Tìm hiểu về đế chế La Mã

Đấu tranh để tôn tại 230_527 SCN
_Ở vào phần lớn thế kỉ thư 3 SCN,đế chế LM bị tan vỡ sau chiến tranh.Những cuộc xâm lượt ồ ạt of quân Đức từ phía Bắc và kẻ thù mơi_quân Ba Tư ở phía Đông.Các tướng lĩnh LM thì đanh nhau để tranh giành ngôi báu.Nền kinh tế bị khủng hoảng,đế chế bắt đầu tan rã.
_Nhưng sau đo,vừa đúng lúc cuối cùng thì hoàng loạt hoàng đế_chiến sĩ đã đứng lên đánh đuổi quân thù xâm lượt và tái thống nhất.Đế chế cuối cùng,1 hoàng đế vĩ đại nhất trong số này là Diocletian từ năm 284-305 SCN đã mang lại sự đảm bảo an toàn cho đế chế.Nhưng cái giá phải trả thì quá lớn.Đế chế bị bao vậy và bộ máy nhà nước duy trì bằng bạo lực.Dân chúng ở các tỉnh thì kô có khả năng cung cấp lương thực khổng lồ cho quân đội để đánh đuổi quân thù tanbf bạo.Các hoàng đế thế kỉ 4 phần lớn và người theo đạo Cơ Đốc thường chỉ cố gắng cầm chân quân thù ở vịnh.Nhưng thế kỉ 5 đế chế phương Tây đã tràn qua.Rất may là đế chế phương Đông còn sót lại.
Thời kì suy thoái
_Thế kỉ thứ 3 là một thời kì đen tối đối với các tỉnh,đặc biệt là dối với những tỉnh giáp biên giới vì hay bị quân dội nước ngoài dòm ngó.Tồi tệ hơn nữa là họ phải đi quyên góp,ủng hộ cho những đội quân LM bảo vệ biên giới mà những đội quân này thường xuyên đánh lẫn nhau.Ở đó,lính trang thường lấyluongw thực của nông dân mà không chịu trả tiền.Họ là những người thuộc quân đoàn đột kích đánh đuổi xâm lược.Những sự việc như vậy đã nhiều gia đình rất lao đao.Rất nhiều người đã trở thành kẻ cướp còn rất nhiều vùng đất bị bỏ hoang.
Công lí thô bạo
_Từ năm 212 SCN,gần như tất cả mọi người trong đế chế đều là công dân LM.Nhưng điều đó kô có nghĩa tất cả mọi người đều bình đẳng.Khoảng cách giữa người giàu và người nghèo ngày càng lớn.Nông dân phải gánh chịu tiền thuế đất và đóng thuế rất cao.Những người giàu chỉ coi họ hơn nô lệ một chút.
Hoàng đế anh em
_Khi Diocletian lên ngôi,ông hiểu rằng 1 người kô còn có thế điều hành 1 đế chế được nữa.Vì thế ông đã bổ thêm nhiều ngươiif cùng thống trị.Và 4 người này đã được tác thành tượng được khắc trên các bức tường thành Mark ở Venice.Từ đó trở đi thường có hai hoàng đế trị vì đế chế.
Đến chế Thiên chúa giáo
_Ngay khi mới lên ngôi,Constantine đã trở thành một tín đồ của Thiên chúa giáo.Ông tiếu tốn tiền bạc vào nhà thờ nơi mà sau đó đã trở thành 1 lực lượng rất wan trọng,nhưng thế lực này đã bị chia rẻ do các thế lực cãi vả về đức tin thực sự.Constantine đã can thiệp vào.Các giám mục của ông đã can thiệp vào.Các giám mục của ông đã gặp nhau ở Nicaea năm 325 SCN và đi đến 1 thỏa ước.Tuy nhiên sự chia cắt này vẫn còn tồn tại và đôi khi biến thành bạo lực.Những tín đồ đạo Thiên chúa đã bắt đầu khủng bố và những kẻ tà giáo,vì chính họ cũng đã bị khủng bố.
Sự sụp đổ ở phía Tây
__Ngay sau năm 400 SCN,đế chế phía Tây đã sụp đổ và người Đức dổ quân vào Gaul.Người Gold xâm lược Italy và chiếm cả Rome.Nhưng tinh hình còn tồi tệ hơn khi quân Đức tàn bạo từ trung Á tràn sang phía Tây,chúng tàn phá những gì chúng gặp trên đường.Những áp lực như vậy khiến cho phía Tây tan rã.Năm 476 SCN,Hoàng đế phương Tây cuối cùng bị sụp đổ
Sự sống sót ở phía Đông
_Người Đức lập ra các vương quốc của họ ở các tỉnh phía Tây của Đế chế này.Nhưng họ và những người Ba Tư đều kô tài nào chinh phục được đê vhrrd phương Đông mạnh hơn.
_Vùng phía đông nổi tiếng Hy Lạp đã để mất cố đô nhưng họ vẫn tự nghĩ mình là đế chế LM.ĐẾ chế này đã kiểm soát rất nhiều tỉnh giàu có nhất Thổ Nhỉ Kì,Syria và AC và đủ giàu có để nuôi một đạo quân hung mạnh nhằm bào vệ biên giới.
_Trong khi người đức đanh nhau để tranh dành đất đai ở phía tây thì Rome vẫn tồn tại ở phái đông.
