Thư pháp gia Trung Quốc các đời

Thời Tùy, Đường, Ngũ Đại

Trí Vĩnh​

Trí Vĩnh - T永(khoảng thế kỷ thứ 6 sau CN), vốn họ Vương - ZS~."O>转>z'O?'-"YO??"".<"欲?纸fO?." (Mỗi lần dụng bút đều khúc chiết, uyển chuyển qua lại, đắn đo việc thu, cho nên mỗi lần hạ bút mà như xuyên qua giấy vậy.) Hà Thiệu Cơ - .绍Y đời Thanh nói về "Thiên tự văn" của Trí Vĩnh, như sau: ''''''''''''''''Bút bút tòng không trung lai, tòng không trung trú, tuy thất lậu ngấn, ưu bất túc dĩ dụ chi - ""Z空中来OZ空中住OT<漏-.OS不足以-<" (Mỗi nét đều hạ xuống từ trên không, thu về trên không, dẫu dùng "Thất lậu ngấn" cũng không đủ để ví dụ." Xem xét kỹ chân tích "Thiên tự văn" có thể thấy cách dụng bút tàng đầu hộ vĩ - -头S尾(tàng phong và hồi phong), nhất ba tam chiết - ?波?S~, hàm súc mà vẫn có ý vị của vận luật. Lời bình xét của Đổng Kỳ Xương và Hà Thiệu Cơ có thể nói là chính xác, cụ thể.

Chân Thảo thiên tự văn
nguồn: www.thuhoavietnam.com
Được rosered sửa chữa / chuyển vào 09:28 ngày 26/04/2006

Trương Húc​

?oTrương Húc tam bôi thánh tửu truyền, thoát mạo lộ đỉnh vương công tiền, huy hào lạc chỉ như vân yên - 张-?杯?o传O"帽o顶Z士?.
Thư pháp của Trương Húc, có nguồn gốc từ Trương Chi - 张Svà Nhị Vương - OZ水火?>o?o>?O^z^~--?天o-?, ?oCổ thi tứ thiếp - 古->>-? ?.

Đỗ Thống thiếp
nguồn: www.thuhoavietnam.com
Được rosered sửa chữa / chuyển vào 00:22 ngày 25/04/2006

