Tìm hiểu các cấu kết kiến trúc của thành nội Huế

Tìm hiểu các cấu kết kiến trúc của thành nội Huế



Thưa các bạn, nếu tôi muốn tìm hiểu các cấu kết kiến trúc của thành nội Huế thì xin hỏi nên tìm các tài liệu nầy ở đâu? Tôi có mua rất nhiều sách tham khảo ở các tiệm sách tại SG, nhưng hầu hết đều nói chung chung ... Trong khi tôi muốn tìm hiểu more into details về framing & foundation của các công trình nầy ... Thanks 4 your help!

Đến hôm nay là đúng 1 tháng kễ từ ngày tôi vào đây đặc câu hỏi trên với ước mong sẽ có người chỉ bảo thêm về việc tìm hiểu các kết cấu kiến trúc của Thành nội Huế hoặc các lăng tẩm khác. Nhưng hôm nay thì tôi bắt đầu cảm thấy có chút gì đó thất vọng! ? Chẳng lẻ phải chờ đến các chuyên gia Nhật Bản hay Pháp, Úc ?otham gia? thì người mình mới hiểu biết được văn hóa (kiến trúc) cổ của chính mình hay sao?

làm gì mà bực bôithế ////ko ai trả lời chứng tỏ ko ai biết ....ko phải tự nhiên post lên 1 bài và có ngay 1 câu trả lời ngon lành đâu.....................................
tôi vào huế rồi ,có người bảo tôi móng của vài cái lăng trong đó xây từ "máu người" đấy.......................ko biết bao nhiêu người chết ở đó để xây dc cái gọi là kinh thành và lăng đâu

Hay nhất là xem mấy cuốn giáo án lịch sử kiến trúc Việt Nam ở trường ĐH. Kiến Trúc TP.HCM, có lẽ sẽ có nhiều cái để xem hơn là những sách tham khảo phổ biến ở các nhà sách.

HSS biết ! Rất rõ nữa là đằng khác nhưng mà chẳng có thời gian để post lên, tiếc thật !
Còn nhớ ngày bé suốt ngày leo lên nằm ôm mấy khẩu súng thần công rồi áp má vào đấy mát rượi, sau đó lại quay qua chơi đánh trận giả ngoài thành, nhiều khi chơi trò trốn tìm trong đấy suýt lạc vì ngồi chờ mãi chẳng thấy chúng nó đến tìm ,bây giwò những khu vực ấy người ta đã rào lại, khách tham quan chỉ đứng nhìn như đi xem sở thú ,chưa kể bị 1 dòng chữ " cấm sờ vào hiện vật " đập cho một phát vào mặt, kinh ! Mà thôi, hình như mình lạc chủ đề hay sao ấy, hôm nào Chieuoi có dịp vào miền Trung thì pm cho HSS,có thể HSS sẽ nhờ mấy đứa bạn KTS đang làm bên Khu di tích và bên SXD giúp cho !
Được hoasosac sửa chữa / chuyển vào 21:12 ngày 09/07/2004

ới ới chị hoasosac /hôm vào huế em cũng "áp má" vào khẩu thần công đấy chị ạ!ai ngờ đâu chị em mình cũng cùng sở thích đó nhỉ/////////////////////////////chị áp má vào khẩu thứ mấy bên nào?...hiihihihihihihihiih

Hehhehe, chị Hoa làm mod hay nhỉ, chỉ vào chát để kiếm chai hay sao chứ chẳng thấy cống hiến gì cho ttvn cả.
Lại còn kể oánh trận giả ở cố đô Huế nữa, ko khéo sau này thành bà Trưng Hoa ( độc bà Trưng ) cưỡi rem ra trận tiền.
Tìm hiểu về Huế chẳng thà search tren net hay vào các trang kiến trúc mà tìm còn hữu dụng hơn là ở ttvn, hay nếu đang ở VN thì lò mò vào các thư viện đi, cả đống sách làm sao pót lên được hả bạn.
Cái kết lại là Kt thành Huế chẳng khác gì mấy cái của các chú Tàu khựa đâu, có chẳng chỉ là mấy chi tiết các bác nhà ít tiền, ham hố tây tàu lẫn lộn mà thôi.

