Thơ

Đêm giao thừa

Trương Nam Hương


Lên cầu Thê Húc đi em
Nhớ thăm thẳm nhớ một đêm gió lùa
Rễ si rét đến run mùa
Môi em đào nụ giao thừa - Mùa xuân
Đất trời đang phút trao thân
Đến như hoa cỏ cũng cần lứa đôi
Giữa muôn rúc rích tiếng chồi
Lặng em len dạ nói lời đắm say
Chung em chút rét đêm này
Xin hôn dài rộng những ngày cách xa
Mau nào, Thê Húc mình qua
Đêm nay có gốc si già chứng nhân!

Trương Nam Hương là nhà thơ mình rất thích, anh có phong cách thơ thật dung dị mà sâu lắng,ngả nhiều theo khuynh hướng hiện thực. Mỗi bài thơ mang đậm hồn quê da diết, mang nỗi nhớ miên man day dứt của xứ Bắc và nét buồn mênh mông của xứ Huế bởi anh có diễm phúc mang trong mình 2 dòng máu văn hóa dân tộc đặc trưng.
...Em cũng như muôn người con gái khác
Cớ vì sao môi cháy đỏ lòng tôi ???...

ÔNG ĐỒ
Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ già
Bày mực tàu giấy đỏ
Trên phố đông người qua
Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài
"Hoa tay thảo những nét
Như phương múa rồng bay"
Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu?
Giấy đỏ buồn không thắm
Mực đọng trong nghiên sầu...
Ông đồ vẫn ngồi đấy
Qua đường không ai hay
Lá vàng rơi trên giấy
Ngoài giời mưa bụi bay
Năm nay đào lại nở
Không thấy ông đồ xưa
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ?
(Vũ Đình Liên)
Cứ đến Tết là nhớ đến bài thơ này. Bây giờ k0 còn những ông đồ già áo the khăn đóngngồi bán chữ nữa. Bây giờ chỉ có những người trẻ tuổi nhanh nhẹn đóng vai ông đồ. Chữ ngày xưa người giàu người nghèo đều mua được. Chữ bây giờ đắt quá!
Được gatgu sửa chữa / chuyển vào 20:44 ngày 30/01/2003

Hoa Trắng Thôi Cài Trên Áo Tím
Kiên Giang

Lâu quá không về thăm xóm đạo
Từ ngày binh lửa cháy quê hương
Khói bom che lấp chân trời cũ
Che cả người thương nóc giáo đường
Mười năm trước em còn đi học
Áo tím điểm tô đời nữ sinh
Hoa trắng cài duyên trên áo tím
Em còn nguyên vẹn tuổi băng trinh
Quen biết nhau qua tình lối xớm
Cổng trường đối diện ngó lầu chuông
Mỗi lần chúa nhật em xem lễ
Anh học bài ôn trước cổng trường
Thuở ấy anh hiền và nhát quá
Nép mình bên gác thánh lầu chuông
Để nghe khe khẽ lời em nguyện
Thơ thẩn chờ em trước thánh đường
Mỗi lần tan lễ, chuông ngừng đổ
Hai bóng cùng đi một lối về
E lệ em cầu kinh nho nhỏ
Thẹn thùng, anh đứng lại không đi
Sau mười năm lẽ anh thôi học
Nức nở chuông trường buổi biệt ly
Rộn rã từng hồi, chuông xớm đạo
Khi nàng áo tím bước vu quy
Anh nhìn áo cưới mà anh ngỡ
Chiếc áo tang liệm kín khối sầu!
Hoa trắng thôi cài trên áo tím
Giữ làm chi kỹ vật ban đầu!
Em lên xe cưới về quê chồng
Dù cách đò ngang cách mấy sông
Vẫn nhớ bóng vang thời áo tím
Nên tình thơ ủ kín trong lòng
Từ lúc giặc ruồng vô xóm đạo
Anh làm chiến sĩ giữ quê hương
Giữ màu áo tím, cành hoa trắng
Giữ cả trường xưa, nóc giáo đường
Giặc chiếm lầu chuông xây ổ súng
Súng gầm rung đổ gạch nhà thờ
Anh đem gạch nát, xây tường lủng
Chiếm lại lầu chuông, giết kẽ thù
Nhưng rồi người bạn đồng song ấy
Đã chết hiên ngang dưới bóng cờ
Chuông đổ ban chiều, hồi vĩnh biệt
Tiễn anh ra khỏi cổng nhà thờ
Hoa trắng thôi cài trên áo tím
Mà cài trên nắp áo quan tài
Điểm tô công trận bằng hoa trắng
Hoa tuổi học trò, mờ thắm tươi
Xe tang đã khuất nẽo đời
Chuông nhà thờ khóc đưa người ngàn thu
Từ đây tóc rũ khăn sô
Em cài hoa trắng lên mồ người xưa.
*****
28/ 5/ 58

