Tính chọn lọc tự nhiên của bản sắc

Ok, chuyện cái cổ áo khi nào anh bạn gì ấy trình bầy với tôi một số khái niệm cấp 1 mà anh ta biết về cổ áo thì tôi sẽ giới thiệu thêm chút ít cấp 2.
Chuyện rối nước thì bác về HN mà tìm, đầy tài liệu, bản thân tôi cũng không biết bác muốn tìm hiểu ở góc cạnh nào.
Chuyện đàn bầu thì tôi có thể nói một ít, nếu bác thích biết thêm chỗ nào thì hỏi thêm chỗ ấy.
Người ta vẫn thường cho rằng đàn bầu là của riêng Việt Nam. Nhưng thực ra điều đó nếu nhìn từ mặt kĩ thuật thì hoàn toàn sai. Đàn bầu được chế ra từ khoảng thế kỉ 18 (năm 17xx) Thế nhưng kĩ thuật đánh của nó đã có ở Trung Quốc từ trước - với đàn tranh dùng harmonia và ấn dây để thay đổi cao độ. Bác có thể tìm thêm các sách về đàn tranh để tìm hiểu. Ngoài ra người chơi violon nếu học qua trung cấp cũng phải biết dùng harmoni để đánh. Đàn bầu chỉ độc nhất nếu góp tất cả các yếu tố vào làm một mà thôi.
Kỹ thuật chia dây dùng ter6n đàn bầu đã được Pitagor (vâng, đúng cái ông Pi-ta-go ấy) soạn từ thế kỷ thứ 1 (hình như thế). Sau này được Walter Odington ở tk14 hệ thống lại. Thật ra cũng chả có gì phức tạp. Nếu bác học kỹ vật lý cấp 3 về hiện tượng sóng sẽ hiểu được. Nếu chia đôi dây ra thì bước sóng bị giảm 1 nửa. Nốt La là 440, nếu bác chia đôi dây ra sẽ được 220 là nốt Lá - đúng một quãng 8 cao độ. Tương tự thế chia ba dây sẽ được quãng 5. Nếu dây chính là C thì chia 3 là G. 1/3 là Sol thấp, 2/3 là Sol cao ở quãng 7. Tiếp đ nếu chia 1/5 sẽ được quãng 3, tức là E. tương tự vậy 4/5 sẽ là Mi thấp hơn 2 trường độ. 3/4 ra Fa.... Chia bốn thì bác thử đoán sẽ ra nốt gì ?
Thật ra kĩ thuật chia nốt này chả có gì là mới cả, vì tất cả các đàn dây, từ guitar, violon cho đến piano, contrabass, nhị, sến, nguyệt... đều áp dụng cả. Có lần tôi có nhìn thấy đâu đấy trên Internet một văn bản dạy về harmoni, bác chịu khó tìm vậy.
Ở đàn bầu thì khi đánh người ta dùng cạnh bàn tay chia dây, ngón để gẩy. Tay trái dùng cần (như ghitar điện 80s, hay Santana) để ly chỉnh. Với li chỉnh có thể chơi được 2-3 nốt bên cạnh nốt chính. Người ta dùng chia đôi, chia 3, chia 4, chia 5 và chia 6 để có các nốt chính rồi dùng cần để thể hiện các nốt phụ. Kiểu đánh này không có gì đặc sắc cho lắm. Ngày xưa có lần Đức Trí (lúc bé học đàn bầu) ngứa tay nghịch keyboard dùng tiếng đàn bầu (nếu tôi nhớ không lầm thì cây Roland-1000) vậy mà ông nghệ nhân đàn bầu ngơ ngác đi tìm xem ai đánh đàn bầu hay thế để học, hi hi.
Quay lại đàn 1 dây, thì ở các tu viện châu Âu cũng có đàn 1 dây, phối hợp với chuông, gọi là Tubmarina. trong một chuyến đi châu Phi tôi có gặp 1 thằng bé kéo thứ đàn hơi giống Nhị, nhưng hình như chỉ có 1 dây với kĩ thuật sờ dây gần giống Bầu, nhưng không dám chắc, phải kiểm chứng lại. Nhưng ở VN có đàn Kn'í cũng 1 dây, mà khi chơi nếu thính giả ngồigần sẽ ăn đầy nước bọt vào mặt, hi hi.
Vài thông tin vậy, bác kết luận thế nào tùy. Nếu cần hỏi thêm gì xin mời đừng ngại.