ông bạn làm gì mà gay gắt thế//////// ghen với chị hoasosac a? hihihihihihi a mà này "chai" là ai thế

Hì hì ,cả nhà vui vẽ nhá nhá thôi thì tối nay không đi chơi tối thứ 7 nữa, ngồi đây tạch tạch để " cống hiến " cho ttvn vậy !
Phổ biến ý kiến cho rằng kinh thành Huế xây dựng theo kiểu Vauban .Nghĩ như vậy làm cho di sản kiến trúc của dân tộc mình thiệt thòi thêm . Trong một khảo cứu mang tựa đề " Sơ khảo về quy hoạch thành thị Huế ,Quốc đô của Việt nam thế kỷ XIX " ( Bản dịch của Phan Thanh Hải ) ,nhà nghiên cứu kiến trúc cổ người Đài Loan Hoàng Lan Tường viết : " Kinh thành Huế lấy thành Trung Quốc làm nồng cốt ,tiếp thu có chuyển hoá phương pháp kiến trúc của thành luỹ nước Pháp ,bên trong lại kết hợp với sản phẩm văn hoá bản địa ôn hoà của Việt nam ".
Thành Trung Hoa từ xa xưa ,thành Việt từ thời Cổ Loa ,đã cấu thành bởi 3 lớp .Mặt bằng hình vuông không phải là đặc trưng của thành Vauban .Sự vay mượn rõ rệt ở kiểu thành Vauban chính là 24 pháo đài ( bastion ) và thành mang cá ( ravelin), chưa hề gặp trong kiến trúc thành Trung Hoa và Việt .Mặt thành phía nam uốn theo vòng cung quả là nét riêng của kinh thành Huế .
Các cầu gạch đá xây theo kỷ thuật vòm cuốn ở trong và ngoài kinh thành Huế là mảng công trình kiến trúc kỷ thuật hiếm hoi trong di sản kiến trúc Việt .Tồn tại ngót nghét hai trăm năm ,các cầu này hoàn toàn không bị lún ,bị nứt .Cho đến nay chưa có một chuyên khảo nào về thể loại công trình kỷ thuật đặc sắc này ,cũng chưa có một kế hoạch nào bảo quản và phát huy chúng .
Kinh thành rộng hơn 520 ha ,tường cao 6,5 m và dày hơn 21m, không gây cảm giác tương phản với các thành phần khác của đô thị,nó hầu như hoà nhập vào cơ thể mảnh dẻ của Huế ...
Trong quần thể kiến trúc khu Hoàng thành ,ta nhận biết một số điểm khác biệt so với kiến trúc Trung Hoa mà vốn là tiền mẫu cho kiến trúc chính thống Việt .Đó là :
- Trong Hoàng thành đã từng tồn tại hơn 100 công trình kiến trúc, song một phần lớn diện tích vẫn được dành cho cây cỏ ,hồ nước và vườn cảnh ,khác hoàn toàn với Cố Cung ở Bắc Kinh ,nơi diện tích được phủ kín bởi kiến trúc , bởi sân thềm lát đá và tam cấp .
- Nhân tố tạo cảnh là hồ Thái Dịch được bố cục ngay sau cổng chính ,trên trục cơ bản và trước sân thềm Điện Thái Hoà ,điều không thấy ở tiền mẫu Trung Hoa.
- Ở Trung Hoa ,các cung điện bao giwò cũng được đặt trcụ tường ngăn cách hai sân nối tiếp nhau của một trục cơ bản .Ở Huế lại khác ,cung điện được đặt tự do trong sân .
- Ngaọi trừ toà điện Kiến Trung đứng đứng sau cùng trên trục chính gồm 5 điện ,được dựng trên một nền bệ cao ,bốn toà điện đứng trước dựng trên những nền thềm thấp .Uy quyền của triều đình ở đây không cần đến sự khuếch trương bởi độ tôn cao của nền.
Lặp lại công năng và thậm chí tên gọi Trung Hoa, kiến trúc và sự quây quần của nó lại bộc lộ, một cách không thể phản bác được, đặc trưng và tinh thần Việt.
Sự cảm thụ thuần tuý Việt, thái độ thuần tuý Việt đối với giang sơn đất nước và cỏ cây hoa lá ,thuần tuý Việt đối với mỗi liên quan giữa cái đẹp và cái quý với sự giàu sang và to tát ,đã chi phối tất tật sự kiến tạo đô thị Huế, từ to đến nhỏ .Nhờ vậy mà cho đến tận bây giwò ,ta vẫn nhận rõ : Đô thị Huế là sản phẩm thấm quện vừa của những tư tưởng cao siêu ,vừa của những bàn tay đầy uy lực và lại vừa của những trái tim thi sĩ .Trên đời này ,ít thấy có một chôn đô thị nào mà cái siêu và cái thực lại kết tinh làm một như Huế .
Hồ Quyền ,một kiến trúc xây bằng gạch dùng làm nơi để vua xem voi hổ dằng xé nhau ,không có cái thứ hai như thế ở nước ta và hình như ở cả khu vực .Nó đứng nguyên vẹn ,song hầu như bị lãng quên ,người ta đọc về nó trên sách .

