Translation of Vietnamese Literature

CA DAO

Who brought me to this place?
I sleep late, rise early,
My eyes burning.

Ai đem em đến chỗ này.
Thức khuya, dậy sớm mắt cay như gừng.

Sing so the dog will bite you, the cow will moo.
Sing so a woman will leave her husband to follow you.
Sing 'till the old one crawls from his hut.

Hát cho chó cắn, bò ***g,
Hát cho con gái bỏ chồng mà theo,
Hát cho chó cắn, bò kêu,
Hát cho ông lão trong lều bò ra.

Nothing to do, I'll sew a bag to hold heaven,
Break rocks, kill an elephant, watch the wind blow.
Nothing to do I'll take out my measurin stick,
And measure Sở mountain, So mountain, Thầy temple.
I'll go up to the sky to measure the clouds and the winds.
I'll wade into the river to measure the water.
I'll measure someone between eighteen and twenty.
A pretty one, a cute one.

Ngồi buồn may túi đựng trời,
Đan xề sảy đá, giết voi xem gió.
Ngồi buồn đem thước đi đo.
Đem từ núi Sở, núi So, chùa Thầy.
Lên trời đo gio,ù đo mây,
Xuống sông đo nước, về đây đo người.
Đo từ mười tám đôi mươi.
Đo được một người vừa đẹp vừa xinh.

When March comes, a frog will bite a snake in the neck,
And drag its corpse into the rice paddy.
A tiger will lie down so a pig can lick its fur.
A ball of rice will swallow a ten-year-old child.
An eighty-year-old man will be eaten by a dozen persimmons.
A chicken and a jug of wine will swallow a drunk.
A trap will crawl inside an eel.
A band of grasshoppers will pursue the carp.
The seedlings will jump up and eat the cows.
The grass will lie in wait for the water-buffaloes.
The chicks will harass the hawk.
A munia will chase and crack the pelican's head.

Bao giờ cho đến tháng ba,
Ếch cắn cổ rắn tha ra ngoài đồng.
Hùm nằm cho lợn liếm lông.
Một chục quả hồng nuốt lão tám mươi.
Nắm xôi nuốt trẻ lên mười.
Con gà be rượu nuốt người lao đao.
Lươn nằm cho trúm bò vào.
Một đàn cào cào đuổi bắt cá rô.
Lúa mạ nhảy lên ăn bò.
Cỏ năn, cỏ lác rình bò bắt trâu.
Gà con đuổi bắt diều hâu.
Chim ri đuổi đánh vỡ đầu bồ nông.

Nine stars line up vertically.
I've loved you ever since
You were in your mother's arms.
Nine stars line up horizontally,
I've loved you ever since
You were in your mother's womb.

Nine stars are bunched together.
I've loved you ever since
She came home with your father.

Sao Vua chín cái nằm chồng.
Anh thương em từ thuở mẹ bồng trong tay.
Sao Vua chín cái nằm ngang.
Anh thương em từ thuở mẹ mang trong lòng.
Sao Vua chín cái nằm kè.
Anh thương em từ thuở mẹ về với cha.

People in their teens
Are already someone's husband, someone's wife.
Miss, you are already in your twenties.
You have many dates in the daytime,
But no one to sleep with at night.

Người ta mười mấy tuổi đầu
Đã về làm rể làm dâu nhà người.
Cô kia hăm mấy tuổi rồi,
Ngày thời lắm mối, tối thời nằm không.

Man: A fish will disappear in such a large river.
If we are meant to be together,
I can wait a thousand years.

Woman: Repair the dyke if it's your paddy.
If it's meant to be, then we'll be together.
Don't bother waiting.

Sông dài cá lội biệt tăm,
Phải duyên chồng vợ ngàn năm cũng chờ.
Ruộng ai thì nấy đắp bờ,
Duyên ai nấy gặp đừng chờ uổng công.

I can see rocks in the clear water,
The shape of a fish swimming.
Turn around, girl, so I can draw you.
Later, should we stray from each other,
I'll use this picture to track you down.

Nước trong thấy đá,
Con cá lội thấy hình.
Này em ơi quay mặt lại,
Cho anh họa cái hình.
Ngày mai có lưu lạc,
Anh lấy hình tìm em.

A frog swimming in the shallows
Wants a pretty wife, but has no money.

Con cóc lặn lội bờ sông,
Muốn lấy vợ đẹp nhưng không có tiền.

It took a newly-dug canal
For the French ship to run.
If you love me then love me.
Don't pester me with questions of faith or trust.
I can't shoot a high-flying goose,
And a fish far from shore I can't catch.

Kinh sáng mới đào,
Tàu Tây mới chạy.
Em có thương anh thì thương đại,
Đừng có nghi ngại bới điệu chung tình.
Con nhãn bay cao anh khó bắn.
Con cá ở ao Quỳnh anh khó câu.

Snail irritated snail
Twists and twirls.
Duckweed irritated duckweed
Hovers on top of water.
Water irritated water
Is drained to plant potatoes.
Potatoes irritated potatoes
Are dug up to plant water spinach.
Water spinach irritated water spinach
Is plucked to make soup
You irritated you
Lying forlorn, wifeless,
On an empty bed!
Is the bed irritated?

Ốc bực mình ốc,
Ốc vặn ốc vẹo.
Bèo bực mình bèo
Lênh đênh mặt nước.
Nước bực mình nước,
Tát cạn cấy khoai.
Khoai bực mình khoai,
Đào lên cấy muống.
Muống bực mình muống,
Ngắt ngọn nấu canh.
Anh bực mình anh,
Vợ con chưa có:
Đêm nằm vò võ,
Một xó giường không!
Hỏi giường có bực mình không hỡi giường?

Wobbly, like a hat without a strap,
Like a boat without a rudder,
Like a woman without a husband.
A married woman, like a shackle around the neck.
An unmarried woman, like a board with a loose nail.
A board with a loose nail a man can fix.
The unmarried woman runs this way, runs that way.
It is miserable to be without a husband, Sisters!

Tròng trành như nón không quai,
Như thuyền không lái, như ai không chồng.
Gái có chồng như gông đeo cổ,
Gái không chồng như phản gỗ long đanh.
Phản long đanh anh còn chữa được,
Gái không chồng chạy ngược chạy xuôi.
Không chồng khốn lắm chị em ơi!

You're like a rich man's oldest son.
I'm like a fresh piece of paper from China.
You're like a mandarin's oldest son.
I'm like a lost swallow strayed from its flock.
You're like the silk thread on a flag.
I'm like a clump of pennywort floating in a deep well.
That's why I don't dare speak.

Anh như con một nhà giàu,
Em như tờ giấy bên Tàu mới sang.
Anh như con một nhà quan,
Em như con én lạc đàn ngẩn ngơ.
Anh như chỉ gấm thêu cờ,
Em như rau má lờ đờ giếng khơi.
Cho nên chẳng dám ngỏ lời.

Four gold characters are etched on the Van Lich coin.
I'm sorry I wasted so much time chasing you.
Where are you living with your new husband?
Take a hundred palm nuts and a thousand gold sheets.
Five hundred sheets to burn for your good luck,
And five hundred to absolve the old promises.
Back then, so many vows and promises.
But the lock is broken; who has the key?
We meet on the street, our hats and shoulders touching,
No words.

Đồng tiền Vạn Lịch thích bốn chữ vàng,
Anh tiếc công anh gắn bó với cô nàng bấy lâu.
Bây giờ cô lấy chồng đâu?
Để anh giúp đỡ trăm cau nghìn vàng.
Năm trăm anh đốt cho nàng,
Còn năm trăm nữa giải oan lời thề.
Xưa nay nói nói, thề thề,
Bây giờ bẻ khóa, trao chìa cho ai?
Bây giờ nàng đã nghe ai,
Gặp anh ghé nón, chạm vai chẳng chào.