nếu bác nói đàn bầu là đặc trưng của Vn thì tôi ok, coi nó như một thứ mặt hàng độc đáo không đâu có. Nhưng nếu xem là bản sắc thì thật vô lý. Căn cứ theo kỹ thuật dây, bác có thể chơi được tonal trên d8àn bầu (1-3-5-8), như vậy có nghĩa nhạc VN là nhạc tonal ? chứ không phải ngũ cung, chí ít cũng là ngũ cung Bắc 1-2-4-5-6, cũng không phải nhị cung quãng bốn như Ca Trù- Ả đào (1-4), hay quãng 2 như cải lương (1-2-4-6-7)

cám ơn bác rất nhiều, em xin hỏi thêm 1 vài điều, nhờ bác giúp:
1/. Đàn bầu:
- cây đàn kní là của dân tộc thiểu số nào ? ở tây nguyên hay phía bắc vậy bác. Bác có thể tả sơ hình dáng cho em nghe được không ạ ?
- bác nói đàn bầu xuất hiện ở khoảng thế kỷ 18, nước mình còn tư liệu nào nói về điều này không ạ ?
- Nếu không có gì phiền, bác cho em biết tên quốc gia châu Phi mà bác thấy có cây đàn một dây được không . Vì chỗ em có khá nhiều dân da đen của nhiều nước Phi châu lắm. Vài hôm nữa lại có 1 đêm giao lưu văn hoá nữa. có khi em lại lôi bổn cũ ra soạn mới mới 1 chút trình bày cho bọn nó nghe. ( em chỉ việc bật CD lên cho chúng nó nghe, rồi giải thích thôi í mà ).
2/. về rối nước:
Em có đọc 1 tài liệu nào đấy nói là hiện nay còn 1 bia nói về việc vua Lý thăm quê , sai dân dựng trò rối nước cho vua xem ---> rối nước phải có trước đó, thế kỷ X-XI , đúng không ạ ?
Có đứa cắc cớ hỏi em: vậy rối nước xuất phát từ rối bóng, rối cạn hay độc lập và ngược lại. chẳng biết trả lời như thế nào cho phải, bác ạ.
Mong bác chỉ giáo
PEOPLE TALKING WITHOUT SPEAKING.
PEOPLE HEARING WITHOUT LISTENING

