Thơ Wislawa Szymborska

Ba từ kỳ lạ nhất
Khi tôi phát âm từ ?ztương lai?
âm tiết đầu tiên đã đi vào quá khứ.
Khi tôi phát âm từ ?zim lặng?
tôi tàn phá nó.
Khi tôi phát âm từ ?zkhông có gì?
tôi tạo ra điều mà chẳng có bất cứ sự không-tồn-tại nào chứa đựng.
(Hungarian_dance dịch từ nguyên tác)
as long as you remember me
 I'll never be too far...

Có một lần nghe Anh Ngọc nói và đọc về Wislawa Szymborska , thấy thơ bà nghiêng về triết lý.
Mùa thu nay sao bão mưa nhiều....

Hi everybody,
Tình cờ đi qua nơi này tôi đọc được hai câu thơ mà hungarian_dance trích dẫn (không ghi tên tác giả):
Xin đất trời dang vòng tay độ lượng
Cho thế nhân đừng tủi phận riêng ai...
Đây là hai câu thơ của chị Cỏ May viết trong tuỳ bút gần nhất "Cho những mùa Xuân tha hương" để tặng bạn bè, người thân (trong đó có tôi). Bài viết này đã được một số tờ báo giấy xin đăng và chị Cỏ May có gửi lên một Diễn Đàn Liên Mạng. Tôi rất lấy làm buồn vì hungarian_dance đã trích dẫn mà "quên" kèm tên tác giả.
BigHeart

Viết lý lịch
Phải làm gì?
Phải viết một lá đơn,
và kèm theo đơn là lý lịch.
Không quan trọng độ dài cuộc sống
Lý lịch cần ngắn thôi.
Mọi thứ phải chọn lọc và tóm tắt.
Những cảnh vật được thay bằng địa chỉ
Và những kỷ niệm dạt dào - bằng ngày tháng lặng câm.
Từ tất cả các cuộc tình chỉ hôn nhân là đủ.
Những đứa con - nếu đã ra đời.
Ai biết anh quan trọng hơn anh biết ai
Những chuyến du hành - chỉ khi xuất ngoại
Thành viên hội nào, nhưng không cần biết tại sao
Những giải thưởng, chẳng cần biết do đâu.
Hãy viết như anh chưa từng đối thoại với lòng mình
và tránh nó ra từ xa.
Hãy lặng im bỏ qua chó, mèo và chim chóc
những kỷ vật linh tinh, bè bạn, những giấc mơ.
Giá hơn là trị giá
và tiêu đề hơn là nội dung.
Số giày hơn là nơi sẽ đến
người mà anh hóa thân.
Một tấm ảnh lộ rõ tai dán thêm vào.
Hình dạng quan trọng hơn những điều tai nghe thấy.
Nghe thấy gì?
Tiếng những cỗ máy nghiền giấy gầm gào.
(hungarian_dance dịch)
as long as you remember me
 I'll never be too far...

Viết tiểu sử
Cần những gì?
Cần phải viết đơn
Và kèm theo đơn là tờ tiểu sử.
Bất kể cuộc sống vắn dài
Tiểu sử cần thật ngắn.
Phải rõ ràng và lọc muôn sự kiện
Thay phong cảnh bằng địa chỉ
Thay hồi ức mong manh bằng cố định tháng ngày.
Trong tất cả các mối tình đến nay
chỉ cần mối tình đã cưới
trong đám trẻ con
chỉ cần những đứa trẻ đã sinh.
Ai biết anh, điều đó quan trọng hơn là anh biết ai
Ði du lịch chỉ tính những chuyến đi nước ngoài
Thuộc về gì nhưng không có tại sao
tặng thưởng nhưng không có vì sao được thưởng.
Haỹ viết như anh chưa bao giờ trò chuyện với mình
Và lẩn tránh từ xa.
Hãy lờ bỏ qua
Chó, mèo, chim chóc
những kỷ vật chẳng có giá trị gì
bạn bè và những giấc mơ.
Có lẽ người ta cho
Giá cả hơn giá trị
chức danh hơn nội dung
số giày hơn đi đâu người ấy.
Một tấm ảnh chụp rõ tai dán thêm vào đấy
Họ chỉ chú ý tới dáng hình
Chứ không phải những gì nghe thấy
Nghe thấy gí?
Tiếng ầm ầm của máy
Ðang nghiền giấy tan.
Tạ Minh Châu dịch (Wislawa Szymborska Thơ, NXB Hội Nhà Văn 1997)
as long as you remember me
 I'll never be too far...