I come from a rich family.
To marry me, my parents will demand
That you bring a hundred bolts of embroidered silk,
One hundred rubies, twenty eight stars,
Two hundred bamboo trunks,
A gold pillbox, a silver pipe,
A carriage with four horses
For the bride's magistrate to ride in,
Three hundred Nghe hats,
A pair of fine Chinese fans for the two of us,
Crepe from Nghi Dinh,
A wide blanket to cover our bodies,
Nine vats of honey,
Ten baskets of rolled rice, ten hampers of sticky rice,
Water buffaloes and cows, eighty thousand of them,
Seventy thousand goats, nine jugs of bubbly wine,
Banyan leaves plucked under a full-moon,
Cuoi's canine tooth, Thien Loi's whiskers,*
Fresh fly livers, mosquito fat and ninety widowed bats.
These are the con***ions that will satisfy my heart,
And you must meet them before I can follow you home.

Em là con gái nhà giàu,
Mẹ cha thách cưới ra mầu xinh sao.
Cưới em trăm tấm gấm đào,
Một trăm hòn ngọc, hai mươi tám ông sao trên trời,
Tráp tròn dẫn đủ trăm đôi,
Ống thuốc bằng bạc, ống vôi bằng vàng,
Sắm xe tứ mã đem sang,
Để quan viên họ nhà nàng đưa dâu.
Ba trăm nón Nghệ đội đầu,
Mỗi người một cái quạt Tàu thật xinh.
Anh về xắm nhiễu Nghi Đình,
May chăn cho rộng ta mình đắp chung.
Cưới em chín chĩnh mật ong,
Mười cót xôi trắng, mười nong xôi vò.
Cưới em tám vạn trâu bò,
Bảy vạn dê lợn, chín vò rượu tăm,
Lá đa mặt nguyệt hôm rằm,
Răng nanh thằng Cuội, râu cằm Thiên Lôâi,
Gan ruồi mỡ muỗi cho tươi,
Xin chàng chín chục con dơi góa chồng.
Thách thế mới thỏa trong lòng,
Chàng mà theo được, thiếp cùng theo chân.

*Cuội: a mythical figure who lives on the moon.
Thiên Lôi: the God of thunder.

I married at fifteen . My husband complained
That I was too small, and would not lie with me.
Then I was eighteen then I was twenty.
I was sleeping on the floor when he
Yanked me onto bed.
Love me once, then love me twice,
There's only three legs left to the bed.
You who are going to my parents' village,
Please let them know that he and I are reconciled.

Lấy chồng từ thuở mười lăm,
Chồng chê tôi bé chẳng nằm với tôi.
Đến năm mười tám, đôi mươi,
Tôi nằm dưới đất, chông lôi lên giường.
Một rằng thương, hai rằng thương,
Có bốn chân giường gẫy một còn ba.
Ai về nhắn nhủ mẹ cha,
Chồng tôi nay đã giao hòa với tôi.

The little palm nuts are streaked by veins.
You are studying close to home now, but soon,
You'll be studying far away.
I married you when I was thirteen.
By eighteen, I already had five children.
On the street, people think I'm a single woman,
But at home, I already have five children with you.

Quả cau nho nhỏ,
Cái vỏ vân vân,
Nay anh học gần,
Mai anh học xa.
Anh lấy em từ thuở mười ba,
Đến năm mười tám thiếp đã năm con.
Ra đường người tưởng còn son,
Về nhà thiếp đã năm con cùng chàng.

Young hen stir-fried with old loofah.
Wife twenty one, husband sixty.
On the streets, women joke, girls giggle.
Granddad, granddaughter a married pair.
At night, a cotton-stuffed pillow I'm hugging
Turns out to be my bearded husband.
Sniffling, I feel sorry for myself, curse my fate,
Curse my greedy parents who sold their daughter.

Gà tơ xào với mướp già.
Vợ hai mươi mốt, chồng đã sáu mươi.
Ra đường, chị giễu em cười.
Rằng hai ông cháu kết đôi vợ chồng.
Đêm nằm, tưởng cái gối bông,
Giật mình gối phải râu chồng nằm bên.
Sụt sùi tủi phận hôn duyên,
Oán cha, trách mẹ tham tiền bán con.

The robin eats longans.
The fighting fish knows its tub.
Husband and wife are familiar
With each other's smell.

Chim khuyên ăn trái nhãn ***g.
Thia thia quen chậu,
Vợ chồng quen hơi.

The two of us are like a pair of silkworms,
Eating the same leave, lying in the same basket.

Đôi ta như thể con tằm,
Cùng ăn một lá, cùng nằm một nong.

If you must go into the army, go.
I can take care of business at home.
The twelfth month is for planting sweet potatoes.
The first month is for planting peas.
The second month is for planting eggplants.
The third month is for plowing the field.
The fourth month is for sowing rice seeds.
Everything is fine.
The fifth month is for harvesting.
Rain pours down, flooding the rice paddies.
Go perform your public duties,
Leave me alone to work the field.

Anh ơi! phải lính thì đi,
Cửa nhà đơn chếch đã thì có tôi.
Tháng chạp là tiết trồng khoai,
Tháng giêng trồng đậu, tháng hai trồng cà.
Tháng ba cày bở ruộng ra,
Tháng tư gieo mạ thuận hòa mọi nơi.
Tháng năm gặt hái vừa rồi,
Trời đổ mưa xuống, nước trôi đầy đồng.
Anh ơi! giữ lấy việc công,
Để đây em cấy mặc lòng em đây.

Eighteen baskets of hair in my nose.
My husband said: "Whiskers from a dragon, a godsend."
At night I snore, "Aww! Aww!"
My husband said: "Snoring cheers up the house."
I often snack while shopping.
My husband said: "You'll eat less at home."
Trash and straw on my head.
My husband said: "Fragrant flowers in your hair."

Lỗ mũi em mười tám gánh lông,
Chồng yêu chồng bảo: ?oRâu rồng trời cho.?
Đêm nằm thì ngáy o o...
Chồng yêu chồng bảo: ?oNgáy cho vui nhà.?
Đi chợ thì hay ăn quà,
Chồng yêu chồng bảo: ?oVề nhà đỡ cơm.?
Trên đầu những rác với rơm,
Chồng yêu chồng bảo: ?oHoa thơm trên đầu.?

There is a lime tree in my garden,
Without branches, yet with flowers.
There is an elderly mother in my house
Who can neither cook nor sweep.
At the banquet, she has the place of honor
In front of fine china on a red-lacquered tray.
After she eats, she ****s on the floor.
Children, grandchildren, come quick;
It is time to put grandmother in the hole.

Nhà anh có một cây chanh,
Nó chửa ra cành, nó đã ra hoa.
Nhà anh có một mẹ già,
Thổi cơm chẳng chín, quét nhà chẳng nên.
Ăn cỗ thì đòi ngồi trên,
Mâm sơn, bát sứ đem lên hầu bà.
Ăn rồi bà ỉa ra nhà.
Gọi con gọi cháu mang bà đem chôn.

My husband is useless, Sisters. He gambles
All day long, goes berserk
When I complain. It is embarrassing
Even to talk about it. To settle his debts,
I'll have to sell four or five baskets
Of threshed rice, kilos of cotton.
We'll eat less. This bitter berry
I'll suck without complaints, lest everyone laughs.
Confucian-trained, yet I live with a fool.
A dragon in a pool of mud.
A smart wife with a stupid husband.

Chồng em nó chẳng ra gì,
Tổ tôm sóc đĩa nó thì chơi hoang.
Nói ra xấu thiếp, hổ chàng,
Nó giận nó phá tan hoang cửa nhà.
Nói đây thôi có chị em nhà.
Còn năm ba thúng thóc với một vài cân bông.
Em bán đi trả nợ cho chồng.
Còn ăn hết nhịn cho hả lòng chồng con.
Đắng cay ngậm quả bồ hòn.
Cửa nhà ra thế, chồng con kém người.
Nói ra sợ chị em cười.
Con nhà nho giáo lấy phải người đần ngu.
Rồng vàng tắm nước ao tù,
Người khôn ở với người ngu nặng mình.

Gambling does not agree with you.
Having sold your shirt and your pants,
You don't even have a piece of rag left.
A gust of cold wind, and you duck into a pile of stubbles,
With your ass sticking out, for the crows to pick.

Cờ bạc nó đã khinh anh,
Áo quần bán hết một manh chẳng còn.
Gió đông chui vào đống rạ,
Hở mông ra cho quạ nó lôi.
Anh còn cờ bạc nữa thôi?