Ôi những dòng thơ buồn như nước mắt. Tôi nhớ đã đọc đi đọc lại bài này không biết bao nhiêu lần rồi.Mỗi lần đọc lại, lòng tôi lại xót xa quặn đau thương người con gái ấy,thương mối tình sao nỡ vội lìa tan khi nước nhà nguy biến.
Nhà thơ Kiên Giang tỏ ra rất sắc sảo trong việc lựa chọn ngôn từ để khơi dậy nỗi niềm đồng cảm nơi độc giả yêu thơ.Nhịp điệu bài thơ mang chút gì đó của dân ca, êm ái và xao xuyến đi vào hồn người.
...NHỚ có nghĩa chưa quên
BUỒN chẳng qua vì nhớ
NHỚ với BUỒN là một
Đều bắt nguồn từ tim...

Câu Đối Tết

Trần Tế Xương

Thiên hạ xác rồi con đốt pháo
Nhân tình trắng thế rồi lại bôi vôi
Không dưng xuân đến chi nhà tớ
Có nhẽ trời mà đóng cửa ai
Nực cười thay: nêu không, pháp không, vôi bột cũng không, mà tết.
Thôi cũng được: rượu có, nem có, bánh chưng cũng có, thừa chơi .
Xuân về chớ để xuân đi, thương kẻ quạt nồng cùng ấp lạnh
Năm mới khác gì năm cũ, vạn người bán muối với mua vôi.
Vui xuân, xuân cả một trời, có lẽ đâu đâu đâu cũng vậy,
Người học, học cho hết sách, hay là thế thế thế mà thôi



Thương con chim cũ
hót mãi bên hè
gã tình nhân mới
biết gì mà nghe

Câu Đối Tết

Nguyễn Khuyến

Có là bao, ba vạn sáu ngàn ngày, được trăm cái Tết
Uớc gì nhỉ, một năm mười hai tháng, cả bốn mùa Xuân
Chiều ba mươi, nợ hỏi tít mù, co cẳng đạp thằng Bần ra cửa
Sáng mồng một, rượu say tuý luý, giơ tay bồng ông Phúc vào nhà



