THƯ PHÁP VIỆT VÀ NHỮNG LÝ LUẬN CƠ BẢN.

THƯ PHÁP VIỆT VÀ NHỮNG LÝ LUẬN CƠ BẢN.

THƯ PHÁP VIỆT VÀ NHỮNG LÝ LUẬN CƠ BẢN.
Như chúng ta đã biết, người dân Việt với lòng tự hào và yêu mến những truyền thống văn hóa dân tộc rất cao. Qua hàng nghìn năm đô hộ giặc Tầu, và trăm năm đô hộ giặc Tây... như lời thống kê của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn nhưng vẫn giữ được bản sắc riêng của dân tộc Việt Nam cũng như sự cộng hưởng của các nền văn hóa khác thật dậm nét. Như những phong tục tập quán, và nếp sống của dân Việt... bị ảnh hưởng bởi nền văn hóa Trung Hoa qua quá trình 1000 năm thống trị. Cũng như kiến trúc nhà cửa cũng lai theo Tây phương không ít. Mặc dù thế dân tộc Việt Nam dù hòa nhập chứ không bao giờ hòa tan vào bất kỳ nền văn hóa nào. Chúng ta biết học hỏi cái hay của các nền văn hóa khác trở thành cái riêng và độc đáo của mình.

Điểm thay đổi đáng kể nhất có thể nhắc tới là hệ thống chữ Hán Nôm được thay bằng hệ thống chữ quốc ngữ sử dụng các ký tự Latinh do các linh mục người Pháp truyền bá. Với 24 chữ cái và các dấu sắc huyền hỏi ngã nặng, đơn giản và mang tính phổ thông rất nhiều so với hệ thống chữ Hán Nôm vốn khó học và chỉ có những giai cấp quan lại trí thức mới đọc và viết được. Nên ngày nay mấy ai đọc và viết được chữ Hán Nôm nữa.

Những ngừơi yêu văn yêu chữ, tôn thờ đạo nghĩa không để con chữ chỉ dừng lại ở chức năng duy trì và truyền bá thông tin...mà nâng nó lên một bậc giá trị tầm cỡ hơn trở thành một nghệ thuật sống động và mang tính chất tâm linh sâu sắc. Đó là nghệ thuât thư pháp. Nghệ thuật này được biết đến tại Việt Nam rõ nét nhất là hình ảnh những ông đồ già bên phố cùng những nét rồng bay uốn lượn.
Như nhà thơ Vũ Đình Liên đã viết:

Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu
Giấy đỏ buồn không thăm
Mực đọng trong nghiêng sầu...


Theo dòng phát triển, và biến cố lớn của đất nước, người dân phải lo cho và thích nghi cho một cuộc sống mới. Và cũng ít đi những người biết đọc và hiểu được chữ Hán Nôm huống chi là thưởng thức nghệ thuật thư pháp.



Năm nay hoa đào nở
Chẳng thấy ông đồ xưa
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ.

Một khỏang thời gian khá dài, người ta đã không còn thấy hình ảnh ông đồ già bên phố xuân như ngày nào nữa. Nhưng hôm nay, thế hệ con cháu rồng tiên không thể để mai một đi những truyền thống vốn cao đẹp đó. Nối bước theo nhà thơ Đông Hồ (được xem là ông tổ của nghành thư pháp Việt Nam) đã dùng cọ lông và mực Tầu đễ tạo nên linh hồn của những con chữ nhưng không phải chữ Hán hay Nôm mà là chữ quốc ngữ ngày nay. và được gọi là THƯ PHÁP VIỆT.

Vốn dựa trên những nguyên tắc của thư pháp Hán để áp dụng cho thư pháp Việt mặc dù hai cấu trúc chữ Hán và Việt này hòan tòan khác nhau cho nên việc áp dụng như vậy có vẽ khập khiễng. Những người chơi thư pháp Việt tới nay cũng chỉ viết theo cảm tính và tự phát. mỗi người tự tìm cho mình một đường lối thiếu bài bản và không thống nhất.

Qua bao nhiêu năm phát triển nền thư pháp Việt ngày nay đã bắt đầu nên hình nên vóc, vậy tại sao chúng ta không tự thống nhất và đưa ra những khái niêm và nguyên tắc riêng cho thư pháp Việt?

Địng nghĩa: Thư pháp Việt là một lọai hình nghệ thuật chữ viết, xử dụng các ký tự Latinh với phương tiện cọ lông và mực Tầu để thể hiện.

Được chia ra là hai lối viết chính: Lối trúc và lối Mai

LỐI TRÚC: là lối viết mạnh mẽ rắn chắc các nét được viết to, mang thần sắc vốn dĩ của thư pháp Hán nhưng cũng không kém phần mềm mại uyển chuyển.



LỐI MAI: các nét chữ được viết mảnh mai từng nét chữ mềm mại thích hợp với cấu trúc của các ký tự Latinh đa số là những nét cong uốn lượng chứ không góc cạnh như chữ Hán.