La Mã mới
Constantinople_Istanbut ngày nay được Constantine lập thành thủ đô năm 330 SCN.Kô giống Rome,ngay từ đầu đó là một tp theo đạo Cơ Đốc được tô điểm bởi vô số nhà thờ lộng lẫy và một trong số những nhà thờ đẹp nhất là nhà thờ Hagia sophia (xem ảnh kìa).Là một trong những thành phố vĩ đại nhất của thế giới,Constantinople nằm ở vị trí đầu mối tự nhiên wan trọng,nơi những trục đường chính từ Âu sang Á cắt ở Bosporus,con kênh nôi địa trung hải và Bắc hải.Nhưng bức tường thành sừng sững đã bảo vệ an toàn cho phía đông khỏi bị người đức xâm lược

Thê giới LM sau 525 SCN
_châu Âu là một mẫu hình chuyển đổi của các bang của Đức.Ở phía đông,LM vẫn rất mạnh mẽ và có thể chống lại người đức và người Ba Tư
_Nhưng bang mới lại xuất hiện trên đống đỏ nác của đế chế LM ở phía Tây xưa.Nhưng vùng này trở thành tổ tiên của những quốc gia Tây Âu bây giờ.Các ngôn ngữ hiện đại như tiếng Pháp,tiếng Tây Ban Nha và tiếng Italy đều phát triển từ tiếng La tinh và rất nhiều nước sử dụng bảng chữ cái La Tinh
_Đế chế ở phá Tây kô supj đổ.Nó vẫn tồn tại nhưng nhanh chóng khác xa với đế chế LM thậm chí mặc dù là hậu duệ trức tiếp và vẫn tự gọi mình là "Nguời La Mã".Còn chúng ta thì gọi đó là đế chế Byzantine.Nước Nga và đông âu vẫn được thừa hưởng nhiều di sản của La Mã (LM) gốc Hy Lạp (HL)
_Đế chế Byzantine tồn tại và kéo dài hơn được 100 năm nữa.Sự sụp đổ cuối cùng của thủ đô Constantinople vào tay người Thổ năm 1453 vẫn là một ky niệm sống động khi Columbus tới Châu Mĩ năm 1492
Ý tưởng hay Quá khứ
_Ký ức về Rome vẫn còn rất mạnh mẽ.Nhưng người xây dựng hiến pháp của Mỹ hiểu rõ lịch sử LM và đã chịu ảnh hưởng ở đó vẫn rất nhiều
Đế chế Pháp
_Đế chế Byzantine theo đạo thiên chúa nói tiếng hL đã ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của Nga và các nước Đông Âu khác chẳng hạn như đế chế phía Tây đã ảnh hưởng tới Tây Âu.Cả phía Tây và phía Đông đều có ảnh hưởng từ nguồn gốc chung là đế chế LM

Đặc trưng riêng biệt:Nhưng pháo đài LM
_Ở các thành phố và thị trấn của đế chế LM rộng lớn,người dân thuộc những nền văn minh văn hóa khác nhau đều sống như những công dân LM được Pax Romana (có nghĩa là nền hòa bình của LM) đảm bảo an toàn.Nền hòa bình này được duy trì nhờ quân đội có tổ chức cao.Khi có một vùng đất thuộc về quân đội LM.người ta sẽ xây dựng những pháo đài bằng gỗ và đá.Đây là những căn cứ mà quân lính có thể tuần tra trên các nẻo đường và các vùng biên giới xa xa.Ngay trong các pháo đài đó họ cũng đã xây dựng những căn phòng để tránh mùa đông lạnh giá.
Quân đội La Mã LM)
_Quân đội Lm valà 1 quân đội được trang bị đầy đủ vũ khí và được đào tạo chu đáo.Nó được tổ chức theo cách để cho tất cả những người lính được biết một cách chính xác vị tríc cũng như tất cả chiến trường mà họ tham gia.Quân đội của Augustus bao gồm 28 quân đoàn.
_Sĩ quan chỉ huy quan trọng nhất quân đoàn vừa là sĩ quan chỉ huy 1 đơn vị khoảng 100 lính.Những vị chỉ huy này đeo một cây gậy nhỏ xoắn để chỉ rõ họ là chỉ huy vừa để đanh quân lính.Mỗi quân đoàn có khoảng 60 sĩ quan như vậy.Rất nhiều sĩ quan xuất thân từ quân lính và có một số sĩ quan rất tàn bạo.Ngoài ra quân đội còn có nhiều sĩ quan kĩ thuật như công binh khảo sát cùng các nhân viên y tế và các trợ tá tổ chức việc xét trả tiền,trang bị vũ khí ,nuôi quân.
_Quân đội LM dựa vào rất nhiều quân đội tăng cường hay quân lính người bản xứ.Những người Mumidia từ Châu Phi,người Gaul từ nước Pháp hiẹn đại là những người cuỡi ngựa thạo hơn những người gốc Italy hay LM.Những người bắn cung hay bắn ná giỏi nhất thường được tuyển chọn từ những hòn đảo Ballearry và Gete.
_Dưới sự huấn luyện nghiêm ngặt của vuị chỉ huy những người LM được tuyển chnj vào lính fải tập hành quân,chạy nhảy,bơi,cươi ngựa,học dùn vũ khí để tấn công hay tự vệ.
_Mỗi quân đoàn đều có mộtc on đại bàng bằng bac_biểu tượng của đế chế LM như là biểu tượng chuẩn mực.Ngoài ra một số đơn vị riêng lẻ có thêm cờ và phù hiệu.Nhưng lí hiệu hoàng đạo,những con vật hung sữ khác như chó sói hoặc gấu.Việc đánh mất những biểu tượng chuẩn mực sẽ được coi là sự ô nhục.Vì thế trong lán trại hay pháo đài những biểu tượng của quân đoàn được lưu giữ trong một ngôi đền gọi là Sacellum.
Một quân đoàn LM
_mỗi quân đoàn LM được chia ra làm các đơn vị.Cứ 10 tiểu đội trong đó mỗi tiểu đội có 8 người lập thành một đội quân (480 người) và 10 quân đội thành 1 quân đoàn.Từng đọi quân có mệnh lệnh chiến đấu riêng.Ví dụ đội quân thứ 6 bao gồm những người lính trẻ nhất,khoẻ nhất.Trong đó đội quân thư 9 là nhung người yếu nhất,Mỗi quân đoàn óc thêm 120 kị binh dể tinh sát và liên lạc.
