Trịnh Công Sơn và những bài ca vượt năm tháng

Trịnh Công Sơn và những bài ca vượt năm tháng

Trịnh Công Sơn và những bài ca vượt năm tháng

Cuối thập niên 50 đầu những năm 60 xuất hiện một số ca khúc nhan đề nghe lạ tai: Ướt mi, Lời buồn thánh, Diễm xưa, Tuổi đá buồn, Vết lăn trầm... như lối vào một khu vườn siêu thực đang nảy nở những sắc hương mới trong thời kỳ ấy. Những ca khúc này nổi tiếng ngay khi mới ra mắt công chúng. Đó là những bản tình ca buồn mang tiếng rên xiết của một trái tim thèm yêu đương. Năm ấy, Trịnh Công Sơn 20 tuổi. Hình như đường sinh mệnh trên bàn tay tài hoa ấy mọi nhánh đều rẽ vào tình sử. Từ đó đến nay, Trịnh Công Sơn trở thành người tình - người nghệ sĩ lãng du cùng nhiều thế hệ.

Nỗi cô đơn là linh hồn mà âm nhạc Trịnh Công Sơn đã đạt tới, như anh đã đi đến nơi chân thân của mình để từ đây khước từ mọi ảo tưởng cuộc đời. Trịnh Công Sơn bảo rằng: "Có những ngày cùng cực, tôi và cuộc đời đã tha thứ cho nhau. Từ buổi con người sống quá rẻ rúng, tôi biết rằng vinh quang chỉ là điều dối trá. Tôi không còn gì để chiêm bái ngoài nỗi tuyệt vọng và lòng bao dung. Hãy đi đến tận cùng của tuyệt vọng để thấy tuyệt vọng cũng đẹp như một bông hoa...". Trịnh Công Sơn lớn lên bằng tuổi chiến tranh, đứt rồi lại nối, chiến tranh dai dẳng và cùng khắp đến nỗi đứng ở tọa độ nào trên đất nước cũng nhìn thấy và sờ thấy chiến tranh. Thế đứng từ trước đến nay ở miền nam đã không hại cho uy tín và sự nghiệp sáng tác của anh. Lịch sử đất nước lật sang trang mới, anh vẫn an nhiên gửi gắm lòng mình trong các bản tình ca. "Đôi khi một người dường như chờ đợi thật ra đang ngồi thảnh thơi... (Tự tình khúc). Anh đi vào nhạc, anh bước xuống đường, y như người ta hít thở. Nói như thế không có nghĩa là Trịnh Công Sơn phó mặc cuộc đời mà anh đã gieo trồng vào những luống đã tự đào sẵn, không phải ngoái lui, không cần xóa đi làm lại. Nhạc và lời của anh nếu có thay đổi chẳng qua vì đến lúc tâm hồn đã chuyển mùa.

Nhạc Trịnh Công Sơn không hẳn là nhạc, bài hát không chỉ là bài hát. Mỗi bài ca của anh là một truyện ngắn, một bài thơ hay một chương khúc của câu chuyện dài không có kết thúc về những người bạn, người tình, người đời, những hơn thua ngộ nhận, thị phi. Nhưng không có đoạn truyện nào kết thúc có hậu để đôi lứa được lấy nhau, mà ngược lại, là những Tình sầu, Tình xa, Tình nhớ phôi pha... Không có cái đẹp của đối xứng, vuông tròn, chung thủy. Cùng nhau tắm gọi trong biển bấp bênh của cuộc đời, con người, xót xa khám phá ra cái đẹp chông chênh, cái ma lực của chén đắng. Đời dành riêng cho kẻ nào đã lên tới đỉnh buồn và xuống tới vực thẳm để nhận rõ cái yếu của cô đơn, cái hào quang của thất bại. Nguồn cảm hứng khơi mạch từ đó rất dễ rơi vào nỗi sướt mướt, ê chề, dễ gục ngã như nhiều người đánh giá về nhạc Trịnh Công Sơn. Trịnh Công Sơn đã nhặt nhạnh những tóc trắng, những tàn phai, những giọt mưa, hạt bụi, cái lăn lóc tận cùng của hòn cuội... rồi dung nạp tất cả vào lòng, rồi thả ra trong từng nốt nhạc... Nhạc và ca từ của anh thấm vào dương gian để khi vui, lúc buồn, lúc cay đắng và thành đạt, người ta đều có thể hát vang lên. Như loài sâu ngủ quên trong tóc chiều... tiếng hát ru mình trong giấc ngủ vừa... thương cho người rồi lạnh lùng riêng...