My body is not inferior to hers,
But being the second wife, I'm laid aside.
Each night she gets the bed, she locks the door,
While I'm in the front room, lying on my side, on this straw mat.
And in the morning she yells: "Hey, Second, get up!"
And get up I must, to slice the potatoes, to mash the duckweed.
It's all because my parents were poor.
That's why I slice potatoes, mash duckweed.
Thân em lấy lẽ chả hề,
Có như chính thất mà lê giữa giường.
Tối tối chị giữ mất buồng,
Cho em mảnh chiếu nằm suông nhà ngoài.
Sáng sáng chị gọi: ?oỞ Hai!?
Bây giờ mới dậy, thái khoai, đâm bèo.
Vì chưng bác mẹ tôi nghèo,
Cho nên tôi phải đâm bèo, thái khoai.

Chastity is worth more than gold.
From my ex-husband to you, that's five men.
As for my history of furtive love,
A hundred have lain upon my belly.

Chữ trinh đáng giá nghìn vàng,
Từ anh chồng cũ đến chàng là năm.
Còn như yêu vụng dấu thầm,
Họp chợ trên bụng hàng trăm con người.

I was not the only loose girl. There were two or three
In Thanh Lam, Dong Som. It's hard to admit, Sisters,
Lest you laugh. I was married in September,
Had my baby in October.

Lẳng lơ chả một mình tôi.
Thanh Lâm, Đồng Sớm, cũng đôi ba người.
Nói ra sợ chị em cười,
Lấy chồng tháng chín, tháng mười có con.

Having a husband makes it even easier
To fool around. Is the baby hers? His? Whose is it?

Có chồng càng dễ chơi ngang.
Đẻ ra con thiếp, con chồng, con ai?

Miss, in the loose-fitting smock,
When your husband was away, who did you sleep with?
Whoever you slept with, now there's a boy.
Whose boy is this? He asked as he came back.
I found him on the street, dear;
It's up to you whether he calls you "daddy."

Hỡi cô mặc yếm quá tầm,
Chồng cô đi vắng, cô nằm với ai?
Cô nằm cô đẻ con trai,
Chồng về chồng hỏi, Con ai thế này?
Con tôi đi kiếm về đây,
Có cho nó gọi bằng thầy thì cho.

A sharp, metallic voice.
She will kill her husband,
Ruin her son.

Đàn bà lanh lánh tiếng đồng,
Một là sát chồng, hai là hại con.

It is good fortune to marry an old wife.
The house is clean. The meals are proper.
It is a waste of breath to marry a young one.
She snacks between meals, then takes a ****
In front of the house.

Tốt duyên lấy được vợ già,
Vừa sạch cửa nhà, vừa rẻo cơm canh.
Hoài hơi mà lấy trẻ ranh,
Ăn vụng đầu bếp, ỉa quanh đầu nhà.

With three wives and seven mistresses,
He sleeps in the stable at night
With his head on a broom.

Ba vợ bảy nàng hầu,
Đêm nằm chuồng trâu, gối đầu bằng chổi.

Back in the day, I lived in heaven,
Before my rope broke and I became an earthling.
Back in the day, I was a solderer,
Soldering big pots and little pots.
Catch me an eighteen-year-old and I'll solder her also,
But her hole's too big, a waste of coal.
Where is the copper to plug such a hole?
No more copper, I'll use lead instead.
I'll solder for nine months, until she's pregnant.
My son will be just like his father.
Whoever he'll meet, he'll solder.

Vốn khi xưa anh ở trên trời,
Đứt dây rớt xuống làm người trần gian.
Vốn khi xưa anh vẫn đi hàn,
Anh hàn từ nồi bảy, nồi ba.
Bắt cô con gái mười tám đem ra anh cũng hàn.
Cô này to lỗ, tốn than,
Đồng đâu mà đổ cho dàn lỗ ni.
Hết đồng anh lại pha chì,
Anh hàn chín tháng, cô dì mình thụ thai.
Sinh được thằng bé con trai,
Về sau giống bố, gặp ai, nó cũng hàn.

Man oh man!
Wakes up in the middle of the night,
Plants a stake inside a woman.
Woman oh woman!
Wakes up in the middle of the night,
Yanks the man's intestine out.

Đàn ông kia hỡi đàn ông!
Nửa đêm trở dậy cắm chông đàn bà.
Đàn bà kia hỡi đàn bà!
Nửa đêm trở dậy rút ruột già đàn ông.

Woman: Never marry a scholar,
A waste of cloth. Eat, then sleep.

Man: With rice in the shed,
And a swinging hammock,
And the King's robe on my back,
Why shouldn't I nap
After a meal?

Ai ơi chớ lấy học trò,
Dài lưng tốn vải ăn no lại nằm.
Hay nằm đã có võng đào,
Dài lưng đã có áo trào nhà vua.
Hay ăn đã có thóc kho,
Việc gì mà chẳng ăn no lại nằm.

Inundated with books,
He's still haunted
By the ....

Văn chương chữ nghĩa bề bề,
Thần *** ám ảnh cũng mê mẩn người.

Man lying with man,
Like a gnarly root, stakes, a thorny twig.
Man lying with woman,
Like satin, silk, flowers on a branch.

Đàn ông nằm với đàn ông,
Như gốc như gác, như chông như chà.
Đàn ông nằm với đàn bà,
Như lụa như lĩnh như hoa trên cành.

Woman: If King, father, mother, husband, and wife
Are all on sitting on a boat which is sinking
During a storm, who would you save?

Man: Standing under the vast sky, I won't lie.
The King, I'll carry on my head;
Father and mother, on my two shoulders;
And you, sweet wife, swim to me;
With my two hands, I'll save the boat.

Vương, Phụ, Mẫu, Phu, Thê
Ngồi lại một thuyền,
Gặp trận giông chìm xuống.
Em hỏi thăm chàng sẽ vớt ai?

Đứng giữa trời anh nói không sai.
Vương anh đội trên đầu,
Phụ mẫu anh gánh hai vai,
Còn Hiền Thê ơi, lại đây anh cõng.
Còn hai tay, anh vớt thuyền.

The tiny bird's feathers are rose. His beak's black.
The water in the lotus pond he drinks every day.
This time, I think I'll leave you.

Con chim nho nhỏ,
Cái lông nó đỏ,
Cái mỏ nó đen,
Nó uống nước ao sen ngày cạn.
Cơ hội này anh đành đoạn bỏ em.

Leaning on a cane, a monk cleared his throat,
"Which way to ... Pagoda, Nun?"
"Go pass the Belly-Button Inn," whispered the nun,
"You'll enter ... Pagoda."

Ông sư chống gậy lù khù,
Hỏi thăm bà vãi: chùa Mu đằng nào?
Bà vãi mới khẽ thì thào:
Đi qua quán Rốn thì vào chùa Mu.

Hungry for tofu in black sauce,
He sharpened the blade, shaved his head.
Now the same mouth which chants, "namyo,"
Eats meat and drinks wine all day long.
One hand is tapping the gong and bell,
One hand is squeezing a woman's breast.

Muốn ăn đỗ phụ tương tàu,
Mài dao đánh kéo gọt đầu đi tu.
Mồm thì tung niệm nam mô,
Miệng thì rượu thịt lu bù sớm hôm.
Một tay gõ mõ, gõ chuông,
Một tay bóp vú cô nường nghe kinh.

Whoever crosses the steel bridge in Vinh Thong
Hears the children sing in the evening,
Hears the crow say to the kite,
Many French corpses are under this bridge.

Ai lên Vĩnh Thông bước qua cầu sắt.
Nghe con trẻ hát hiu hắt chiều chiều.
Ba phen quạ nói với diều,
Vĩnh Thông cầu sắt có nhiều xác Tây.

When this war is over,
I will take my family straight back
To where we came from.
No more working for other people.
Plow, furrow, seed, pick,
Just like in the old days.

Bao giờ cho hết chiến tranh,
Để ta đưa thẳng gia đình về quê.
Khỏi đi làm mướn làm thuê,
Cày, bừa, cấy, hái, theo nghề ngày xưa.

Buffalo, let me tell you something,
Go out and plow with me,
Out in the field, be a farmer.
Me here, you there, who's griping?
As long as the rice stalks are blooming,
There'll be blades of grass for you to eat.