Chiến binh LM
_Nhưng ngày đâu tiên mới hình thành LM,mỗi người dân luôn fải sẵn sàng để chiến đấu mà kô được trả một đồng nào.Nhưng người lính chuyên nghiệp của đế chế LM thì được trả công để họ phục vụ trong quân đội từ 20-25 năm.Họ thường làm việc rất vất vả và đi bộ mỗi ngày 20 dặm.
_Điều kiện sống thid đơn giản ở mức tối thiểu.Ở chiến trường ,8 người đan ông ở chung nhau một cái lều.Trong pháo đài cia nhau ra làm 2 phòng,1 để ngủ và 1 để chứa quân trang hay quân dụng.Phần lớn thời gian quan trong người lính là tuần tra hoặc làm nhiệm vụ canh gác.Nhưng người lính luon sẵn sàng chịu sự điều động khắp vùng đế chế như từ Anh-Châu Phi.Trong thời gian phục vụ ở quân đội họ có thể giữ gìn tiền bằng cách gửi vào tiết kiệm để khi về hưu họ có thể kiếm một miếng đất hay một một suất lương hưu.Thường thì các mảnh đất mà họ có được gần với ơi đóng quân cuối cungd trước đó.Trong khi đang tại ngũ,lính tráng fải tuân thr kĩ luật là ko được phép lấy vợ mặc dù vậy họ cứ phớt lờ nguyên tác này.Sau này,con trai của họ có thể gia nhập quân đội
_Sau mỗi lần tuần tra,các quân đoàn lại trở về pháo đài.Nếu kô fải làm nhiệm vụ,họ có thê chơi các trờ chơi hay đi tắm
Áo giáp hay các loại vũ khí
_Bên ngoài áo len,nhưng người lính thường mặc áo giáp được ghép từ những mảnhhay những kim loại người lình đi giày đinh nặng và đội 1 muc sắt.Khi trời lanh, ví dụ nhw mùa đông ở anh.người lính đi giày dây da quấn len và được cấp 1 áo trấn thủ có mũ trùm đầu rất nặng.1 người lính đánh bộ có một lưỡi gươm ngắn,2 cây lao và 1 cái khiêng hình chữ nhật làm bằng da và gôc.Mặc dù mỗi quân đoàn đều có xưởng sửa chửa,nhưng hầu như quân khi của quân đội đều lấy từ Gaul hay miền Bắc nước Ý.Vũ khí hầy như đều do quân đội hay thợ gia công chế tạo.
Lán trại và pháo đài
_Cuối mỗi ngày hành quân,đội quân LM thường dựng một lán trại có hàng rào bao bọc.Các sĩ quan công binh và khảo sát được cử đi trươc để tìm một khu đất quang,bằng phẳng và ở đó khó bị quân thù phát hiện,lại gần nguồn nước.
_Các lán trại thường có hình vuông hay hình chữ nhật.Xung quanh người ta thường đào những cái hào sâu,đất,cỏ đào lên thường chất thành đống cao 25 feet.Người ta đóng cọc trên mỗi gò đất này.Bên trong tường rào người ta thường dựng một cái lều hình chứ nhật.Trong các trại thường có một tổ hợp chỉ huy gồm lều của chỉ huy,lều của sĩ quan cao cấp và những biểu tượng chuẩn mực.Các lều trại quân lính được dựng lên 1 cách trật tự thành hàng ngang xung quanh khu vực,có nhà vệ sinh và hố rác.
Bên trong một pháo đài LM
_Dần dần,khi đế chế LM ngừng mở rộng thì các pháo đài kiên cố đã được xây dụng để ccác quân đội có thể tuần ta các vung biên giới .Thay vì làm những hàng cọc rào đơn giản nhưng pháo đài này được bao bọc bới nhũng bức tường đá hay ít nhất cũng bằng gỗ.Nhưng thành luỹ làm bằng gỗ.Nhưng thành luỹ được làm bằng gỗ đều được trát bung.Ở mỗi góc tường đều có đặt một 1 vong gác và một cổng gác.
_Một con đường chính của pháo đài dẫn đến phòng chỉ huy và nhà kho để chứa khẩu phần của từng người và quân y kiện.Trong chỉ huy sở thường có một sảnh rộng để đặt một bàn thờ cầu nguyện.Các fáo đài cũng rất nhộn nhịp vì có rấ nhiều xưởng vũ khí,chuồng trại và một nhà tù nhỏ
Nhà tắm
_Người lính LM rất sạch sẽ và khoẻ mạnh.Trong nhà tắm của tất cả các phá đài,người lính tắm từ buồng âm ấm sang buồng nóng.từ buồng nóng (xông hơi cho tót mồ hôi) đến phòng lạnh,người lính khi tắm thường xoa dầu lên da để dễ kì cọ.Những nhà tắm như là những câu lạc bộ để cho lính trang có thể chơi một số trò chơi và tán gẫu.Thông thường các nhà tắm thường nằm ngoài pháio đầi,vì sợ rằng viễ đun nước nóng có nguy cow gây hoả hoạn cho pháo đài
Bào vệ một pháo đài LM
_An ninh trong pháo đài LM rất nghiêm ngặt.Hằng ngày thường có những mẩu lệnh khắc nhau được viết trên những mảnh gỗ được đấnh bóng bằng sáp.Một sĩ quan gọi là tesserius phụ trách việc tổ chức lính gác và đưa ra những khẩu lệnh như vậy.Đêm nào cũng có 4 kị bionh của quân đoàn đi xung quanh để kiểm tra lính gác.Nếu tất cả đều trật tự thì họ sẽ lấy khẩu lệnh từ những người lính gác đang làm nhiệm vụ.Sau đó,sáng ra nhóm sẽ kiểm tra và và báo lại cho sĩ quan phụ trach biết và giao cho họ những mẩu gỗ.
_Nếu có việc gì đó xảy ra,một lính gác bị phát hiện là ngủ gục anh ta sẽ được đưa ra toà án binh.Nếu phạm tội anh thường bị xử phạt bằng cách cả đồng đội sẽ chất đá lên người anh ta.Nhưng người lính như vậy thường không tránh khỏi cái chết.Nếu kô thì họ cũng sẽ bị sĩ nhục suốt đời.Hình pạht này cũng áp dụng cho kẻ trộm.Người ta cũng coi việc đanh mất vũ khí trên chiến trường hay sợ hãi mà từ chối trách nhiệm là những tội rất nghiêm trọng.