- cây đàn kní là của dân tộc thiểu số nào ? ở tây nguyên hay phía bắc vậy bác. Bác có thể tả sơ hình dáng cho em nghe được không ạ ?
Tây Nguyên, còn chính xác là dân tộc nào thì tôi không nhớ. Nó cấu tạo hơi giống đàn nhị. Cần đàn có những cái mấu, nhưng không có hộp cộng hưởng, vì dùng mồm. Khi chơi người ta ngậm một đầu dây vào trong mồm, tay kéo như violon. Vừa sờ vào dây, vừa thay đổi khẩu hình - cây đàn như vậy đa dạng hơn đàn bầu một chút, vì vừa dùng harmonia vừa dùng mồm, cho nên không chỉ hát được mà còn khóc, nỉ non được. Chơi theo ngũ cung Tây Nguyên. Chỉ có điều lúc chơi trông hơimất lịch sự thôi, hềhề, vì nước bọt bắn tung toé.
- bác nói đàn bầu xuất hiện ở khoảng thế kỷ 18, nước mình còn tư liệu nào nói về điều này không ạ ?
Bác chịu khó mở mấy quyển sử ra chỗ nói về mấy ông vua lập đàn ca hát thì chắc phải có thôi. Những cái này tôi đọc từ bé bây giờ khó nhớ được chính xác là quyển sử nào.
- Nếu không có gì phiền, bác cho em biết tên quốc gia châu Phi mà bác thấy có cây đàn một dây được không . Vì chỗ em có khá nhiều dân da đen của nhiều nước Phi châu lắm. Vài hôm nữa lại có 1 đêm giao lưu văn hoá nữa. có khi em lại lôi bổn cũ ra soạn mới mới 1 chút trình bày cho bọn nó nghe. ( em chỉ việc bật CD lên cho chúng nó nghe, rồi giải thích thôi í mà ).
Bạn cứ việc hỏi những người bạn châu Phi xem ở nước họ có nhạc cụ nào như thế không. Nước tôi gặp là Côngo.
Một số nghiên cứu âm nhạc cho rằng nhạc cụ đến từ châu Á. Ví dụ như là đàn Nhị vốn là của người Mông Cổ truyền theo con đường tơ lụa hoặc cuộc chiến của Thành Cát Tư Hãn, sau này được cải tiến thành đàn violon. Hệ thống đàn dây gẩy tay như ghitar, mandolin cũng co cấu trúc giống như tì bà, tranh của TQ, chỉ có nốt (thất âm) là mới được sáng tạo gần đây (khoảng tk17, Bach) do nhu cầu của nhà thờ. Tên của 7 nốt nhạc là 7 chữ bắt đầu của bài nguyện Psalm trong thánh kinh. Ở châu Á thì 5 nốt nhạc ngũ cung được căn cứ theo 5 vị thế của Ngũ hành. Bạn nhìn cây đàn PIANO sẽ là sự hòa hợpcủa Đông Tây. 7 phím trắng là 7nốt nhạc nhà thờ. 5 phím đen chính là ngũ cung chuẩn của Trung Quốc. Khi đi đến sự hoà hợp này cả 2 hệ thống âm nhạc đều phải bỏ bớt nhiều chi tiết của mình. Thứ nhất là các nốt thăng giáng (thăng cao hơn giáng 1/4) của nhạc châu Âu phải nâng lên và hạ xuống để bằng đúng nốt đen. Thứ 2 là các quãng lơ lớ của Ấn Độ (và Chàm, Vọng Cổ) phải bỏ bớt cho bằng đúng các nốt trắng. Và cuối cùng chỉ có mỗi mình anh ở giữa (Ấn Độ) là không ghép được vào đâu cả Cũng may được The Beatles phát hiện và trở nên nổi tiếng.
2/. về rối nước:
Em có đọc 1 tài liệu nào đấy nói là hiện nay còn 1 bia nói về việc vua Lý thăm quê , sai dân dựng trò rối nước cho vua xem ---> rối nước phải có trước đó, thế kỷ X-XI , đúng không ạ ?
Chuyện cái bia thì tôi không biết. Tuy nhiên đọcthấy không ít tài liệu nói là cóngười đi họctừ TQ về. Không ít ngành nghề của VN thời đầu milenium thứ 2 là đi học từ tq về như thêu, sơn mài, in tranh, đúc đồng...lập thành làng nghề, cho nên trong làng phải có đền thờ. Thế nhưng do chiến tranh và thời kì chống phong kiến cổ hủ, thật khó có cái gì còn tồn lại chính xác.
Có đứa cắc cớ hỏi em: vậy rối nước xuất phát từ rối bóng, rối cạn hay độc lập và ngược lại. chẳng biết trả lời như thế nào cho phải, bác ạ.
Có thể liên quan với rối đứng. Rối bóng hoạt động trên nguyên tắc khác, thường gặp ở các nước từ MonKher hay Polinesian, vì dụ như Campuchia. Rối đứng thì phát triển ở châu Âu tk 17-18, nhưng trước đó cũng có cả ở châu Âu lẫn TQ. Tuy nhiên có nhiều loại hìnhrối đứng: điều khiển bằng hệ thống dây (treo trên và nâng dưới), hoặc dùng chính bàn tay (rối sân khấu nhỏ). Chỉ cóloại hình nâng dưới là tương đối giống với rốinước mà thôi. Về mặt kỹ thuậtthì rối nước là một loại hình cải tiến của rối cạn, nhưng nó không có nét sân khấu truyền thống TQ, cũng không hoành tráng tả thực như sân khấu phương Tây -vậy có thể nói nó là một loại hình được tách ra và phát triển từ nhiều thể loại khác. Thế nhưng nó không thể là bản sắc của VN vì đã chết từ lâu. Có một cái rạp ở Hà Nội nhưng khách vào xem toàn người nước ngoài, còn ngay như dân Hà Nội cũng chả biết chí ít vài nhân vật hay đặc điểm của rối nước. Ở Úc cómột đoàn rốinước sang diễn rồi ở lại, nhưng cũng không có mấy người Việt đi xem nên nhiều người cho rằng nó đang chết dần chết mòn.
Nếu bạn muốn giới thiệu cái gì là bản sắc Việt nam, không cần phải đi tìm vài ba trăm năm, chỉ cần vài chục năm là đủ. Có thể nói Cải Lương - Vọng Cổ là một thứ rất "bản sắc" của VN - nó không tự xưng nguồn từ đâu cả mà tự dựng lên. Tương tự vậy bạn có Ả Đào - Ca Trù nhưng đáng tiếc nó đã chết ngủm mất rồi. Có thể là Hát Bài Chòi, Hát Ghẹo, Hò Đối Đáp.

