Thử nhìn từ bên trong nước Nhật

Thử nhìn từ bên trong nước Nhật

Em đọc bài này trên BBC
http://www.bbc.co.uk/vietnamese/forum/story/2006/07/060721_nguyennamdi_japan.shtml
 
Độc giả Nguyễn Nam Di hiện là giáo viên dạy tiếng Việt cho các học sinh ở bậc đại học của Thái Lan. Trước đó chị đã có ba năm sống và làm việc ở Nhật Bản. Chị gửi BBC bài viết về một số cảm nhận trong thời gian ở Nhật.
Với tôi nước Nhật giống như một cô gái nhan sắc trung bình nhưng có ý thức chăm chút bản thân và khéo che đậy khuyết điểm. Còn Việt Nam thì như một cô gái đẹp nhưng hơi cẩu thả và thiếu tự tin.
Ba năm sống ở Nhật cho tôi sự tự tin rằng nhận xét của mình không đến nỗi nông nổi.
Người Nhật hay nước Nhật thoạt nhìn thì rất dễ mê hoặc lòng người vì vẻ đẹp thanh lịch mà họ rất có ý thức tạo ra. Cách họ vận kimono, cách họ ăn mặc, đi đứng, chào hỏi, đối đãi với nhau, tất cả đều tuân theo những nghi thức nhất định.
Tiếng Nhật phản ánh điều này rất rõ.
Ví dụ, đi ra khỏi nhà thì người đi nhất định phải nói : Itte kimasu, người ở nhà đáp trả: Itte rassai.
Rời khỏi công ty sớm hơn bạn đồng nghiệp thì phải nói: Osakini (xin phép tôi về trước); người còn ở lại làm việc sẽ đáp trả: Otsukaresama (Anh/Chị đã vất vả nhiều.)
Vào nhà ai thì phải nói : Ojyamashimasu (Xin lỗi vì quấy rầy);Bắt đầu ăn cơm thì nói: Itadakimasu (Cám ơn đã được nhận thức ăn như thế này), v.v?
Tốt khoe ra xấu xa đậy lại
Ðiểm chung dễ nhận thấy là người Nhật ít khi nói về những điểm không tốt ở Nhật cho người nước ngòai nghe.
Có lẽ vạch áo cho người xem lưng là điều tối kỵ với người Nhật. (Dĩ nhiên trừ những tác phẩm văn học, nơi người dẫn chuyện có thể ẩn náu vào không gian hư hư thực thực.)
Vì thế đối với khách du lịch nước ngòai, mọi thứ ở Nhật đều trông có vẻ rỡ ràng, đẹp đẽ.
Năm đầu tiên khi mới đến Nhật tôi cũng những tưởng như vậy nhưng khi hiểu tiếng Nhật tốt hơn, có cơ hội thâm nhập sâu hơn thì mới biết cuộc sống ở Nhật căng thẳng và nặng nề.
Sự căng thẳng và nặng nề này phần lớn là do tính cách Nhật tạo ra.
Với phần đông người Nhật, cách sống tốt nhất là tuân thủ theo những nguyên tắc mà xã hội đề ra.
Lọai nhân viên mà các công ty mong muốn được gọi là Inu-ningen, dịch một cách thô tháp là lọai người trung thành như chó (Inu: chó, ningen: người). Còn những ai mà ?obị? gọi là Neko-ningen (người có tính cách khó bảo như mèo) thì hoặc phải là người thực sự độc đáo, có tài năng xuất sắc bằng không thì sẽ bị xã hội ruồng bỏ, và có thể đưa đến tự sát. (Nhật là một trong những nước có tỷ lệ tự sát cao nhất trên thế giới.)
Có lẽ cũng vì thế mà nhà cửa ở Nhật được xây theo một kiểu na ná như nhau. Một trệt, một lẩu với mái ngói giả nâu.
Nhớ dai
Quan hệ giữa người với người ở xã hội Nhật thì lại càng phức tạp.
Ở VN, người ta có thể giận nhau, cãi nhau, thậm chí đánh nhau nhưng ngày hôm sau lại đâu vào đấy, trong khi ở Nhật, một lần thất thố trong quan hệ thì xem như mối quan hệ đó vĩnh viễn bị chôn vùi, người trong cuộc sẽ không muốn nhìn mặt nhau lần thứ hai nữa.