Máy moc chiến tranh
_Người lính LM thường dùng nhiều loại máy móc chiến tranh.Một máy Ballista dùng để bắn tên,một máy bắn đá khổng lồ Catapulta n được những tảng đá to.Bắn thẳng vào giữa quân thù hay phá huỷ những bức tưởng of lâu đài quân thù.
Nhưng máy đó mạnh nhất onager hay cong được gọi là con lừa hoang.Vì nó có những cú đá chết người.Wân đội LM cũng thường dùng những lều thấp và tháp dao trên xe đẩy.Trên những chiếc máy này người lính có thể đào đến tận chân tường of kẻ thù làm lung lay móng hay tiếp cận gần để có thể trèo lên lên hay vượt tường.
Bên ngoài một pháo đài LM
_Mặc dù có thể rộng đến 50 đến 60 mẫu Anh.Nhưng những khu đất của pháo đài chỉ để dành phục vụ cho binh sĩ và những công việc quân sự.Thường thì chỉ có riêng nhà tắm và khán dài vòng cung thì được xây bên ngoài tường thành.Khán đài vòng cung có thể dùng để tổ chức những trận đấu cho các chiến sĩ duyệt binh hay trong các ngày lễ,trong đó có nhiều ngày lễ của quân đội.Sau fần lễ tế mang đậm tính chất tôn giáo,lính trang có thể mở tiệc ăn thịt những con vật bị giết để tế thần.Mặc dù khẩu fần ăn của họ đã đủ chất như ngũ cốc,rau quản và thịt gia súc do đơn vị nuôi.Nhưng những món ăn này tỏ ra rất đơn điệu.
_Khu vực xung quanh lâu đài có nhiều quan xá.Một đội wân tuần tra đông đã thu hút rất nhiều thương nhân địa fương và họ được fép dụnge những gian hàng ngoài pháo đài.Trong các gian hàng và ở các quán rượu lính trang thương ra giải sầu.Khi về hưu họ ngần ngừ khi phải xa nơi đây.Họ muốn họ cùng gia đình được sống gần ngay đó.
_Nhưng người lính LM có thể mua những đòo trang sức để đeo ở ngoài pháo đài hay mua giấy để viết thư gửi,nhắn tin về nhà.Những người bán hàng này thường bị chỉ huy kiểm soất rất chặt chẽ,để đảm bảo rằng công việc kinh doanh kô ảnh hưởng đến an ninh của pháo đài.Cuối cùng những nguoiuwf bán hang có thể xin định cư ở đó.Rất nhiều thị trấn mọc lên như thế này.
Khán đài vòng cung
_Đấu gấu,chọi ga nhào lộn là những tiết mục quen thuộc of pháo đài vòng cung.Cơ hội để xem những cuộc quyết đấu of các đấu sĩ rất hiếm.Người thắng cuộc đấu đó có thể hỏi đám đông là có thể tha cho người thua cuộc hay kô?Nếu họ muốn họ sẽ giơ ngón tay cái lên.Nếu kô homé cụp ngón tay xuống.
Công dân và nô lệ
_Dưới triều Augustus,làm công dân LM là một đặc quyền.một công dân của đế chế có rất nhiều đặc quyền đặc lợi.Người dân của các tỉnh hay kô fải là dân của đế chế thì thuộc tầng lớp thứ 2 gọi là Ius Gentium.tuy nhiên,từ đầu thế kỉ thứ 3 (năm 211 SCN) tất cả những người sống trong đế chế đều trở thành công dân LM.Thời kì đó,đế chế đã gặp rất nhiều mối đe doạ của wân xâm lược bên ngoài biên giới.Vì vậy đàn ông sống ở đâu đều có được các wuyền bình đẳng như nhau,với hy vọng sẽ khích lệ lòng trung thành of họ đối với đế chế.
_Đế chế LM dựa vào hàng triệu nô lệ của thành phố và ở vùng đất mà họ làm công việc vất vả nhất và bẩn thỉu nhất.Nhưng ngay trong số nô lệ đã có những sự fân biệt.Nhưng nô lệ trí thức Hy Lạp thì được thuê để làm gia sự trong các gia đình quyền quý.Các nô lệ cũng đã đảm đương những công việc hành chính giấy tờ của đế chế.Thời kì đế chế họ thương phụ thuộc vào sự ban ơn của chủ nô lệ,nhưng họ cũng có một số quyền chống lại những ông chủ tàn bạo hoặc bất công.Và quan trọng hơn,họ hy vọng cuối cùng họ được trả tự do.
_Công dân của vương quốc Rome có một cuộc sống thịnh vượng và trật tự mặc dù wân xâm lược luôn gây lộn xộn.Nếu kô đi đến những hiệp ước hoà bình hoặc kô thể giải quyết nmột cách hoà bình tại một nơi cố định ở trong đế chế thì những bộ lặc muốn chiếm đất theo kiểu chiến tranh sẽ dùng wân sự
Toga
_Toga,nữa òng vải lans hoặc được quấn wanh cơ thể.Đàu mút được nút lên trên là biểu tượn của công dân LM.Thật khó có thể mặc hợp lí hơn nếu kô có ghim hay cúc và thật rắc rối,khó khăn khi phải giữ thật sạch sẽ trong các dịp lễ hội của đế chế.Người ta chỉ có thể mặc nó trong những dịp nghi lễ của đế chế và giữa công chúng.Một sự kiện trọng đại trong cuộc đời của người đàn ông LM khi tuổi 15 là được mmacjw Toga Virillis để chứng minh à đã trưởng thành.Chàng trai trẻ đi đến chỗ hội họp để mọi người chúc mừng và sau đó tên những chàng trai này được ghi vào danh sách những công dân.