Trâu ơi, ta bảo trâu này,
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta.
Cày cấy giữ nghiệp nông gia,
Ta đây, trâu đấy, ai mà quản công?
Bao giờ cây lúa có bông,
Thi còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.

Other folks work for a wage,
But, having my own land,
I must look out for all things.
I must look at the sky and the water.
I must look at the clouds and the winds.
Day and night, I must look,
Until my feet are like stones,
Until the sea is calm,
And the sky is clear.

Người ta đi cấy lấy công,
Tôi đây đi cấy còn trông nhiều bề.
Trông trời, trông nước, trông mây,
Trông mưa, trông gió, trông ngày, trông đêm.
Trông cho chân cứng đá mềm,
Trời trong, bể lặng mới yên tấm lòng.

Men from Tho Son,
Living on maniocs and sweet potatoes,
Can still go into the forest
To trap tigers for sport,
Slaughter whales in the ocean,
And memorize twice-as-many words
As the professor.

Trai Thổ Sơn ăn khoai ăn củ,
Mà lên rừng bắt hổ về chơi,
Xuống biển mò giết cá voi,
Đi học biết chữ gấp đôi ông thầy.

I am a girl from Luu Khe.
Catching snails and crabs,
It's a lot of money.
Please don't laugh at my dark skin.
I work so hard, hence
My base complexion.

Em là con gái Lưu Khê,
Bắt cua mò ốc cũng mê man tiền.
Đừng khinh da dẻ em đen,
Siêng năng mần mạn nên hèn nước da.

I am a girl from Ke Mo.
Selling wine, I chance to meet you.
With good wine, who cares if it's in a clay jug?
A torn shirt, with a patch, is as good as new.
Weak wine, drank enough, still gets you drunk.

Em là con gái Kẻ Mơ,
Em đi bán rượu tình cờ gặp anh.
Rượu ngon chẳng nệ be sành,
Áo rách khéo vá hơn lành vụng may,
Rượu nhạt uống lắm cũng say,
Áo rách có mụn vá may lại lành.

As long as the sky, the rivers
And the mountains are still here.
As long as the girl who sells wine
Is still here, I'll still be drunk.

Còn trời còn nước còn non,
Còn cô bán rượu tôi còn say sưa.

Namyo Bodhisattva!
Cut my hand slashing bamboo,
Got rammed by a water-buffalo plowing
Stepped on a stake bailing water,
Was struck by a teacher in school,
Ruined my shoulders carrying stuff,
Now I lie here with nothing to eat.

Nam Mô Bồ Tát,
Chẻ lát đứt tay,
Đi cày trâu húc,
Đi súc phải cọc,
Đi học thầy đánh,
Đi gánh đau vai,
Nằm dài chịu đói.

I've had a full bowl of rice.
I've also gone seven days
Without eating.

Đã từng ăn bát cơm đầy,
Đã từng nhịn đói bảy ngày không ăn.

The wind escorts the moon; the moon escorts the wind.
When the moon sets, who can the wind be with?

The wind nudges the moonlit flowers.
You keep the bud, Miss, but the blossom is mine.

The wind nudges the water spinach and shallot.
It is a shame you have no father.

Gió đưa trăng thì trăng đưa gió.
Trăng lặn rồi gió biết đưa ai?

Gió đưa, gió đẩy bông trăng.
Bông búp về nàng, bông nở về anh.

Gió đẩy đưa rau đưa lá hẹ.
Cảm thương em có mẹ không cha.

Mr. Moon, Mr. Moon,
Come down here and hang out with me.
There's white rice in the pot,
And sticky rice in the pot,
Square rice cakes with bean paste,
A jug of wine and a straw mat,
A boy scooping for oysters, and a girl
Holding a baby. We can go watch the fishermen trawl.
There's a coconut-shell dipper in the water jar,
And a weaved basket for rinsing rice.
There's a comb for your hair,
Water buffalo working the rice paddies,
Water spinach in the pond,
Mr. Star in the sky.

Ông trẳng, ông trăng,
Xuống chơi với tôi,
Có bầu có bạn,
Có ván cơm xôi,
Có nồi cơm nếp,
Có nệp bánh chưng,
Có lưng hưu rượu,
Có chiếu bám du,
Thằng cu xí xoài,
Bắt trai bỏ giỏ,
Cái đỏ ẵm em,
Đi xem đánh cá,
Có rá vo gạo,
Có gáo múc nước,
Có lược chải đầu,
Có trâu cày ruộng,
Có muống thả ao,
Ông sao trên trời.

The moon comes down
To play with Mr. Chinh:
"Here, take my bell."
The moon comes down
To play with a pot:
"Here, take my cover."
The moon comes down
To play with a fig tree:
"Here, take my sap."
The moon comes down
To play with a mandarin's wife:
"Here, take some money."
The moon comes down
To play with a potter:
"Here, take a gourd."
The moon comes down
To play with a fishing pole:
"Here, take my hook."
The moon comes down
To play with a grapefruit tree:
"Here, take my flowers."
The moon comes down
To play with an egg-fruit tree:
"Here, take my fruits."
The moon comes down
To play with a woman:
"Here, take my husband."
The moon comes down
To play with a man:
"Here, take my wife."
The moon comes down
To play with a merchant:
"Here, take my elephant."
The moon comes down
To play with a banyan tree:
"Here, take my leaves."
The moon comes down
To play with a fish:
"Here, take my scales."
The moon comes down
To play with a scholar:
"Here, take my books."
The moon comes down
To play with a metalsmith:
"Here, take my knife."
The moon comes down
To play with a blacksmith:
"Here, take my hammer.
Give the blacksmith back his hammer, moon.
Give the metalsmith back his knife, moon.
Give the scholar back his books, moon.
Give the fish back its scales, moon.
Give the banyan tree back its leaves, moon.
Give the merchant back his elephant, moon.
Give the man back his wife, moon.
Give the woman back her husband, moon.
Give the egg-fruit tree back its fruits,,moon.
Give the grapefruit tree back its flowers, moon.
Give the fishing pole back its hook, moon.
Give the potter back his gourd, moon.
Give the madarin's wife back her money, moon.
Give the horse back its liver, moon.
Give the fig tree back its sap, moon.
Give the pot back its cover, moon.
Give Mr. Chinh back his bell, moon.

Ông trẳng, ông trăng
Xuống chơi ông Chính,
Ông Chính cho mõ.
Xuống chơi nồi trõ,
Nồi trõ cho vung.
Đến chơi cây sung,
Cây sung cho nhựa.
Đến chơi con ngựa,
Con ngựa cho gan.
Đến chơi bà quan,
Bà quan cho bạc.
Đến chơi thợ giác,
Thợ giác cho bầu.
Đến chơi cần câu,
Cần câu cho lưỡi.
Đến chơi cây bưởi,
Cây bưởi cho hoa.
Đến chơi cây cà,
Cây cà cho trái.
Đến chơi con gái,
Con gái cho chồng.
Đến chơi đàn ông,
Đàn ông cho vợ.
Đến chơi kẻ chợ,
Kẻ chợ cho voi.
Đến chơi cây sòi,
Cây sòi cho lá.
Đến chơi con cá,
Con cá cho vây.
Đến chơi ông thầy,
Ông thầy cho sách.
Đến chơi thợ ngạch,
Thợ ngạch cho dao.
Đến chơi thợ rào,
Thợ rào cho búa.
Trả búa thợ rào.
Trả dao thợ ngạch.
Trả sách ông thầy.
Trả vây con cá.
Trả lá cây sòi.
Trả voi kẻ chợ.
Trả vợ đàn ông.
Trả chồng con gái.
Trả trái cây cà.
Trả hoa cây bưởi.
Trả lưỡi cần câu.
Trả bầu thợ giác.
Trả bạc bà quan.
Trả gan con ngưạ.
Trả nhựa cây sung.
Trả vung nồi trõ.
Trả mõ ông Chính.

The cornstalk is the soybean's aunt.
The soybean is the cucumber's brother.
The cucumber is the cassaba melon's cousin.
The cassaba melon is the watermelon's mistress.
The watermelon is the corn stalk's uncle.
The corn stalk is the soybean's aunt.

Lúa ngô là cô đậu nành,
Đậu nành là anh dưa chuột,
Dưa chuột là ruột dưa gang,
Dưa gang là nàng dưa hấu,
Dưa hấu là cậu lúa ngô,
Lúa ngô là cô dưa chuột.