Một anh bạn đồng nghiệp người Nhật nói với tôi: ?oNgười Nhật thì không quên cái gì cả.?
Vì thế họ rất cẩn trọng trong ăn nói, đối đãi với người khác. Luôn luôn lịch sư có thể nói là nguyên tắc số một trong giao tiếp mang tính xã hội ở Nhật.
Thế nhưng đằng sau sự lịch sụ đó là bao ẩn ức bị đè nén.
Tôi thật sự bị sốc khi lần đầu hiểu được tin trên ti vi là vì thù ghét nhau mà người ta đã nhẫn tâm đốt cháy cả chung cư có người mà mình thù ghét đang ở; rồi thì tình trạng Ijime, nghĩa là đứa trẻ nào không may có ngọai hình xấu hoặc ốm yếu hoặc không hòan tòan là người Nhật (cha hoặc mẹ là người nước ngòai, đặc biệt là người châu Á) sẽ bị bạn cùng lớp thay nhau đánh đập; rồi thì mẹ giết con vì thấy mệt mỏi khi phải chăm sóc con, rồi thì con dùng búa giết chết cả nhà vì bị người cha la mắng, ?
Những tin lọai này được phát hàng đêm trên ti vi Nhật nhưng trong câu chuyện hàng ngày, ngay cả giữa ngừơi Nhật với nhau, hầu như không đả động đến.
Tự hào dân tộc
Một điểm đáng học tập ở người Nhật là lòng tự hào dân tộc của họ.
Hầu như người Nhật nào cũng chỉ ưa chuộng những sản phẩm thuộc về nước Nhật.
Tôi có một anh bạn, tự xem mình là lọai chống lại xã hội, bên lề xã hội Nhật nhưng hễ nói về món ăn thì nhất định wasyoku- món ăn kiểu Nhật là ngon hơn cả; wa****su -phòng theo kiểu Nhật là đẹp hơn cả, wafuku-quần áo kiểu Nhật là thanh lịch hơn cả.
Cái sự yêu nước thấm vào tận tim óc như anh này là điều phổ biến hầu như đối với từng người Nhật.
Ngay cả đối với nét mặt, anh nào mà mắt ti hí, mũi tẹt trông rất Nhật, được gọi là mặt nước tương, syoyu-gao, (syoyu: lọai nuớc chấm được chế biến kỳ công, có hàng trăm lọai khác nhau, được dùng phổ biến ở Nhật) thì được các bà mẹ Nhật khen ngợi hơn anh có khuôn mặt sausu-gao, lọai nước sốt dùng cho tây ?" nghĩa là người có mắt sâu, mũi cao như tây.
Một biệt tài của người Nhật theo tôi là biến những cái hầu như không có thành có thể và còn hơn có thể, trở thành biểu tượng.
Đó là những ấn tượng chính của tôi về Nhật Bản.
Xin hẹn sẽ trao đổi thêm vào lần sau.
----------------------------------------------------------------------------------------Nguyen Nam DiXin trao đổi thêm với chị Kyu Roan, Kobe. Ðồng ý là ở đâu, nước nào cũng có các vụ án mạng xảy ra, và Nhật là một trong những nước có cách đưa tin vừa nhanh vừa chi tiết, cặn kẽ. Tuy nhiên điều làm tôi băn khoăn là mức độ nhẫn tâm trong các vụ án ở Nhật. Chúng tôi thường nói vui với nhau rằng: ở VN cũng có cướp bóc, giết người, cướp của nhưng thường có lý do có thể giải thích được: chẳng hạn cần tiền, chẳng hạn như thất tình, v.v? Còn phần lớn các vụ án mạng ở Nhật đều xuất phát từ vấn đề tâm lý cá nhân.
Tôi được một người bạn Nhật cho biết đôi khi người ta muốn giết một ai đó chỉ để giải tỏa sự căng thẳng trong tinh thần mà thôi. Cá nhân tôi cũng là người rất khâm phục nước Nhật, và đặc biệt là bị tính cách Nhật thu hút. Tôi hòan tòan không có ý chê bai mà chỉ muốn tìm hiểu xem tại sao lại có những hiện tượng như vậy xảy ra ở một đất nước mà trình độ dân trí phát triển rất cao. Một cô bạn người Ðài Loan cũng đã từng sống ở Nhật cho rằng đó là kết quả của việc bị thống trị từ trên xuống (cô dùng từ be authorized).
