Trận Stalingrad qua tác phẩm của V. Grossman

Trận Stalingrad qua tác phẩm của V. Grossman

Tui xin dịch và post một số trích đoạn về trận đánh này trong cuốn "Cuộc đời và Số phận" của Vasily Grossman.


7

Tướng Chuikov, tư lệnh Tập đoàn quân 62 *, đã hoàn toàn mất liên lạc với binh lính của mình. Hầu hết máy vô tuyến đã câm bặt và dây điện thoại đã bị cắt đứt.

* Tập đoàn quân Liên Xô chiến đấu trên hữu ngạn, tức bờ Tây của sông Volga, ngay giữa thành phố Stalingrad. (chú thích của sách)

Đôi khi ta cảm thấy như dòng Volga sóng gợn dịu dàng là vật gì đó ổn định và đứng im, và mặt đất xao động đang lăng xăng va đập vào đôi bờ tĩnh lặng của nó. Từ phía tả ngạn, hàng trăm khẩu pháo Xôviết hạng nặng duy trì một hỏa lực thường xuyên. Xung quanh các vị trí quân Đức ở dốc phía Nam của cuốcgan Mamayev *, mặt đất xoay cuồng bốc lên bầu trời tựa như một đám khói. Rồi những đám mây đất cát đó được sàng ra bởi trọng lực, những tảng nặng hơn rơi thẳng xuống mặt đất, còn bụi thì bốc lên trời cao.

* Cuốcgan Mamayev: đồi Mamayev là điểm cao quan trọng nhất thành phố Stalingrad (Mamai là tên một thủ lĩnh của Bộ lạc Vàng Tatar vào những năm 1370). Nơi đây diễn ra những trận đánh ác liệt nhất để bảo vệ thành phố. ?" ND

Nhiều lần trong ngày các chiến sĩ đã đánh lui những đợt tấn công của bộ binh và xe tăng Đức. Cặp mắt họ ngầu máu và hai tai đã hóa điếc đặc.

Đối với những sĩ quan cao cấp bị cắt rời khỏi binh lính của mình thì ngày dường như dài vô tận. Chuikov, Krưlov và Gurov ** đã thử làm mọi điều dưới ánh nắng mặt trời để cho qua thời gian: họ tự nghĩ ra công việc cho mình, viết thư, tranh luận với nhau về đòn đánh sắp tới của kẻ thù, uống vodka khan hoặc nhắm với món gì đó, và lắng nghe trong im lặng tiếng gầm của đại bác. Một cơn lốc thép gào rú trên đầu boongke, cắt nhỏ bất cứ vật thể sống vào ló đầu khỏi mặt đất. Sở chỉ huy Tập đoàn quân đã bị tê liệt.

** Chuikov, Krưlov và Gurov là những nhân vật lịch sử.
Vasily Ivanovich Chuikov (12/2/1900 ?" 18/3/1982): Trung tướng, tư lệnh Tập đoàn quân 62 chiến đấu phòng thủ Stalingrad. Hai lần Anh hùng Liên Xô, sau chiến tranh ông được phong Nguyên soái Liên Xô. Sau khi mất, ông được chôn cất dưới chân quần thể tượng đài tại Đồi Mamayev.
Nikolai Ivanovich Krưlov: Thiếu tướng, tham mưu trưởng của Tập đoàn quân 62.
Kuzma Gurov: Chính ủy sư đoàn

