Thua Tuong Ung Hau Pham Thu (Truyen tho*)

Ngay ở đầu quyển sách ??oỨng Hầu Phạm Thư???, có một bài viết của nhà văn VŨ HẠNH, một cây đại thụ trong làng văn Việt Nam, nói về nhân vật Phạm Thư.
HSN đã bỏ qua bài này không post.
LAMXT xin copy nguyên văn bài viết ấy, để bạn đọc tham khảo :
----------------------------------------------
PHẠM THƯ
QUA NGÒI BÚT HÀN SĨ NGUYÊN
-Bài của nhà văn VŨ HẠNH-
----------------------------------------------
Trong cổ sử Trung Quốc, Phạm Thư chưa hẳn đã là một con người hoàn thiện, cũng tích oán cưu hờn, cũng ơn đền oán trả, cũng phạm nhiều sai lầm trong cuộc sống riêng tư cá nhân, cũng như trong hoạt động chính trị của nước Tần, cũng lo toan cho địa vị cá nhân, cũng tham luyến quyền hành, cũng đe nẹt hàn sĩ. Những điều ấy được ghi chép tỏ tường trong Sử Ký Tư Mã Thiên, phần Liệt truyện, đoạn nói về các biện sĩ ??oPhạm Thư -Thái Trạch???.
Dẫn xuất từ nguồn tư liệu cổ ít ỏi ấy, nhà giáo kiêm nhà thơ Việt Nam Hàn Sĩ Nguyên qua tác phẩm ỨNG HẦU PHẠM THƯ, có thể nói đã viết lại, đã vẽ lại, đã hư cấu, hình thành nên một Phạm Thư mới, khiến cho một thừa tuớng Phạm Thư thời xa xưa, vốn còn xa lạ với công chúng, xuất hiện trước mắt chúng ta như một nhân vật phi thường.
Đó là một con người bình dị, có trí năng thông tuệ tuyệt vời, đã quán triệt được lẽ biện chứng trong cuộc sống của thời tao loạn, để mà hướng sự việc tiếp diễn theo mức tối ưu, đó cũng còn là một con người đạo đức vô song với niềm hiếu thảo,với nghĩa thủy chung, cư xử ân oán phân minh, nhân nghĩa vẹn toàn. Ở thời điểm tột đỉnh vinh quang, con người ấy vẫn không ham địa vị, không mê nữ sắc, không hề trở mặt quay lưng với người cùng khổ, với kẻ vô danh ngày xưa có ơn cứu mạng cho mình; để rồi đem tấm lòng biết ơn đáp đền trong muôn một, và cũng từ con người rất khốn khổ ấy mà Phạm Thư đã nghe ra, đã hiểu thấu tiếng nói của lương tri. Chu toàn đạo nghĩa, trọn vẹn ân tình, con người ấy còn biết tiến, biết thoái, quả là một sự kiện nhân sinh hiếm thấy xưa nay, đồng thời đó còn là mẫu mực của một đạo lý sống có thể truyền lưu cho đến muôn đời.
Phạm Thư là sản phẩm của một thời tao loạn, nhưng chính qua thời tao loạn ấy mà đức và tài của nhân vật này bộc lộ hết được tinh hoa. Có lẽ càng suy gẫm thêm, mỗi người trong chúng ta còn có thể tìm thấy được qua nhân vật này những điều kỳ thú cho một lẽ sống nhiệm mầu.
Đem những người xưa tiêu biểu ra viết thành thơ lục bát hơn ba ngàn câu, để mà hoằng dương đạo nghĩa, phổ biến nhân luân, HÀN SĨ NGUYÊN đã lặng lẽ làm một công việc ít thấy giữa thời buổi kinh tế thị trường đầy cảnh bon chen trục lợi, đầy những mưu toan thực dụng, đầy những tính toán đảo điên. Nhưng nét kỳ diệu của cuộc đời này vẫn tồn tại đó, qua tập truyện thơ Ứng Hầu Phạm Thư : Một vị thừa tướng từ thời cổ sử xa xôi mờ mịt của nước Trung Hoa giữa buổi loạn ly, đã trở lại như một con người hiện thực giữa cõi đời này .
Xin trân trọng giới thiệu với quý độc giả tập truyện thơ Ứng Hầu Phạm Thư, một sáng tác mà nhà giáo kiêm nhà thơ Việt Nam - ông HÀN SĨ NGUYÊN ??" đã đem những lời thơ hoa gấm dệt nên một áng diễn ca đầy ắp tình người.
Vũ Hạnh
(Nhà văn)
12/2000
==============
Copied by Hồng Thất Công .
H7C - LAMXT
-----------------------------------
Tuý hồ lô đỏ vui bằng hữu
Đả cẩu bổng xanh đả ác tà
Được HONG THAT CONG sửa chữa / chuyển vào 09:20 ngày 26/07/2002