Âu Dương Tuân​

Âu Dương Tuân - 欧~询 (557 ?" 641), tự là Tín Bản - 信o, người Lâm Tương ?" Đàm Châu (nay là Trường Sa - tỉnh Hồ Nam). Đời Tuỳ, ông làm quan tới chức Thái thường Bác sĩ - 太常s士, đời Đường được phong Thái tử suất canh lệnh - 太子Z?>令, nên được gọi là ?oÂu Dương suất canh - 欧~Z?>?. Ông có con là Âu Dương Thông cũng tinh thông Thư pháp, nên còn được gọi là ?oĐại Âu大欧?. Vào đời Tuỳ, Thư pháp của Âu Dương Tuân đã rất có tiếng, tới đời Đường, khi đó Âu Dương Tuân đã ở cái tuổi ?oxưa nay hiếm? vẫn còn nhận chức quan dạy Thư pháp ở ?oHoằng Văn Quán?. Âu Dương Tuân tinh thông bát thể, Khải Thư pháp độ càng nghiêm cẩn, bút lực hiểm hóc, khó ai sánh bằng, được gọi là Đường nhân đệ nhất Khải thư. Ông cùng Ngu Thế Nam - Tz--đều nổi danh về Thư pháp vào sơ Đường nên cùng được gọi là ?oÂu Ngu - 欧Tz?.
Theo sử chép lại, Âu Dương Tuân lúc đầu học theo chữ của họ Vương nhưng sự hiểm hóc lại vượt quá. Tương truyền, Âu Dương Tuân từng bỏ nhiều vàng mua ?oChỉ quy đồ - O?'>?, Vương Hi Chi dùng dạy chữ cho con, rồi ông ngày đêm lâm mô, miệt mài học theo. Có lần ông cùng dạo chơi cùng Ngu Thế Nam, trên đường gặp một tấm bia do Thư pháp gia đời Tấn là Sách Tĩnh - 索- viết, ông liền ngồi lại, xem xét kỹ, lâm mô theo 3 ngày trời. Từ đó có thể thấy, Âu Dương Tuân rất say mê Thư pháp. Sau này ông mở rộng sở học tới các khắc thạch của Bắc Triều, cùng lúc đó tiếp thu những sở trường các nhà, dung hợp bút ý Lệ thư, hình thành một thư phong: ?oCương kiện hiểm cân, pháp độ sâm nghiêm - ^s健TSO.度森严?. Người đời sau cho rằng, chữ Khải của ông trong cái đoan chính có sự hiểm hóc, tiện cho người mới học, nên gọi là ?oÂu thể - 欧"? (cũng có tên là ?oSuất canh thể - Z?>"?. Cửu Thành Cung Lễ tuyền bi minh - 九^宫??"là tác phẩm kiệt xuất của Khải thư Âu Thể; ngoài ra ông còn có ?oHoá Độ tự Ung thiền sư tháp minhO-度寺,..^""?, ?oNgu Cung Công Ôn Nhân Bác bi - Tz恭.温彦s'?,?Hoàng Phủ Đản bi - s?"z'?, ?oMộng Điện thiếp - 梦奠-????.. đều nổi tiếng.
Thư pháp của Âu Dương Tuân, dung hoà đặc điểm từ Hán Lệ và Khải Thư đời Tấn, lại tham bác thêm bia thiếp Lục triều, có thể nói là thu hút tinh hoa các nhà. Phong cách Thư pháp Âu Dương Tuân nghiên cẩn, đĩnh đạc, vuông vức hiểm hóc. Hình chữ tuy hơi kéo dài nhưng sự phân bố kết cấu chặt chẽ, cẩn mật, nét bút chính thường kéo dài thể hiện khí thể hào phóng, chữ có lúc sơ, lúc mật, bốn mặt đều đầy đủ, khí vận sinh động. Tự thể của ông nặng về bên hữu nhưng tâm của chữ vẫn rất ổn định, không có cảm giác lệch lạc, khiến cho người xem có cảm giác hiểm hóc.

Cửu Thành Cung Lễ tuyền bi ký
nguồn: www.thuhoavietnam.com
Được rosered sửa chữa / chuyển vào 00:22 ngày 25/04/2006
Được rosered sửa chữa / chuyển vào 19:02 ngày 25/04/2006

Chử Toại Lương​

Chử Toại Lươngs,?(596-658)tự là Đăng Thiện, người Tiền Đường ( nay là Hàng Châu - Chiết Giang), được phong tới Hà Nam quận công thời Đường Thái Tông, người đời gọi là ?oChử Hà Nam?. Lịch sử ghi lại, ông văn sử đều giỏi, giỏi thư pháp. Đường Thái Tông từng nói: ?oSau khi Ngu Thế Nam chết, không ai cùng ta bàn luận Thư pháp.? Nguỵ Trưng liền tiến cử Chử Toại Lương, nói rằng: ?oToại Lương hạ bút có lực, thâm đắc thư thể của Vương Dật Thiếu.? Thời Thái Tông, ông nhậm chức Khởi Cư lang, Gián nghị Đại phu, làm quan đến chức Trung Thư Lệnh. Về sau, vì phản đối Đường Cao Tông lập Võ Tắc Thiên làm hoàng hậu mà bị biếm trích rồi chết. Thư pháp của ông học Âu Dương Tuân, lại học thêm Ngu Thế Nam, sau đắc được pháp của Vương Hi Chi, dung hội với Hán Lệ. Đặc điểm chính của chữ ông là: Chính thư đẹp đầy đủ, đẹp đẽ, tự thành nhất gia, Hành Thảo uyển chuyển nhiều vẻ, biến hoá đa đoan. Đương thời, người học theo lối chữ ông rất nhiều, sánh ngang với Âu và Ngu. Nhan Chân Khanh cũng chịu ảnh hưởng của ông. ?oĐường nhân Thư bình? khen ngợi Chử thư như sau: ?oTự lý kim sinh, hành gian ngọc nhuận, pháp tắc ôn nhã, mỹ lệ đa phương-?O?'"YOO-Z?润O.^T温>.OZ丽s-.? (Trong từng chữ như nảy ra vàng, giữa từng hàng dường sinh ra ngọc; Đủ phép tắc lại đầy đủ, thanh cao, vẻ rực rỡ càng muôn hình nhiều hướng.) Tới nay còn các bia khắc ?oĐồng Châu Tam tạng Thánh giáo tự bi - Oz?-o.T序'?, ?oY Khuyết Phật kham ký - S~.>>记?, ?oMạnh Pháp sư bi - Y.^'? ?..