?oHãy chơi trò gì đi nào!? Chuikov nói, tay đẩy cái gạt tàn lớn đầy đầu mẩu thuốc lá sang một bên.
Ngay cả Krưlov, người tham mưu trưởng, cũng mất hết bình tĩnh. Gõ gõ ngón tay trên mặt bàn, ông nói: ?oTôi không thể tưởng tượng ra điều gì tệ hơn được nữa. Chúng ta chỉ biết ngồi đây ?" chờ tới lượt bị ăn thịt!?
Chuikov chia bài và tuyên bố, ?oChất Cơ làm chủ,? và rồi đột nhiên xóa hết cỗ bài đã chia. ?oTôi không thể chịu được nữa!? ông nói. ?oChúng ta cứ ngồi trong lỗ của mình như lũ thỏ vậy.? Ông ngồi đó trong im lặng. Khuôn mặt ông cau có đau khổ và tràn đầy căm hờn.
Như thể tiên đoán cho kết cục của chính mình, Gurov trầm ngâm lầm bầm: ?oThêm một ngày như thế này thôi là tôi sẽ lên cơn đau tim mất!?
Ông chợt vỡ ra cuời lớn và nói: ?oTại sở chỉ huy sư đoàn thậm chí không có chỗ để ù lì vào ban ngày. Tôi nghe nói rằng tham mưu trưởng của Lyudnikov có lần nhảy xuống một boongke và hét lớn: ?oHurra! Tao đã đi từ chỗ đống ***? !? Anh ta nhìn quanh và nhận thấy nữ bác sĩ mà mình yêu đang có mặt ở ngay đấy.?
Các đợt không kích của quân Đức luôn ngưng lại lúc chạng vạng tối. Một người khi tới Stalingrad vào ban đêm, tai điếc đặc vì tiếng đại bác, có lẽ sẽ tưởng tượng rằng số phận tàn nhẫn đã đưa anh ta tới đây đúng vào lúc một đợt phản công lớn sắp sửa nổ ra. Tuy nhiên, đối với cánh lính cựu, đó là thời gian để cạo râu, giặt giũ quần áo và viết thư; đối với các thợ tiện, thợ máy, thợ hàn và thợ sửa đồng hồ thì đó là thời gian để sửa đồng hồ, bật lửa, hộp đựng thuốc lá và các chiếc đèn dầu làm từ vỏ đạn với dây bấc xé từ chiếc áo khoác dài.
Trong ánh sáng lập lòe của lửa đạn ta có thể nhìn thấy hai bờ sông, các bồn xilô chứa dầu và các ông khói nhà máy và cảnh đổ nát của thành phố. Quang cảnh thật ảm đạm và chứa đầy điềm gở.
Trong bóng tối trung tâm điện tín như sống lại. Các nhân viên đánh máy gõ lách cách các thông báo, tiếng động cơ ì ầm, các mệnh lệnh được đánh sang mã Morse, các điện thoại viên trao đổi thông tin và các sở chỉ huy sư đoàn, trung đoàn, các khẩu đội và đại đội một lần nữa lại được nối kết với nhau? Các sĩ quan thông tin vừa mới tới thận trọng ho húng hắng trong khi chờ để được chuyển báo cáo của mình cho người sĩ quan trực.
Pozharsky *, vị tư lệnh pháo binh lớn tuổi; tướng Tkachenko, chỉ huy công binh chịu trách nhiệm về các điểm vượt sông đầy nguy hiểm; Guryev, sư đoàn trưởng vừa nhận nhiệm vụ của Sư đoàn xạ thủ Siberia; và trung tá Batyuk *, chiến sĩ Stalingrad kỳ cựu mà sư đoàn của anh được bố trí dưới chân Đồi Mamayev, tất cả đều vội vã báo cáo cho Chuikov và Krưlov. Ở ngay tuyến đầu, những bức thư gấp hình tam giác được chuyền tay cho người đưa thư? Trong khi đó những người chết được chôn cất ?" để trải qua đêm đầu cuộc an nghỉ vĩnh hằng của họ bên cạnh những hầm trú ẩn và chiến hào nơi các đồng đội của họ đang viết thư, cạo râu, ăn bánh mì, uống trà và tắm rửa trong những phòng tắm tự tạo.
* Pozharsky: nhân vật lịch sử, tư lệnh pháo binh của Tập đoàn quân 62. Trung tá Batyuk: nhân vật lịch sử, Sư đoàn trưởng Sư đoàn xạ thủ 284. (chú thích của sách)