Ant, you're suing that sweet potato.
You're sneering that I'm too poor,
Who else are you going to live with?
I have nine piles of grain, ten water-buffaloes,
A fish pond with planks for washing your feet.

Con kiến mày kiện củ khoai,
Mày chê tao khó, lấy ai làm giàu?
Nhà tao chín đụn, mười trâu,
Lại thêm ao cá có cầu rửa chân.

What's more beautiful in a pond than a lotus?
Green leaves, white flowers, yellow stamens.
Yellow stamens, white flowers, green leaves,
Near mud but does not stink of mud.

Trong đầm gì đẹp bằng sen,
Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng.
Nhị vàng, bông trắng, lá xanh,
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.

Listen, listen to this bird talk:
Always coming on is the cuckoo.
Not too nice, a crank, is the cormorant.
Working himself ragged is the teal.
Eavesdropping is the drongo.
Can't walk straight is the heron.
Won't come out at night is the snipe.
Eating by the potful is the pelican.
Snacking in the alley is the lark.
Pole vaulting is the pea****.
Having blue feathers and a red beak is the quail.
Always picking a fight is the plover.
Toting a bright book is the soothsayer hawk.
Having never been proposed to is the cotton feathers.
Living alone, a widow, is the peewit.
Having a steel stomach is the wagtail.
Won't tend to its own children is the duck.
With nothing to do, we talk about birds.
They eat, grow fat, follow each other away.
The weaver is smart, then clever.
The owl nests on a hillock at the edge of an island.
The racked-tail treepie has a bulletin:
When it calls, the sisters are coming.
The crows are just like men,
Coming back from a swim.

Nghe vẻ nghe ve nghe về cầm thú:
Hay quyến hay dụ là con chim quyên.
Nết ở chẳng hiền là con chim còng cọc.
Làm ăn mệt nhọc là con chim le le.
Nghe vẻ nghe ve là con chim chèo bẻo.
Chân đi khấp khẻo là con chim cò ma.
Tối chẳng dám ra là con chim mỏ nhác.
Chim ăn từng vạc là con chim chàng bè.
Chim ăn xó hè là con chim lảnh lót.
Cầm xào mà vọt là con chim công.
Đỏ mỏ xanh lông là con chim trĩ.
Đánh nhau binh vị là con chim bò sau.
Có sách cầm màu là con chim thầy bói.
Không ai cưới hỏi là con chim bông lông.
Ở góa không chồng là te te hoành hoạch.
Dạ bền tơ sắt là con chim chìa vôi.
Có đẻ không nuôi là con chim vịt.
Ngồi buồn kể các món chim.
Nó ăn nó lớn nó tìm nhau đi.
Dòng dọc nó khéo lại khôn.
Con cú lót ở đầu cồn con cù.
Chim khách nó đã đem tin:
Nó kêu thì có chị em tới nhà.
Quà quạ cũng như người ta:
Rủ nhau đi tắm đàng xa mới về.

The cat breaks a pan.
The dog comes round, gets hit.
The cat breaks a pot.
The dog leaves the house.

Con mèo đập bể nồi rang.
Con chó chạy lại nó mang cái đòn.
Con mèo đập bể nồi bầu.
Con chó nó rầu nó bỏ nó đi.

The cat sits on a palm tree,
Asks about Uncle Rat.
Uncle Rat is out to the market, cat,
To buy some shrimp paste and some salt,
In memory of your dead father.

Con mèo ngồi trên cây cau,
Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà.
Chú chuột đi chợ đường xa,
Mua mắm mua muối giỗ cha chú mèo.

The chicken clucked, pecked on a lime leaf.
The pig goes, oink, oink, buy me an onion.
The dog sobbed standing up, sobbed sitting down,
Said, Mother, please, buy me a dime's worth of galingale.

Con gà cục tác lá chanh.
Con lợn ủn ỉn mua hành cho tôi.
Con chó khóc đứng khóc ngồi.
Mẹ ơi, đi chợ mua tôi đồng riềng.

The heron, the heron, that's a yellow heron.
When your mother's away, child, who do you sleep with?
I'd stay with my grandmother, but she has no breasts.
I'd stay with my uncle, but he's a man.

Cái cò là cái cò vàng.
Mẹ đi dắp đàng, con ở với ai?
Con ở với bà, bà không có vú.
Con ở với chú, chú là đàn ông.

The heron, the heron, that's a bent heron.
Listen, man, if you beat your wife so much,
Who do you sleep with?
When I beat her, I do not beat her until morning.

Cái cò là cái cò quằm,
Mày hay đánh vợ mày nằm với ai?
Có đánh thì đánh sớm mai,
Chớ đánh chập tối, chẳng ai cho nằm.

The heron died last night,
Left behind two grains of rice and three coins.
One coin to buy an oboe and a drum.
One coin to buy fat for the altar lamp.
And one coin to buy a bunch of lady's thumb leaves,
To be chopped fine, in memory of the dead heron.

Cái cò chết tối hôm qua,
Có hai hạt gạo với ba đồng tiền.
Một đồng mua trống mua kèn.
Một đồng mua mỡ, đốt đèn thờ vong.
Một đồng mua mớ rau răm,
Đem về thái nhỏ, thờ vong con cò.

Dead, loose girl turned into ghost.
Dead, chaste girl also taken
To rice paddy.

Lẳng lơ chết cũng ra ma.
Chính chuyên chết cũng khiêng ra ngoài đồng.

Ragged, worn out, then you died,
Why didn't you tell me?

Bác xác, bác xơ, bác chết bao giờ,
Bác chẳng bảo tôi?

Three years at this outpost,
Guarding by day, nights spent
On public works.
Slashing bamboo and chopping wood,
The bad food, who do I complain to?
Complain to the ju-jube and apricots.
Complain to the truc bamboo and ironwood.
In the clear water of the well, a fish splashes free.

Ba năm chấn thủ lưu đồn,
Ngày thì canh điếm, tối dồn việc quan.
Chém tre, đốn gỗ trên ngàn,
Uống ăn tham khổ biết phàn nàn cùng ai?
Phàn nàn cùng trúc cùng mai,
Cùng cây lim, táu, cùng cây ngô đồng.
Nước giếng trong con cá nó vẫy vùng.

The morning star fades in the night sky.
Who are you missing, star?
A little spider weaves its web.
Who are you thinking of?

Buồn trông chênh chếch sao mai.
Sao ơi sao hỡi nhớ ai sao mờ?
Buồn trông con nhện vương tơ.
Nhện ơi, nhện hỡi mày chờ đợi ai?

PART II

TỤC NGỮ

Off by an inch, walk a mile.

Sai một li, đi một dặm.

Buffalo ****, after many days, turns to mud.

Lâu ngày *** trâu hóa bùn.

God made elephant, god made grass.

Trời sinh voi, trời sinh cỏ.

Sleeping during the day, plowing at night.

Ngủ ngày cày đêm.

Swinging a stick in an empty garden.

Múa gây vườn hoang

Saying the sky's too low, has to stoop.

Bảo trời thấp, phải đi khòm.

Building a stable after the cows are gone.

Mất bò, mới lo làm chuồng.

Died with sins intact.

Chết người không chết tật.

Better dead sated than alive craving.

Chết no hơn sống thèm.

Half man half beast half orangutan.

Nửa người nửa ngợm nửa đười ươi.

Elephant knows elephant, horse knows horse.

Voi biết voi, ngựa biết ngựa.

Dog yawns, swallows a fly.

Chó ngáp phải ruồi.

Dog dies, story's over.

******** thì hết truyện.

Hiding needle inside sleeve.

Giấu kim trong tay áo.

Hide, like the cat, its litter.

Giấu như mèo giấu ***.

Mouse gnawing on a cat's leg.

Chuột gặm chân mèo.

Kill one cat, save ten thousand mice.

Giết một con mèo mà cứu vạn chuột.

Showing deer where to run.

Chỉ đường cho hưu chạy.

Taking wood back to forest.

Chở củi về rừng.

Wine in, words out.

Rượu vào, lời ra.

Weak wine, drank enough, still gets you drunk.

Rượu lạt uống lắm cũng say.

