Tìm hiểu về nền Tân Nhạc Việt Nam

Tìm hiểu về nền Tân Nhạc Việt Nam

Để chúng ta có thể hiểu biết thêm về nền Tân nhạc nước nhà, SC lập topic này nhằm tập hợp các bài viết có liên quan, đem về đây cho mọi người đọc, đỡ mất công đi đâu xa

------------------------

Đầu tiên là loạt bài viết của Trần Minh Phi trên Giai điệu xanh

Nhạc Việt - Một phác thảo (Bài 1)


Bài 1: Tân nhạc - khởi thuỷ cho nhạc Việt đương đại



Nền nhạc Việt hiện đại được đánh dấu bằng việc ra đời của âm nhạc cải cách (hay còn gọi là Tân nhạc, trong bài viết này tôi dùng thuật ngữ Tân nhạc [TN] để nói đến âm nhạc cải cách của cha ông chúng ta và chỉ đóng khung lại trong phạm vi ca khúc - thể loại thân thuộc nhất của người Việt). Nghiên cứu và ôn lại Tân nhạc cũng là một cách để thấu hiểu và nhận diện lại một cách sâu sắc hơn nền nhạc Việt hôm nay, thấy rõ hơn con đường nào sẽ mở ra tương lai, để kế thừa và tiếp tục tiến trình hiện đại hoá nhạc Việt lên một tầm cao mới.



Tân nhạc hoài thai trên sân khấu cải lương


Ta biết rằng TN bắt đầu hình thành phôi thai với phong trào dùng nhạc Tây để soạn lời Việt. Người khởi xướng trong phong trào này là Tư Chơi (nghệ sĩ Huỳnh Hữu Trung). Khoảng năm 1934, Tư Chơi đã dựa theo hình thức opérrette (một hình thức ca kịch như opéra nhưng có qui mô nhỏ hơn)viết nên những ca kịch vui bằng cách lấy những điệu nhạc Tây để soạn lời Việt. Chúng đã được Tư Chơi cho phụ diễn trên các đoàn cải luơng thời đó như Phước Cương?Ông còn dùng những bài hát bình dân của Tây để viết những bài ca có nội dung yêu nước, chẳng hạn như bài: ?Hời hợi đồng bào tỉnh dậy mau. Tỉnh dậy mau. Nước ta đã mất rồi!...? theo điệu bài Frère Jacques của Pháp.Các ca sĩ KimThoa, Ái Liên là những người ủng hộ và hát những bài này cho Tư Chơi.



Nhưng qua năm 1938 thì những bài nhạc kiểu này không còn mấy hấp dẫn nữa. Người nghe, nhất là những người nặng tình dân tộc, muốn có một loại nhạc?thuần Việt?, không phải mượn nhạc Tây để đặt lời, khi hát lên nghe đầy đủ linh hồn của quê hương từ lời ca cho đến ca từ, nhất là phải 100% made in Việt Nam.Trước đòi hỏi mang tính lịch sử đó, TN sang một bước ngoặt mới


Tân nhạc của người Việt buổi đầu



Lịch sử ghi nhận một thanh niên Huế có giọng hát ténor được liệt vào hàng đầu Đông Dương lúc bấy giờ tên là Nguyễn Văn Tuyên, đang làm việc cho Pháp ở Sài Gòn, đã tự mình viết ra những giai điệu đầu tiên theo nhạc học của châu Âu. Thật ra, Nguyễn Văn Tuyên đã được sự cố vấn và giúp đỡ của một nhà thơ công tác tại đài phát thanh Radio Indochine là Nguyễn Văn Cổn. Thi sĩ này đã giúp N.V.Tuyên soạn lời cho các bài hát cũng như đưa thơ của mình cho N.V.Tuyên phổ nhạc; đi vận động các giới chức sắc ủng hộ và tổ chức các buổi diễn thuyết kết hợp trình diễn các bài hát TN tiên phong. Chính ông Cổn cũng là người đặt cho loại nhạc Việt mới này cái tên Âm nhạc cải cách.



N.V.Tuyên đã có 2 cuộc vận động và giới thiệu TN ra miền Bắc tại Hà Nội và Hải Phòng. Lúc đó, hai bài hát ?Bông Cúc Vàng? và ?TMột kiếp hoa? rất được hoan nghênh nhưng cũng có những ý kiến phản bác hoặc chê bai. Tuy nhiên, báo giới lại hoàn toàn ủng hộ ông và trong số ra ngày 7/8/1938(có tài liệu ghi ngày 6/7), tờ báo lớn Ngày Nay đã cho đăng các bài hát của N.V.Tuyên và hết lời ca tụng nó.