Xã hội Nhật về mặt triết lý có thể nói là xã hội ngưỡng mộ thành tích, kỳ công, xã hội trọng vọng anh hùng. Nếu bạn là một người có tài hoặc có chức vụ cao, có sức mạnh thể chất thì lẽ phải thuộc về bạn (điều này có lẽ sẽ gây ra tranh luận); còn những người bình thường, yếu đuối thì bị Ijime (bị chèn ép) liên tục.
Những người này hoặc là bị Jimesyo (chứng bệnh sợ xã hội, không múôn giao tiếp với ai), trẻ con thì bị Toukokyohi (cự tuyệt đến trường). Ðể xả stress thì hoặc thực hiện những hành vi quái gở một cách âm thầm hoặc gây ra những án mạng có tính cách bệnh hoạn. Một số khác thì thăng hoa trong những họat động sáng tạo có tính cách đơn độc và đạt được những thành công rực rỡ.
Manga, văn chương Nhật theo tôi là những minh chứng khá thuyết phục. Một anh bạn người Nhật thì cho rằng vấn đề của xã hội Nhật hiện nay là vấn đề Jiko (tự kỷ), là kết quả của rất nhiều nguyên nhân: sự ích kỷ của con người trong xã hội hiện đại, kết hợp với cách đánh giá của xã hội thiên về cổ vũ cho những người hùng (tính Samurai) và chứng bệnh của một đất nước đã từng nghèo khổ (anh gọi là mazushii) rất không muốn chia phần cho người khác, những người có vẻ như không có tiềm lực sản sinh.
Và người Nhật là người thường suy nghĩ rất sâu trong mọi vấn đề, lại không nói ra, làm cho cái bình thường trở nên phức tạp (ảnh hưởng của Zen- Thiền) nên sự căng thẳng và nặng nề trong xã hội Nhật có tính chất khá đặc trưng. Dĩ nhiên, vì muốn tìm hiểu một phần trong những vấn đề của xã hội Nhật nên bức tranh mà tôi đưa ra có thể u ám hơn thực tại. Vẫn có những người sống hồn nhiên, vui vẻ trên đất Nhật và cuộc sống vẫn tiếp diễn phong phú hơn những gì mà một vài người có thể nhìn thấy ở vài góc độ. Cám ơn chị đã đọc và có ý kiến cho bài viết của tôi. Rất mong được nhận những ý kiến đóng góp khác. Nguyễn Nam Di.
Kyu Roan, Kobe, Nhật BảnBài viết của chị Nguyễn Nam Di đã phản ánh đúng bên trong nước Nhật. Phép lịch sự, giao tiếp thân mật hay xã giao thể hiện qua câu chào hỏi và cách cúi đầu. Mà trẻ em Nhật mới bập bẹ được cha mẹ dạy dỗ kỹ lưỡng. Người Nhật có cách giáo dục con cái rất khoa học và nghiêm túc mà người Việt Nam chúng ta cần học hỏi đó.
Tôi cũng rất sốc hàng ngày xem những án mạng như thế. Nhưng cũng phải nói đây là Xã Hội phương tiện truyên thông rất mạnh họ đưa tin nhanh và phân tích mô xẻ vấn đề sâu sắc. Tuy nhiên loại tội phạm như vậy thường xảy ra nhiều nơi trên thế giới, có khi Việt Nam chúng ta còn nhiêù hơn vậy, vì ở Nhật không có trẻ em Đường Phố. Hôm qua tôi cùng rùng mình khi đọc tin tức trên báo vnexpress.net rằng: Một bé trai 2 tuần tuổi bị cắt mất chân phải và tinh hoàn. Sống ở Nhật trên ba năm tôi thật sự khâm phục đức tính người Nhật. Mỗi người Nhật nào cũng làm cho người Việt Nam như tôi ngậm ngùi suỹ nghĩ.
 