Có người sử dụng cả hai lối này vào trong một tác phẩm, Lối Trúc được dùng cho chữ đại tự và lối Mai được dùng cho câu văn viết kèm.




Mỗi thư pháp gia có mỗi phong cánh và nét chữ hòan tòan khác nhau, mỗi người một vẻ. Nhưng được chia vào các thể chính như sau:
Điền , Họa , Thủy , Mộc , Phong , Dị .

ĐIỀN THỂ: là lối viết chữ Việt được xắp sếp thành từng khối vuông hay tròn, được ưa chuộng và khắc trạm trên các bức phù điêu... thường dùng cho những câu đôi trong đền chùa...




HỌA THỂ: là một nghệ thuật viết chữ khéo léo có xắp sếp tinh tóan sao cho từng đường nét chữ phối hợp thành những hình dạng mang ý nghĩa nhất định.



THỦY THỂ: là lối viết chữ nhái theo lối viết chữ Hán, chữ viết không ngang hàng mà được viết dọc xuống như nứơc đổ.



MỘC THỂ: là lối viết mộc mạc giản dị ngay hàng thẳng lối dể đọc và dễ cảm nhận nhưng không kém phần bay ****. Lối này được nhiều người ưa thích và thể hiện.


PHONG THỂ: là lối chữ viết nhanh trôi chảy. Khi đặt bút xuống là như một cơn bão quét qua không phút ngập ngừng. Nét chữ tuôn ra theo cảm hứng và quán tính vì thế đôi khi nét chữ không hòan chỉnh và hơi khó đọc nhưng vẫn dễ đọc hơn Dị thể.





DỊ THỂ: là lối viết chữ cá tính ngọn bút xuất phát từ cảm hứng cao độ, đường nét không theo chuẩn mực mà phóng bút tự do. Nét chữ không rõ ràng mà chỉ mang dáng dấp chính của con chữ, người thưởng ngoạn đôi khi cũng phải đóan để hiểu được nội dung.




-Có Hai thể chữ cũng nên nói tới

THỂ LONG PHỤNG: là dạng chữ rong được viết bằng một bản gỗ nhỏ có răn cưa. Mỗi chữ được viết vẽ kèm theo những hình ảnh lạ mắt như rồng phụng hoặc các ông Phúc Lộc Thọ...



THỂ ÂM DƯƠNG: là dạng chữ ngược, nhìn vào trông như chũ Hán, muốn dọc thì phải quen lối viết và tưởng tượng ngựơc lại, hoặc nhìn ngược từ mặt sau tờ giấy không thì nhìn vào hình ảnh phản chiếu từ một tấm gương.








Kỹ thuật vân cọ cũng theo phong cách Hán như:
Ức (nhấn mạnh xuống), Đôn (dè dặt), Tỏa ( sổ hạ xuống), Trì ( viết nét chậm lại), Tốc (viết nhanh), Hòan ( thả lại, hồi đầu), Khẩn (vung bút đột ngột), Khinh ( nhẹ nhàng lã lướt bay bỗng), Trọng ( nhấn điểm xuyến).

Một nét cọ căng bản được chia là các bước sau



Khởi bút, Hành bút và Thu bút.

Thường thì phần giữa sẽ nhỏ hơn hai phần đầu. và một nét chữ đã viết thì không được đồ đi đồ lại....





Thư pháp Việt chia làm các đường nét chính sau
NÉT TRỤ: là nét kéo thẳng đầy mạnh mẽ.


NÉT TẤN: là nét kéo ngang cũng đầy uy lực.


NÉT PHÁC: gồm các nét phác ngang, dọc, xéo...Khi viết thì khởi bút , hành bút nhưng không có nét dừng bút mà được kéo đi luôn.


NÉT VÒNG: là những nét khởi đầu và được kéo lại thành vòng nét cuối hướng về nét khởi đầu.


NÉT MÓC: là những nét được khởi bút móc vòng xuống nhưng cuối nét không hướng về nét khởi, và khi thu bút không dừng lại mà kéo bút lên tạo ra một đường nhọn cuối nét.




NÉT KÉO: là những nét mỏng kéo dài theo hướng ngang , dọc hoặc vòng.




NÉT LƯỢN: là ngững nét vòng gọp lại theo đường gợn sóng.





NÉT XƯỚT: là những khỏang trống trong một nét chữ được tạo ra từ những sớ cọ. có hai lọai nét xướt: nét xướt ngọn và nét xướt bụng.



.Nét xướt ngọn được tạo ra khi kéo ngang bằng ngọn bút và ngọn cọ được tách ra rõ ràng tạo nên nét xướt cũng rõ nét.
.Nét xướt bụng khi nét kéo ngang bằng bụng của ngọn bút .

Khi thưởng lãm một tác phẩm trước khi xét về đường nét và nội dung thì điểm đặc biệt thu hút và có bắt mắt người xem hay không là ở phần trang trí và bố cục tác phẩm. Bố cục thư pháp Việt không trình bày từng chữ từ trên xuống và từng cột như thư pháp Hán, ngọai trừ viết theo dạng đối.
một tác phẩm viết tràn lan đại hải không ý tứ thì không được xem là một bố cục đẹp. Các chữ viết không được quá khít và cũng đừng quá thưa thớt lõng lẽo. nét này phải tương quan và bổ xung cho nét kia tránh trùng lập lên nhau gây khó đọc. Các chữ thường liên kết với nhau và tạo thành những khối có kết cấu.