Hai con khỉ của Bruegel (1)
Ðây giấc mơ lớn của tôi trong kỳ thi tốt nghiệp phổ thông:
bị xích chân
hai con khỉ ngồi trên cửa sổ
ngoài kia biển đang tắm
và bầu trời đang bay.
Môn tôi thi lịch sử con người
Tôi lắp bắp và tôi ngụp lặn.
Một con khỉ đăm đắm nhìn tôi và mỉa mai nghe
Một con dường như chợp ngủ
Khi sau một câu hỏi khó
là một hồi lặng im
Nó mách tôi
bằng leng keng tiếng xích.
Tạ Minh Châu dịch, sách đã dẫn.
(1) Chú thích của dịch giả: Bức tranh của danh hoạ Bruegel nổi tiếng vào thế kỷ XVI.
as long as you remember me
 I'll never be too far...

Một đời thơ và giải Nôben văn học
Bảy mươi ba tuổi, năm mươi mốt năm làm thơ, in vẻn vẹn hơn hai trăm bài và đoạt giải Nobel văn học năm 1996, Wislawa Szymborska đã làm được một điều kỳ diệu không chỉ cho bản thân mình mà còn làm rạng danh đất nước Ba Lan tươi đẹp và giàu truyền thống văn hóa - một đất nước từ lâu được mệnh danh là xứ sở của nhạc, của thơ.
(...)
Nhiều người tỏ ra rất ngạc nhiên và tự hỏi sao chỉ với hơn hai trăm bài thơ sáng tác trong suốt năm mưoi ơốt năm vậy mà Wislawa Szymborska lại đoạt giải Nobel văn học. Song chỉ cần đọc kỹ toàn bộ thơ bà ngườI ta sẽ hiểu ra ngay và lạI càng thấm thía một chân lý đó là trong nghệ thuật điều quan trọng nhất là chất lượng chứ không phải số lượng. Wislawa Szymborska là một tấm gương tiêu biểu của ngườI nghệ sỹ chân chính, luôn hết sức nghiêm khắc vớI những sáng tác của mình. Bà chỉ cầm bút viết khi thấy mình thật sự có những cảm xúc, suy tư lý thú để nói cùng bạn đọc. Ngay cả vớI những gì đã được viết ra bà cũng đắn đo, cân nhắc và khi thấy cần thì vẫn thẳng tay cho vào sọt rác. Khi nghe nhiều nhà báo phàn nàn rằng không thể tìm được các tập thơ của bà trong các hiệu sách và cũng ít khi thấy thơ bà in trên báo, bà giảI thích: ?zTôi có một chiếc sọt rác ở trong phòng. Bài thơ viết đêm nay sáng mai tôi mớI đọc và không phảI lúc nào nó cũng vượt qua được thử thách của một ngày, của thờI gian. Bài thơ viết vào mùa xuân không nhất thiết vượt qua được thử thách của mùa thu. MỗI bài thơ tôi thường giữ lạI khá lâu trước khi đưa in để có thờI gian xem kỹ lại?. Có lẽ nhờ có một tấm lòng trân trọng nhường ấy đối với nghệ thuật và bạn đọc nên Wislawa Szymborska không bao giờ để cho các tập thơ của mình có những bài yếu kém. Thật cảm động xiết bao khi nghe Wislawa Szymborska nói về bạn đọc của mình: ?zTôi quan tâm tớI bạn đọc, ngườI mà khi về tớI nhà cố tìm cho mình được một chút thời gian và sự thích thú để cầm lên taycuốn sách nhỏ và đọc thơ tôi. Tôi luôn viết cho những con người đơn lẻ. Tôi luôn nghĩ về bạn đọc, nghĩ về người ngồI đọc thơ tôi cho chính bản thân mình hoặc cho một người nào đó bên cạnh? Bạn đọc của tôi là những ngườI đàn ông, đàn bà đang bươn chảI trong cuộc sống. Tôi không tin ngườI ta lại đọc thơ tôi trong những biệt thự sang trọng có bể bơi và vòi phun nước. Bạn đọc của tôi thường phải ngó xem mình còn mấy đồng bạc trong túi nếu như mua sách. Nhưng rồi họ vẫn cứ mua.?
Viết với một tấm lòng trân trọng nhường ấy đối với bạn đọc và nghệ thuật nên thơ của Wislawa Szymborska luôn mới mẻ và hấp dẫn. Hầu như mỗi bài thơ của bà đều có mộ ý tưởng và một cách thể hiện riêng biệt. Nét độc đáo làm nên phong cách rất riêng của bà chính là ở chỗ đó. Từ những việc tưởng rất bình thường, từ những hiện tượng xảy ra thường nhật quanh ta Wislawa Szymborska luôn phát hiện ra một cái gì đó mới mẻ và đưa ra những hình tượng so sánh hết sức đột ngột, bất ngờ. Nhiều nhà phê bình văn học Ba Lan đã nhất trí nhận xét thơ của Wislawa Szymborska là một trường phái phong cách, một trường phái tư duy riêng biệt. Bà không bao giờ bắt chước ai và ngược lại cũng chẳng ai bắt chước được bà.