Thánh giáo tự bi

Chử Toại Lương mô Lan Đình Tự
nguồn: www.thuhoavietnam.com
Được rosered sửa chữa / chuyển vào 00:22 ngày 25/04/2006

Nhan Chân Khanh
​

Tô Thức - 子O.端严S?O人^见?O.??, ?oLư Châu tập - 卢z>??, ?~Lâm Xuyên tập - 临川>??. Bút tích của ông còn lại rất nhiều, như: ?oNhan Cần Lễ bi - io记?, các mặc tích như: ?oTế điệt văn cảo - 祭"-?稿?, ?oLưu Trung sứ thiếp - ^~中使-?, ?oTự thư cáo thân thiếp - ?书'S身-? ?.

Thiên hạ đệ nhị Hành thư: Tế điệt văn cảo - cục bộ

Bùi tướng quân thi - cục bộ
nguồn: www.thuhoavietnam.com

Lý Ung​

Lý Ung Z,. (678 ?" 747), tự là Thái Hoà - 泰'O, người Giang Đô ?" Dương Châu, bị quyền tướng Lý Lâm Phủ khép tội mưu phản, giết chết năm 70 tuổi, sau được tặng ?oBắc Hải Thái thú?, người đời gọi là Lý Bắc Hải - ZO-海.
????
Ông học Thư pháp từ "Nhị Vương - OZO.O--.TOf复'?"-习O"S>?-" (Ung giỏi Thư pháp, nổi danh ở Hành Thảo. Mới đầu học theo phép tắc Hành thư của Hữu tướng quân (Vương Hi Chi), vừa đạt tới sự tinh tuý, vừa thoát khỏi lối mòn, bút lực có sự cách tân) Từ Nguỵ Tấn, bia khắc thường dùng chữ Khải, tới Lý Ung mới dùng chữ Hành khắc vào bia, người đời sau nhân đó mới có việc dùng Hành thư viết bia. Thư pháp Lý Ung giàu cá tính, thể chữ cao bên phải, thấp bên trái, bút lực mạnh mẽ, đem lại cảm giác hiểm hóc và hào sảng. Ông phải đối việc mô phỏng một cách dập khuôn, đề xướng việc cách tân. Ông từng nói: " Tự ngã giả dục tục, học ngã giả tử - 似^'?.欲-O学^'?.死." (giống ta tức là thô tục, học theo ta nghĩa là chết). "Diệp hữu đạo bi - 叶o?"''''''''', "Nhạc Lộc tự bi - 岳"寺'", "Vân Ma tướng quân bi - '麾??>'" đều là các tác phẩm tiêu biểu của ông. Tô Thức, Mễ Phất đời Tống tiếp thu được đặc điểm trong chữ ông, Triệu Mạnh Phủ đời Nguyên học được bút ý từ ông. Thư pháp Lý Ung có ảnh hưởng lớn đến hậu thế.
Lý Ung giỏi cả thơ văn, tinh thông Thư pháp, đặc biệt ở thể Hành và Khải. Đương thời, từ triều đình tới các tự viện đều mang vàng bạc đến nhờ ông viết bia, ông đã viết hàng trăm bức. Mặc dù nhận được nhiều tiền bạc thù lao, nhưng ông là người hào sảng, nghĩa khí, thường đem gia tư giúp đỡ kẻ bần hàn, trong nhà chẳng có tích luỹ gì.
??
Lý Ung khắc văn bia thường đề tên người khắc là Phục Linh Chi - 伏灵S, Hoàng Tiên Hạc - "T鹤 và Nguyên Tỉnh Kỷ - .fo己. Theo Dương Thận - 杨.Zđời Minh, trong "Đan Diên lục - 丹"..", đó là các tên khác của Lý Ung.