...
Bạn Chieuoi có thể tìm thêm các bài viết trong một số tạp chí Kiến Trúc VN để bổ sung thêm những thông tin bạn cần .Theo HSS, có lẽ bạn nên đến thăm thành Huế một lần !
Được hoasosac sửa chữa / chuyển vào 10:32 ngày 11/07/2004

Thành quách ở Cố đô Huế
Kinh thành ​

- Trong ?ođại bố cục? của kiến trúc Kinh đô Huế một thời, tổng thể mặt bằng của nó đã được một đoạn của sông Hương chia ra làm hai khu vực lớn: khu vực ở bờ bắc, đại thể là nơi xây dựng thành quách và cung điện, tức là địa bàn dùng để ăn ở và làm việc; còn khu vực ở xa xa bờ nam (vùng gò đồi và rừng núi), chủ yếu là nơi xây dựng lăng tẩm, đàn miếu và đền chùa, nghĩa là những công trình mang tính tâm linh, dùng để phục vụ cho cuộc sống vĩnh hằng ở thế giới bên kia.
Riêng về thành quách, ở đây có một hệ thống gồm 3 vòng thành, ngoài lớn trong nhỏ dần, là Kinh thành, Hoàng thành và Tử Cấm thành. Theo nghĩa đen, ?oquách? là lớp thành bao bọc bên ngoài, còn ?othành? là lớp thành nằm bên trong nó. Các lớp thành ấy được gọi chung là ?othành quách?. Tất nhiên, chức năng của thành quách là phòng thủ và bảo vệ.
Ngoài ra, để ?ophòng xa?, triều đình nhà Nguyễn còn cho xây dựng những thành lũy mang tính tiền đồn: ở sát nách Kinh thành là Trấn Bình Đài (thường gọi là đồn Mang Cá), ở xa xa là Trấn Hải thành tại cửa biển Thuận An, và xa hơn nữa là Hải Vân quan nằm trên đỉnh đèo Hải Vân.
Kinh thành
Chức năng chính của tòa thành lũy đồ sộ và kiên cố này là dùng để phòng vệ cho tất cả các công tình kiến trúc cung đình và các sinh hoạt của triều đình cũng như gia đình nhà vua ở bên trong phạm vi của nó. Phần lớn tổng thể kiến trúc thành quách, cung điện và quan thự tại đây đều đã được qui hoạch và xây dựng trong 3 thập niên đầu của thế kỷ XIX. Kinh thành Huế là chủ thể trong qui hoạch tổng thể kiến trúc Kinh đô triều Nguyễn.
Việc qui hoach Kinh thành diễn ra trong 2 năm 1803-1804, chủ yếu là do chính vua Gia Long và đại thần Nguyễn Văn Yến đi khảo sát thực địa, hoạch định mô thức kiến trúc và mặt bằng xây dựng.
So với Đô thành Phú Xuân vào cuối thời các chúa Nguyễn và được tiếp tục sử dụng dưới thời Tây Sơn (1786-1801), mặt bằng của Kinh thành được mở rộng hơn rất nhiều. Khi qui hoạch mặt bằng trên bản thiết kế, địa bàn của Kinh thành nằm chồng lên hai đoạn khá dài của 2 chi lưu bên tả ngạn sông Hương. Đó là sông Kim Long và sông Bạch Yến. Mặt bằng của Kinh thành cũng nằm trên địa phận của 8 làng vốn được thành lập trước đó mấy thế kỷ. Đó là các làng Phú Xuân, Vạn Xuân, Diễn Thái, An Vân, An Hoà, An Mỹ, An Bảo và Thế Lại. Đất qui hoạch được đền bù thoả đáng để dân các làng đi định cư nơi khác.
Công cuộc xây dựng Kinh thành được bắt đầu từ mùa hè năm 1805 và hoàn thành cơ bản vào năm 1832. Trong thời gian 27 năm đó, có năm làm, có năm nghỉ, có năm tu bổ vì bị lũ lụt phá hỏng một số đoạn thành. Trong các đợt thi công, phần lớn diễn ra vào mùa nắng, triều đình đã huy động hàng vạn lính và dân từ các tỉnh thành trong cả nước về Huế tham gia lao động, mà đa số là từ các tỉnh Miền Trung.
Trong các đợt công tác đầu tiên, họ đã ngăn chặn và lấp đầy một số đoạn của hai chi lưu nói trên và đào hệ thống hào để dùng đất từ đó mà đắp lên vòng thành sơ khởi bằng đất; đồng thời, lợi dụng một số khúc sông còn lại để tạo ra các ao hồ và 2 con sông vừa tự nhiên vừa nhân tạo: Ngự hà ở trong thành và Hộ Thành hà ở ngoài thành.