8
Đó là khởi đầu thời kỳ khó khăn nhất của những người bảo vệ Stalingrad. Trong cảnh hỗn loạn của những trận chiến đường phố, của những trận tấn công và phản công đan xen chồng chéo, của trận chiến giành giật quanh ?oNgôi nhà của các chuyên gia?, quanh chỗ cối xay, quanh Ngân hàng Quốc gia ?" và tại mỗi quảng trường, mỗi khoảng sân và hầm nhà ?" ưu thế của quân Đức là không thể chối cãi.
Mũi nhọn của quân Đức chọc vào khu vực phía Nam của Stalingrad đang được mở rộng mỗi ngày. Từ những vị trí gần dòng nước, xạ thủ đại liên Đức có thể vãi đạn khắp từ tả ngạn cho đến phía Nam của khu Krasnaya Sloboda. Các sĩ quan tham mưu chịu trách nhiệm ghi chú vị trí của chiến tuyến trên bản đồ thấy rõ mũi tên xanh dương di chuyển về phía trước ngày này qua ngày khác đều đặn ra sao, thấy cái dải nằm giữa đường màu đỏ của tuyến phòng ngự Xôviết và đường màu xanh nhạt của sông Volga ngày càng mỏng đi nhanh chóng ra sao.
Thế chủ động khi này là thuộc về quân Đức. So với những cơn thịnh nộ của chúng, các đòn phản kích của quân Nga không tài nào chặn nổi đà tiến không khoan nhượng của chúng. Từ sáng sớm đến chiều tối, bầu trời luôn giăng đầy tiếng gào rít của máy bay cường kích bổ nhào Đức, giã nát mặt đất bằng những loạt bom phá. Và hàng trăm con người sống sót ngày qua ngày với một câu hỏi kinh khủng: điều gì sẽ xảy ra ngày mai ?" hay vào tuần tới ?" khi cái dải hẹp của tuyến phòng ngự Xôviết bị thu lại thành một sợi mành, khi sợi mành này bị chọc thủng bởi hàm răng thép của mũi tấn công quân Đức ?

9
Khuya hôm ấy, tướng Krưlov nằm xuống ngủ trong boongke. Mạch máu thái dương đập thình thịch và cổ họng khô rát: ngày hôm nay ông đã hút hết hàng chục điếu thuốc lá. Ông liếm vòm miệng khô khốc và quay mình úp mặt vào tường. Trong khi nằm đó, nửa thức nửa ngủ, ông nhớ lại trận đánh ở Odessa và Sevastopol: tiếng la hét của bộ binh Rumani khi chúng tấn công; Sevastopol và hạm đội huy hoàng của nó; Odessa và những khoảnh sân lát đá cuội khoác áo tầm xuân.
Một lần nữa ông nhớ lại sở chỉ huy tại Sevastopol. Cái kính kẹp mũi của tướng Petrov phản chiếu lấp lánh trong sương mù. Tia sáng vỡ thành hàng ngàn mảnh nhỏ và ông trông thấy biển cả. Một đám mây xám, đám bụi bốc lên do đạn bắn vào vách núi, lơ lửng trên đầu binh lính và thủy thủ rồi dừng lại trên đỉnh Sapun.
Ông nghe thấy tiếng sóng vỗ hờ hững vào mạn xuồng. Rồi một giọng cộc cằn vang lên từ dưới: ?oNhảy !? Ông nhảy vào sâu thẳm ?" và rơi xuống thân chiếc tàu ngầm... Ông quay nhìn lần cuối về Sevastopol, về những ngôi sao, về những đám lửa trên bờ biển.
Chiến tranh gắn chặt trong ông thậm chí cả trong giấc ngủ... Chiếc tàu ngầm đưa ông tới Novorossisk. Đôi chân ông tê dại, ngực và lưng ướt đẫm mồ hôi, tiếng ồn của động cơ gõ búa lên đầu ông. Rồi động cơ ngừng và chiếc tàu ngầm đậu yên lặng bên bờ biển. Sự chật chội bên trong quả không thể chịu đựng được; cái trần, những hàng đinh tán ngang dọc, tất cả đang nghiền nát ông...
Rồi ông nghe một tiếng gầm và ánh chớp loé. Một khối bom ngầm nổ tung. Chiếc tàu ngầm lắc lư và ông bị bắn khỏi giường ngủ. Ông mở mắt ra và thấy mọi thứ đang bốc cháy. Một dòng lửa đang chảy về phía sông Volga ngang qua cái cửa mở của boongke. Ông có thể nghe thấy tiếng la hét và âm thanh lạch cạch của súng tiểu liên.
?oTrùm cái này qua đầu ! Nhanh lên !? một chiến sĩ ông chưa hề thấy mặt hét lên với ông. Anh ta dúi một cái áo khoác lính cho ông.
Krưlov đẩy anh ta ra. ?oChuikov ở đâu ?? ông hét lên.