Vân Ma tướng quân bi - cục bộ
Được rosered sửa chữa / chuyển vào 16:09 ngày 26/04/2006

Hoài Tố​

Trải qua hơn 1200 năm, Hoài Tố và bức "Tự tự thiếp - ?T-" của ông luôn luôn được người yêu thích Thư pháp chữ Thảo bàn luận.
Hoài Tố - ??素(737 - ?), vốn họ Phạm - Of (có thuyết là họ Tiền - '), xuất gia từ năm lên 10, người Linh Lăng - Liễu Châu (nay là Linh Lăng - Hồ Nam). Lúc thiếu thời, mỗi lúc rảnh rỗi việc kinh kệ, ông lại luyện Thư pháp. Bên ngoài am của ông trồng một rừng chuối nên thường gọi là "Lục Thiên am - 绿天庵", khi đó, Hoài Tố không có tiền mua giấy mực, ông luyện chữ trên hàng vạn tàu lá chuối, có khi viết lên bàn thay giấy. Ông khổ luyện chữ tới mức nghiên, bàn .. đều thủng cả, bút hỏng vứt đi rất nhiều rồi cũng được chôn xuống thành "bút chủng - "?".
Hoài Tố tính tình hào phóng, chuyên luyện chữ Thảo, ít để tâm tới tu Thiền, ăn cả thịt, uống cả rượu, giao kết danh sĩ, thường trò chuyện với Lý Bạch - ZT, Nhan Chân Khanh - ooY卿 ... nên có tên là "Cuồng Thảo - -->十O章经.....
Nghiên cứu tác phẩm của Hoài Tố, ta thấy được các phong cách không giống nhau, có thể phân ra ba loại: Một là chưa thoát khỏi Thư phong của tiền nhân, như: Thánh mẫu thiếp, Thực ngư thiếp, Khổ duẩn thiếp, Tàng chân thiếp..., giữ được phép tắc đời Tấn. Hai là, thể hiện rõ phong cách riêng biệt như: Thanh tĩnh kinh, Tứ thập nhị chương kinh, Tự thúc thiếp (được coi là mẫu mực cho phong cách của Hoài Tố). Ba là, thể hiện phong cách hiền hoà bình đạm, như trong Tiểu Thảo Thiên tự văn, hoàn toàn khác hẳn phong cách phóng túng hào sảng, đó chính là chỗ khác người của Hoài Tố.

Tự tự thiếp
Được rosered sửa chữa / chuyển vào 16:04 ngày 26/04/2006
Được rosered sửa chữa / chuyển vào 16:08 ngày 26/04/2006

Tôn Quá Đình​

Tôn Quá Đình - T?庭 (? - ?) tự là Kiền Lễ - T"礼, người Ngô Quận (nay là Tô Châu - Giang Tô), làm quan tới chức Hữu vệ uý Tham quân, có thuyết cho rằng làm tới chức Phủ lục sự Tham quân. Ông giỏi Khải, Hành, Thảo, học theo Nhị Vương. "Thư phổ - 书谱" của ông không chỉ đơn thuần là một tác phẩm Thảo thư mà nó còn là một tác phẩm lý luận Thư pháp nổi tiếng đời Đường.