Tai to vạ lớn sẵn chờ
Lá vàng trước gió đong đưa phương nào ?
Lục bình trôi dạt về đâu ?
Ai hay gió thảm mưa sầu chờ ai ?
--------------------------------------------
-4-
PHẠM THƯ LÂM NẠN
Mặt trời vừa xế non Đoài
Đại phu ra lệnh đưa ngài nhập cung
Đến ngay tướng phủ Nguỵ công (291)
Để cùng dự tiệc ăn mừng Đông du
Lòng ngay chẳng chút ưu tư
Phạm Thư vội vã đón đưa tận tình
Xe vừa vào đến trung dinh
Lệnh cho chờ đợi bên đình phía tây
Bá quan văn võ vui vầy
Thịt cao lấp núi, rượu đầy loang sông
Cười cười nói nói ung dung
Ca nhi múa hát, tơ đồng reo vui
Rượu say nghiêng ngả đất trời (301)
Bấy giờ mới liệu cuộc chơi khảo tù
Truyền cho bắt gã xa phu
Đưa vào chính điện công tư nghiêm hình
Phạm Thư chưa hiểu nội tình
Thoắt đà ngã gục tan tành thịt xương
Một là phản bội quân vương
Hai là cấu kết ngoại bang mưu đồ
Ba là tiết lộ quân cơ
Bốn là bôi bác nhuốc nhơ triều đình
Trăm ngàn con mắt thất kinh (311)
Chỉ e liên luỵ đến mình mà thôi
Hết cùm kẹp, lại đòn roi
Máu loang mặt đất chưa vơi nhục hình
Phạm Thư vía bạt hồn kinh
Nhất thời chỉ biết vật mình kêu than
Trời cao cách biệt nhân gian
Không bênh không vực để oan người hiền
Ngụy Tề càng đánh càng điên
Men say càng bốc, ghét ghen càng nồng :
-?oĐánh cho chết đứa cuồng ngông (321)
Đánh cho hết kẻ ám thông nước ngoài
Đánh cho tiệt nọc tay sai
Đánh cho trắng mắt những loài dèm pha?
Bá quan văn võ ngẩn ngơ
Hồn ai nấy giữ, cốt ngừa sát thân
Tu Cổ bạc ác bất nhân
Con ngươi trắng dã, lưỡi lằn đẩy đưa :
-?oOán thù chớ để dây dưa
Chẳng may cọp dữ Phạm Thư thoát nàn
Mưu thần chước quỷ đa đoan, (331)
Nhổ cỏ sạch rễ, vạn toàn về sau
Một đao giết nó cho mau
Dưỡng hổ di họa, ngày sau khó lòng !?
Ngụy Tề chẳng nghĩ sâu nông
Lệnh oMau đánh chết, quẳng trong nhà cầu
Từ quan cho chí lính hầu
Luân phiên tiểu tiện lên đầu tội nhân
Đáng đời mi, kẻ phản thần
Nêu gương cho lũ gian nhân soi vào?
Đầy sân vương vãi máu đào (341)
Xương tan thịt nát, cuộn vào chiếu thâm
Hồn trung phách dũng xa xăm
Lững lờ quanh quất, âm thầm phiêu du
Vật dơ nước uế tưới vô
Giật mình lai tỉnh, giả vờ còn mê
Nhục hình chịu đã ê chề
Người người trở lại rượu chè đàn ca
Quân canh còn chú lính già
Phạm Thư khẽ cựa, thiết tha khẩn cầu :
-?oNgụy Tề kết oán quá sâu, (351)
Một khi tan yến lẽ nào chịu dung
Bây giờ nhân lúc tiệc nồng
Giúp ta, ta sẽ dốc lòng đền ơn
Cứu người nghĩa trọng bằng non
Theo chi kẻ ác, tiếng hờn muôn thu
Dẫu xây chín dặm phù đồ
Không bằng làm phúc cứu cho một người
Vào thưa xác đã bốc mùi
Xin đem vứt bỏ ra nơi cánh đồng
Bấy giờ ta trốn mới xong (361)
Tử sinh hai ngả cậy trông nơi người?.
Lính già nhân hậu cả đời
Yêu người công chính, ghét loài vô lương
Oan mờ trời đất thì thương
Vâng theo kế ấy trọn đường thiện nhân
Ngụy Tề say đã bảy phần
Mải vui không nghĩ xa gần thực hư
-?oMau mau vứt xác Phạm Thư
Xương cho cầy cáo, thịt cho quạ diều
Làm gương răn lũ dân điêu (371)
Thử xem còn dám làm liều nữa không ??
Được lời như cởi tấc lòng
Đưa ngay bó chiếu ra đồng mà quăng
Lôi lôi kéo kéo lăng xăng
Tay năng hành thiện, lòng vâng ý trời
U minh thiên lý rạng ngời
Người hiền tất sẽ có người chở che
Lính già cuốn chiếu đem đi
Trời đêm hiu hắt, đường khuya miệt mài
Phạm Thư thoát được nạn tai (381)
Dập đầu bái tạ, ơn tày tái sinh :
-?oXin người cho biết tính danh
Ngày sau báo đáp ân tình hôm nay?
-?oSá gì việc cỏn con này
Mau đi cho chóng thoát tay Ngụy Tề
Kẻ kia vốn dĩ đa nghi
Thế nào cũng đuổi cũng truy đến cùng
Miễn là thoát được lao lung
Ngày sau hội ngộ tương phùng có phen
Gọi ta là ?oGã lính quèn? (391)
Là ?oNgười cuốn chiếu?, họ tên quên rồi !?
Chia tay lòng những bồi hồi
Miệng hùm hang sói, thương ôi nghĩa tình
Mới hay áo rách lòng lành
Thẹn thay những kẻ tham danh hại người
Lê thân một quãng đường dài
Máu ra lai láng, khắp người mỏi mê
Kêu to ba tiếng não nề
Phách rời thể xác, hồn lìa nhân gian.
​

Hàn Sĩ Nguyên
===================
Ngày tháng đong đưa đời gió bụi
Mặc ai xa mã chốn gian trần
Được HAN SI NGUYEN sửa chữa / chuyển vào 22:11 ngày 20/07/2002