Đọc thơ Wislawa Szymborska ta thấy hiện lên một thế giới vừa làm ta đắm say vừa làm ta sợ hãi. Cái thiện và cái ác, cái đẹp và cái xấu luôn đan xen nhau, giành giật nhau từng phân tấc trong khoảng không tư duy và hành động của con người. Wislawa Szymborska ra sức cứu vớt những gì được coi là cái đẹp, không cho phép chúng bị cái xô bồ của cuộc sống thường nhật lấn át, bỏ qua. Bà cho rằng bên cạnh những sự kiện lớn lao, những biến thiên chính trị, chiến tranh, lụt bão luôn được sử sách và các phương tiện thông tin đại chúng ghi chép lại và nhắc đến thì con người, và nhất là thi sĩ, lại càng không được phép bỏ qua những khoảnh khắc ngắn ngủi tưởng chừng như vô nghĩa. Ngồi bên dòng sông lặng chảy bà rất xúc động khi thấy một con **** trắng và cái bóng mong manh của nó đang in trên cánh tay cầm bút của bà. Đối với Wislawa Szymborska chỉ mộ chuyện ấy cũng có ý nghĩa vô cùng quan trọng, bởi bà thấy ở con **** và cái bóng kia một biểu hiện sinh động của sự tồn tại vĩnh hằng. Có lẽ nhờ con mắt tinh tường, tư duy sâu sắc, độc đáo như vậy nên nhiều người đã gọi Wislawa Szymborska là nhà thơ có phép thần kỳ, biết biến những điều không quan trọng, thường tình thành quan trọng và có tầm cao khái quát.
Với tinh thần trách nhiệm của một công dân, của một người nghệ sĩ, Wislawa Szymborska đặc biệt lo lắng trước những biểu hiện tiêu cực của con người. Những đảo lộn về giá trị tinh thần, nguy cơ suy đồi đạo đức, sự phát triển lệch của con người luôn được bà đề cập tới với những day dứt không nguôi. Thấy sức mạnh của cơ bắp đang chiến thắng và đè lên cái đẹp ccủa thơ ca, thấy người ta say sưa, lịm ngất khi xem đánh bốc còn tới dự một đêm thơ của tác giả thì chỉ có vài người, Wislawa Szymborska cay đắng, mỉa mai thốt lên ?zSẽ chẳng là gì nếu không là võ sĩ?. Một hiện tượng, một xu hướng xã hội muốn dùng máy móc để thay thế cho cả những hoạt động có tính tâm linh của con người cũng được Wislawa Szymborska phê phán nhẹ nhàng, hóm hỉnh trong bài ?zNấm mộ?. Đọc thơ Wislawa Szymborska người ta thấy không bao giờ bà có ý răn dạy mọi người. Mỗi bài thơ của bà thực sự là một niềm tâm sự, một lời nhắn gửi tâm tình để người đọc cùng sẻ chia, suy ngẫm về tất cả những gi đang diễn ra trong dòng chảy cuộc đời. Những suy tư đầy triết lý, những câu hỏi đặt ra hết sức chân tình của bà đã làm cho người đọc phải trở trăn, phải nhìn lại đời mình. Thơ bà được xếp vào loại thơ đầy ám ảnh, đã đọc một lần là không thể nào quên.
Wislawa Szymborska còn được đánh giá là một nghệ sỹ có nhân cách lớn. Trải qua bao sóng gió của thời cuộc, bà vẫn lặng lẽ đi trên con đường đã chọn. Xa lạ với mọi sự xu thời, không bao giờ ?zsám hối? đối với những gì mình đã viết ra, Wislawa Szymborska vừa như người lái, vứa như con tàu cứ đi qua tháng năm trên dòng chảy của mình. Người ta còn rất khâm phục và kính trọng Wislawa Szymborka ở đức tính khiêm tốn và lòng tốt của bà. Đã bao năm bà lặng lẽ sống trong một căn hộ hai phòng chật hẹp trên tận tầng bốn của một ngôi nhà cũ không có thang máy. Vừa qua, ngay cả khi đã đạt tới đỉnh cao của sự vinh quang, bà cũng chỉ nói về mình một cách vô cùng khiêm tốn: ?zTôi vốn là một người bi quan, đặc biệt là với bản thân mình, với tất cả những gì mình làm. Tôi luôn cố gắng không nói nhiều về mình. Đó không phải là sự lên gân hay làm duyên cùng bạn đọc. Quả thật là trong những sự quan tâm, chú ý của tôi không có chỗ dành cho chính bản thân mình. Thế giới này hấp dẫn biết bao nhiêu, vậy thì quẩn quanh nghĩ đến bản thân ta để làm gì?.
Wislawa Szymborska không những chỉ nổi tiếng ở trong nước mà còn được biết đến rộng rãi ở nước ngoài. Do những giá trị đích thực của nó, thơ Szymborska đã được dịch ra gần bốn mươi thứ tiếng trên thế giới. Có một điều làm chúng ta vô cùng xúc động, đó là cả hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ của nhân dân ta đều đã để lại dấu ấn trong thơ Wislawa Szymborska. Sự quan tâm và tình cảm đặc biệt của bà đối với Việt Nam đã được thể hiện súc tích, độc đáo trong hai bài thơ ?zLá chắn? và ?zViệt Nam?.
(....)
Hà Nội, mùa thu năm 1997
Tạ Minh Châu
(trích từ bài ?zMột đời thơ và giải Nôben văn học? giới thiệu thơ Wislawa Szymborska của Tạ Minh Châu , sách đã dẫn).