Được snowbell sửa chữa / chuyển vào 19:18 ngày 22/07/2006

cảm ơn bạn snowbell vì bài viết rất hay mà bạn đã mang đến cho tôi.
xin trích dẫn lại dòng trích dẫn được đánh dấu vàng kia của 1 tác giả mà tất cả chúng ta ko biết :
Mỗi người Nhật nào cũng làm cho người Việt Nam như tôi ngậm ngùi suỹ nghĩ
tớ đọc cái dòng này mà bực mình, thế nào là "ngậm ngùi" ??? ... tớ là 1 người VN và tớ tự hào vì tớ là người VN.
khi tớ ra thế giới, tớ thấy mình thiệt thòi nhiều, đất nước mình quá ghèo đói và thiếu thốn, có quá nhiều vấn đề, nhưng ko phải vì thế mà tớ cảm thấy buồn vì đất nước, tớ là người VN và tớ ko có gì phải xấu hổ với các bạn bè thế giới vì đơn giản tớ có khả năng làm được tất cả những gì họ đang làm và tớ làm được
giờ tớ đang học ở Mỹ và tớ rất dị ứng với tất cả những ai chê bai đất mẹ, tớ đã cãi vã kịch liệt với mấy anh du học sinh VN hơn tuổi học TS vì các anh ấy dám chê VN và tớ nói các anh ấy chê VN khác gì các anh ấy trách mắng cha mẹ các anh ấy không phải là người Mỹ, kết quả là tớ bị coi là "đỏ" nhất trong cộng đồng du học sinh VN tại nơi tớ ở
nhưng, tớ đã cố gắng hoà nhập với cộng đồng SV quốc tế tại đây và tớ đã được công nhận, giờ thì tớ đang sống với 2 cô bạn người Nhật cùng trường và tớ học được rất nhiều từ các người bạn ấy và 2 cô bạn tớ cũng vậy, đừng nghĩ người VN mình là vớ vẩn

Eeeeh, nguoi Nhat chuong Tay Phuong, nhat la My lam do, dung co tuong chung chi co biet do dung Made in Japan!

Thật ra những điều tác giả bài báo nói chẳng có gì mới. Những điều như lễ nghi, tự hào dân tộc v.v.v.. thì những người không sống tại Nhật, ít nhiều cũng đều đã biết hết cả rồi. Đoạn mở bài, tác giả lấy ví dụ mấy câu tiếng Nhật để chứng minh, đọc lên cứ thấy làm sao ấy. Hơn nữa, bảo người Nhật là tốt khoe ra xấu đậy lại cũng chưa chính xác lắm. Cho nên bài báo này chỉ nên gói gọn trong phạm vi kiểu như những cảm nhận/sự ngạc nhiên v.v.v của riêng tác giả về nước Nhật, chứ đừng vội kết luận cả người Nhật, cả nước Nhật như thế này.
Cuối cùng, mình chả thích cái tụi BBC này

Đồng ý với bạn mít-ướt, cái này đúng là cảm nhận của những người mới ở Nhật chừng vài ba năm trở lại. Dạo này trên nhiều blog của những người Nhật từng sang hay đang ở Việt Nam viết lên cảm nhận chân thực của họ về VN đọc cũng rất thú vị. Giao lưu văn hoá là cần thiết để hiểu nhau hơn.