GIẢN CHÚ đoạn 4
1-Lâm nạn : vương vòng hoạn nạn, vướng phải tai nạn, mắc nạn
2-Non Đoài : Ngọn núi phía Tây
3-Nhập cung : Vào cung
4-Tướng phủ : Dinh tướng quốc; nghĩa rộng là dinh của một vị tướng nào đó.
5-Ưu tư : Lo âu, nghĩ ngợi
6-Trung dinh : Dinh giữa, dinh chính, toà nhà chính trong dinh (nghĩa khác : doanh trại chính trong quân)
7-Chính điện : Căn phòng chính, nơi dùng để hội họp, hoặc tiếp đãi quan khách, hoặc thờ cúng
8-Công tư nghiêm hình : Dùng hình phạt nghiêm khắc trừng trị cả tội công lẫn tội tư
9-Nội tình : Những tình tiết bên trong, những điều bí ẩn đàng sau một sự kiện nào đó không được nói ra công khai.
10-Ám thông : Lén lút thông đồng, quan hệ với ai.
11-Con ngươi trắng dã : Do câu tục ngữ ??oMắt trắng, môi thâm??? chỉ những người gian giảo độc ác
12-Lưỡi lằn đẩy đưa : Do câu tục ngữ ??oMiệng lằn, lưỡi mối??? chỉ những kẻ miệng mồm nanh nọc, hay bày đặt chuyện để hại người.
13-Thoát nàn : thoát nạn
14-Nhổ cỏ sạch rễ : (Trảm thảo trừ căn) Nhổ cỏ mà không sạch rễ ắt là cỏ sẽ mọc lại, ý nói làm việc gì cũng phải dứt khoát, làm đến nơi đến chốn, không để phát sinh tai hoạ về sau.
15-Dưỡng hổ di hoạ : Nuôi cọp ắt là để lại tai hoạ về sau. Khi cọp lớn lên, hoặc khi lành vết thương, cọp sẽ vồ mình.
16-Lai tỉnh : tỉnh lại sau một cơn hôn mê.
17-Phù đồ : đường nổi, tức là cầu.
Ca dao có câu :
??oDù xây chín dặm phù đồ,
Không bằng làm phúc cứu cho một người???
Xây đền , dựng chùa, làm đường, bắc cầu ... đều là những việc công quả, làm phúc, giúp người, giúp đời. Nhưng không có việc phúc đức nào to lớn bằng việc ??ocứu người mắc nạn???.
18-Nhân hậu : đầy lòng nhân ái (yêu người).
19-Công chính : (công bình chính trực) người ngay thẳng, không thiên lệch.
20-Vô lương : (vô lương tâm) không có lòng tốt (Lương = tốt)
21-Thiện nhân : người ăn ở hiền lành, không gian dối độc ác.
22-Dân điêu : những kẻ điêu ngoa, ăn không nói có, ăn đứng dựng ngược, bịa chuyện nói càn nói bậy.
23-Năng hành thiện : Thường xuyên làm việc thiện
24-U minh thiên lý rạng ngời : Trong cõi u minh, ở chốn tối tăm cũng vẫn có lòng trời - Lẽ trời (??oỞ hiền gặp lành??? chẳng hạn) vẫn sáng ngời, rạng rỡ ở khắp mọi nơi, kể cả ở những nơi tối tăm đầy bất công áp bức.
25-Bái tạ : Vái lạy cám ơn
26-Ơn tày tái sinh : Công ơn này sánh bằng công sinh ra một lần nữa. Ví ngang với công cha mẹ sinh thành ra mình.
27-Lao lung : (Lao : nhà ngục ??" Lung : chiếc ***g) : Những chốn giam giữ, nơi cầm tù.
28-Hội ngộ tương phùng : gặp lại nhau
29-Miệng hùm hang sói, thương ôi nghĩa tình : Nghĩ mà thương cho người lính quèn có nghĩa có tình, sau khi làm phúc cứu người, không hiểu sẽ ra sao khi trở lại dinh Nguỵ Tề, là hang ổ của lũ hùm sói hung ác.
30-Phách rời thể xác hồn lìa nhân gian : Theo quan niệm xưa, trong mỗi người sống có tồn tại ??oba hồn bảy vía (phách)???, giúp cho có tri thức, biết hoạt động, không vô tri bất động như cỏ cây gỗ đá. Cả câu có nghĩa là ??ochết???, hoặc ít ra thì cũng là ??obất tỉnh, hôn mê???
NguPhu

Lời bàn đoạn 4
1-Người ngay mắc nạn
Ở đời, sẽ chỉ là một điều bình thường thôi nếu kẻ độc ác gian xảo mắc phải nạn tai, việc ấy hợp với logic nhân quả : gieo nhân nào được quả nấy, và ??okẻ ác lâm nạn??? thường cũng chỉ nhận được hai tiếng ??oĐáng đời???
Khốn thay, kẻ ác lại hiếm khi ... lâm nạn, trong tay một khi đã có dồi dào tiền bạc, thế lực, sức mạnh thì quả là cũng khó mà lâm nạn thật.
Ngược lại, kẻ thường xuyên vướng phải trắc trở, rủi ro, tai ương, hoạ kiếp lại chính là những người thân cô thế cô, thấp cổ bé miệng, nghèo khó yếu đuối, thế lực của họ chẳng khác nào thế lực của đứa trẻ lên ba : mỏng manh như bọt bèo, dễ vỡ như bong bóng. Tất cả những tai ương ấy được quy về cho vận số, cho thiên mệnh như một lời giải thích đơn giản, ngắn gọn, dễ hiểu để mà yên lòng ... chấp nhận !!!
Đến trường hợp của những người như Nhạc Phi đời Tống, đại tướng chỉ huy cả toàn quân, được nhân dân yêu mến, lòng trung chói lọi như vầng thái dương, dũng khí cao ngất tận trời xanh, tài cầm quân nghiêng sông lật núi ... vậy mà cuối cùng cũng lâm nạn, chịu chết ở Phong ba đình. Có phải là Nhạc Phi cô thân cô thế đâu, có phải là Nhạc Phi thấp cổ bé miệng đâu, sao cũng vương vào tai ương, hoạ kiếp ? Câu giải thích cũng lại được quy về cho ... thiên mệnh !!!
Người ngay lâm nạn thường được đại đa số quần chúng nhân dân tỏ ra đồng cảm. Xót xa cho họ mà cũng xót xa cho chính bản thân mình chăng ? Mơ ước ??othiên lý phục hồi, nhân quả báo ứng??? là mơ ước cho họ mà cũng là mơ ước cho bản thân mình vậy !
Phạm Thư, một người tài trí nhưng xuất thân hàn vi, vốn chỉ là một gã xa phu đánh xe cho chủ, giả như nếu cam chịu ??oGối rơm theo phận gối rơm, có đâu dưới đất lại chồm lên cao??? thì hẳn là đã không ... rách việc ! Tài hoa mà chi, sắc sảo mà chi, để cho chúng nhân ghét ghen, đố kỵ lắm vậy ! Lúc ở Tề, nếu Phạm Thư suy nghĩ theo kiểu Tu Cổ (thấy lợi là vồ ngay lấy), hoặc suy nghĩ theo kiểu Trịnh An Bình (thực tế hơn, ít lý tưởng hoá hơn) thì hẳn là cũng không mắc nạn. Tấm lòng hiếu thảo với mẹ cha, tấc dạ thuỷ chung với quê hương, ý chí chân thành trung quân báo quốc, dẫn tới một hành động TRỞ VỀ. Và vừa về là tức khắc mắc nạn.
Lướt qua những diễn biến ấy, người đọc không khỏi cảm thấy đôi chút chua xót, bùi ngùi vậy.
Hồng Thất Công
H7C - LAMXT
-----------------------------------
Tuý hồ lô đỏ vui bằng hữu
Đả cẩu bổng xanh đả ác tà

