm về môi
Chị nay lòng ấm lại rồi
Mối tình chết đã có người hồi sinh
Chị từ gian díu với tình
Đời tươi như buổi bình minh nạm vàng
Tim ai khắc một chữ Nàng
Mà tim chị một chữ Chàng khắc theo...
Nhưng yêu chỉ để mà yêu
Chị còn dám ước một điều gì hơn
Một lầm hai lỡ keo sơn
Mong gì gắn lại phím đờn ngang cung
Rồi đêm kia, lệ ròng ròng
Tiễn đưa người ấy sang sông, chị về.
Tháng ngày qua cửa buồng the
Chị ngồi nhặt cánh hoa lê cuối mùa.
Từ đoạn đầu sang đoạn hai, câu thơ ngắt nhịp như một tiếng thở dài!!! trong tiếng thở dài ấy, nào là buồn rầu, nào là tuyệt vọng, nào là chán ngán, nào là buông tay. Hình ảnh nưóc mắt thay canh, hình như có câu ca dao nào cũng có hình ảnh tương tự thế! "Ngày vui ngắn chẳng tài gang", "Chị ngồi nhặt cánh hoa lê cuối mùa", cái không khí đẹp buồn buồn, hơi hoài cổ, và thật nhẹ nhàng, mảnh dẻ. Câu kết gợi nhớ đến mấy câu thơ của Trần Huyền Trân , chẳng biết ở bài nào:
Mưa bay trắng lá rau tần
Thuyền ai bốc khói xa dần bến mưa
Có người về khép song thưa
Để rêu ngõ trúc tương tư lá vàng.
VBB[/size=4]

Chào các bạn,
dưới đây là bài báo của nhà thơ Vũ Quần Phương đăng trên Văn nghệ ngày 25-5-2002, liên quan đến bài viết của tác giả Mẫn Mẫn mà tôi trích phần trên, nên tôi post lên đây để các bạn tham khảo.
"Trên báo Văn nghệ trẻ" vừa qua (xin xem phần trên), có bài báo ngắn của MM công kích một kiểu ngắt vần ở câu bát của thơ lục bát. (Đường về PHong thổ chênh vênh,...). MM ví nhịp thơ như dáng đi của người, thì mấy câu thơ này bạn gọi là dáng chân đi chữ bát, chân đi cù lèo, chân vòng kiềng.
MM còn khẳng định: câu bát chỉ có ba dạng ngắt nhịp là 2/2/2/2 hoặc 4/4 hoặc 3/5. Với cách ngắt 3/5 MM còn dạy rằng thời chống Pháp mới có. Rồi căn cứ vào tiêu chí của mình nêu ra để chê kiểu ngắt nhịp trong các câu bát kia là nhát gừng.
Bạn dạy thế thì phải chịu thế, chứ ở đây người ta ngắt 2/2/4 hoặc 4/4 cũng được chứ sao, và như thế mới hợp lý chứ. Bạn cứ đọc lại xem, chả nhát gừng tí nào. Mà hình như bạn bắt nạt anh em áo ngắn làm thơ hay sao ấy, chứ... như cụ Nguyễn Du, trong Truyện Kiều cụ cũng viết ối câu bát phải đọc liền chữ thứ 6 và thứ 7 như thế:
Buồng không lặng ngắt như tờ
Dấu xe ngựa đã rêu lờ mờ xanh
Câu này mà học cách ngắt nhịp thị phạm của bạn thì phải đọc:
Dấu xe ngựa/đã/rêu/lờ mờ/ xanh
thế thì còn nhát gừng hơn. Còn chúng tôi thì vẫn đọc rất đơn giản 3/5. Năm chữ đi liền nhau, không ngắt hơi, cứ như mảng rêu xanh lờ mờ đang lan xa, xa mãi trên sân nhà cô Đạm Tiên (đã mất). Âm điệu mà gợi được nội dung, thế là hay chứ lị. Đâu phải thời chống Pháp mới có nhịp 3/5. và các chữ lờ mờ, mênh mông, huy hoàng, Hoà Bình thì đều ở vị trí thứ 6 và 7 như nhau cả thôi. Có khác gì đâu mà bên trọng bên khinh.