Empty stomach, deaf ears.

Bụng đói thì tai điếc.

Empty stomach, cold groin.

Bụng đói cật rét.

As ugly as a ghost, still good enough

To sleep with a woman.

Xấu như ma cũng thể chà con gái.

Tailors eat rags, artists eat paints.

Thợ may ăn giẻ, thợ vẽ ăn hồ.

Covering head, showing behind.

Giấu đầu lòi đuôi.

Wiggling out, ducking in,

Ra luồn, vào cúi.

Knocking way out, bumping way in.

Ra chạm, vào đụng.

A child turns three,

The whole house learn how to talk.

Con lên ba, cả nhà học nói.

Son in loin cloth, father naked.

Con đóng khố, bố cởi truồng.

Father eats salty food, son's thirsty.

Cha ăn mặn, con khát nước.

Mother sings, daughter claps.

Mẹ hát, con khen hay.

Much passion, much bite.

Yêu nhau lắm, cắn nhau đau.

Sisters love each other,

Sisters-in-law fear each other,

Brothers-in-law crack each other's head.

Yêu nhau chị em gái,

Rái nhau chị em dâu,

Đánh nhau vỡ đầu là anh em rể.

A century is short, a day is long.

Trăm năm thì ngắn, một ngày dài ghê.

Morning, then night.

Qua ngày, đến tối.

The wind blows, it's god's broom.

Gió thổi là chổi trời.

Old for him, but new for me.

Cũ người mới ta.

Holding a knife by the blade.

Cầm dao bằng lưỡi.

Beauty over virtue.

Đẹp người hơn đẹp nết.

Virtuous, but ugly.

Đẹp nết không đẹp người.

Planting his whiskers on her chin.

Râu ông nọ cắm cằm bà kia.

Drawing a snake, adding legs.

Vẽ rắn thêm chân.

Mother chicken, son duck.

Mẹ gà con vịt.

He said chicken, she said duck.

Ông nói gà, bà nói vịt.

Your wife first, then god.

Nhất vợ, nhì trời.

Smart for three years, stupid for an hour.

Khôn ba năm, dại một giờ.

Smart at home, stupid at the market.

Khôn nhà dại chợ.

Argue with a smart man, can't win.

Argue with a stupid man, can't stop.

Nói với người khôn không lại,

Nói với người dại không cùng.

Ate rice gruel, pissed in the bowl.

Ăn cháo đái bát.

Ate the whole dog, even the hair.

Ăn chó cả lông.

Danced badly, said the ground's not level.

Múa vụng chê đất lệch.

The smart eat men, the stupid are eaten.

Khôn ăn người, dại người ăn.

A magpie, starved, eats banyan fruit.

A phoenix, starved, eats chicken ****.

Sáo đói thì sáo ăn đa.

Phượng hoàng lúc đói *** gà cũng ăn.

Have vegetable, eat vegetable.

Have rice gruel, eat rice gruel.

Có rau ăn rau, có cháo ăn cháo.

A piece of meat is a piece of shame.

Miếng thịt là miếng nhục.

A bowl of sweat for a bowl of rice.

Bát mồ hôi đổi bát cơm.

Eating new rice, telling old stories.

Ăn cơm mới, nói chuyện cũ.

Three bowls of rice, a cold shower in the morning.

Cơm ba bát, tắm mát hôm mai.

Buying from one end of the market,

Selling at the other end.

Buôn đầu chợ, bán cuối chợ.

Selling face to the earth, selling ass to the sky.

Bán mặt cho đất, bán mông cho trời.

Selling ass to feed mouth.

Bán trôn nuôi miệng.

She whores in nine different neighborhoods,

Keeps her reputation in one.

Làm đĩ chín phường, để một phường lấy chồng.

She worries about the crooks of her knees,

And about curliness of her pubic hair.

Lo co đầu gối, lo rối lông ***.

Yes yes I know your wife: she?Ts crossed-eyed

And sells sticky rice at the temple.

Thôi thôi tôi biết vợ canh rồi:

Vợ anh toét mắt bán xôi chợ chùa.

Yes yes I know you:

You?Tre the opium addict with the bruised lips.

Thôi thôi tôi biết anh rồi:

Anh hút thuốc phiện cái môi thâm sì.

If I want good food, I wouldn?Tt come

To your mother?Ts house.

Có ngon chẳng đến mẹ con nhà mày.

With a husband cannot travel,

With a child cannot stand still.

Có chồng chẳng được đi đâu,

Có con chẳng được đứng lâu một giờ.

Husband rolls the dice, wife gambles.

Husband with three wives, wife with three husbands.

Chồng đánh bạc, vợ đánh bài.

Chồng hai ba vợ, vợ hai ba chồng.

A man crosses the ocean with his buddies,

A woman crosses a stream by herself.

Đàn ông vượt bể có bầu có bạn.

Đàn bà vượt cạn chỉ có một mình.

Like salt tossed into the ocean.

Như muối bỏ bể.

Like a chick without its mother.

Như gà mất mẹ.

Honesty breeds stupi***y.

Thật thà là cha dại.

One theft, ten suspects.

Một mất mười ngờ.

The rich have easy manners the poor lie.

Giàu thì dễ người, khó thì nói láo.

As a poor man, invisible.

As a mandarin, nine thousand relatives.

Lúc nghèo thì chẳng ai nhìn.

Đến khi đỗ trạng chín nghìn anh em.

The unthrifty rich turn poor,

The unthrifty poor turn beggars.

Giàu không hà tiện khó liền tay,

Khó không hà tiện khó ăn mày.

The rich feast on rice and rice gruel,

The poor smoke water pipes.

Giàu thì cơm cháo bổ lao,

Khó thì đánh điếu thuốc lào ngâm hơi.

Growing hair inside the stomach.

Mọc lông trong bụng.

The rich eat and drink, the poor fight each other.

Giàu ăn uống, khó đánh nhau.

Rich in the evening, poor by morning.

Giàu chiều hôm, khó sớm mai.

Rich before noon, poor by afternoon.

Giàu giờ ngọ, khó giờ mùi.

The rich sell their dogs,

The poor sell their children.

Giàu bán chó, khó bán con.

Eyes rich, hands poor.

Giàu hai con mắt, khó hai bàn tay.

Rich in your youth, rich when your children are grown.

Giàu lúc còn son, giàu lúc con lớn.

As fickle as the palm of the hand.

Giở mặt như bàn tay.

Large head, stupid anyway.

To đầu mà dại.

Laugh for three months, no one laughs for three years.

Người cười ba tháng, không ai cười ba năm.

One mouth, two stomachs.

Một miệng, hai lòng.

One neck, two nooses.

Một cổ, hai tròng.

One woman, two men

Một bà, hai ông.

Unmarried woman, like a boat without a rudder.

Unmarried man, like a horse without a rein.

Gái không chồng như thuyền không lái.

Trai không vợ như ngựa không cương.

Married woman, like a shackle around the neck.

Married man, like a rope around the ankle

Gái có chồng như gông đeo cổ.

Trai có vợ như rợ buộc chân.

The unmarried girl cannot wait to go the market.

Gái chưa chồng trông mong đi chợ.

A daughter belongs to other people.

A daughter-in-law is bought and brought into the house.

Con gái là con người ta,

Con dâu mới thật mẹ cha mua về.

Thick-skinned face, brash brows.

Mặt dày mày dạn.

Bamboo shoot face, milk mouth.

Mặt măng miệng sữa.

Trash face, dirty brows

Mặt rác mày dơ.

Flower face, powdered skin.

Mặt hoa da phấn.

Green face, yellow fangs.

Mặt xanh nanh vàng.

Callous face, rock brows.

Mặt chay mày đá.

Owl face, eel skin.

Mặt cú da lươn.

Fish eats ants, ants eat fish.

Cá ăn kiến, kiến ăn cá.

Car hits dogs, dog hits car.

Xe cán chó, chó cán xe.

Without the elephant, the cow swaggers.

Không voi, bò lám lớn.

Winners are kings, losers are ban***s.

Được làm vua, thua làm giặc.

A soldier with a general?Ts temperament.

Người lính tính quan.

Black near ink, bright near a lamp.

Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.

Three things in life to wean yourself from:

Fragrant wine, fatty goat, pubescent girls.