Thư phổ - cục bộ

Liễu Công Quyền​

Liễu Công Quyền - Y.f (778 -865) tự Thành Huyền - s,, người Hoa Nguyên - Kinh Triệu (nay là Diệu Huyện - Thiểm Tây). Thuở nhỏ ham học, tới 12 tuổi có thể làm được từ phú. Ông giỏi Thư pháp, được Đường Mục Tông Lý Hằng quý trọng, ban chiếu làm Hàn lâm viện thị độc Học sĩ. Thư pháp Liễu Công Quyền nổi tiếng nhất ở Khải Thư, sánh ngang với Nhan Chân Khanh, người đời gọi là Nhan Liễu. Ông vừa học hỏi bút pháp của Nguỵ, Tấn và chư gia sơ Đường, đồng thời tiếp thu ảnh hưởng của Nhan Chân Khanh, dung hợp sự tú lệ của Thư phong đời Tấn với sự hùng kiện của Nhan thể, sáng tạo ra trường phái riêng, đời sau gọi chung là :"Nhan cân Liễu cốt - o'" là các tác phẩm tiêu biểu cho phong cách của ông. Hành Thảo của Liễu Công Quyền còn "Phục thẩm - 伏审", "Thập lục nhật - 十.-", "Nhục hướng thiếp - 辱'-"....kế thừa phong cách họ Vương, kết thể nghiêm cẩn, tiêu sái, tự nhiên. Ngoài ra còn các mặc tích như: "Mông chiếu thiếp - 'T诏-", "Vương Hiến Chi tống lê thiếp bạt - Z<O<?梨-<".......

Huyền Bí tháp bi - cục bộ
Được rosered sửa chữa / chuyển vào 14:41 ngày 25/04/2006

Dương Ngưng Thức​

-人尽学.亭面O
欲换?骨-?'丹?,
谁Y>~杨Z子O
夹>" (Mưa đem thêm tuyết), giống như các thư cảo của Nhan Chân Khanh được dung hoà trong chữ của Dương Ngưng Thức.

Người Tống rất sùng chuộng Dương Ngưng Thức. Tô Đông Pha - "强??ZoO>S中O绝." (Chữ của Dương Thiếu sư, không chữ nào không tinh tế biến hoá, cùng với tranh của Ngô sinh (tức Ngô Đạo Tử) trở thành Lạc Trung nhị tuyệt" . Đến người hay phê phán như Mễ Phất - 米Scũng phải khen rằng: "Thiên chân tung dật - 天oY纵?" (Chất phác phiêu dật), "như hoành phong tà vũ - ,横Z-o>" (như gió quét mưa bay).... Ảnh hưởng của Dương Ngưng Thức không chỉ ở đời Tống mà cho đến 600 năm sau, vào đời Minh, Thư pháp gia hàng đầu là Đổng Kỳ Xương - '.~O cũng hết sức coi trọng chữ ông. Thư phong của Đổng Kỳ Xương thể hiện rất rõ ràngsự tiếp thu "Cửu hoa thiếp".
Tương truyền Dương Ngưng Thức không thích viết trục bồi, vì vậy còn lại tới nay chỉ có mấy trang mặc tích. "Tuyên Hoà Thư phổ - 宣'O书谱" và các sách cổ có nói việc Dương Ngưng Thức thích viết lên vách (đề bích - ~壁). Ông sống ở Lạc Dương mười mấy năm, đề vách tường hàng trăm tự viện. Trương Tề Hiền - 张齐贤trong "Lạc Dương phổ thân cựu văn ký - >~T.--记" viết : "Nhược nhập viện, kiến bích thượng quang khiết khả ái, tức kỳ cự cố thị, tự nhược phát cuồng, hành bút huy tửu, thả ngâm thả thư, bút dữ thần hội. Thư kỳ bích tận phương bãi, lược vô quyện ý chi sắc- <.TO见壁S.?洁可^O即.距顾?O似<'<,OO"O'O"Y"书O"Zzs?,书.壁尽-罢O.-?"<?." (Nếu có vào chùa, thấy bức vách trắng nhẵn đẹp đẽ, tức thì nhìn chăm chăm, dường như phát cuồng, múa bút vung rượu, vừa ngâm ngợi vừa viết chữ, bút và thần gặp nhau. Viết kín tường mới thôi, mặt chẳng có sắc mệt mỏi."

Cửu hoa thiếp