Thương con chim cũ
hót mãi bên hè
gã tình nhân mới
biết gì mà nghe

Lâu quá hổng thấy gatgu ghé qua bên thơ văn BK thì ra là tự lập một chủ đề thơ ở đây. Nghe nói thì gatgu rất là quyết tâm xây dựng một chủ đề thơ nghiêm túc, chất lượng. Tao_lao cũng luôn ước có một chủ đề như vậy nên cũng xin tình nguyện góp một tay. Trước hết thì xin có một vài ý kiến đóng góp ,rút ra từ kinh nghiệm của tao_lao.
1) Cách tổ chức chủ đề:
Theo quan sát của tao_lao trên ttvn này thi do thơ là một chủ đề quá rộng nên số lượng bài viết đóng góp thường rất lớn (như bên thơ văn BK thì bây giờ đã 19 trang rồi) làm cho những người mới hay không "theo dõi bắt nhịp" để đọc chủ đề này thường xuyên thì thường bị quá tải, không biết bắt đầu chọn đọc từ trang nào, còn đọc hết thì không nỗi. Nhiều bài thơ hay và bài huyết tâm huyết phải chịu bỏ phí vì chẳng được nhiều người đọc đến (rất không kinh tế phải không?). Hơn nữa người đến sau không biết người trước đã viết gì, gây kho khăn cho tham gia đóng góp thảo luận.
Dù số bài viết thường là rất lớn nhưng thể loại rất là hạn chế, chủ yếu là nguyên văn các bài thơ , lâu lắm mới có một bài bình thơ. Còn các bài lí thuyết về thơ thì hầu như không có, người ta cứ quanh đi quẩn lại với các bài thơ đã cũ rích như đường thi, tiền chiến, tự do...Các trào lưu thơ mới như tân hình thức, thơ siêu hình....với những tìm tòi thử nghiệm mới nhất hầu như không được đề cập đến. Bởi vậy theo tao_lao nên phong phú, đa dạng hoá cách viết (cho vào các chủ đề khác nhau) như thơ sưu tầm, thơ do mọi người tự sáng tác, bình thơ, lí thuyết thơ (như diễn giải về lục bát, đường thi, tân hình thức...), giới thiệu tác giả trẻ (như Vi Thuỳ Linh , Nguyễn Hữu Hồng Minh, Phan Huyền Thư và những người mà người ta sẽ khó mà biết hoặc chẳng bao giờ có cơ hội được biết như Trần Dần, Lê Đạt hoặc các nhà thơ Việt ở nước ngoài) v.v...Việc chia nhỏ này sẽ giúp chủ đề thơ được tồn tại lâu hơn,gây hứng thú nhiều hơn cho mọi người.
2) Thơ tiếng anh và việc dịch thơ:
Thơ tiếng anh có lẽ là một đề tài khá mới mẽ. Vì đa số chúng ta hiếm khi tiếp xúc với thơ tiếng anh và đôi khi có một số định kiến sai về chúng. Chẳng hạn như cứ nghĩ tiếng anh bình thường chưa hiểu thì làm sao hiểu được thơ nên quan tâm đến chúng làm gì, chỉ tổ mất thời gian. Theo tao_lao thì chỉ đúng một phần thôi. Đúng là mất thời gian để hiểu nhưng khi hiểu được thì lại thấy thú vị. Thú vị của kẻ chiến thắng thử thách, thú vị khi học thêm về một từ mới, một biện pháp tu từ mới....Tao_lao bắt đầu đọc thơ tiếng anh một năm trước. Lúc đầu thì cực kì khó khăn, nhưng đọc tới đâu học tới đó. Khám phá ra họ cũng có thơ vần (như sonnet,quartrain...). Cũng gieo vần,cũng có thi luật như mình chứ chẳng khác gì. Vậy là bắt đầu cảm nhận được tính nhạc của thơ tiếng anh (trước kia nghe một câu văn xuôi với một câu thơ thì chẳng có gì khác nhau hết, hổng hiểu sao mấy ông tây lại gọi đó là thơ luôn,chê người ta chẳng có được thứ thơ êm tai như Việt Nam mình).