Thế gian ba sự khôn chừa,

Rượu nồng, dê béo, gái vừa đương tơ.

A tongue, with no bones, wiggles every which way.

Lưỡi không xương nhiều đường lắc lẻo.

As close as the tongue is to the gums.

Gần như lưỡi với lợn.

Her traits are revealed in the kitchen.

Xem trong bếp, biết nếp đàn bà.

Alive each man his own habits,

Each man his own illness when dying.

Sống mỗi người một nết, chết mỗi người một tật.

Old hair old ears old gums old teeth.

Già tóc già tai, già răng già lợn.

Old scrotum, young testicles.

Già dái non hột.

As sad as an old whore.

Buồn tênh như đĩ về già.

The old know work, the young know eat.

Già thì biết việc, trẻ thì biết ăn.

The smart one grows old quick.

Người khôn chóng già.

The seventy-year-old learns from the seventy-one.

Bảy mươi còn học bảy mươi mốt.

The seventy-year-old is lesser than the seven-year-old.

Bảy mươi không bằng đứa lên bảy.

Old, young, same difference.

Một già, một trẻ, bằng nhau.

Each man his own shirt: what odor?

Áo ai người ấy mặc có mùi gì đâu.

Each man?Ts **** *****it his own nose.

*** ai vừa mũi người ấy.

Beating a dog, kicking a pile of ****.

Đánh chó đá bãi ***.

Beat a dog, look at the owner.

Đánh chó, ngó chủ.

As aggressive as a newcomer.

Hung hăng như thằng mới đến.

Arrive late, gnaw on the bones.

Đến trễ gặm xương.

Fierce laugh, fresh tears.

Giòn cười, tươi khóc.

Drowning, grasping at foam.

Chết đuối với phải bọt.

The deaf are not afraid of guns.

Điếc thì dạn súng.

Man, dead three days, shows up in the market.

Fox, dead three days, shows up in the forest.

Người chết ba ngày người quay về chợ.

Cáo chết ba ngày cáo trở lên rừng.

The living is done, death is here.

Cái sống đã hết, cái chết đã đến.

The dead man argues with his pallbearers.

Thằng chết cãi thằng khiêng.

Long departure, short return.

Đi xa về gần.

Close, I?Tll come by today, tomorrow.

Far, I?Tll come by twice a year.

Gần thì nay viếng, mai thăm.

Xa xôi cách trở một năm vài lần.

Back and forth, to please each other.

Có qua có lại mới toại lòng nhau.

PART III

CÂU ĐỐ

From hell,

Wearing a hat.

(a mushroom)

Ở dưới âm phủ đội mũ mà lên.

(cái nấm)

Hair on top, hair on the bottom.

Intertwined late at night.

(the eye)

Trên lông, dưới lông,

Tối nằm chồng lại một.

(con mắt)

The size of an elephant turd.

Without a poke, seven holes.

(a human head)

Bằng cục *** voi,

Không đấm không xoi,

Mà thành bảy lỗ.

(đầu người)

Two arms hugging neck.

Two legs wrapped around back.

Women love; men hate.

(a tra***ional bra)

Hai tay ôm cổ,

Hai cẳng ôm lưng,

Đàn bà thì ưng,

Đàn ông thì ghét.

(cái yếm)

Lying when walking,

Lying when standing,

Lying when sitting,

But sitting when lying.

(the feet)

Đi nằm, đứng nằm, ngồi nằm, nằm thì ngồi.

(cái bàn chân)

Five men at a table,

Four are three, but the oldest

Is two.

(fingers and thumb)

Năm ông ngồi lại một bàn,

Ông lo việc nước, ông toan việc nhà.

Bốn ông chịu tuổi lên ba,

Còn một ông già chịu tuổi lên hai.

(năm ngón tay)

What starts out as a snail,

Turns into a butterfly,

Turns into a pea****,

Turns into a donkey,

Turns into a fox,

Turns into a monkey?

(a man)

Đố ai biết vật gì mới sinh ra

Thì là con sến,

Sau hóa ra con ****,

Lại hóa ra con công,

Công lại biến thành con lừa,

Lừa hóa ra cáo, cáo biến thành con khỉ?

(người ta)

Dragon head, phoenix tail, angel wings.

With seven wives, sleeps nights alone.

(a rooster)

Đầu rồng, đuôi phụng, cánh tiên,

Ngày năm bảy vợ, tối ngủ một mình.

(con gà trống)

Duck feet,

Chicken flesh,

Buffalo hide,

Snake head.

(a turtle)

Cẳng vịt, thịt gà, da trâu, đầu rắn.

(con ba ba)

Toot, toot, toot.

Eats, ****s, and walks

With the same mouth.

(a snail)

Tù tì, tút tít, tu ti,

Vừa ăn, vừa ỉa, vừa đi bằng mồm.

(con ốc)

A tail, four legs,

A prick's head, a bent back.

(a mouse)

Bốn chân mà lại có đuôi,

Đầu như đầu ****, lưng lại gù lưng.

Prick and suck, prick and suck,

Stick it in the hole.

Two ... hairs, one long, one short.

(threading a needle)

Chấm chấm, mút mút, đút vào lỗ trôn,

Hai cái lông ***, cái dài cái ngắn.

(xỏ kim)

With two swords and eight spears,

Wearing a cowhide suit,

Hovering near a hole.

(a crab)

Hai gươm, tám giáo,

Mặc áo da bò,

Thập thò cửa lỗ.

(con cua)

In and out, in and out.

When no one's home, in and out.

(a key)

Đút vào rồi lại đút ra,

Vắng cửa vắng nhà rồi lại đút vô.

(chìa khóa)

No head, tail, ears, or heart,

Came from the forest,

Lives off raw meat.

(a chopping board)

Vô thủ, vô vĩ, vô nhĩ, vô tâm

Vốn tại sơn lam, hay ăn thịt sống.

(cái thớt)

Won't budge if left alone,

But with one lick across the rear,

Will sprint across the globe.

(a postage stamp)

Để im thì nằm thin thít,

Hễ động liếm đít thì chạy tứ tung.

(tem dán thư)

Skin and bones; no hair; no flesh.

A body on earth, mind in the sky.

(a kite)

Có da có xương, không thịt, không lông.

Thân ở hạ giới, trí muốn lên trời.

(cái diều giấy)


APPENDIX

Nine Poems From The Ho Xuan Huong Tra***ion


The Snail

My parents have brought forth a snail.

Night and day among the smelly grass.

If you love me, peel off my shell.

Don't just poke at the little hole.

My home is in the dirt.


Ốc Nhồi

Bác mẹ sinh ra phận ốc nhồi.

Đêm ngày lăn lóc đám cỏ hôi.

Quân tử có thương thì bóc yếm.

Xin đừng ngó ngoáy lỗ chôn tôi.


The Jackfruit*

My body is like a jackfruit on a branch,

With a rugged skin and a thick stem.

But if it pleases you, then drive the stake.

Don't just fondle, or the sap

Will stain your fingers.


Quả Mít

Thân em như quả mít trên cây,

Da nó sù sì, múi nó dày.

Quân tử có thương thì đóng cọc,

Xin đừng mân mó nhựa ra tay.

*The jackfruit is related to the breadfruit and has an exterior similar to the pineapple. One breaks it open with a stake.


Ba Doi Gorge

A gorge, a gorge, and yet, again, the same old gorge.

Praise to whomever had gouged out this scene:

A lurid **** with a stubby arch,

And rich green boulders covered with algae.

Now the stiff wind blows, shaking the pines branches.

Dew-drops dripping from willow leaves.

You who are virtuous, you who are saintly, who hasn't tried,

Even with weak knees, even with bad feet, to mount this swell?


Đèo Ba Dội

Một đèo, một đèo, lại một đèo,

Khen ai khéo tạc cảnh cheo leo.

Cửa son đỏ loét tùm hum nóc,

Hòn đá sanh rì lún phún rêu.

Lắt lẻo cành thông cơn gió thốc,

Đầm đìa lá liễu giọt sương gieo.

Hiền nhân, quân tư,û ai là chẳng

Mỏi gối, chồn chân vẫn muốn trèo?


Ode To The Paper Fan

One ring deep enough for any rod.

I've been infamous for a very long time.