Nhớ được câu Kiều nào tương tự xin đọc thêm để bạn MM nghe cho vui:
Trông chừng khói ngất song thưa
Hoa trôi dạt thắm, liễu xơ xác vàng
Chả ai lại ngắt dở hơi: hoa trôi giạt/thắm/liễu xơ xác/vàng, mà chỉ ngắt 4/4, chả nhát gừng tẹo nào. Thế mà bốn chữ "cũng mênh môgn nhiều" vốn liền hơi như thế, bạn chặt nghiến ra làm 3: cũng/mênh mông/nhiều rồi hạch là nhát gừng. Đã thế bạn còn viết: các từ ghép mênh mông, huy hoàng, sẽ đều bị cắt làm đôi khi đọc. Thế là bạn cắt luôn: nhớ về/Lũng Cú/cũng mênh/mông nhiều, rồi túm lấy cái mông nhiều mà diễu ngừơi ta. Loanh quanh bạn lại đưa chúng tôi về kiểu ngắt 2/2/2/2. Cứ theo bạn thì câu thơ của ND cũng phải đọc Hoa trôi/dạt thắm/liễu xơ/xác vàng, và rồi bắt chước bạn, lại hạch ND: xác vàng là xác gì, xác người chết ngâm phoócmon à? Chúng tôi thì cứ ngắt 4/4 và thấy phép tiểu đối trong câu này tài lắm: hoa trôi giạt... liễu xơ xác. Thắm đối với vàng. Câu thơ thành điệp nghĩa: thắm trôi giạt, vàng xơ xác. Để có được thành tựu tiểu đối ấy thì không có phép tắc ngu dốt nào dám buộc rằng xơ xác phải ngắt làm đôi. Làm thơ hay khó đã đành, mà đọc thơ cho biết được cái hay đâu có dễ. Giá mà bạn MM chê ba câu bạn trích là thơ dở thì đi một nhẽ, còn bắt bẻ về nhịp, e rằng bạn cần đọc thêm các câu khác nữa.
Câu kết bài báo bạn cao giọng bốc thuốc: với từ ghép 2 âm không được gieo vần vào âm thứ nhất, đó là thuốc chữa.
Nghĩa là ND không được gieo vần vào chữ xơ trong xơ xác ở câu đã dẫn, và chữ ngơ trong ngơ ngẩn ở câu này:
Một sân đất cỏ dầm mưa
Càng ngao ngán nỗi,. càng ngơ ngẩn dường
Chữ ba trong ba bốn ở câu này:
Dùng dằng khi bước chân ra
Cực trăm nghìn nỗi, dặn ba bốn lần
Hơn nữa, trong câu có đến ba âm tiết ghép nhau thế này thì sao, giữa 6 và 7 vẫn phải ngắt à? vẫn không được gieo vần vào chữ thứ 6 à?
Từ rằng: lời nói hữu tình
Khiến người lại nhớ câu Bình Nguyên Quân
Bốc thuốc kiểu này thì bệnh nhân chóng về "cực lạc" lắm.
VBB[/size=4]

Các bạn thân mến,
Anh em gần gũi nhất với thể lục bát là song thất lục bát. Tuy nhiên, trong cuốn Thi nhân Việt Nam, Hoài Thanh Hoài Chân viết: "Song thất lục bát cơ hồ chết, không hiểu vì sao". Đấy là từ cách đây hơn nửa thế kỷ. Gần đây (báo Văn nghệ năm 2002, mục Bạn thơ) cũng viết: "Mỗi hình thức thơ có một đặc tính riêng biệt, chỉ khi sáng tạo trọn vẹn bằng hình thức đó thì đặc tính ấy mới thực sự xuất hiện. Trong thơ ca của chúng ta có thể song thất lục bát, nhưng không được dùng nhiều. Bằng chứng là thơ lục bát vẫn được dùng thuần khiết, còn song thất lục bát đã biến khỏi ngòi bút của các nhà thơ hiện thời".!!!