Hiểu chút đỉnh rồi bắt đầu dịch. Hiểu là một chuyện nhưng dịch ra tiếng mẹ đẻ chẳng phải dễ dàng gì. Lại bắt đầu học dịch mà trước hết là học lại tiếng Việt (cũng có nhiều chuyện thú vị khi thấy nghi ngờ khả năng tiếng Việt của mình). Có nhiều từ mà mình đã quen thuộc như cháo rồi mà vẫn phải tra từ điển. Coi thử "nguyên gốc" nó là như thế nào, coi nghĩa tự điển có giúp cho mình ý mới để dịch không. Lấy ví dụ là khi dịch bài thơ
Alone
I raise the curtains and go out
To watch the moon. Leaning on the
Balcony, I breathe the evening
Wind from the west, heavy with the
Odors of decaying Autumn.
The rose jade of the river
Blends with the green jade of the void.
Hidden in the grass a cricket chirps.
Hidden in the sky storks cry out.
I turn over and over in
My heart the memories of
Other days. Tonight as always
There is no one to share my thoughts.
Chu Shu Ten
thì tao_lao dịch như thế này :
Cô đơn
Tôi nâng màn cửa và bước ra
ngắm trăng.Tựa mình lên
ban công, trong đêm tôi thở
hơi đêm miền tây, lừng
thơm của tàn thu.
Cánh hồng ủ rũ của sông
pha lẫn màu ngọc bích hư không.
Trong bãi cỏ tiếng dế đêm rỉ rả.
Giữa hư không tiếng cò thét gào.
Tôi trăn trở trong
lòng những kỉ niệm của
những ngày xưa. Đêm nay vẫn
không có ai chia sẽ cùng tôi.
Tự mình dịch chỗ
"....The rose jade of the river
Blends with the green jade of the void..." thành
"Cánh hồng ủ rũ của sông
pha lẫn màu ngọc bích hư không"
Dịch thì nghe thấy bậy quá xá rồi nhưng mà hổng biết bậy chỗ nào. Tra từ điển thì jade có vài nghĩa là buồn ủ rũ và xanh ngọc biếc, người đàn bà xấu xa...nhưng mà chẳng thấy có nghĩa nào gắn (match) với chữ rose một cách hợp lí hết. Đành làm liều dịch là cách hồng ủ rũ (rõ ràng là sai trật tự tính từ, danh từ hết ráo mà sau đó mới thấy). Nhưng dịch như thế thì câu trên với câu dưới trớt quớt hết ráo, nghe hổng có ăn nhập vào đâu hết. Sau đó coi lại và suy nghĩ thì mời hiểu ra là "rose jade" chỉ là một hình ảnh ẩn dụ chỉ những điều không thực .Hiểu theo nghĩa đen thì jade là màu xanh ngọc bích và rose là màu hồng nên chúng mới pha (blend) được với màu ngọc bích hư không (void). Pha trộn vậy thì cũng hợp lí, pha một cái hổng thực với một cái hư không thì đúng quá rồi còn gì. Tạm hiểu là vậy (mà cũng hổng chắc là đúng nữa, nhưng chưa nghe ai sữa sai hết) nhưng dịch ra thế nào thì cũng chịu bó chân luôn. Hình như là sau đó tao_lao sữa lại là :"màu hồng ngọc bích" thì phải(tiếng Việt chắc là hổng có ai nói vậy quá). Nghe hổng có giống ai nhưng cũng học được nhiều. Đó là một kinh nghiệm của tao_lao khi dịch.
Những ý kiến đóng góp nhỏ bé mong là sẽ giúp gatgu và mọi người xây dựng một chủ đề thơ chất lượng. Nhân dịp năm mới chúc mọi người một năm hạnh phúc và hi vọng.