Các pháo đài LM sẽ ra sao
_Dưới triều Trajan (98_117 SCBN) đế chế này trở nên quá to lớn.Nhằm giảm bớt khó khăn cho công việc bảo vệ,hội đồng kế vị là Hadrian đã từ bỏ một số vùng đất mà Trajan đã chinh phục được để tập trung các vùng đất biên giới.
_Thời gian này đế chế bước vào thời kì thài bình và ổn định.Nhungtw cảnh yên bình này cũng kô kéo dài được bao lâu.thế kỉ thứ 3 chứng kiến những cuộc xung đột và thiên tai xảy ra thường xuyên.Nhưng pháo đài kiên cố nhất cũng khồng ngăn được những làn sóng xâm lăng từ bên ngoài liên tiếp ập đến.Nhưng bộ lặc người đức đã vượt sống Rhine,người Ba tư từ phía đông tràn vào.
_Năm 285 SCN hội đồng Diocletian đã chia ra một hệ thống nhà nước hoàn toàn mới .Đế chế được chia lmaf 2 phần phía tây và phía đông.Các hoàng đế phải trở thành các nhà quân sự,còn quân đội thì yếu dần đi do chiến tranh liên miên.Năm 410 người Visigoth xâm lược nước Ý và phá thàn Rome.Sau đó năm 476 hoàng đế cối cùng của phjias tây là Romulus bị những người chỉ huy đức lật đổ.Chỉ có một nửa đế chế ở phía đông.Thủ đô Constantine đã tồn tại một thời gian dài cho đến khi bị quân thổ xâm lược năm 1453
Bức tường thành Hadrian
_Tường thành Hadrian chạy dài từ 70 từ Bownesson Solway được xây dựng từ những năm 120 SCN sau khi hoàng đế đến thăm vùng này.Hadrian tổ chức lại đé chế và chú trọng bảo vệ vùng phía Bắc khỏi bị quân Piet tấn công.Tường thành này cao 19 feet dày 9 feet có 80 lâu đài nhỏ và cứ cách 4-6 dặm lại có một pháo đài.Tường thành này bị quân xâm lược tràn wa rất nhiều lần và phải xây dựng lại trước khi nó bị bỏ đi vào thê kỉ thứ IV
Đế chế LM ngày nay
_Khi đế chế chia làm 2,nửa phía tây bị supj đổ nên hệ thống luật pháo và những mạng lưới buôn bán tới vùng xa xôi cũng sụp đổ theo.Rome kô còn là một đế chế nữa.Và các toà nhà cũng bị đổ nát dần.
_Nhưng thêm vào đó cái thể đế chế LM kéo dài của đạo thiên chúa,thì đế chế vcẫn tồn tại theo nhiều cách.Rất nhiều ngôn ngữ hiện đại như tiếng Ý tiếng Pháp,tây ban nha và Rumani lại được phát triển từ gốc la tinh chung.Những từ tiếng la tinh chiếm hơn một nữa từ vựng mà chúng ta sử dụng tiếng anh thông wa người Norman.Cho đến này vẫn có nhữn từ,cụm từ mà chúng ta vẫn sử dụng của 2000 năm trước đây.
Xin dẫn ra một ví dụ:khi nói về tương lai của một người mỗi năm người ta dùng per anum.Rồi có những từ mà chúng ta dùng kô rõ nguồn gốc.VD:arena (đấu trường) vốn có nghĩa là "cát" vì những đấu trường hình vòng cung thường được fủ đầy cát.Những VD bình thường hằng ngày khác là các từ omen (điềm),Speamen (mầu),actor ()nam diễn viên),circus (rạp xiếc).TRrong tiếng Anh tên các địa danh thường kết thúc từ bằng từ chester bắt nguồn từ castrum)có nghĩ là trại).
Ảnh hưởng của LM
_Khi nhắc đến nền văn minh,người ta nghĩ ngay đến những nhà LM cổ.Các kiến trúc sư vẫn tiếp tục khơi nguồn cảm hứng từ những tòa nhà này.Nhưng nhà thờ khắp châu âu vẫn được xây dựng theo kiểu có vòm ở LM cho đến khi câu trúc vòm nhọn Gothic được sử dụng rộng rãi vào thế kỉ thứ XI .Tòa nhà thư viện ở Oxford (nước anh) rõ ràng đã bắt chước nhiều chi tiết của kiểu thiết kế LMNhững người sang lập ra nước mĩ hiện đại cũng bị ảnh huiởng của hiến pháp LM.Họ thường dung những từ như Serieate (thượng nghị viên),(constution:hiến pháp) và republic )cộng hòa)

1. Nguồn gốc dân tộc La Mã
2 dân tộc Hy Lạp và La Tinh có họ hàng xa với nhau, cùng gốc 1 nơi, cùng tiến xuống phương Nam; Hy Lạp d8ịnh cư ở bán đảo Gréce thì La Tinh định cư ở bán đảo Ý. Hồi đầu cả 2 đều dã man, rồi sau Hy LẠp văn minh trước, khi Hy Lạp suy thì LA Tinh bắt đầu thịnh.
Dân tộc La Tinh, lập quốc ở trung bộ nước Ý, dựng thành La Mã trong thế kỷ thứ 8 tr.CN, vì vật người ta gọi là người La Mã.
Lúc đó tại Bắc bộ nước Ý có dân tộc Etrusque, Nam bộ thì có người Hy Lạp. Cả 2 đều là thầy dân La Mã, dạy họ cất nhà, xây cầu, đào kênh, cùng lối chữ viết, các môn khoa học, văn học. Một khi họ văn minh, họ đánh lại thầy cũ và sau 2 thế kỷ chiến tranh gay go, họ chiếm được trọn bán đảo.
2. Đức tính của họ
Họ thắng lợi được như vậy nhờ họ gan dạ, bền chí, nhất là có óc tổ chức.
Công dân La Mã nào từ 17 đến 60 tuổi mà có nhà có ruộng đều phải nhập ngũ. Kỷ luật sắt đá, thưởng phạt công minh, nên khi tấn công thì cảm tử quân hăng hái xông vào bên địch mà khi nghỉ ngơi thì trãi được canh phòng rất cẩn mật.