Trí óc và cảm xúc của Trịnh Công Sơn phù hợp với sự tổng hợp hơn là phân tích nghiêng về kết hợp hơn là phân chia. Tình yêu - Quê hương - Thân phận - làm sao nói hết về những vấn đề này bằng lời ca và chuyên chở bằng nhạc? Trong tình ca của Trịnh Công Sơn, người nghe chứng kiến cuộc thể nghiệm sáng tạo và đổi mới ngôn từ tiếng Việt dưới mọi góc độ, hình hài lạ lẫm, bằng những tri giác dày dặn nhiều tầng với khả năng tưởng tượng bay bổng.

Trịnh Công Sơn nói rằng: "Với cuộc đời, tôi đã ôm một nỗi cuồng si bất tận. Mỗi đêm tôi nhìn trời đất để lục về lòng bao dung. Nhìn đường đi của kiến để viết về sự nhẫn nhục. Sông vẫn chảy đời sông. Suối vẫn trôi đời suối. Đời người cũng để sống và hãy thả trôi đi những tị hiềm...".

Tôi gọi Trịnh Công Sơn là Người thơ ca bởi ở anh nhạc và thơ quyện vào nhau đến độ khó phân định cái nào là chính, cái nào là phụ. Cái tài và cái tình của người nhạc sĩ cô đơn này muôn năm trước và đến muôn năm sau vẫn tỏa sáng trong tâm hồn của những kẻ đã biết yêu và biết quên, biết hạnh phúc và biết khổ đau. Chính vì sự đồng cảm ấy mà nhạc sĩ Văn Cao - người không cùng thời với anh đã tìm ra một lời hẹn của tri âm. Văn Cao đánh giá về Trịnh Công Sơn rất cao: "Cái quyến rũ ở nhạc Trịnh Công Sơn ở chỗ không định ra một trường phái nào, một triết học nào mà vẫn thấm vào lòng người như suối tưới. Với những lời, ý đẹp và độc đáo đến bất ngờ hôn phối cùng một kết cấu đặc biệt như hình thức của dân ca... Trịnh Công Sơn đã chinh phục hàng triệu con tim không chỉ ở trong nước mà cả ở bên ngoài biên giới nữa...".

Những người yêu nhau trên đời vẫn tiếp tục khiêu vũ cùng với cây đàn guitar của Trịnh Công Sơn. Cùng với tiếng hát làm sương khói trần gian thêm bảng lảng để chút thiên thu còn lại mãi.

Đặng Thị Thanh Hương


------------------------------------------------

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn: Giọng ca, kỹ xảo mới là một nửa thành công của ca sĩ

Kể từ tác phẩm đầu tay ướt mi, đến nay Trịnh Công Sơn đã có hơn 40 năm rong chơi, lãng du và triết luận cùng âm nhạc và trở thành một trong những nhạc sĩ lớn của âm nhạc hiện đại Việt Nam. Nhân dịp này, chúng tôi đã cùng trò chuyện với anh về nghệ thuật ca hát và nhất là về những giọng ca tiêu biểu từng "đi qua" tác phẩm của Trịnh Công Sơn.

* Cho dù sau này nhiều ca sĩ đã cố gắng thể hiện khá tốt những phong cách khác nhau về các nhạc phẩm của anh nhưng người nghe đều có chung một nhận xét, Khánh Ly mới đúng là một cặp "đối ngẫu" lý tưởng với âm điệu của anh. Là tác giả, anh nghĩ sao?

- Đúng là chỉ có Khánh Ly mới thể hiện đúng tâm trạng bài hát của tôi nhất, nhưng không phải tất cả những bài nào của tôi Khánh Ly cũng đều hát hay nhất. Tôi muốn nhắc đến Lệ Thu, người hát hay nhất Hạ trắng và Xin mặt trời ngủ yên, Bạch Yến thì hát hay hơn hẳn Khánh Ly bài Lời buồn Thánh. Có một nghịch lý tôi mốn đưa ra đây để thấy sự cảm nhận rất vô chừng ở mỗi người. Chẳng hạn, có một cô sinh viên Hà Nội cho biết cô chỉ thích nghe nhạc tôi do Khánh Ly hát nhưng cũng có một phụ nữ lớn tuổi, hiện sống ở nước ngoài, từng mê Khánh Ly hát nhạc tôi, khi có dịp về nước và nghe các ca sĩ sau này hát nhạc tôi thì tỏ ra rất thích thú và cho rằng họ có một cách hát nhạc Trịnh Công Sơn mới, hiện đại và rất hay.