Stretch me to three points and there's not enough skin,

But close me from both sides and there's too much flesh.

My job is to relieve sweating heroes,

And to cover the gentleman's head in case it rains.

Behind the bed-curtain, tenderly, why don't you ask him,

Panting, panting in this heat, are you satisfied?


Vịnh Cái Quạt

Một lỗ sâu sâu mấy cũng vừa,

Duyên em dính dáng tự bao giờ.

Chành ra ba góc da còn thiếu,

Khép lại hai bên thịt vẫn thừa.

Mát mặt anh hùng khi tắt gió,

Che đầu quân tử lúc sa mưa.

Nâng niu ướm hỏi người trong trướng,

Phì phạch trong lòng đã sướng chưa?


An Unplanned Pregnancy

My giving in yielded this mess.

Don't you realize my anguish?

Although destiny never raised its head,

There's a stroke across the willow tree.*

It's a century-long bond, remember?

This loveload I'll be lugging.

Who can gag everyone's mouth:

To have a child, without a husband,

Is a very nice feat.


Chửa Hoang

Cả nể cho nên hóa dở dang.

Nỗi niềm chàng có biết chăng chàng?

Duyên thiên chưa thấy nhô đầu dọc,

Phận liễu sao đành nẩy nét ngang.

Cái nghĩa trăm năm chàng nhớ chửa?

Mảnh tình một khối thiếp xin mang.

Quản bao miệng thế lời chênh lệch.

Không có nhưng mà có mới ngoan.


* ?oDestiny? is a translation of ?oduyên thiên,? literally, ?oa match made in heaven.? ?oThiên? is a Chinese-derived word meaning ?oheaven.? With one stroke upward, the Chinese character for ?oheaven? becomes a character for ?ohusband.? In line 4, Ho Xuan Huong is referring to the Chinese character for ?ofinished,? homophonous with ?owillow,? a classical symbol for ?owoman.? A bar across the character ?ofinished? turns it into ?ooffspring.? Lines 3 and 4, with its deft verbal references, describes her con***ion of being pregnant without a husband.


Sharing A Husband

One under the quilt, one freezes.

To hell, father, with this husband-sharing.*

Every once in a while, twice a month, maybe,

I might as well not have it.

Take punches for rice, but my rice is moldy.*

And work's work, but I'm working for free.

Had I known things would turn out like this,

I would have settled for being alone.


Lấy Chồng Chung

Kẻ đắp chăn bông kẻ lạnh lùng,

Chém cha cái kiếp lấy chồng chung.

Năm thì mười họa chăng hay chớ,

Môt tháng đôi lần có cũng không.

Cố đấm ăn xôi, xôi lại hẩm,

Cầm bằng làm mướn, mướn không công.

Thân này ví biết dường này nhỉ,

Thà trước thôi đành ở vậy xong.


*The first phrase of line 2, ?ochém cha,? is a curse word meaning, literally, ?ostab the father.?

** ?oTake punches for rice? is a proverb.


A Hermaphro***e

What squabble among the twelve midwives

Caused them to throw your love-thing away?

To hell with that squeaking mouse.

To hell with that droning wasp.

Is it a taro root or a cork?

Who can tell if it's a stem or a bud?

Whatever it is, it will have to do.

No one will ever call you a slut.


Vô Âm Nữ

Mười hai bà mụ ghét chi nhau,

Đem cái xuân tình vứt bỏ đâu?

Rúc rích thây cha con chuột nhắt,

Vo ve mặc mẹ cái ong bầu.

Đố ai biết đó vông hay trốc?

Còn kẻ nào hay cuống với đầu?

Thôi thế thì thôi, thôi cũng được,

Nghìn năm càng khỏi tiếng nương dâu.


A Fierce Monk

Neither Chinese nor one of us:

A head with no hair, a hem-less robe.

In front of his face, four or five rice cakes.

Sprawling behind him, six or seven nuns.

Now a gong! Now a bell! Now a cymbal!

He neighs, he brays, he rumbles.

After much me***ating, he will become a head monk,

And sit tottering on that lotus throne.


Sư Hổ Mang

Chẳng phải ngô, chẳng phải ta.

Đầu thì trọc lốc, áo không tà.

Oản dâng trước mặt năm ba phẩm,

Vãi mọp sau lưng sáu bảy bà.

Khi cảnh, khi tiu, khi chũm chọe.

Giọng hì, giọng hí, giọng hi ha.

Tu lâu có lẽ lên sư cụ.

Ngất nghểu tòa sen nọ đó mà.


An Empty Teahouse

Standing aslant and staring at a trembling landscape:

A twining road, a tottering teahouse,

A hut with a thatch roof, ragged, pathetic,

Slotted, gnarly bamboo beams,

Three clumps of trees, vacillating, coquettish,

An emerald green stream, scanty grass.

So much fun that I forget my old worries.

Look: someone's kite's spiralling.


Quán Khánh

Đứng tréo trông theo cảnh hắt heo,

Đường đi thiên thẹo, quán cheo leo.

Lợp lều, mái cỏ tranh xơ xác,

Xỏ kẽ, kèo tre đốt khẳng kheo.

Ba trạc cây xanh hình uốn éo.

Một dòng nước biếc, cỏ leo teo.

Thú vui quên cả niềm lo cũ,

Kìa cái diều ai thả lộn lèo.


Primary Sources:


John Balaban, Ca Dao Viet Nam: A Bilingual Anthology of

Vietnamese Folk Poetry (Greensboro: Unicorn Press, 1980).

Bàng Bá Lân, Hương Hoa Đất Nước (Toronto: Quê Hương, 1982).

Bảo Đình Giang, Nguyễn Tấn Phát, Trần Văn Vinh and Bùi Mạnh Nhi, Ca Dao Dân Ca Nam Bộ (Thành Phố Hồ Chí Minh: Nhà Xuất Bản Thành Phố Hồ Chí Minh, 1984).

Dương Quang Hàm, Việt Nam Thi Văn Hợp Tuyển (Sài Gòn: Bộ Giáo Dục, 1968, reissued in U.S. by Sống Mới, Fort Smith, Arkansas.)

Dương Quang Hàm, Việt Nam Văn Học Sử Yếu (Sài Gòn: Bộ Giáo Dục, 1954, reissued in U.S. by Đại Nam, Glendale, California.)

Giáng Quân, Hà Nội Trong Ca Dao Ngạn Ngữ (Hà Nội: Nhà Xuất Bản Hà Nội, 1994).

Lê Huy Trầm, Hoàng Khởi and Lưu Đức Hạnh, Tục Ngữ, Dân Ca, Ca Dao, Vè Thanh Hóa (Thanh Hóa: Nhà Xuất Bản Thanh Hóa, 1983).

Lê Văn Đức and Lê Ngọc Trứ, Việt Nam Từ Điển (Sài Gòn: Nhà Sách Khai Trí, 1970, reissued in U.S. by Đại Nam, Glendale, California.)

Nguyễn Văn Ngọc, Tục Ngữ Phong Giao (Sài Gòn: Nhà Xuất Bản Bốn Phương, 1925, reissued in U.S. by Đại Nam, Glendale, California.)

Ngô Trọng Hiến, Tiếng Hát Đồng Quê (Thành Phố Hồ Chí Minh: Nhà Xuất Bản Thành Phố Hồ Chí Minh, 1990).

Phạm Quỳnh, Tuyển Tập và Di Cảo (Cachan: An Tiêm, 1992).

Phạm Thế Ngữ, Việt Nam Văn Học Sử (Reissued in U.S. by Đại Nam.)

Thạch Phương and Ngô Quang Hiền, Ca Dao Nam Trung Bộ (Thành Phố Hồ Chí Minh: Nhà Xuất Bản Khoa Học Xã Hội, 1994).

Toan Ánh, Phong Tục Việt Nam (Sài Gòn: 1969, reissued in U.S.)

Vũ Ngọc Phan, Tục Ngữ Ca Dao Dân Ca Việt Nam (Hà Nội: Nhà Xuất Bản Khoa Học Xã Hội, 1994, tenth e***ion).

Vũ Thùy Anh and Vũ Quang Hảo, Ca Dao Trữ Tình Việt Nam (Hà Nội: Nhà Xuất Bản Giáo Dục, 1994).