Chiếm được đất rồi, họ tổ chức sự cai trị, lập đồn lũy ở nơi hiểm yếu, xây đườg sá để di chuyển quân đội, dùng chính sách để trị. Có miền họ cho được sáp nhập vào chính quốc, dân được hưởng đủ quyền lợi như họ; có mièn chĩ là thuộc địa, quyền lợi ít hơn, thành thử miền nọ ganh với miền kia và họ dễ sai bảo. Kẻ nào được nhập tịch La Mã thì thật là trung thành, hy sinh tính mạng để bảo vệ tổ quốc.
3. Chiến tranh với Carthage
Thành phố La Mã càng thịnh thì càng làm cho thành Carthage thê lo.
Thành này ở bờ biển Phi Châi, đối diện với La Mã. Từ khi dân tộc Phénicie suy, dân Carthage tách ra, tự lập thành 1 tiểu quốc. Họ chuyên việc thương mãi, có 1 đội chiến binh mạnh mẽ. Quyền hành ở cả trong tay các nhà buôn giàu nhất. Hễ thương mãi phát đạt, bọn bình dân có công ăn việc làm thì trong thành yên ổn; trái lại họ mà thất nghiệp thì sinh lộn xộn. Vì vậy bọn cầm quyền Carthage ăn ngủ ko được khi thấy La Mã chiếm mối lợi thương mãi của mình.
Họ biết rằng đánh nhau thì chưa chắ ai đã thắng ai: họ có chiến thuyền mạnh thật đấy song tinh thần quân lính thì ké, còn La Mã chiến thuyền ít mà tinh thần quân lích thì cao. Cho nên họ đề nghị chia khu vực ảnh hưởng. Song giải pháp ấy ko vững lâu được; quyền lợi 2 bên xung đột nhau hoài, bên nào cũng muốn chiếm đảo Sicili và chiến tranh bùng nổ.
Chiến tranh chia làm 3 hồi.
Hồi đầu kéo dài trên 20 năm, La Mã thắng và chiếm được đảo Sicie. Họ ngưng chiến trên 20 năm nữa, trong lúc đó, mỗi bên đều củng cố thế lực ở các thuộc địa.
Hồi thứ nhì Hannibal chỉ huy quân Carthage. Ông là 1 viên tướng đại tài, có đởm lược, rất được lòng sũ tốt. Ông xuyên qua dãy núi Pyrenées vào xứ Gaul, leo núi Alpes, tiến vào nội địa Ý. Dân chúng thấu ông tới với 1 đoàn mãnh thú kỳ dị, mỗi con lớn = căn nhà 1 - lần đó là lần đầu tiên ông dùng voi ra trận - hoảng lên, chạu trốn toán loạn. Quân La Mã tuy đông mà thua luôn nhiều trận, sau dùng chiến thuật du kích, làm cho quân Hannibal khốn đốn, sức mỗi ngày 1 kiệt. Lúc đó 1 tướng La Mã cả gan đem hùng binh qua tấn công Carthage 1 cách bất ngờ. Nhà cầm quyền Carthage lo sợ, kêu Hannibal về cứu nhưng ko kịp, Carthage chịu La Mã đô hộ.
Thắng được Carthage rồi, La Mã lần lần chiếm hết các miền ở ven bờ Địa Trung Hải. Trong lúc đó, Carthage phục hưng khá mau. La Mã tấn công 1 lần nữa, quyết liệt vô cùng. Trong 3 năm ròng rã, họ bao vây Carthage, dân Carthage đói quá mà cũng ráng chống cự. Sau quân La Mã vô được, đốt phá dinh thự, san phẳng thành phố, lửa chấy nửa tháng mới tắt (năm 146 tr.CN).
Người La Mã chia những xứ chiếm được thành từng tỉnh, đặt dưới quyền cai trị. Dân thuộc địa được giữ phong tục, tôn giáo, tiến nói của họ, nhưng bị quan La Mã bóc lột tàn nhẫn. Chính sách thuộc địa đó chỉ làm giàu hạng quý phái và hạng đại tướng, còn dân đen, như đoạn sau ta sẽ thấy, đã chẳng được lợi mà còn cơ cực hơn trước nhiều.
4. Chế độ cộng hòa La Mã
Ban đầu, La Mã có vua, sau bọn quý phái ko chịu sự áp bứa của nhà vua, lật đổ ngai vàng, lập chế độ cộng hoà, nắm hết quyền hành, hiếp đáp dân đen. Bọn này uất ức, đoàn kết nhau đẻ tranh đấu, lần lần đòi được binh quyền với hạng trên. Từ đó, mỗi công nhân có quyền ứng cử, bầu các viên thẩm phán và biểu quyết các đạo luật. Nguyên lão nghị viện lựa trong các thẩm phán, 2 viên tổng tài (Consul).
Tuy nhiên, chế độ đó chỉ có vỏ dân chủ và bọn giàu giữ hết các địa vị vì họ có đủ tiền để mua thăm; còn bọn tiểu nông bị phá sản lần lần thành giai cấp hạ lưu.
5. Bọn tiểu nông bị phá sản
Bọn này bị phá sản vì chiến tranh đế quốc. Như chương trên chúng tôi đã nói, công dân La Mã nào có vườn ruộng đều phải nhập ngũ, đất đai của họ phải bỏ hoang; mãn hạn về, họ gắng sức cày bừa, nhưng lúa bán ko được giá; bọn quý phái, đại tướng làm giàu nhờ chiến tranh, chiếm đất mua nô lệ ở thuộc địa, sản xuất lúa rất nhiều, chở về bán trong nước với giá rẻ mạt. Thế là bọn tiểu nông phải bán đất cho bọn quý phái mà ra La Mã sinh nhai. Có ai mướn họ đâu: công việc gì cũng đã có bọn nô lệ làm hết rồi. Họ đành phải hành khất hoặc bợ đỡ nhà giàu cầu cơm thừa canh cặn. Thực tủi nhục cho họ: đem xương máu ra giúp nước để được thưởng công như vậy đó ! Họ phẫn uất, muốn ********* song bọn quý phái mỉm cười bình tĩnh ngâm thơ Horace vì đã có binh đội để đàn áp cuộc phiến loạn.