Thình lình ông hiểu điều gì đã xảy ra: những bồn chứa dầu đang bốc cháy. Dầu cháy đang chảy thành dòng về phía sông Volga.
Dường như không thể chạy thoát khỏi dòng lửa nóng lỏng. Nó vượt qua, phát ra tiếng rền rỉ và bắn tanh tách, dòng dầu đang lấp đầy các hầm hố và băng về tuyến hào giao thông. Thấm đầy dầu, thậm chí cả đất sét và đá cũng bắt đầu bốc khói. Dầu cũng đang trào ra thành dòng đen bóng từ những chiếc xe tăng bị bắn thủng bởi đạn cháy; dường như những khối lửa và khói đã bị nhốt trong những xe tăng ấy nay đang từ từ tuôn ra.
Cuộc sống vốn từng ngự trị hàng trăm triệu năm trước, cuộc sống kinh khủng của những quái vật tiền sử, nay đã chui khỏi nấm mồ sâu thẳm của chúng; hú hét và gầm rống, bước dận những dấu chân khổng lồ, nó đang nghiến ngấu mọi thứ cuốn được xung quanh. Ngọn lửa bốc lên cao hàng ngàn thước, mang trong đám khói của nó hơi dầu đang bùng thành lửa khi bốc lên trời cao. Khối lửa rộng lớn đến nỗi trận gió cuốn xung quanh không thể mang đủ ôxy cho các phân tử hydrocarbon đang cháy; một cái vòm đen ngòm, đu đưa chia tách bầu trời mùa thu đầy sao với mặt đất bốc cháy. Thật khủng khiếp khi nhìn lên và trông thấy vòm trời bốc đầy dầu.
Những cột lửa và khói lúc này trông như những vật thể sống chứa đầy kinh hoàng và thịnh nộ, lúc khác lại giống những cây tùng cây dương đang run rẩy. Giống như những phụ nữ với mái tóc chảy dài, những đám mây đen và lửa đỏ hòa vào nhau trong một vũ điệu hoang dại.
Dòng dầu cháy rực phủ một lớp màng mỏng trên mặt nước, phun xèo xèo, bốc khói và vặn vẹo khi bị dòng chảy cuốn vào.
Thật ngạc nhiên khi các chiến sĩ đã nhanh chóng tìm được một lối thoát ra bờ sông. Một vài người trong đó chạy hai đến ba chuyến qua lại những boongke bốc cháy, giúp các sĩ quan tham mưu ra đến doi đất nằm giữa hai dòng lửa trôi ra sông Volga, một nhóm nhỏ đang đứng an toàn ở đó. Họ đã cứu được cả Chuikov. Họ mang Krưlov - người đã bị xem là mất tích ?" thoát khỏi đám lửa. Chớp cặp lông mi cháy trụi, họ cố gắng quay ngược về các boongke xuyên qua các bụi hoa lửa.
Các sĩ quan tham mưu của Tập đoàn quân 62 đứng đó cho tới sáng trên doi đất nhỏ. Vừa che mặt khỏi luồng hơi bỏng và phủi những đốm lửa rơi trên quần áo, họ vừa nhìn quanh Chuikov. Ông trùm một chiếc áo khoác lính trên vai và những túm tóc xù ra dưới chiếc mũ sĩ quan. Trông ông bình tĩnh và trầm tư.
Gurov nhìn quanh và nói : ?oDường như rằng thậm chí lửa cũng không thể thiêu cháy được chúng ta.? Ông bắt đầu sờ nắn những nút áo nóng hổi trên áo khoác của mình.
?oNày! Cậu cầm chiếc xẻng lại đây!? tư lệnh công binh, tướng Tkacheko nói lớn. ?oĐào một đường mương thông qua đây! Nếu không lửa sẽ chảy xuống chỗ chúng ta từ phía ụ đất kia!?
Ông quay về phía Krưlov.
« Mọi thứ quay về từ đầu, đồng chí tướng quân ạ. Lửa trôi xuống như nước và sông Volga đang bốc cháy. Tạ ơn Chúa là không có gió để sợ. Nếu không chúng ta đã bị quay sống mất rồi ! »
Chốc chốc một cơn gió nhẹ lại thổi từ phía sông Volga tới và chùm lửa khổng lồ lại xoay về phía họ.
Một vài người đi thẳng về phía dòng sông và tạt nước lên ủng mình; chúng bốc hơi lập tức trên lớp da thuộc nóng bỏng. Một vài người lặng lẽ nhìn xuống mặt đất. Một số tiếp tục quay nhìn về phía sau vai. Một số cố gắng gượng đùa : « Bây giờ thậm chí ta không cần đến diêm nữa - cứ châm lửa nhờ gió của sông Volga thôi. » Những người khác ghìm giữ cảm xúc, lúc lắc đầu mỗi khi sờ vào cái khóa thắt lưng nóng hổi.
Một vài quả lựu đạn phát nổ bên trong các hầm trú ẩn của tiểu đoàn cảnh vệ thuộc sở chỉ huy. Tiếp theo là tiếng lạch tạch của đạn súng tiểu liên. Một quả đạn cối Đức rú rít xuyên qua đám lửa và nổ tung trên sông Volga. Xuyên qua làn khói họ thoáng thấy vài bóng người ở xa xa; có lẽ họ đang cố gắng làm chuyển hướng dòng lửa. Nhưng một lần nữa mọi thứ lại biến mất trong lửa và khói.