Những bài hát của N.V.Tuyên chưa được coi là xuất sắc về mặt nghệ thuật, phải đợi đến khi một lớp tác giả TN mới ra đời ở Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định? thì TN mới thật sự là những bản nhạc Việt có dấu ấn sáng tạo. Dương Thiệu Tước ở Hà Nội cùng với các nhạc sĩ trẻ bấy giờ như Thẩm Oánh, Lê Yên, Văn Chung? trong ban nhạc Myosotis đã cho ra đời hàng loạt bài hát lẫy lừng thời bấy giờ như:Tâm hồn anh tìm em, Thuyền mơ (Dương Thiệu Tước), Bóng ai qua thềm, Trên thuyền hoa (Văn Chung), Khúc yêu đương, Hồ xuân (Thẩm Oánh), Cô lái thuyền mơ (Dzoãn Mẫn)?Ở Nam Định thì có Đặng Thế Phong tài hoa với ?oCon thuyền không bến? được xem như là một tác phẩm đặc sắc nhất nhờ kết hợp nhuần nhị ngũ cung Việt với nhạc Tây (mà tôi sẽ có một phần riêng bàn về sáng tạo của ông trong một bài khác về những gương mặt TN)


Phát triển và rẽ nhánh: Tình ca và Hùng ca.


Bước qua năm 1944, TN đã phát triển khá mạnh và nên hình nên vóc tạm đầy đủ. Nó thể hiện qua việc chia TN thành hai dòng chảy: nhạc tình và nhạc hùng.



Lưu Hữu Phước cùng Hoàng Quý là những người khởi xướng và cầm chịch thông qua hai nhóm là Tổng hội Sinh viên ở Hà Nội và Đồng Vọng ở Hải Phòng với những bài ca hướng đạo và lịch sử ca: Bạch Đằng Giang, Bạn đường?(Lưu Hữu Phước), Bóng cờ lau, Nước non Lam Sơn?(Hoàng Quý). Đây có thể xem như sự khơi nguồn cho dòng nhạc truyền thống cách mạng sau này, đóng góp cho di sản ca khúc Việt một diện mạo riêng, độc đáo kể từ cuộc kháng chiến chống Pháp rồi trưởng thành mạnh mẽ ở miền Bắc và các chiến khu miền Nam trong giai đoạn thực dân mới của Mỹ (trong bài viết này, xin tạm ghép luôn nhạc cách mạng vào dòng hùng ca cho đến khi có hiệp định Geneve 1954).



Nhạc tình,ngoài những nhạc sĩ trong nhóm Myosotis kể trên và Đặng Thế Phong thì ở Hải Phòng xuất hiện thêm một tài hoa nữa là Lê Thương với các ca khúc vang danh thiên hạ như: Bản đàn xuân, Nàng Hà Tiên, Thu trên đảo Kinh Châu, Bên bờ Đà giang?Đặc biệt bài Thu trên đảo Kinh Châu được viết trên thang âm Nhật là nổi tiếng nhất vì tính phổ biến đại chúng của nó (có tư liệu còn khẳng định dù mang âm điệu Nhật nhưng bài này đã đưa vào làm nhạc mục của hát quan họ Bắc Ninh). Đất Hải Phòng còn cống hiến thêm cho TN một đệ nhất nhạc sĩ tình ca là Văn Cao - một nghệ sĩ đa tài (thơ, hoạ, nhạc) nhưng khá lận đận - với những tình ca mùa thu thuộc vào hàng đẹp nhất và buồn nhất của nhạc Việt: Buồn tàn thu, Thu cô liêu, Suối mơ?(cả hai cây cây đại thụ này sẽ được nhận định chi tiết hơn trong loạt bài kế tiếp)



Đến năm 1945 và sau đó, TN xem như đạt gần tới đỉnh điểm phát triển của nó. Đã trải qua những thử thách và thu lượm được khá nhiều kinh nghiệm, TN còn được quảng bá thêm nhờ những công cụ kỹ thuật hiện đại như: máy hát, đài phát thanh, in ấn (nhạc tập) ?Các hình thức đại nhạc hội cũng nở rộ khiến TN trở thành một trào lưu cuồn cuộn với những thành quả và hệ luỵ của nó.