Moonlight+Blue-Solitary Mountain
http://www.vnntu.com

Bài thơ tiếng anh Alone ở trên được viết theo thể loại tân hình thức (New Formalism). Một kĩ thuật đặc trưng nhất là kĩ thuật vắt dòng. Một câu thơ truyền thống thường được kết thúc ở cuối dòng (mối quan hệ giữa dòng và câu (line and sentence)). Nhưng tân hình thức thường kết thúc một câu ở giữa dòng, làm người đọc thấy hụt hẫng, phải đọc liên tục...Đọc tân hình thức thì anh chị em nên đọc lớn lên nếu mà đọc thì thầm thì chẳng thấy hiệu quả là mấy. Sẵn nói về kĩ thuật ngắt dòng thì tao_lao cũng xin nói thêm về vấn đề này. Tân hình thức là thể loại thơ của Mỹ,chỉ xuất hiện trong khoảng 20 năm trở lại đây nên nó chưa được các nhà lí thuyết về thơ thống nhất vì thi luật, kĩ thuật....Nó chỉ như một đứa trẻ sơ sinh hoặc cùng lắm là còn trong giai đoạn ăn dậm (chữ này viết sao cà?) hay tập đi tập nói. Nhiều người Việt ở hải ngoại cũng cố gắng du nhập hay biến nó thành một thể thơ Việt. Kế thừa một cái chưa hoàn chỉnh và xây dựng nó trên một loại ngôn ngữ khác hẳn nên vấn đề tranh cãi còn xảy ra dữ dội hơn.
Ví dụ như kĩ thuật ngắt dòng. Một luận điểm vẫn hay bị tranh cãi là tiếng Việt là tiếng đơn âm tiết trong khi tiếng anh là tiếng đa âm tiết thế thì copy cái của người ta làm sao mà được? (tiếng anh thì người ta cắt nữa chữ ra cho xuống dòng dưới,tiếng Việt mình thì đâu có làm được). Hơn nữa chuyện ngắt chữ như thế trong thơ Việt đã có một trường phái rất nổi tiếng, trường phái bút tre, với kĩ thuật vắt dòng và chỉnh âm tiết. Tao_lao nhớ là huynh peace_do có chép mấy câu thơ bút tre liên quan đến kĩ thuật vắt dòng :
Chị em phụ nữ đánh cầu
Lông bay lả tả trên đầu anh em
Anh đi công tác plai-
cu dài dằng vặt biết ngày nào ra
Nghe cũng hóm hỉnh đấy chứ. Đặc điểm thứ hai mà tao_lao muốn nói đến ở đây là nhạc tính. Nhạc tính của thơ được tạo nên bởi nhịp và vần...Nhưng tân hình thức thì nhịp không còn cố định nữa,vần cũng ít được chú trọng. Người làm thơ không còn phải nô lệ vào vần nữa,không phải quanh đi quẩn lại với chọn từ,lựa chữ một cách nô lệ như đường thi hay lục bát nữa. Nó góp phần giải quyết cuộc khủng hoảng mấy chục năm của thơ hiện đại. Nhưng nếu không có vần,nhịp thì nhạc tính của tân hình thức ở đâu? Nhiều người vẫn tranh luận đó là nhạc tính của nhạc rap (nghe pop,rock hoài cũng chán,thử loại mới xem sao).
Về tân hình thức thì tao_lao đã nói rất nhiều ở chủ đề "giới thiệu tân hình thức" bên box văn học. Nhưng điều đáng buồn là các bài sưu tầm vế lí luận ,dịch thơ được tao_lao chọn lọc một cách kĩ lưỡng đều bị đối xử một cách ghẻ lạnh. Người ta không quan tâm (tao_lao cũng đành bỏ hoang chủ đề đó). Tao_lao đã từng hưởng ứng nồng nhiệt,cỗ vũ hết sức cho tân hình thức...nhưng tiếc là những người quan tâm không nhiều. Thơ Việt truyền thống như lục bát,đường thi hay giai đoạn tiến chiến,tự do còn bị lãng quên thì nói gì đến sonnet,quartrain của tây. Những cái truyền thống như thế còn bị lãng quên huống hồ gì những trào lưu thơ hiện đại và hậu hiện đại ngày nay.
Tuy thế, nhưng với hi vọng dân kinh tế là những người tích cực,năng động, sáng tạo và đặc biệt là...yêu thơ,luôn sẵn sàng đón nhận những cái mới chắc hẳn là các bạn sẽ "chứng minh cho thiên hạ biết là dân KT cũng lãng mạn lắm chứ k0 phải chỉ có tính với toán khô khan".
I am waiting for.........
Moonlight+Blue-Solitary Mountain
http://www.vnntu.com
Được tao_lao sửa chữa / chuyển vào 09:29 ngày 10/02/2003

Trời. Bạn Tào lao dịch thơ khá ghê. Gật gù cũng tập tành dịch, nhưng chủ yếu là theo cảm tính chứ chẳng để ý gì đến những cái gọi là nhạc tính hay kỹ thuật ngắt dòng (Có biết gì đâu mà để ý được )
Còn việc tạo chủ đề thơ thì trước đây đã từng có nhưng cũng k0 được hưởng ứng lắm vì có ý kiến cho rằng thơ là cảm hứng nhất thời, bị chủ đề gò bó thì k0 còn hứng thú post nữa.
Bình thơ thì dường như mọi người k0 hứng thú, hoặc k0 mạnh dạn tí nào => nhìu khi cũng muốn bình nhưng sợ bị mọi người cười. Híc. Chắc có lẽ chỉ còn cách chui vào box Thi ca múa mép thui.
Mắt em to
K0, mắt anh to
K0 tin 2đứa chập mi đo
Mắt chưa chạm mắt môi đã chạm
Mắt nhắm lại rồi làm sao đo?