Nhìn chăm chăm vào đám lửa, trong đầu Krưlov chỉ còn duy nhất một ý nghĩ : bọn Đức có khai thác được đám cháy này và tổ chức một đợt tấn công hay không. Quân Đức không hề biết vị trí của sở chỉ huy Tập đoàn quân - một tù binh ta bắt được ngày hôm qua đã từ chối tin rằng nó vẫn còn đóng ở hữu ngạn... Và dường như ở đó chỉ là những hoạt động cục bộ khu vực... Đúng, vẫn còn cơ hội để sống sót cho tới lúc trời sáng. Miễn là gió đừng có thổi mạnh !
Ông nhìn sang Chuikov đang đứng cạnh mình, mắt chằm chằm quan sát đám cháy. Gương mặt phủ đầy sương giá của ông ta như được làm bằng đồng đánh sáng bóng. Khi ông bỏ mũ xuống và xoa tay lên tóc, trông ông như một người thợ rèn ở quê; người ông đẫm mồ hôi, những tia lửa nhảy nhót trên trán. Ông nhìn chằm chằm hết vào vòm lửa cháy lại dõi xuống sông Volga. Vài khoảng tối trên mặt sông nổi rõ trên những đám lửa vặn vẹo bập bùng. Krưlov hình dung trong đầu Chuikov cũng đang băn khoăn cùng những câu hỏi như ông : liệu quân Đức có tổ chức một cuộc tổng tiến công trong đêm hay không... ? Liệu họ có nên xây dựng lại sở chỉ huy tại đây nếu họ còn sống sót cho tới lúc trời sáng... ?
Chuikov cảm nhận được ánh mắt của Krưlov và mỉm cười. Vung tay vạch một vòng tròn rộng trong không khí, ông nói: ?oThật là một cảnh ngoạn mục, đúng không? Mẹ nó!?