* Ba bốn năm trước đây, anh đã có ý định "độc quyền" Hồng Nhung cho các bài hát của anh và nhiều người còn cho rằng anh muốn tạo ra một Trịnh Công Sơn - Hồng Nhung để làm quên đi một Trịnh Công Sơn - Khánh Ly.

- Tôi đã viết riêng cho Hồng Nhung một số bài. Nhưng Hồng Nhung hát cho rất nhiều tác giả.

* Trong số những ca sĩ sau này hát nhạc anh như Cẩm Vân, Hồng Nhung, Thanh Lam, Mỹ Linh, Hồng Ngọc... anh thấy ai hát hay nhất nhạc của anh?

- Mỗi người hát hay một số bài. Có bài Linh hát hay. Có bài Lam hát đạt. Có bài thì Cẩm Vân xuất sắc. Có bài tôi chỉ thích nghe Nhung hát.

* Còn hiện nay, trong các ca sĩ Việt Nam, anh đánh giá ai cao nhất?

- Tôi thấy chỉ có Mỹ Linh là tạo được ấn tượng tốt nhất cho tôi trong việc sáng tạo ra những phong cách khác nhau cho mỗi bài. Ví dụ như bài Thì thầm mùa xuân. Với bài này, Mỹ Linh đã tạo ra một cách hát độc đáo mà sau này nhiều ca sĩ hát theo y như vậy. Nếu có ai cố hát khác đi thì thấy không hay, không thích nữa.

* Hiện tại ông nghĩ gì trước hiện tượng có khá nhiều ca sĩ đến tập bài mới ngay tại phòng thu rồi một, hai tiếng sau... ghi âm luôn mà không quan tâm tới việc "nhập" và hiểu tình cảm, nội dung của bài hát.

- Tôi đưa ra đây một tấm gương lao động nghệ thuật của Khánh Ly để thấy rằng trước khi muốn hát một bài thành công thì người ca sĩ phải trải qua một quá trình hóa thân vào tác phẩm đó như thế nào.

Nhớ dạo tôi mới viết bài Một cõi đi về mấy tháng trước ngày 30-4-1975. Sau này, có dịp đi Mỹ, tôi gặp Khánh Ly và đưa cho cô bài hát này. Tôi nhớ Khánh Ly cầm và lẩm nhẩm bài hát này từ 7 giờ tối hôm trước đến... 7 giờ sáng hôm sau. Cô đã thức trọn đêm, "vât lộn" với bài hát nhờ sự giúp sức của thuốc lá, cà-phê đen. Vậy mà cô vẫn cho rằng vẫn chưa "thấm" bài mấy. Người ca sĩ phải làm việc nghiêm túc và có trách nhiệm như vậy mới tạo ra những nét sáng tạo riêng trong từng bài hát đồng thời thể hiện chính xác tâm trạng bài hát của nhạc sĩ.

* Đêm sinh nhật của anh ngày 28-2 vừa rồi anh đã hát tuyệt hay bài Tiến thoái lưỡng nan chỉ trên những hợp âm rải nhẹ của cây organ. Khó có ca sĩ nào thể hiện bài này hay hơn như anh đã hát.

- Trong các cuộc thi sắc đẹp, sắc đẹp chỉ chiếm khoảng ba hoặc bốn mươi phần trăm, phần còn lại thuộc ứng xử tức là thuộc phạm trù trí tuệ và tâm hồn. Ca hát cũng vậy. Giọng ca, kỹ xảo chỉ mới là phân nửa, phân nửa là do sự cảm nhận, tri thức và rung cảm của người hát quyết định.

* Câu hỏi cuối, hơi xa đề một chút: hiện nay anh có ấp ủ sáng tác một bài hát nào không và nhắm đến ca sĩ nào?

- Theo lời đề nghị của một ca sĩ nổi tiếng người Nhật, Mozu, tôi đang chuẩn bị bắt tay viết chung với anh một bài hát và sẽ do nữ ca sĩ - cũng người Nhật - Mayami hát. Nó sẽ được trình diễn trong Hội diễn âm nhạc tại Osaka vào tháng 7-1999 sau đó sẽ đến lượt Hà Nội, TP Hồ Chí Minh.

Xin cảm ơn anh.

Trần Minh Phi thực hiện
(Tạp chí Thế giới mới)


------------------------------------------------------
www.suutap.com/AoTrang




Được lionesse sửa chữa / chuyển vào 08/07/2002 ngày 11:09

Hai bác nói đúng quá, viết như thế này thì ngán cho người đoc quá,nhưng dù sao cũng cảm ơn Yeuaotrang,đọc lại lần nữa đâu có thừa,phải không "móm"

Trên hai vai ta đôi vầng nhật nguyệt,rọi suốt trăm năm một cõi đi về