Và qua thập niên 50, TN như quả chín rộ trên cành - bên cạnh hùng ca, cách mạng ca và tình ca còn có thêm một góc nhỏ, tạm goi là nhạc hài hước của Trần Văn Trạch. TN được dùng phụ diễn cho chiếu bóng (lúc đó đã du nhập và bành trướng mạnh ở thị thành) và được nhận diện dưới nhiều ?đẳng cấp? khác nhau: nhạc thương phẩm, nhạc bình dân, nhạc thời trang?(ta thấy nó cũng có gì đó tương tự với nhạc trẻ bây giờ: phát triển, chia nhánh rồi phân tán và loạn phát).



Lúc này TN không còn quanh quẩn trong phố thị nữa mà đã tràn về thôn quê một cách mạnh mẽ.

Bài 2: Tân nhạc ở Sài Gòn tạm chiếm
 
Sau Hiệp định Geneve 1954, đất nước chia đôi thì Tân nhạc (TN) cũng chia đôi (xét về mặt ý thức hệ). Ở miền Bắc xã hội chủ nghĩa, TN tiếp tục phát triển với định hướng phục vụ cho cuộc kháng chiến chống Mỹ và thống nhất đất nước đã đạt được những thành quả lớn về mặt ý nghĩa thực tiễn của văn hoá văn nghệ cũng như ngôn ngữ âm nhạc. Điều này sẽ được phân tích trong một bài khác. Ở đây, chúng ta chỉ bàn đến nền tân nhạc ở miền Nam mà tất cả đại diện của nó hầu hết đều tập trung ở Sài Gòn.
 
Máy hát với hai loại băng reel to reel (băng lớn) và cassette (băng nhỏ) đã theo quân đội Mỹ vào miền Nam, không những thế, đi kèm theo vũ khí giết người là?một loại nhạc mới rồi đây sẽ làm mưa làm gió: nhạc pop-rock (mà người ta quen gọi là nhạc trẻ). Trong khi đó, hàng loạt đài phát thanh mọc lên khắp các vùng thị thành cũng như sự ra đời khá nhiều những nhà xuất bản đã tăng thêm sức sống cho TN. Chính những yếu tố này đã làm cho TN ở Sài Gòn phát triển rất mạnh mẽ, và như bài trước đã nói, nó theo máy hát, đài phát thanh, nhạc tập tuôn chảy cả về nông thôn làm nên một sức sống toàn diện cho TN. Đến giữa thập niên 60, với sự xuất hiện của phòng trà ca nhạc thì TN ở Sài Gòn coi như đã trưởng thành toàn diện với những thế hệ ca sĩ, nhạc sĩ mới.
 
Nhạc băng, nhạc tập và đài phát thanh: Đôi hia bảy dặm cho TN
 




Thái Thanh
Những cái tên Sony, Akai, Pionneer?đã trở nên quen thuộc với dân chơi máy hát. Những cuộn băng reel to reel hay cassette cứ quay đều những bài hát TN trên những thương hiệu toàn cầu đó. Lúc này là lúc các hãng băng phất lên, vừa là một cộng sinh vừa là một động lực cho TN. Giai đoạn này phải kể đến 3 đại gia là Asia, Oria và Lê Văn Tài (về sau lấy tên khác là Việt Nam). Họ không chỉ thu thanh cổ nhạc như trước kia mà công việc chính của họ bây giờ là sản xuất TN. Đây là một công việc thu hoạch nhiều tiền bạc.
 
Một chương trình TN lúc đó (thập niên 60) bình quân có thể tiêu thụ từ một vạn đến vạn rưỡi đầu băng các loại (to hoặc nhỏ). Tình hình tiêu thụ này cũng rất giống với nhạc Việt thuở được gọi là lên ngôi vào giữa thập niên 90, nhưng khoảng gần đây thì một chương trình bình quân chỉ còn tròm trèm?2, 3 ngàn băng đĩa có người mua! Thấy có ăn, nhiều hãng băng thay nhau ra đời: ShotGuns, Trường Sơn (của ca sĩ Duy Khánh), Nhã Ca, Sóng Nhạc (không phải của báo?Sóng Nhạc bây giờ), Hoạ Mi, Sơn Ca?làm cho thị trường băng nhạc TN thêm bùng phát và làm cho các bài hát thêm bay xa trong bầu trời đại chúng.
 
Ăn theo nhạc băng là nhạc tập. Đó là những tập nhạc in các bài hát đang ăn khách (bây giờ thường gọi là topten, hit), đặc biệt là dạng nhạc **** chỉ in một bài được ưa chuộng có khổ lớn như giấy A4. Ngọc Chánh lúc này là trùm sản xuất các nhạc in này. Thông thường, một bài nhạc **** ông có thể bán được một vạn bản như chơi (còn bây giờ khoảng 1,2 ngàn là hết mức).
 