Đám cháy có thể nhìn thấy rõ từ phía Sở chỉ huy của Phương diện quân Stalingrad trên tả ngạn. Tham mưu trưởng, trung tướng Zakharov *, đi thẳng tới chỗ Yeremenko * ngay sau khi nhận được bản báo cáo đầu tiên. Yeremenko ra lệnh cho ông đích thân đi tới trung tâm thông tin và tìm cách liên lạc với Chuikov. Hít thở nặng nhọc, Zakharov tất tả ra đi. Một sĩ quan cần vụ soi đường cho ông bằng cái đèn pin; chốc chốc anh ta lại thốt lên ?oXin cẩn thận, thưa đồng chí tướng quân!? mỗi khi anh gạt qua một bên những cành táo xà ngang đường. Ánh sáng phía xa chiếu sáng trên những thân cây và hắt những vệt sáng màu hồng lên mặt đất. Cái yên lặng xung quanh, chỉ bị phá vỡ bởi những tiếng hô khẽ của lính gác, khiến cái ánh lửa nhợt nhạt, câm lặng ấy dường như càng thêm vẻ đe dọa.
Chiến sĩ trực tổng đài, một cô gái trẻ, cho Zakharov hay rằng bọn họ đã mất hoàn toàn liên lạc với Chuikov - điện thoại, điện tín và điện đài ?
* Các nhân vật lịch sử: Andrei Ivanovich Yeremenko (14/10/1892 ?" 19/11/1970): tham gia kỵ binh Buđiônưi huyền thoại năm 1918. Tư lệnh Phương diện quân Đông Nam, sau đó đổi tên thành Phương diện quân Stalingrad. Trong chiến dịch Sao Thổ, phương diện quân của ông đã yểm trợ tích cực trong các hoạt động bao vây và tiêu diệt Tập đoàn quân số 6 của Thống chế Paulus. Được phong Nguyên soái Liên Xô ngày 11/3/1955. Matvei Vasilievich Zakharov (17/8/1898 ?" 31/1/1972): Gia nhập Cận vệ Đỏ năm 1917. Tham mưu trưởng của Yeremenko tại Phương diện quân Stalingrad. Được phong Nguyên soái Liên Xô ngày 8/5/1959. Từng giữ các chức vụ quan trọng như Tổng tham mưu trưởng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Liên Xô, Chánh thanh tra quân đội. - ND
?oCòn liên lạc với các sư đoàn?? Zakharov vội vã hỏi.
?oChúng ta vẫn liên lạc được với Batyuk chỉ vừa một lúc trước, thưa đồng chí trung tướng.?
?oGọi anh ta cho tôi ngay lập tức!?
Zakharov vốn nổi tiếng với tính nóng nảy của mình; cô gái sợ đến nỗi thậm chí không dám liếc nhìn lại ông ta. Rồi đột ngột cô đưa ông cái tai nghe và mừng rỡ nói: ?oĐây rồi, thưa đồng chí tướng quân!?

Ở đầu dây bên kia là tham mưu trưởng của Batyuk. Cũng như cô gái, anh ta vội căng người khi nghe thấy tiếng thở nặng nề và giọng nói át của Zakharov.
?oViệc gì đang xảy ra ở đó vậy? Báo cáo cho tôi ngay! Anh có liên lạc được với Chuikov không??
Viên tham mưu trưởng cho Zakharov hay về những bồn chứa dầu bị bốc cháy và dòng sông lửa đã quét xuống Sở chỉ huy Tập đoàn quân. Họ vẫn chưa thể nối lại liên lạc với Chuikov, nhưng dường như không phải tất cả đều đã hy sinh. Xuyên qua khói lửa họ có thể nhận ra một nhóm người đang đứng trên bờ sông, nhưng chính dòng sông cũng đang cháy và hiện không có cách nào tiếp cận với những người này. Batyuk đã ra đi với đại đội bảo vệ của sở chỉ huy để dập tắt lửa và cứu những người sống sót.
Khi anh ta kết thúc báo cáo, Zakharov nói: ?oHãy bảo Chuikov? Nếu còn sống, hãy bảo với Chuikov??
Ngạc nhiên vì quãng dừng hơi dài (Surprised by the long pause), cô gái trẻ rụt rè liếc nhìn Zakharov. Ông đang lau những giọt nước mắt bằng một chiếc khăn tay.
Đêm hôm đó, bốn mươi sĩ quan thuộc sở chỉ huy Tập đoàn quân bị thiêu chết trong những boongke cháy sụp.

Cảnh miêu tả sự kiện kho chứa dầu bên hữu ngạn sông Volga, gần nơi đóng sở chỉ huy Tập đoàn quân 62, bị phát nổ và bốc cháy: Vasily Grossman có lẽ đã tận mắt chứng kiến sự kiện này, bởi khi ấy ông cùng với Ilia Erenburg đang là phóng viên chiến trường tại chính Stalingrad. - ND

Bác Danngoc bỏ rơi topic "Chiến tranh Vệ Quốc..." à? Em thấy sau cuốn hồi ức là bác ko quay lại đó, làm nó chìm mất