Đúng là có hiện tượng như vậy thật. Nhưng nếu coi song thất lục bát là một thể thơ "không thuần khiết " thì cũng lạ. Tất nhiên tôi không đủ kiến thức để tranh luận với các nhà chuyên môn, nhưng thiển nghĩ, song thất lục bát, mặc dù là biến thể của lục bát, song rõ ràng đã chứng mình được mình là một thể loại riêng biệt, và "có đầy đủ đặc tính riêng của một hình thức thơ".
Quả cũng đáng ngạc nhiên khi song thất lục bát xuất hiện không nhiều trong lịch sử thi ca Việt Nam. Nhưng cũng không ai có thể chối cãi rằng thể thơ này cũng đã đạt đến đỉnh cao của nó với các tác phẩm như bản dịch Chinh phụ ngâm của Đoàn Thị Điểm, bản dịchTì bà hành của Phan Huy Vịnh ( xin xem tại weblink http://ttvnonline.com/forum/topic.asp?TOPIC_ID=64709 , do bạn Connector post lên). Mặc dù không nhiều bằng các đỉnh cao thơ lục bát, nhưng đó cũng là các thành tựu xuất sắc.
Trong cả tập Thi nhân Việt Nam, nếu tôi nhớ không nhần, cũng chỉ có duy nhất một bài song thất lục bát được tuyển, và một bài khác chỉ có đoạn đầu là thuộc thể loại này, lạ một điều, cả hai đều của Lưu Trọng Lư. Bài thứ nhất "Giang hồ" hơi dài, hơn nữa tôi thích bài kia hơn, nên xin chép lại để các bạn đọc chơi:
Thơ sầu rụng
Vừng trăng từ độ lên ngôi.
Năm năm bến cũ em ngồi quay tơ.
Để tóc vướng vần thơ sầu rụng,
Mái tóc buồn thơ cũng buồn theo.
Năm năm tiếng lụa xe đều...
Những ngày lạnh rớt, gió vèo trong cây.
Nhẹ bàn tay, nhẹ bàn tay,
Mùi hương hàng xóm bay đầy mái đông.
Nghiêng nghiêng mái tóc hương nồng,
Thời gian lặng rót một dòng buồn tênh.
Hoài Thanh nói Lưu Trọng Lư có hồn thơ đầy mơ mộng, nó thể hiện ở bài thơ trên thế này: "Bóng người con gái quay tơ trong đó ẩn sau một màn mây mờ. Ta biết có nàng nhưng ta không thấy nàng và ta cũng chớ nên tìm nàng làm chi... Cứ để lòng trôi theo cái âm hưởng đặc biệt của bài thơ, ngân nga, dằng dặc, buồn buồn, đều đều như tiếng guồng xa... Sau bài thơ bát ngát một trời đất ta không hiểu, thi nhân cũng không hiểu".
Tôi chịu không thể nào diễn tả được chính xác cái cảm giác của mình khi đọc những dòng song thất lục bát như thế. Nếu so sánh với lục bát, phải chăng có thể nói thế này: Nếu như lục bát là người con gái dịu dàng, mảnh mai, yểu điệu, duyên dáng, phiêu diêu trong nắng vàng gió nhẹ, là nỗi buồn não lòng như "Buồn đêm mưa" (Huy Cận), như mượt mà, chau chuốt; thì song thất lục bát có cái gì gân guốc mà vẫn mềm mại, như người con gái đẹp thướt tha đang múa võ đi quyền, có lúc buồn nhưng ở những câu bảy chữ, nỗi buồn hoặc là não nuột hơn, hoặc như đang cố vượt qua niềm đau ấy.
Tóm lại, tôi nghĩ, dù buồn hay vui, song thất lục bát cũng tạo ra cảm giác mạnh mẽ, cứng cỏi hơn là lục bát.
Vài dòng kính gửi các bạn. Xin thỉnh giáo các bạn thêm.
VBB[/size=4]