Lê thân một quãng đường dài
Máu ra lai láng, khắp người mỏi mê
Kêu to ba tiếng não nề
Phách rời thể xác, hồn lìa nhân gian.
------------------------------------------------
-5-
TIẾNG ĐÀN RỪNG MAI
Bấy giờ hồn phách chưa tan (401)
Phiêu du vất vưởng giữa ngàn ánh sao
Xót mình tuổi trẻ tài cao
Công danh như thể hoa dâu xuôi dòng
Ơn vua lộc chúa chẳng mong
Tình nhà nợ nước há không báo đền ?
Lại còn vương mối oan khiên
Làm sao mắt trả, răng đền mới ưng !
Hồn bay quanh quất nửa lừng
Nát thân bao quản, thẹn thùng nhơ danh
Giã từ nhân thế chẳng đành (411)
Thôi thì lối cũ quẩn quanh tìm về
Phiêu phiêu nửa tỉnh nửa mê
Tai nghe thánh thót tỉ tê tiếng đàn
Đó đây như khóc như than
Ru hồn lãng tử, xóa tan muộn phiền
Lâng lâng thân xác dịu êm
Chìm vào giấc ngủ, vơi niềm xót xa
Chập chờn, gió thoảng hương hoa
Tiêu thiều réo rắt, tiên nga giáng trần
Dịu dàng an ủi ân cần (421)
Cam lồ rửa sạch mọi phần thương đau
Nâng niu bát cháo hớp rau
Khéo tay chăm sóc, ngọt ngào thuốc thang
Hai tuần cửa mả mở toang
Tử thần lảng vảng, khó phương sinh tồn
Bấy giờ mất biến thành còn
Giã từ âm phủ, dương gian tái hồi
Mở to đôi mắt u hoài
Vẫn còn văng vẳng bên tai tiếng đàn
Sương mơ hư ảo chưa tan (431)
Khói trầm vương vất, mơn man phím ngà
Ngoài song dáng liễu thướt tha
Giật mình còn tưởng tiên nga hôm nào
Hoa đồng cỏ nội thanh tao
Quần bô áo vải má đào vẫn xinh
Rõ ràng ngọc khiết băng thanh
Môi hồng tươi thắm, long lanh mắt huyền
Bờ vai tóc xỏa duyên duyên
Vóc mai lả lướt, gót sen hững hờ
Hỏi rằng oTa tỉnh hay mơ (441)
Cớ sao trôi dạt cậy nhờ nơi đây ????
Nàng rằng oTrải đã bao ngày
Tưởng đâu không thoát khỏi tay tử thần
Xót người tứ cố vô thân
Anh tôi chẳng quản nhọc nhằn cưu mang
Đem về từ cánh đồng hoang
Một lòng chăm sóc, thuốc thang tận tình
Cứu người, công Trịnh An Bình
Nơi đây cách biệt kinh thành rất xa
Gian nhân khó nỗi dò la (451)
Yên lòng tịnh dưỡng ắt là khang ninh
Trước sau một chữ đệ huynh
Giúp nhau cho trọn ân tình mà thôi
Đâu cần cảm tạ đầu môi
Miễn là bằng hữu trọn đời thuỷ chung
Đạo trời bĩ thái, cùng thông
Bây giờ trước hãy an lòng nghỉ ngơi???
Dứt lời dâng thuốc tận nơi
Phạm Thư uống cạn, ngậm ngùi lòng đau
-??oAn Bình trí rộng tài cao (461)
Việc xưa đã tỏ, việc sau cũng tường
Bởi ta khinh xuất xem thường
Mới lâm hoạ hoạn đau thương chuyến này
Bỏ Tề về Nguỵ thảm thay
Hết còn khoe giỏi khoe hay dối đời
Làm ơn gọi Trịnh giùm tôi???
Thưa rằng oDạ sắt chơi vơi nỗi sầu
Nhọc nhằn rừng thẳm khe sâu
Dốc lòng tìm kiếm bới đào nhân sâm
Bôn ba hổ huyệt long đầm (471)
Kể chi khổ trí lao tâm tháng ngày
Buồn vui sướng khổ chia hai
Non cao lầm lũi, miệt mài đường xa
Ở đây còn có cha già
Cần gì cứ gọi Quỳnh Hoa chớ phiền
Bây giờ hãy nghỉ cho yên???
Lời còn thánh thót, gót tiên khuất rồi
Phạm Thư xao xuyến bồi hồi
Bước vào cửa mả, gặp người ôn nhu
Tây hiên lại vẳng tiếng tơ (481)
Khi cao khi thấp, hững hờ nhặt khoan
Khuyên ai chớ quá tủi hờn
Đừng lo, đừng nghĩ, bớt thương, bớt sầu
Những người trung nghĩa dãi dầu
Trải bao cực khổ gian lao sá gì
Nhớ chăng gương Bá Lý Hề
Bảy mươi chăn ngựa nuôi dê xứ người
Nhớ chăng Câu Tiễn nằm gai
Phơi sương nếm mật, có ngày nên công
Tấn Văn mười bảy năm ròng (491)
Nắm cơm chẳng có, lưu vong bơ thờ
Ngũ Viên khi mới sang Ngô
Làm người quân tử thập thò bụi lau
Lòng trời nhìn lại cũng mau
Nên vương nên tướng, công hầu kém ai
Đàn ru réo rắt bên tai
Dạt dào quân tử ngủ say bao giờ
Kỳ hương, dị thảo, bách hoa,
Chiêm bao duy chỉ mộng mơ hoa Quỳnh
....... SEE YOU SOON .......​