2 anh em nhà nọ, thấy tình thế đó hại cho quốc gia, muốn cải thiện đời sống của hạng tiểu nông. Người anh là Tibérius đề nghị chia lại đất, hạn chế số ruộng của nhà giàu, bị bọn nhà giàu giết chết.
Thấy gương anh mình như vậy, người em là Caius đã chẳng sờn lòng, quyết định tiếp tục mà còn tiến xa hơn, đặt ra luật giúp đỡ nhà nghèo, đưa họ đi khẩn đất hoang, song tụi nhà giàu khéo vận động, làm cho công việc của ông thất bại, rút cục ông cũng bị giết nữa.
6. Chế độ độc tài
Từ đó La Mã sống dưới chế độ độc tài, Viện dân biểu mất quyền phủ quyết, mỗi đạo luật trước khi đem thi hành, phải được nguyên lão nghị viện chấp thuận. Tới thế kỷ thứ 1 tr.CN, quyền ở cả trong tay bộ 3: 2 quân nhân: Pompée và César, và 1 đại phú gia: Crassus.
Pompée khéo léo cầm quân, dẹp được nội loạn ở các thuộc địa, song tài còn kém César. Ông này chinh phục xứ Gaule - nước Pháp hồi xưa, xứ Ai Cập, lật Pompée, tổ chức lại quốc gia, nghiêm cấm các cuộc họp, muốn đổi chính thể cộng hoà thành chế độ quân chủ chuyên chế, tự ý đặt luật, ko cần hỏi các nguyên lão nghị viện. Lòng dân bất bình và César bị giết chết.
1 bộ 3 khác lên cầm quyền, cũng độc tài. Họ chia nhau mỗi người cai trị 1 miền, quyền lợi xung đột nhau, rút cục kẻ tài ba nhất là Octave thắng 2 kẻ kia và thống nhất đế quốc.
Octave khôn ngoan hơn César ổ chỗ mới đầu làm bộ nhũn nhặn, ko đòi quyền hành gì cả, 1 mực thuận ý dân để làm lợi cho dân, nhờ vậy địa vị ông rất vững; nhưng đến khi nguyên lão nghị viện tặng ông tôn hiệu là Auguste (nghĩa là vĩ nhân) thì ông cũng làm bộ miễn cưỡng nhận, rồi khi tướng sĩ của ông tôn ông làm Hoàng Thượng thì ông cũng ko từ chối.
Rồi cứ lần lần như tằm ăn dâu, ông thu hết quyền trong tay: quyền tổng chỉ huy quân đội, quyền bất khả xâm phạm, quyền phủ quyết các đề nghị của nghị viện, quyền tối cao về tôn giáo, quyền bổ hay truất tất cả các bá quan. Tóm lại, ông thành 1 hoàng đế lúc nào mà dân La Mã ko hay, lại còn thờ sống ông nữa.
Ông chiếm đất đai; đế quốc La Mã lúc đó gồm: Ý, Pháp, Y Pha Nho, Hy Lạp, Tiểu Á, và 1 dãy theo Địa Trung Hải từ Syrie tới Ai Cập, Carthage.
Ông có công kiến thiết trong nước, khuyến khích văn chương, mỹ thuật. Khi ông mất, ngôi báu về con ông (năm 14 tr.CN). Thế là chế độ cộng hoà biến thành chế độ quân chủ cha truyền con nối !
7. Các hoàng đế La Mã
Trong 2 thế kỷ sau, có 2 hoàng đế đáng cho ta nhớ là Néron và Marc Aurèle.
Néron bạo tàn như Kiệt, Trụ; giết em, giết mẹ, giết thầy họ cũ. Thành La Mã cháy mất già nửa, người ta ngờ Néron ra lệnh đốt để cất lại cho đẹp hơn. Có kẻ lại phao rằng chính mắt trông thấy y gẩy đàn, miệng ngâm thơ, vừa ngắm cảnh cháy vừa tìm hứng. Néron nghe tin đồn ấy sợ dân chúng nổi loạn, bèn đổ tội cho tín đồ đạo Da Tô đã đốt thành rồi tàn sát họ.
Marc Auréle, trái lại, là 1 hiền triết, theo phái khắc kỷ, siêng năng và nhân từ, để lại tập "Tư tưởng" rất có giá trị.
Trong 2 thế kỷ ấy đế quốc được bình trị, văn minh La Mã truyền bá khắp nơi. Tổ tiên người Pháp được khai hoá ít nhiều, có công nghệ, trường học, đường sá, lâu đài, là nhờ La Mã.
8. La Mã suy vong
Từ thế kỷ thứ 3 sau CN, La Mã bắt đầu suy.
Nguyên nhân chính là bọn cầm quyền bỏ mất những đức quý của tổ tiên như giản dị, cần lao, kiên nhẫn; mà hoá ra xa xỉ, biếng nhác. Họ chỉ biét thờ "con bò vàng" mua quan bán tước, đến nỗi 1 sứ gia bảo họ "đã đem bán đấu giá ngai vàng". Nhiều chức làm đã ko có lương mà còn phải bỏ tiền túi ra mướn người giúp việc nữa, vậy mà người ta tranh nhau, bán cả gia sản mua chức cho kỳ được vì chỉ 1 trong 2 năm thôi, người ta sẽ thu đủ số vốn còn lời thập bội là khác ! Chúng ta tưởng tượng như vậy, làn sóng hối lộ cao tới bực nào và còn lương tâm nào mà ko bị nó lội cuốn.