Vòng thành bằng đất vừa nói đã được xây bó bằng gạch vào những năm từ cuối thời Gia Long cho đến giữa thời Minh Mạng (1832). Sau đó, nó còn được tu bổ vào các thời điểm 1836, 1839, 1842, 1844, 1846, 1848...
Chung quanh Kinh thành có 10 cửa được xây dựng vào năm 1809. Nhưng, những vọng lâu hai tầng bên trên các cửa thành thì đến những năm 1824, 1829 và 1831 mới được thực hiện. Ngoài 10 cửa chính, Kinh thành còn có một cửa phụ, không xây vọng lâu bên trên, dùng để thông thương với Trấn Bình đài; và 2 thuỷ quan ở 2 đầu của Ngự hà để cho dòng nước của sông này lưu thông với hệ thống hào, Hộ Thành hà và sông Hương.
Các cửa thành đã được triều đình đặt tên riêng tuỳ theo phương hướng từ trung tâm Thành Nội nhìn ra, ví dụ: Chánh Đông môn, Đông Nam môn, Chánh Nam môn, Tây Nam môn, Chánh Bắc môn, Đông Bắc môn... Nhưng, dân chúng địa phương thì lại dùng những địa danh khác, giản dị và nôm na hơn, để gọi tên cho dễ nhớ: cửa Đông Ba, cửa Thượng Tứ, cửa Nhà Đồ, cửa Hữu, cửa Hậu, cửa Kẻ Trài...
Chu vi Kinh thành đã được phân bố thành 24 pháo đài với sự trang bị vũ khí đạn dược hùng hậu. Các pháo đài cũng đều có tên riêng.
Bên ngoài vòng thành được xây dựng rất chắc chắn ấy, còn có 2 tuyến đường thuỷ là hào, Hộ Thành hà; và một tuyến chiến luỹ được thiết lập ở dải đất nằm giữa 2 tuyến đường thuỷ ấy. Cả 3 tuyến này đều chạy dọc theo 4 mặt của Kinh thành để hỗ trợ cho nó. Có nhiều chiếc cầu bắc qua 2 tuyến đường thuỷ, nhất là trước mặt các cửa thành, để giữ chức năng giao thông về đường bộ trên địa bàn Kinh thành, và giữa địa bàn này với vùng phụ cận; chẳng hạn như cầu Thanh Long, cầu Bạch Hổ, cầu Gia Hội, cầu Đông Ba...
Kinh thành có dạng mặt bằng gần như là một hình vuông, chỉ riêng mặt trước hơi khum ra như hình cánh cung, vì mặt thành này phải chạy theo chiều uốn nhẹ của đoạn sông Hương chảy qua trước mặt nó.
Chu vi của vòng thành xây bó bằng gạch là 10.571 m. Bề dày trung bình của thân thành là 21,50 m, bao gồm bề dày của phần mô thành đắp bằng đất ở giữa là 18,50 m và lớp gạch xây bó ở mặt ngoài là 2 m và lớp gạch xây bó ở mặt trong là 1 m. Trên thành (thường được gọi là trên thượng thành) không phải là một mặt phẳng, mà được đắp giật cấp, tạo thành 3 dải đất thấp dần kể từ ngoài vào phía Thành Nội. Mặt thành ngoài cao 6,60 m, mặt thành trong chỉ cao 2,10 m. diện tích của địa bàn Thành Nội là 520 ha (tức là 5,20 km2).
Từ qui hoạch đến xây dựng, các tác giả của Kinh thành Huế đã vận dụng hai dòng nghệ thuật kiến trúc Đông phương và Tây phương vào hoàn cảnh lịch sử và địa lý cụ thể tại chỗ một cách nhuần nhuyễn, khéo léo và thích hợp.
Họ đã tuân thủ các nguyên tắc kiến trúc lâu đời của dân tộc phát xuất từ Dịch lý và thuật Phong thuỷ khi lựa chọn địa cuộc và lợi dụng các thực thể địa lý tự nhiên có sẵn để tạo ra các yếu tố tiền án (núi Ngự Bình), minh đường (sông Hương), tả thanh long (cồn Hến), hữu bạch hổ (cồn Dã Viên),v.v... Riêng về hướng của Kinh thành, họ đã vận dụng một qui định trong sách Chu Dịch: "Thánh nhân nam diện nhi thính thiên hạ, hướng minh nhi trị" (Vua quay mặt về phía nam để cai trị thiên hạ, hướng về lẽ sáng để làm việc nước).