Hàn Sĩ Nguyên
===================
Ngày tháng đong đưa đời gió bụi
Mặc ai xa mã chốn gian trần

GIẢN CHÚ đoạn 5
1-Phiêu du : Nhẹ bồng bềnh dạo chơi đây đó. Bay là đà nơi này nơi khác.
2-Hoa dâu : Bèo hoa dâu, một loại bèo nhỏ xíu, khác với lục bình là một loại bèo lớn.
3-Mắt trả, răng đền : Do câu tục ngữ ??oMắt trả mắt, răng đền răng???, ý nói trả thù rửa hận tương xứng với những gì kẻ thù đã gây ra cho mình.
4-Phiêu phiêu : nhe tênh, bay lơ lửng, nổi bồng bềnh.
5-Lãng tử : Người lãng mạn, thích ngao du đây đó.
6-Tiêu thiều : Tiếng tiêu và tiếng nhạc.
7-Cam lồ : (tức ??oCam lộ??? = giọt sương ngọt) Một loại nước phép của Phật bà Quan Thế Âm Bồ tát, hình thành từ những giọt sương ngọt ngào lúc ban mai được hứng lấy và tích chứa trong ??oTịnh bình??? (bầu nước tinh khiết), có tác dụng cứu khổ cứu nạn, giải tai giải ách, chữa lành mọi vết thương, lại có thể cải tử hồi sinh (cứu sống được cả người đã chết)
8-Cửa mả mở toang : (sẵn sàng chờ người ta bước vào) ý nói mong manh giữa cái sống và cái chết, suýt chết.
9-Ngoài song dáng liễu thướt tha : (Song = cửa sổ - Dáng liễu : dáng người con gái gầy gầy, mảnh mai như cây liễu) : Có một người con gái dáng mảnh mai thướt tha lướt qua ngoài cửa sổ.
10-Hoa đồng cỏ nội : Người thiếu nữ đẹp ở nơi thôn dã, chốn ruộng đồng.
11-Quần bô áo vải : Người mặc áo may từ vải bông, quần dệt từ đay gai = Người mặc những quần áo tầm thường, không sang trọng = Người nghèo
12-Ngọc khiết băng thanh : Viên ngọc thuần khiết (không một vết trầy sước), tảng băng trong vắt (không lẫn tạp chất).
13-Xoả : Rủ xuống, lả xuống ??" Xoã : tung ra, xoè ra.
14-Vóc mai : Thân hình gầy như cây mai
16-Gót sen : Gót chân đỏ hồng của người thiếu nữ xinh đẹp, không phải lao động cực nhọc.
17-Tứ cố vô thân : Đơn độc, trơ trọi một mình, không có ai là người thân cả.
18-Cưu mang : Gánh đỡ, bảo bọc, nâng đỡ cho ai đó qua khỏi lúc khó khăn, hoạn nạn
19-Thuốc thang : cũng như ??othuốc men???
-Thuốc : chất trị bệnh
-Thang : chất dẫn thuốc, làm men xúc tác cho thuốc đạt hiệu quả nhanh hơn, cao hơn
20-Tịnh dưỡng : Nghỉ ngơi yên tĩnh
21-Khang ninh : Mạnh khoẻ, an toàn
22-Đệ huynh : cũng như ??ohuynh đệ??? nghĩa là anh em.
Các tục ngữ thành ngữ liên quan :
-Tứ hải giai huynh đệ : [Người khắp] bốn biển đều là anh em
-Huynh đệ như thủ túc / Phu thê như y phục : Anh em như tay chân trong cùng một cơ thể (không thể chia lìa) / Vợ chồng như áo quần (có thể bỏ đi, thay bộ khác được). Ý vế sau của câu này chỉ muốn nói ??ovợ chồng ăn ở với nhau không phải đạo??? có thể bỏ nhau tỷ như thay bộ quần áo khác, chứ không có ý nói chung tất cả các cặp ??ovợ chồng???.
23-Bằng hữu : Bạn bè thân thuộc
24-Thuỷ chung : Trước sau như một, không thay lòng đổi dạ
25-Bĩ thái : Từ câu ??oBĩ cực thái lai??? nghĩa là khổ hết mức, khổ đến cùng cực rồi thì cái ung dung, thư thái, nhẹ nhàng lại đến.
NguPhu

GIẢN CHÚ đoạn 5 (tt)