Có nhiều tiền thì tất nhiên phải tiêu phí: bọn quý phái La Mã cân vàng để đổi lụa Trung Hoa, họ mua những đồ gia vị ở Ấn Độ như đinh hương, hồi hương, hồ tiêu, vung tiền ra mua mía và gạo của phương Đông, lê và táo của Tiểu Á, đeo những ngọc thạch và kim cương Ba Tư, và muốn đỡ buồn, họ lại đấu trường coi người đánh nhau với mãnh thú, hoặc người đâm chém người, để được hưởng những cảm xúc rùng rợn.
Còn tình cảnh của dân đen ? 1 văn sĩ đương thời đã tả nó như vầy: "Những thú rừng còn có cái hang để ẩn, còn dân La Mã (...) thì ngoài khí trời ra, ko có chút gì cả. Vô gia cư, họ dắt díu vợ con nheo nhóc, xanh xao (...). Người ta bảo họ làm chủ thế giới mà thực họ ko có 1 miếng đất để cắm dùi".
Quân đội thì mất tinh thần: người ta ko có tiền trả lương cho họ vì người ta chỉ lo ăn cắp công quỹ và tranh giành địa vị (chỉ trong 1 thế kỷ mà 25 ông vua thay phiên nhau lên ngôi sau khi cướp được ngai vàng). Có lần hô thua 1 rợ ở trung bộ châu Âu và từ đó nhà cầm quyền La Mã phải dùng dân thuộc địa và bọn nô lệ làm lính. 2 hạng này tất nhiên ko ham ra trận, nhất là khi họ theo đạo Da Tô, coi người khác như anh em, thì họ đào ngụ rất đông. Người La Mã giam họ, giết họ, họ cùng nhau ca hát nhận tử hình vì như vậy là sớm được lên Thiên đàn ngồi bên cạnh Chúa !
Nhiều ông vua muốn cứu vãn tình thế, ráng sức phục hưng, nhưng kết quả chỉ là kéo dài hơi tàn của đế quốc trong 1 thời gian, tới khi 1 ông chia đế quốc làm 2 phần cho 2 con: phần phía Tây, kinh đô là La Mã; phần phía Đông, kinh đô là Byzance; thì phần phía Tây đã quá suy, ko đủ sức chống các rợ nữa.
Các rợ này ở phương Bắc bị rợ Hung Nô dồn xuống. Rợ Hung Nô vốn ở Mông Cổ, rất thượng võ, thường quấy rối Trung Quốc, trai gái đều giỏi cưỡi ngựa, bắn tên, đều coi nhẹ cái chết.
Vì Tần Thủy Hoàng xây Vạn Lý Trường Thành để ngăn họ, họ quay sang châu Âu, dưới sự chỉ huy của Attila, tới đâu thắng đó, chiếm trọn 1 giải từ Đông qua Tây, cướp phá Nga, và Trung Âu, giày xéo Gaule, dân tộc nào cũng sợ họ như sợ bệnh dịch (thế kỷ thứ 4 sau CN).
Rợ Germain ở phía Bắc xứ Gaule, nghe nói họ tới, bỏ cả nhà cửa, vườn tược, chạy về phương Nam, xâm nhập đế quốc La Mã.
Trước sau có đến 5 giống rợ cũng vì lẽ đó mà ùa cả vào Ý, Hy Lạp, tàn phá các châu thành; đường sá hư hỏng, hải cảng bỏ hoang, kỹ nghệ và thương mãi đình trệ, lâu đài bị đốt mà sách vở thì bị ném xuống sông.
Thế là nền văn minh do người Ai Cập, Caldée, Assyrie, Hy Lạp truyền lại từ mấy nghìn năm, chỉ trong vài thế kỷ đã bị tiêu diệt ở phía Tây. Lúc đó vào thời vua Romulus Ausgustule năm 476 sau CN. Lạ thay ! La Mã do Romulas dựng nên, cũng đến Romulus thì tàn.
Cũng may, ở phương Đông, thành Byzance - cũng có tên là Constantinople vẫn còn thịnh, giữ được 1 phần nào nền văn minh cổ rồi truyền qua nước Nga bây giờ. Tuy nhiên, giữa 2 phần của đế quốc, Đông và Tây, ko còn gì liên lạc với nhau cả.
cái này thì em kiếm được trên mạng , bác nào biết thêm gì thì vào góp ý với .

cái này trích trong Lịch Sử Thế Giới của Nguyễn Hiến Lê - Thiên Giang thì phải?
về nguyên nhân suy yếu của đế quốc La Mã thì chủ yếu là do quan hệ sản xuất chủ nô không còn đủ sức cung ứng sản phẩm cho một lượng dân cư đông gấp nhiều lần so với vài trăm năm trước.
Ruộng đất tập trung lớn trong tay các chủ nô quý tộc, thế nên không kích thích được hết tiềm lực sản xuất, lại không dám dùng nông cụ sắt vì sợ nô lệ lợi dụng vào đó mà nổi loạn. Nhân lúc đó người Germans lại tràn vào, nô lệ cơ cực quá nên hùa theo người Germans mà làm phản. Bắt đầu từ đây, chế độ nô lệ xem như cáo chung. Các đại địa chủ bắt đầu phân ruộng đất của mình thành từng (hàng ngàn đến trăm ngàn) mẫu nhỏ khoán cho nô lệ tự cày cấy nên nô lệ cũng có tự do rộng rãi hơn trước. Đây gọi là chế độ "lệ nông", là bước chuyển tiếp lên quan hệ sản xuất phong kiến, một bộ phận lớn nô lệ sắp trở thành nông nô hoặc nông dân tự do.

bác eskimot09 biết gì về đế chế Đông La Mã ko , post lên dùm em với , nghe nói đế chế này hồi mới tách ra thì cũng mạnh lắm nhưng sau này ko hiểu sao yếu xìu

Cờ hiệu các binh đoàn legion La Mã, sau này quân Đức phát xít lấy làm biểu trưng cho các sư đoàn của mình.

Legion La Mã

Hoàng đế Byzantium

các bác làm ơn post lên dùm em các hình ảnh hay tài liệu về đế chế byzantium