cám ơn bác rất nhiều.
PEOPLE TALKING WITHOUT SPEAKING.
PEOPLE HEARING WITHOUT LISTENING

Thôi bác Chaien ơi , em thua bác rồi , về cái cổ áo hả , bác cho em mẫu giáo em cũng chả giám nhận đâu . Thế mới cần bác giảng chứ . Đợi bác bao lâu mà bác nói mỗi câu ấy, chán quá .

LILY ANNE , I SUMMON A DEMON YOU ...

Tôi không tranh thắng thua, bản thân tôi đang nhìn vào rất nhiều người để đuổi kịp họ. Tuy nhiên, tôi sẵn sàng tranh luận với người ngang bằng hoặc giỏi hơn mình, cũng như sẵn lòng chia sẻ các kiến thức của mình đã tìm được với những người thật sự muốn tìm hiểu. Nếu bạn thật sự muốn tìm hiểu thì tôi sẽ giúp bạn. Tôi không có nhu cầu truyền đạo kiến thức, hay dạy đời, hay khoe trí tuệ, cho nên trường hợp của bạn tôi thấy đến đấy là tạm đủ. Nếu bạn trình bầy một vài hiểu biết - quan tâm về cổ áo thì tôi sẽ chia sẻ thêm với bạn những gì tôi biết về nó.

to CayThongXanh: bạn có thể vào đây để nghe chương trình về nhạc Việt Nam đặc trưng ở Hà Nội và Sài Gòn. Chương trình do BBC3 thực hiện với chi phí khoảng 30.000EURO với sự giúp đỡ của Giáo sư Trần Quang Hải (con trai của GS Trần Văn Khê) và ca sĩ Bạch Yến (vợ của GS TQH)
http://www.bbc.co.uk/radio3/world/vietnam.shtml
chương trình này được giới chuyên môn đánh giá rất cao nhờ người cố vấn lẫn các nhạc công đều là có trình độ (hoặc kiến thức, hoặc nghệ nhân)
Ngoài ra trong phần chuyên mục về văn hóa của BBC cũng có nhiều vấn đề liên quan đến âm nhạc và văn hóa bản sắc của VN
bbcvietnamese.com
bbc.co.uk/vietnamese