26-Cùng thông : Từ câu ??oCùng tắc bĩ, bĩ tắc biến, biến tắc thông??? nghĩa là ??oKhổ ắt là sẽ khổ thêm đến cùng cực, Khổ đến cùng cực rồi thì sẽ có thay đổi, Thay đổi ắt là sẽ thông, sẽ hết bế tắc???.
Ý cả 2 cụm từ ??oBĩ thái???, ??oCùng thông??? cũng giống hệt như câu ??oKhổ tận cam lai??? (Đắng đã hết mức đắng rồi thì cái ngọt sẽ đến).
27-Khinh xuất : Sơ xuất (sơ ý) xem thường (coi nhẹ, đánh giá thấp) một điều gì đó hoặc một người nào đó.
28-Lâm hoạ hoạn : Vướng vào tai nạn, mắc nạn.
29-Nhân sâm : Một loại cây mọc ở xứ lạnh giá, nơi băng tuyết, củ của nó có hình dạng giống như người, được Đông y xem như một vị thuốc quý có giá trị cải tử hoàn sinh.
30-Bôn ba : Rày đây mai đó, long đong trôi nổi khắp chốn.
31-Hổ huyệt long đầm : Hang cọp, đầm rồng , ý nói những nơi nguy hiểm, dễ mất mạng.
32-Khổ trí lao tâm : cả tim lẫn óc đều cực nhọc vất vả vì lo nghĩ, tính toán, sắp đặt công việc
33-Lầm lũi : cắm cúi đi, chăm chú làm một việc nào đó, không chú ý gì đến chung quanh.
34-Miệt mài : mê mải, mải miết, cố làm cho xong.
35-Gót tiên : gót nàng tiên, gót chân người đẹp
36-Bước vào cửa mả : Sắp chết, lúc gần chết
37-Ôn nhu : Hiền hoà, dịu dàng
38-Tây hiên : nhà phía tây, căn phòng phía tây, chái nhà phía tây, mái hiên của căn nhà bên tay trái ngôi nhà chính
39-Tiếng tơ : tiếng đàn (dây đàn làm bằng tơ)
40-Nhặt khoan : lúc thì gấp rút dồn dập (nhặt) ; lúc thì thong thả chậm rãi (khoan).
41-Bá Lý Hề : Nhân tài kiệt xuất thời Xuân thu. Xuất thân cực kỳ nghèo khổ. Bôn ba qua nhiều nước Ngu, Tấn, Sở nhưng ở đâu cũng ba chìm bảy nổi, thậm chí còn nhiều lần bị tù tội, giam cầm, đày ải. Đến năm 70 tuổi vẫn còn phải chăn dê chăn ngựa ở Sở. Vua Tần là Tần Mục Công (Nhâm Hiếu) biết là người hiền, sai người đem 5 cỗ da dê sang Sở xin chuộc Bá Lý Hề về để vua Tần ... trị tội. Sở vương không biết mưu ấy, cho Bá Lý Hề về Tần. Vua Tần lập tức phong Bá Lý Hề làm thừa tướng, người đời sau nhân sự tích ấy gọi Bá Lý Hề là ??oNgũ Cổ đại phu??? (vị quan 5 cỗ da dê). Ông có công khuếch trương nước Tần từ vị trí là một nước nhỏ yếu trở thành một chư hầu hùng mạnh, giúp Tần Mục công trở thành vị bá chủ thứ ba trong Ngũ bá sau Tề Hoàn công và Tấn Văn công.
42-Câu Tiễn : vua nước Việt (nước Việt này là nước Việt cổ, ở tại lưu vực sông Dương Tử, phía nam nước Ngô). Câu Tiễn thua trận bị vua Ngô Phù Sai bắt cầm tù nhiều năm. Câu Tiễn phải nén lòng chịu nhục, bề ngoài tỏ ý khuất phục đầu hàng Phù Sai, bề trong âm thầm tính kế phục quốc. Những năm tháng bị giam giữ ở Cô Tô thành (kinh đô nước Ngô), Câu Tiễn phải trải qua vô vàn cực nhục : phơi sương (ngủ ngoài trời), nằm gai (nằm trên đống gai nhọn để nhắc nhở mình không được quên nỗi nhục mất nước), nếm mật (nếm phân vua Ngô). Phù Sai thấy thế khinh thường, cho rằng Câu Tiễn là kẻ hèn kém, không có gì đáng quan ngại, bèn cho phép trở về nước Việt. Sau Câu Tiễn theo kế sách của đại phu Văn Chủng, đem Tây Thi hiến dâng Phù Sai, khiến cho vua này mê đắm nữ sắc, lơ là việc quân, việc nước. Cuối cùng, Câu Tiễn bất ngờ hạ thành Cô Tô, giết chết Phù Sai, diệt được nước Ngô.
43-Nếm mật : Nếm chất đắng = nếm phân vua Ngô, để bày tỏ lòng trung thành với Phù Sai, lừa cho vua Ngô khinh thường.
44-Tấn Văn : Công tử Trùng Nhĩ nước Tấn. Khi Tấn có loạn, Trùng Nhĩ phải lưu vong qua nhiều nước suốt 17 năm trường, cực khổ gian lao đủ kiểu đủ cách, có lúc đến một nắm cơm ăn cũng không có. Bề tôi trung là Giới Tử Thôi phải cắt bắp chân mình lấy thịt cho vua ăn. Sau về nước cải cách nhiều việc, dùng Khước Khuyết, Tiên Trẩn làm tướng, lần lượt đánh bại đại quân Sở và Tần, trở thành bá chủ chư hầu. Đó là Tấn Văn công, vị bá chủ thứ nhì sau Tề Hoàn công.
45-Lưu vong : chạy sang nước khác lánh nạn, sau khi mất nước.
46-Ngũ Viên : tức Ngũ Tử Tư người nước Sở. Cha và anh của Ngũ Viên bị vua Sở Bình vương nghi kỵ, vô cớ giết chết. Ngũ Viên đau lòng quá chỉ trong một đêm mà đầu tóc đều bạc trắng, ôm mối căm hờn chạy trốn sang nước Ngô. Quân Sở truy đuổi đến bờ sông, Ngũ Viên phải ẩn mình trong khóm lau ven sông, may nhờ một lão thuyền chài cứu giúp đưa sang sông mới thoát nạn. Ngũ Viên được gọi là ??ongười quân tử trong bụi lau??? là vì tích ấy. Sau Ngũ Viên làm quan tướng quốc nước Ngô, cùng với Tôn Vũ diệt được nước Sở. Ngũ Viên sai đào mồ Sở Bình vương lên, lấy roi đánh vào xác vua Sở để trả thù cho cha và anh.
Lúc cuối đời, vua Ngô Phù Sai không tin dùng nữa, Ngũ Tử Tư ôm hận mà chết.
47-Kỳ hương : những mùi hương thơm kỳ lạ
48-Dị thảo : Cỏ lạ
49-Bách hoa : Trăm hoa
50-Ý 2 câu cuối : Giữa tất cả những mùi hương thơm, những loài cỏ lạ, những giống hoa quý trên khắp thế gian này, Phạm Thư trong giấc mơ chỉ duy nhất mơ thấy hoa ... Quỳnh mà thôi ! Ý ngầm là chỉ yêu mến có một mình Trương Quỳnh Hoa mà thôi !