Không có nhiều người yêu thơ thì chủ đề thơ khó mà sống nổi. Tao_lao cũng lặn lội nhiều trong các chủ đề về thơ nhưng rồi thì cũng nản vì người đọc thơ, thích thơ,hiểu thơ ít quá. Từ thơ Việt đến thơ dịch rồi thơ tiếng anh tất cả mọi cố gắng xây dựng một chủ đề thơ chất lượng đều thất bại.
Dịch thơ với tao_lao như một thứ giải trí,khi nào buồn không có chuyện gì làm thi lên mạng đọc thơ. Thấy bai nào hay mà dễ thì tập dịch lại,vừa giết thời gian vừa đỡ buồn. Bài vừa rồi thì cũng "bị dịch" trong hoàn cảnh như vậy. Bài đó có mang chút dáng dấp của tân hình thức nên tao_lao cũng ráng nháy lại giọng thơ của người ta. Dịch rất miễn cưỡng, nghe chẳng thuận tai lắm. Như hai câu
"..Hidden in the grass a cricket chirps.
Hidden in the sky storks cry out..."
Mà dịch như tao_lao thì đúng là bỏ đi. Cái củng ngữ (cấu trúc lặp hay reinforcing) được người ta sử dụng quá điệu nghệ,đối cũng rất chuẩn. Nhưng dịch ra thì bị mất hết,cái khó nhất khi dịch từ tiếng này theo tiếng khác chắc là vấn đề tương đương ngữ nghĩa,cấu trúc (bởi vậy mới có người dịch giỏi,người dịch dở chớ).
Sẵn đây gửi một bài sonnet cổ điển mà tao_lao mới đọc hồi sáng để mọi người đọc cho vui.
Shakespeare
Sonnet 138
When my love swears that she is made of truth,
I do believe her, though I know she lies,
That she might think me some untutored youth,
Unlearnèd in the world's false subtleties.
Thus vainly thinking that she thinks me young,
Although she knows my days are past the best,
Simply I cre*** her false-speaking tongue:
On both sides thus is simple truth suppressed.
But wherefore says she not she is unjust?
And wherefore say not I that I am old?
Oh, love's best habit is in seeming trust,
And age in love loves not to have years told.
Therefore I lie with her and she with me,
And in our faults by lies we flattered be.
Bài sonnet 318 của nhà thơ Shakespeare (loại sonnet cổ điển này còn có tên là Shakespearean sonnet).Bài sonnet thì gồm 4 câu,gieo vần chân (cước vận,gieo vần ở cuối câu) theo kiểu xen kẻ (alternatively). Một cách chơi chữ độc đáo trong bài này là hai câu cuối. Ông sử dụng động từ lie theo hai nghĩa ba xạo và nằm. Vậy nên cũng có thể dịch câu kế cuối như là "vì thế tôi ba xạo với nàng và nàng cũng xạo với tui luôn" hay "tôi với nàng nằm bên nhau "đều ok hết. ..câu này mà kêu dịch ra tiếng Việt có nước chết.
Chúc mọi người vui vẻ.
Moonlight+Blue-Solitary Mountain
http://www.vnntu.com
Được tao_lao sửa chữa / chuyển vào 20:10 ngày 10/02/2003

Chú tao_lao cũng rành thơ Tây dzzữ quá nghen, đề nghị chú phổ biến thêm kiến thức để bà con mở mắt ra mà hội nhập thế giới.
Tương phùng là để biệt ly
Biệt ly là để lòng đi qua lòng