Không thể không nhắc đến vai trò của các đài phát thanh trong việc góp phần bành trướng TN. Âm nhạc muốn phát hành và lăng-xê rộng rãi phải qua đài phát thanh. TN trong giai đoạn này cũng thế. Tuy nhiên, nó chịu nhiều sự kiểm soát của chính phủ hơn. TN trên radio bây giờ chia làm ba bộ phận chính: Những bài hát thông tin tuyên truyền phục vụ chế độ cầm quyền. Những bài hát thuộc dạng ?otử tế? hơn nhưng có ít đất sống trên thị trường. Và cuối cùng - ít hơn - là các bài hát dạng thị trường, thương phẩm, nhạc yêu cầu. Tất nhiên, mạnh nhất trong các nhà đài lúc này là đài Vô Tuyến Việt Nam (của chế độ miền Nam). Biên tập TN cho các đài phát thanh hồi đó là các tên tuổi: Nguyễn Hiền, Vũ Thành, Trần Dạ Từ?
 
Nhạc trẻ (pop-rock)
 




Khánh Ly
Theo bụi trường chinh xâm lấn miền Nam Việt Nam của Mỹ là thứ âm nhạc đang khuynh đảo trên thế giới: pop-rock. Thập niên 60 đã chứng kiến giới trẻ Sài Gòn cuồng nhiệt đón nhận nó và TN Sài Gòn có thêm một ?thành viên? mới: Nhạc trẻ (một thuật ngữ đặc biệt ở Việt Nam mới có!). Cây đàn điện, dàn trống jazz, amply lúc này thật là ?ohot?. Quần áo sặc sỡ, tóc dài biếng chải là sành điệu(theo phong cách của tứ quái The Beatles). Ban đầu là nghe nhạc pop-rock Mỹ-Anh, sau đó là?a lê làm theo. Các ban nhạc trẻ ra đời ngày một nhiều: Enterprise, The Peanuts, CBC, The Uptight, The Hammers, The Dreammers?
 
Ban đầu họ từ mầy mò, bắt chước các băng nhạc, nghe rồi đánh theo như cái máy, sau đó đi diễn chủ yếu cho lính Mỹ. Chính những ban nhạc ?obản sao? Âu-Mỹ này đã sản sinh ra một thế hệ ca sĩ mới rất nổi danh mà có người cho đến tận bây giờ còn là thần tượng của nhiều người: Tuấn Ngọc, Khánh Hà, Duy Quang, Elvis Phương, Paolo, Cathy Huệ, Vi Vân?Giai đoạn này, người ta không thể bỏ quên Thanh Lan - một ca sĩ có giọng hát sang trọng, dễ thương, trưởng thành từ lò đào tạo ca sĩ Việt Nhi với những bài nhạc Âu-Mỹ chuyển soạn lời Việt của Phạm Duy, và cô nàng Julie với giọng hát sôi nổi kiểu rock khá độc đáo.
 
Phòng trà ca nhạc
 
Phòng trà ca nhạc đã xuất hiện lần đầu tiên ở Hà Nội (1946) với cái tên Quán Nghệ sĩ ở đường Bờ Hồ. Lúc này, các nhạc sĩ Dương Thiệu Tước, Thẩm Oánh?là cộng tác viên. Nhưng phải đợi đến sau 1954, tại Sài Gòn, phòng trà ca nhạc mới thịnh hành và đóng góp vao việc phát triển TN, như là một cái nôi làm toả sáng nhiều thế hệ ca sĩ và là một trong những mảnh đất để các nhạc sĩ phổ biến ca khúc của mình. Chẳng hạn, với những phòng trà ca nhạc thế hệ đầu ở Sài Gòn đã giới thiệu đến công chúng những cái tên quen thuộc: Nguyễn Hữu Thiết - Ngọc Cẩm, Tâm Vấn, Mộc Lan, Anh Ngọc, Thái Thanh?Và còn nhiều nữa những cái tên và chi tiết về các phòng trà ca nhạc Sài Gòn cũng như buổi đầu của nó ở Hà Nội, nhưng đó là nội dung của một bài viết khác mà chúng ta sẽ có dịp quay lại sau trong chuyên đề này.
 