NguPhu

LỜI BÀN đoạn 5


H7C - LAMXT
-----------------------------------
Tuý hồ lô đỏ vui bằng hữu
Đả cẩu bổng xanh đả ác tà

Đàn ru réo rắt bên tai
Dạt dào quân tử ngủ say bao giờ
Kỳ hương, dị thảo, bách hoa,
Chiêm bao duy chỉ mộng mơ hoa Quỳnh
-------------------------------------------------------
-6-
ÂN TÌNH RỪNG MAI
Râm ran gà gáy bình minh (501)
Oang oang có tiếng An Bình ngoài sân :
-??oNhân sâm kiếm được vài cân
Bấy nhiêu cũng đủ dăm tuần phục đan
Trời xanh thương kẻ ức oan
Khiến cho cây cỏ những toan tìm người???
Quỳnh Hoa kể vội mấy lời
Người trong nhổm dậy, kẻ ngoài mừng rơn
Nắm tay thuật rõ nguồn cơn
Những ngày ngậm tủi nuốt hờn đã qua
Tránh xa nanh vuốt ác tà (511)
Trở về đất tổ quê cha nương nhờ
Trương lão vốn bậc y sư
Giàu lòng nhân đức, ẩn cư núi này
Quỳnh Hoa em gái mát tay
Khiến nên tráng sĩ có ngày tái sinh
Thư rằng oTình đã trọn tình
Nghĩa đà vẹn nghĩa, tử sinh ghi lòng
Vụng suy, suýt nữa thân vong
Một thân cái thế mắc vòng đào sanh
Trăm khôn một dại đã đành (521)
Biết vầy ở lại đáp tình Tề vương???
Bình rằngoChớ vội lo lường
Bây giờ trước phải tìm phương phục hồi
Mai này khoẻ mạnh lại rồi
Bấy giờ ta sẽ liệu bài sang Đông
Tề vương nghĩa khí, uy hùng
Vua tôi nước ấy thực lòng mến ta
Rồng mây cá nước duyên ưa
Gặp thời khanh tướng, phải cơ vương hầu
Lẽ đời hung trước cát sau (531)
Kinh luân đầy bụng, âu sầu mà chi???
Thư rằng oÁm muội bất vi,
Kẻ kia buộc tội thông Tề nội gian
Bây giờ sang đó tiến thân
Mười phần xác nhận gian nhân đủ mười
Tiểu nhân đắc chí cả cười
Tự hào sáng suốt vạch vòi mưu ta
Đau đòn rồi lại thấp cơ
Truyền lưu hậu thế tiếng nhơ muôn đời
Ngày nay cơ sự đã rồi (541)
Xét trong năm nước ai người dung ta ?
Triệu, Hàn, Yên, Sở quá xa
Ngẫm đi nghĩ lại phải qua Tây Tần
Dễ dàng khởi nghiệp, tiến thân
Thuận thiên đắc địa, quốc quân oai hùng
Sang Tề, ở Ngụy không xong
Lẽ nào bó gối đợi trông Tử thần
Có thân phải sớm liệu thân
Một lần vụng tính, muôn phần đắng cay
Đổi tên Trương Lộc từ nay (551)
Phạm Thư đã chết dưới tay Ngụy Tề
Kể như dụng tốt, thí xe
Ẩn thân xó núi, đợi khi sang Tần???
An Bình vâng dạ dời chân
Trong lòng cảm phục trí nhân hơn người
Vó câu song cửa thoảng trôi
Thẹn thùa hoa trổ, bồi hồi mộng ươm
Lửa nồng tất phải bén rơm
Gạo ninh thuỷ hỏa thành cơm lẽ thường
Y sư Trương lão mến thương (561)
Gả cho con gái, vẹn đường thất gia
Quỳnh Hoa e ấp chúc hoa
Tàng long Trương Lộc thoắt đà thừa long
Nửa năm tình mặn nghĩa nồng
Tài cao chí lớn vẫn mong vẫy vùng
Vai kề má tựa ung dung
Bề ngoài nhàn nhã, bề trong não nề.
​

Hàn Sĩ Nguyên
===================
Ngày tháng đong đưa đời gió bụi
Mặc ai xa mã chốn gian trần