Về ảnh hưởng của Tây phương, Kinh thành Huế đã được thiết kế và xây dựng theo kiểu Vauban, một mô thức xây dựng thành luỹ mà ngày nay còn được các nhà nghiên cứu kiến trúc trên thế giới gọi là "thành luỹ hình ngôi sao" (star- shaped citadel).
Vauban (1633-1707) là tên của một kỹ sư công binh người Pháp, đã từng đưa ra phương thức của mình để xây dựng và sửa sang hơn 300 thành luỹ và đồn bót của nước Pháp mà phần lớn là dùng để phòng thủ cho các vùng biên giới. Nghệ thuật kiến trúc quân sự này đã được áp dụng để xây dựng nhiều thành luỹ ở một số nước Tây phương và các xứ thuộc địa từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XIX.
Thành luỹ xây theo kiểu Vauban là một phức hợp các công trình kiến trúc liên quan chặt chẽ với nhau và có giá trị phòng ngự rất cao, bao gồm các bộ phận và những tuyến dùng để bảo vệ và đề kháng, như luỹ, pháo đài, pháo nhãn, tường bắn, phòng lộ, hào, thành giai, hộ thành hà...
Phương thức cấu trúc của loại thành luỹ này xuất hiện khi quân đội nhiều nước trên thế giới đã vượt qua khỏi thời đại chiến đấu bằng cung tên và gươm giáo, khi họ đã được trang bị vũ khí bắn đạn đẩy đi bằng thuốc súng.
Trước khi các nước Viễn Đông tiếp xúc với Tây phương và được trang bị loại vũ khí ấy, thành luỹ kiểu Vauban chưa có điều kiện xuất hiện tại đây. Từ những thập niên cuối thế kỷ XVIII trở đi, thông qua mối liên hệ cầu viện quân lực Pháp của Nguyễn Ánh để chống nhà Tây Sơn, loại thành luỹ này mới được nhập cảng vào Việt Nam, mà toà thành đầu tiên là Bát Quái thành ở Gia Định xây dựng năm 1790, và toà thành thứ hai, với qui mô to lớn hơn, chính là Kinh thành Huế.
Sau khi đánh bại nhà Tây Sơn, Nguyễn Ánh lên ngôi Hoàng đế với niên hiệu Gia Long vào năm 1802. Mặc dù đất nước đã thống nhất sau gần 300 năm nội chiến, nhưng nỗi lo về sự bất ổn chính trị vẫn chưa dứt, nhất là ở chốn Kinh đô của triều đại mới. Cho nên, việc áp dụng kiểu Vauban để xây dựng Kinh thành Huế cũng nói lên phần nào nhu cầu cần thiết về mặt phòng thủ cho các cơ quan đầu não của triều đình mà chính quyền vua Gia Long cần phải quan tâm trong thời hậu chiến.
Là một kỳ công của dân tộc, kiến trúc Kinh thành Huế đã có sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại vào đầu thế kỷ XIX. Các nhà kiến trúc bấy giờ đã vận dụng một cách sáng tạo nghệ thuật Đông- Tây, kết hợp với nghệ thuật kiến trúc cảnh quan truyền thống của dân tộc và địa thế của xứ Huế, cho nên, toà thành luỹ này chẳng những không trở nên xa lạ, mà vẫn gần gũi với con người bản địa và tâm hồn Việt Nam.
Như vậy, với việc bắt đầu qui hoạch kiến trúc Kinh thành Huế từ năm 1803, sự giao lưu và hội nhập văn hoá của nước ta đã có cách đây đúng 200 năm về trước (1803-2003).
Mặc dù đã chịu đựng sự tàn phá của thời gian gần 2 thế kỷ và nhất là bom đạn trong chiến cuộc Tết Mậu thân (1968), Kinh thành Huế vẫn tồn tại hầu như đầy đủ diện mạo của nó. Mang giá trị cao về nhiều phương diện, toà thành cổ này đã được Nhà nước công nhận là Di tích Lịch sử- Văn hoá Quốc gia vào ngày 12-5-1998 và được UNESCO xem là một trong những công trình kiến trúc nghệ thuật quan trọng nhất thuộc Quần thể Di tích Huế, Di sản Thế giới.
Phan Thuận An