Các dạng bố cục thường gặp như sau.


DẠNG THÁP: bố cục phần trên nhỏ và to ra phần chân nhu một ngon tháp tạo cảm giác bền vững.


DẠNG GIÁO: bố cục có dạng một mũi giáo, phần thân to và phần đầu và chân thì nhỏ.


DẠNG TRỤ: là viết theo lối thông thường các chữ cái đầu tiên xếp thành một hành thẳng


DẠNG CỤM: bố cục chia ra thành từng cụm từng khối nhỏ.


DẠNG ĐỐI: là dạng chữ viết từng chữ xếp thành một hàng thẳng xuống theo dạng liển đối tiếng Hán.



ẤN CHƯƠNG: gồm ba lọai Nhân chương , Yêu chương, và Danh chương.



NHÂN CHƯƠNG: được nằm ở vị trí trên cùng của tác phẩm. Thường đại diện cho tên của một hội nhóm mà tác giả tham gia hoặc những biểu trưng đặc biệt. công thêm điểm mốc thời gian của tác phẩm.

YÊU CHƯƠNG: được đóng vào giữa tác phẩm
DANH CHƯƠNG: Được đóng ở cuối tác phẩm ngay chữ ký của tác giả.

Tùy theo bố cục của tác phẩm mà ấn chương được đóng ở đâu cho hỡp lý nhất

CÁCH CẦM CỌ





Sao cho ngọn bút vuông góc với mặt phắng của giấy. Theo lối viết chữ Hán ngày xưa thì họ viết chữ từ bên phải sang trái cho nên họ không được chạm tay vào giấy nếu không những nét chử chưa khô sẽ bị lem khi tay quẹt vào. Nhưng chữ Việt thì không gặp vấn đề đó, cho nên cách cầm cọ thế nào chỉ thể hiên kiểu cách và công phu của người viết. Nhưng không bắt buộc phải nhấc tay hổng lên trên mặt giấy. có ba cách cầm cọ thường gặp:


ĐIỂM THỦ: người viết chống một ngón tay út chạm vào mặt giấy lấy điểm tựa.
TÌ THỦ: cạnh bàn tay tiếp xúc với mặt giấy như cách viết chữ bình thường
BỔNG THỦ: tay nhấc bổng lên theo lối thư pháp Hán.


Đây là những thống kê mạo muội căn bản ban đầu cho thư pháp Việt. mong các bạn cho ý kiến đóng góp thêm để bộ môn thư pháp Việt ngày càng hòan thiện và thống nhất.
Trân trọng

ĐĂNG HỌC


















Được danghoc sửa chữa / chuyển vào 09:15 ngày 17/10/2005

Tất cả các thông tin và hướng dẫn mà bác ĐH post lên đây quả thực lí thú và bổ ích.
Em không có kiến thức gì nhiều, chỉ là rất ham thích thư pháp chữ Việt, mong bác bớt chút thời gian tiếp tục chỉ giáo

em muốn hỏi là có ai biết chỗ học thư pháp TViệt ở HN ko ạ? Em muốn học thư pháp TV mà k o bít chõ mong các bác chỉ giáo cho em
À tiện đây em muốn hỏi luôn là nếu chữ TV mà xấu va ko biết vẽ thì có thể học được thư pháp TViệt tốt ko ạ(ý em là có thể viết chữ đẹp dựoc ko ý)
thanx các bác trước

Bạn mốn tìm hiểu về thư pháp Việt tại hà Nội thì bạn có thể đến Vô thường quán để mà tham khảo. cò việc viết chữ xấu hay đẹp hay có biết vẽ tranh ko thì hoàn toàn không ảnh hưởng đến kỹ năng viết thư pháp( đâu phải ai viết thư pháp đều biết vẽ). Vì khi bạn tập viết thư pháp bạn sẽ trở về lại thời kỳ như đang học lớp một nắn nót từng chữ cái với một phương tiện mới đó là cây bút lông ( để làm được điều này thì không phải đơn giản). đều có thể ảnh hưởng là khà năng mỹ cảm và tính kiên trì của bạn thôi, chúc bạn thành công

Tôi có một thắc mắc, làm ơn giải đáp giúp.
Nếu chữ la tinh như tiếng Việt cũng có thư pháp, thì có thể đem những quy tắc và lý luận này áp dụng cho những ngôn ngữ la tinh khác được không? Nếu được, thì cái gì làm nên đặc trưng của chữ A tiếng Việt viết theo kiểu thư pháp để so sánh với chữ A tiếng Pháp viết theo kiểu thư pháp? Nếu không được, thì tại sao không?
Mong các bạn hiểu biết sâu sắc hơn giải thích giùm. Xin cảm ơn.