Nửa năm tình mặn nghĩa nồng
Tài cao chí lớn vẫn mong vẫy vùng
Vai kề má tựa ung dung
Bề ngoài nhàn nhã, bề trong não nề.
-----------------------------------------------
-7-
VƯƠNG KÊ CẦU HIỀN
Nói về yết giả Vương Kê
Cầm đầu sứ bộ tiến về Ngụy đô
Tần vương sớm đã mưu mô (571)
Giả vờ đòi đất, thăm dò phân minh
Quân cơ, chính sự, giáp binh
Thử xem chuẩn bị chiến tranh thế nào
May ra gặp kẻ tài cao
Mau mau tiến dẫn về đầu Tần vương
Ngụy mà khinh xuất xem thường
Thừa cơ mở rộng biên cương nước Tần
Vương Kê ở lại vài tuần
Trắng đen, trong đục, hai năm rõ mười
Bao nhiêu đường sá sông ngòi (581)
Kho tàng doanh trại gộp nơi dư đồ
Lắng nghe nghịch đảng mưu mô
Cười thầm nước Ngụy cơ đồ tất vong
Bấy giờ mọi việc đã xong
Sứ đoàn Tần quốc ung dung ra về
Vượt qua muôn dặm sơn khê
Bỗng dưng thấy giữa đường đi có người
Nón mê, hài cỏ, áo tơi
Chắn ngang chính lộ, ngả người thong dong
Quan quân quát tháo mặc lòng (591)
Giả vờ mê ngủ, tịnh không ngó ngàng
Tam Đình cương, tiếng ngáy vang
Vương Kê thấy lạ vội vàng xuống xe
Chắc là kẻ sĩ dị kỳ
Khoanh tay lễ độ, trọn bề khiêm cung
Chốn này phục hổ tàng long
Cao nhân ẩn sĩ thử lòng khách du ?
Ba lần hỏi, giả làm ngơ
Trước sau vờ vĩnh pho pho ngáy đều
Gió đưa râu bạc phiêu phiêu (601)
Phơ phơ tóc trắng, ra chiều tiên nhân
Bất ngờ sải cánh duỗi chân
Than rằng oMột lũ quân thần không ngươi,
Để cho lá mục chôn vùi
Hiền tài mai một, đất trời ủ ê
Khắp trong hai cõi Ngụy, Tề
Chẳng ai đáng mặt một vì minh quân !???
Vương Kê xao xuyến phân vân
Chắp tay ra mắt cao nhân, ngỏ lời :
-??oThành tâm cung kính rước mời (611)
Sang Tần trị quốc, cứu đời, an dân???
Người cười oKhéo nói dần lân
Lão đây nào phải hiền thần mà mong
Mai Lâm, thuỷ tận sơn cùng,
Nếu quan biệt giá sẵn lòng đến chơi
Cũng xin ra sức với người
Dẫn đi cho gặp nhân tài họ Trương
Dễ dàng tranh bá đồ vương
Tận trung báo quốc, danh dương muôn đời
Cầm bằng chẳng muốn thì thôi !??? (621)
Nói xong quay gót, nhất thời toan đi
Vương Kê vội vã nằn nì
Lệnh cho quân sĩ dừng xe bên đàng
Xá nhân vội vã gióng hàng
Lòng thành lễ trọng bái trang hiền tài
Băng rừng, vượt suối, qua đồi
Thoắt đà đến trước rừng mai bạt ngàn
Suối khe róc rách miên man
Đó đây vang vọng tiếng đàn chơi vơi
Rừng hoa thoảng tiếng ai cười (631)
Lão nhân dừng bước trước đài liên hoa :
-??oHiền thần vốn thực rể ta,
Họ Trương tên Lộc, ấy là kỳ nhân
Xin quan biệt giá dừng chân
Rượu quê thiết đãi ân cần chỉnh chu
Cơm xong rồi sẽ chuyện trò???
Dứt lời Trương lão mời vô thạch bàn
Quỳnh Hoa lo liệu cỗ bàn
An Bình tiếp xá, rượu tràn Tây hiên
Vương Kê thực dạ cầu hiền (641)
Ngồi cùng Trương Lộc huyên thiên chuyện trò
Mấy lời vàng đá phân phô
Trí mưu xuất chúng, tâm cơ hơn người
Ba tuần rượu ngọt nếm môi
Mới quen, sao thấy như người cựu giao
Pháp binh quỉ khấp thần sầu
Kinh bang, chính trị, ngoại giao gồm tài
Tây Tần dễ có mấy ai
Khắp trong thiên hạ bao người dám so
Kém gì Ngũ cổ đại phu (651)
Hàm Dương chung đỉnh chẳng lo thiếu phần
Trương rằng oCũng muốn sang Tần
Đem tài ra giúp thánh quân phen này
Chỉ e cô nhạn lẻ bầy
Một thân đơn độc, trói tay trăm chiều
Vua Tần nếu thực mến yêu
Xin cho họ Trịnh cùng theo về Tần
Người này sức địch vạn quân
Lại thêm mưu lược, trí nhân hơn đời???
Vương rằngoCầu một được hai, (661)
Lẽ nào còn dám vật nài kêu ca
Phu nhân cùng với lão gia
Ta đi một thể, cả nhà thêm vui???
Trương lão cất tiếng cả cười :
-??oCó đâu gần đất xa trời tội vương,
Lẽ nào rời bỏ quê hương ?
Thân tàn chẳng muốn vùi xương xứ người !
Mai Lâm vinh nhục cả đời
Một mai nhắm mắt rừng mai là mồ
Tiền đồ con hãy gắng lo (671)
Cố hương mỏi mắt đợi chờ vinh quy
Bao năm theo nghiệp lương y
Chắt chiu công đức ngại gì ngày sau
Hương lân sớm tối có nhau
Chẳng lo đói rét, chẳng sầu đơn côi???
Quỳnh Hoa nước mắt tuôn rơi
Lấy chồng tất phải trọn đời tòng phu
Quản chi cơ cực đói no
Chỉ thương thân phụ bơ vơ dãi dầu
Cha con nương tựa bấy lâu (681)
Nỡ nào ngoảnh mặt quay đầu mà đi ?
Trương Lộc lặng lẽ tính suy :
-??oNgày nay hiếu nghĩa khó bề vẹn hai
Thôi nàng ở lại rừng mai
Còn ta rong ruổi đường dài xa quê
Nhớ nhau trông ánh trăng thề
Người đi vạn dặm vẫn kề đầu song
Bao giờ đại sự thành công
Bấy giờ võng tía kiệu hồng đón đưa
Viễn quy thỏa nỗi mong chờ??? (691)
Quỳnh Hoa cảm tạ, gấp lo đăng trình
Đêm tàn, dưới mái nhà tranh
Vợ chồng thủ thỉ ân tình keo sơn :
-??oCòn trời còn nước còn non
Trước sau suối lại về nguồn mà thôi
Đừng buồn bã nữa em ơi
Chẳng bao lâu sẽ nối lời ái ân !???
Chia ly phút đã tới gần
Luyến lưu ruột xót, tần ngần lòng đau
Thiên cơ huyền bí nhiệm mầu (701)
Sinh ly tử biệt biết đâu ý trời ?
Giọt sầu tầm tã tuôn rơi
Yêu thương nói chẳng cạn lời yêu thương !
Trời vừa rạng sáng tinh sương
Quỳnh Hoa khép nép ven đường tiễn đưa
Nói bao nhiêu cũng chưa vừa
Bao nhiêu nước mắt cũng chưa thỏa lòng
Một ngày nên nghĩa vợ chồng
Ngàn thu ghi tạc thuỷ chung xứ này
Tạ ơn cha đã an bài (711)
Tạ ơn nương tử những ngày bên nhau
Mai sau đoạt ấn vương hầu
Quyết không nỡ để ngậm sầu riêng ai
Người đi, người đã đi rồi
Sao còn đứng đó ngậm ngùi mà chi ?
-8-
PHẠM THƯ SANG TẦN
Băng ngàn vượt suối mải mê
Thoắt đà trông thấy ngựa xe chực chờ
Gióng cương trực chỉ Tây Hà
Tần kề một bước, Ngụy xa ngàn trùng
Rừng mai khuất đám bụi hồng (721)
Lửa hương se thắt chạnh lòng mà đau
Băng băng xe lướt ngàn dâu
Ngàn dâu xanh ngắt khơi sầu chinh nhân
​

Hàn Sĩ Nguyên
===================
Ngày tháng đong đưa đời gió bụi
Mặc ai xa mã chốn gian trần