Đọc bài của bạn Di mình nghĩ rất là có ích cho một số bạn đang chuẩn bị hành trang để sang Nhật du học và làm việc. Nó là kinh nghiệm sống rất hữu ích đấy. thực sự là ngưới Nhật rất khó hiểu đấy, miệng họ nói một nẻo nhưng trong bụng họ lại nghĩ khác. Tuy nhiên bạn Di nói là bạn đã ở Nhật 3 năm mà viết một bài viết như thế thì chẳng là cái gì hết, thực tế bạn ấy chỉ là một cái đầu trống rổng với một mớ giấy bằng chứng nhận bằng cấp mà thôi. Khi bạn đã hiểu được cuộc sống ở Nhật thì bạn sẽ càm nhận được rằng Nhật bản là một địa ngục đấy chứ chẳng cần gì phải khen họ cả. Mình luôn luôn tự hào vì mình được sinh ra trên cõi đời này là người mang quốc tịch VIỆT NAM đấy. Người Nhật vẫn nói với mình rằng tuy nước Nhật phát triển hơn nước VN nhưng người VN thì giỏi và mạnh mẽ hơn người Nhật đấy. Dù có đi đâu thì người VN vẫn được bạn bè quốc tế coi trọng lắm đấy. Các bạn hãy tự hào khi mình là người VN nhé.

ai mà chỉ trích người nhật ghê vậy.người viết bài báo đó thật sự chưa hiểu gì về nhật.nếu hiểu về người nhật thì kô nói như vậy. người nhật có tinh thần tự hào cao là đúng .nhưng nó đâu có gì xấu đâu.những dân tộc mạnh là nhưng dân tộc có lòng tự hào cao.mà mình thấy lòng tự hào của người vn la thấp .nói chuyện với người khác ko bao giờ thấy mọi người nói những câu co tính ?,?-く??về vn hết.người mình luôn tự cho la mình yếu vi vậy luôn lép vế so với các nước khác,người nhật luôn có lòng tự hào dân tộc cao vi vậy họ luôn đc các nước khác phải gước nhìn.
và ai bảo người nhật thù dai là ko đúng.người tau có khi còn thù dai hơn.nếu làm sai cái gì đó,nếu mà mình xin lỗi thật lòng hay nói cách khác có 誠" thì chắc chẳng có ai thù dai bạn đâu.

ja,mọi người nêu ý kiến nhiều quá ha!Thật ra theo mình thấy bài viết này có fần đúng cũng có fần sai.Chỗ đúng chắc ai cũng bít rồi,con chỗ sai là bài viết này hơi chê bai xã hội Nhật quá.
Theo mình,xã hội nào cũng co những điều giống như vậy thôi,cái chính là mặt tốt nhiều hay xấu nhiều,điều đó mới quan trọng .(theo mình, xã hội Nhật cũng đâu đến nỗi nào,có nhiều điều nên học hỏi lắm)
còn về chữ "ngậm ngùi" kia,mình cũng ko đồng ý!Mình cũng bít nhiều người Nhât(ca người nước khác nữa),họ khen va nể phục nước ta ở nhiều điểm lắm !Thế nên mình rất tự hào là người VN!!!!

người VN có những tố chất đặc biệt để học tập theo những khuôn mẫu có sẵn, cho dù đó là kinh thư bác viện thì khả năng nắm bắt, tổng hợp và ghi nhớ của người VN là siêu phàm, vậy nên trong những lĩnh vực học tập và nghiên cứu khoa học mang tính phổ thông, đại trà thì người VN luôn luôn được thế giới tôn trọng
tiếc thay là trong những lĩnh vực khác mang tính khoa học mũi nhọn, sáng tạo, nghiên cứu sâu thì người VN chưa khẳng định được nhiều, có thể do thiếu cơ hội tiếp xúc hay cũng có thể do nguyên nhân nào đó mang tính con người, cái này tớ đang tìm hiểu, chưa biết được
tóm lại, dù ở đâu thì tớ luôn tâm niệm mình là người VN và tuy không thể hiện sự tự tôn dân tộc đó một cách rõ ràng bề ngoài nhưng mình vẫn luôn ngầm cố gắng để không thua kém ai
học với mấy người Nhật ở Mỹ thì tớ chưa thấy họ có đặc tính vượt trội gì hơn hẳn chúng ta, nhưng, phải công nhận cách học, cách làm việc và cách sống của những người Nhật rất nghiêm túc và hơn hẳn tớ hì hì .... thì giờ này tớ còn 1 bài viết dài ngày mai nộp nhưng vẫn viết bài trên forum đều đều