<P><FONT face="Times New Roman" color=blue size=3><EM><STRONG>as long as you remember me</STRONG></EM></FONT></P>
<P><FONT face="Times New Roman" color=blue size=3><EM><STRONG> I''ll never be too far...</STRONG></EM></FONT></P>
Được hungarian_dance sửa chữa / chuyển vào 05:32 ngày 22/02/2004

Bốn giờ sáng
Giờ từ đêm sang ngày
Giờ trở mình trằn trọc
Giờ của những trái tim ở tuổi ba mươi.
Giờ mà đất đai không thừa nhận con người
Giờ sẵn sàng cho tiếng gà bật gáy
Giờ một ngôi sao hun hút lạnh rơi
Giờ có gì sau chúng ta còn lại?
Giờ rỗng không
Lặng câm
Kiệt quệ
Đáy sâu của tất cả các giờ.
Chẳng có ai thanh thản lúc bốn giờ
Nếu những con kiến vào khoảnh khắc này thấy mình dễ chịu
chúng đáng đuuộc ngợi khen.
Và năm giờ hãy sang
nếu chúng ta còn sẵn sàng sống tiếp.
(Wislawa Szymborska, Tạ Minh Châu dịch)
Tình như lá mùa thu bay khắp trời chiều....

Nấm mộ
Nằm ở đây là tác giả của một vài bài thơ
cổ xưa như dấu phẩy
dẫu xác chết không thuộc nhóm văn nào
đất vẫn sẵn lòng
dành cho giấc ngủ ngàn thu.
Nhưng trên nấm mộ kia
cũng chẳng có gì hơn
một bài thơ
một con cú mèo
và một loài hoa dại.
Hỡi khách vãng lai
hãy rút trong cặp ra
bộ óc điện tử đuuộc coi là vô cùng hiện đại
và hãy suy ngẫm lại
một giây về phận đời Szymborska.
(Tạ Minh Châu dịch)
tình như lá mùa thu bay khắp trời chiều ...