Vậy là bác Chaien đã kết thúc bài giảng cho em ,mặc dù về cái áo dài bác không trình bày hết nhưng cũng đã cho em hiểu thêm rất nhiều , xin cám ơn bác . Em chả có tí hiểu biết văn hoá gì về cái cổ áo , chỉ còn mấy điều muốn nói với bác , mong nó lọt được tai người có trình độ như bác .
Sau khi đã dạy cho em một bài học về vấn đề dốt thì giựa cột mà nghe , bác cảm thấy thế nào ? Làm em phải tâm phục khẩu phục có thú vị hơn làm một người phản biện chỉ biết phê bình người khác ? Nếu ngay từ đầu bác nói rõ suy nghĩ của bác về những cái "tự dưng sinh ra" như cải lương hay ca trù , chứ không phải là "VN chẳng có bản sắc đêk gì" ( trích lời Mr TrauCau ) thì có hay hơn không ? Theo lời bác Bodoi thì hình như ở diễn đàn Thăng Long , bác cũng không được mọi người cảm tình lắm , tại sao thế nhỉ ? Từ lúc em tham gia vào diễn đàn này chưa có ai mang nhiều kiến thức mà lại không được mọi người yêu mến ,kính trọng cả , như bác Phó chảng hạn . Hiển nhiên là ý kiến phản biện là cực kì cần thiết , bây giờ chắc chắn không còn ai nghi ngờ kiến thức của bác , bác có thể phản biện theo một kiểu khác , vui vẻ hơn được không ?Nhất là luôn cần những ý kiến cá nhân của bác để không ai cảm thấy là gặp phải một thằng cha trời ơi đất hỡi . Vâng, có thể bác không có nhu cầu khoe kiến thức , nhưng bác đã tham gia vào cái cộng đồng ảo này thì cũng nên có cách sống vui vẻ cùng mọi người .Lẽ nào bác sống mà không cần những cảm tình hay định kiến tốt về mình ?
Ngay từ đầu em biết là dốt ,không hề dám có ý kiến ý cò gì , em chỉ muốn đóng vai một học trò vui vẻ xem các bác nói chuyện về bản sắc để học hỏi , vậy thôi . Có lẽ vì em kính trọng kiến thức của bác nên em muốn bẫy bác nói thêm một chút . Mặc dù bác bắn em một phát nhưng em vẫn vote cho bác 5* .Cuối cùng em xin nói với bác thế này , kiến thức là cái có thể học được , nhưng cũng có những cái không thể học được ,VD như bác có thể dùng kiên thức mĩ thuật để đập em , nhưng để chê khả năng vẽ vời của em bác chỉ có thể đưa các bạn bác ở Yết Kiêu ra thôi ,có phải không ạ ? Không phải ai cũng có điều kiện đọc nhiều , biết nhiều như bác nhưng bác có dám tự tin nhận rằng mình làm chủ được hết những kiến thức bác có được từ đâu đó không ? Vậy cái nhìn khinh khỉnh của bác với người khác cũng không đẹp lắm đâu . Chúc bác luôn vui sống nhé .

LILY ANNE , I SUMMON A DEMON YOU ...

Rất cám ơn
Xin ghi nhận ý kiến của bác. Lúc có thời gian tôi sẽ nghiền ngẫm lại bản thân theo lời góp ý của bác. Thế nhưng với tôi kiến thức là sự giải trí, là tự do cho bản thân và nó chả có liên quan gì đến chuyện người khác có kính trọng và yêu mến tôi hay không. Chẳng lẽ học nhiều lại không được đi đua xe, nhậu nhẹt, thuốc men, tán gái ? Thế thì cuộc đời buồn tẻ quá chẳng có bản sắc gì cả. hê hê.