Các xu hướng của TN Sài Gòn và các nhạc sĩ mới
 
Góp phần vẽ nên một bức tranh hấp dẫn và đa dạng này của TN là các nhạc sĩ với các tác phẩm, các xu hướng khác nhau. Họ là: Cung Tiến, Phạm Đình Chương, Vũ Thành, Hoàng Trọng, Văn Phụng, Ngọc Bích, Hoàng Thi Thơ, Trần Ngọc, Y Vân, Anh Bằng, Trúc Phương, Duy Khánh, Trần Thiện Thanh (Nhật Trường), Đỗ Lễ, Lam Phương, Phạm Thế Mỹ, Trầm Tử Thiêng, Anh Việt Thu, Lê Uyên Phương, Ngô Thuỵ Miên, Từ Công Phụng, Nguyễn Ánh 9, Vũ Thành An, Lê Hựu Hà, Nguyễn Trung Cang,?(trong đó xuất sắc và nổi bật nhất là Phạm Duy và sau đó là Trịnh Công Sơn mà tôi sẽ dành trọn một bài viết).
 
Các tác giả trên chia nhau ra đứng trên các lãnh địa âm nhạc khác nhau như: Tình ca quê hương(Hoàng Thi Thơ?phát triển các làn điệu dân ca để viết các bài hát bình dân trữ tình), Nhạc bán cổ điển hoặc Tân cổ điển (Cung Tiến, Nghiêm Phú Phi, Văn Phụng?ảnh hưởng từ các nhạc sĩ lãng mạn châu Âu như Schubert, Chopin, Schuman, Lizt?), Nhạc trẻ (Lê Hựu Hà, Nguyễn Trung Cang?học tập từ pop-rock Âu-Mỹ), Nhạc hài hước (Trần Văn Trạch với nhóm AVT viết mới dân ca thành các bài bình dân vui nhộn và châm biếm), Nhạc khiêu vũ cổ điển (Hoàng Trọng?viết theo các điệu nhảy tango, pasodoble?), Nhạc nhảy hiện đại, danh từ lúc này hay gọi là ?kích động nhạc" (Khánh Băng?), Nhạc tình và thân phận (Trịnh Công Sơn?) và còn nữa?
 
Ngoài ra, TN Sài Gòn thời điểm này bên cạnh hiện tượng gọi là sự suy thoái của âm nhạc của các bài hát rẻ tiền với các ca sĩ diễn nhiều hơn hát (nhưng cũng chưa phải lipsync như bây giờ, chẳng qua là trình độ khoa học kỹ thuật lúc bấy giờ chưa cho phép!), còn xuất hiện những phong trào ca nhạc rất tích cực như: Phong trào du ca do Nguyễn Đức Quang, Ngô Mạnh Thu làm đầu đàn, hoặc những phong trào nhạc phản chiến (Trịnh Công Sơn, Miên Đức Thắng), phong trào?Hát cho đồng bào tôi nghe? (Tôn Thất Lập?)
 
Giai đoạn này xuất hiện một danh từ mới ám chỉ đến những bài tình buồn đang trở nên một mốt nghe nhạc khổng lồ: Nhạc vàng. Nhạc vàng được hiểu theo hai nghĩa: tán thưởng (vàng son, có giá trị) hoặc chê bai (vàng vọt, yếu đuối, uỷ mị). Rồi chia ra ?ovàng sến? (chủ yếu là các loại nhạc viết theo điệu bolero, lời ca bình dân, được xem là Việt hoá ?nhuyễn? nhất) với ?vàng sang?. Vì thế,  "nhạc vàng" ôm hết vào mình từ các bài tình ca tiền chiến cho đến các tình khúc mới viết có nghệ thuật hoặc kém sáng tạo nhưng chỉ tội một cái là nó buồn. Buồn muốn ?chết! Thế thôi!

Thế này thì khác quái gì spam, vứt cái link cho nó nhanh.

Ban đầu khi lập topic này SC chỉ định là sẽ tập hợp các bài viết về Tân nhạc về đây như đã nói, và cũng là nơi để mọi người cùng chia sẻ thông tin, tuy nhiên từ các post sau sẽ có thêm nhạc ở giai đoạn này để minh họa

Truyền bá kiến thức nhạc kiểu này, thì cái loại tác giả Trần Minh Phi cũng không đáng ăn nhuận bút cho bài viết nữa, nói gì đến cô nàng Móđ-đờ SC còn copy về đây để ăn xái theo nữa.

Ờ, thế mà có 1 hội đang kêu gào thành lập 1 box cho cái loại nhạc kém sáng tạo này đó. Chắc chúng nó đang muốn chết theo ý của Trần Minh Phi.
http://ttvnol.com/Nhac/690828.ttvn
Được SWNmegai sửa chữa / chuyển vào 19:25 ngày 20/05/2006

Tình cờ đọc được cái xếp hạng này, các bác tham khảo vui và cho ý kiến
http://forum.quangngai.net/showthread.php?t=2429&highlight=Ph%E1%BA%A1m