Truyện ngắn Nguyễn Ngọc Tư

Mơ thấy mùa đang tới
Nếu cuộc sống của bạn đã mệt nhoài, nếu rã rượi với công danh, chức tước rồi, nếu ho khan với khói bụi thành phố rồi... thì về quê tôi làm một tour du lịch dài ngày, dài cả năm, sống vật lộn làm một thuở nông dân chơi. Tour của tôi không kén khách, bạn có thể đã từng là nông dân nhưng bây giờ thì quên mất, bạn có thể chưa một lần đặt chân xuống sình đất quê hương, chưa biết sống đời nông dân như thế nào... Tôi chấp nhận hết.
Tôi sẽ dẫn bạn về gặp má tôi. Má tôi sẽ dẫn bạn đi hết một mùa của má.
Má tôi ấy à, bà là một người nông dân chân chính.
Ai quen với cái "e" hễ nói tới nông dân là phải rằn vắt vai, chân đất đầu sương, móng tay ám khói thuốc gò thì má tôi là người rất khó hình dung. Bà mập mạp, hồn hậu, ăn mặc giản dị nhưng đẹp, không thô ráp như nhiều phụ nữ quê khác. Bà không ăn trầu, uống rượu (đừng thất vọng, má tôi không uống thì bạn uống với tôi). Bà đi nhiều, hiểu nhiều chứ không suốt đời chôn chân mình vào một chốn quê. Bà chăn dắt đám ruộng chưa tròn mười công đất chứ không như nhiều nông dân khác ruộng đất ròng ròng mấy chục công cúm núm chiều về bay lạc ổ. Nhưng má tôi vẫn là người nông dân, bởi đã sống cực nhọc, lam lũ như đời nông dân lam lũ, cực nhọc.
Gật đầu rồi thì hãy đi với tôi. Tốt nhất bạn hãy làm cùng má tôi, hụ hợ thôi nhưng đừng đứng nhìn bởi vụ lúa mới này má tôi làm công việc như mùa trước, trước nữa, khác nhau chỉ vài thông số kỹ thuật, tuyệt má tôi không biểu diễn. Không biểu diễn thì làm sao đứng coi được. Nào, đi từ bây giờ, ngay bây giờ. Bởi vì má tôi không chờ bạn. Bởi vì bây giờ là tháng Tư. Mùa Tết còn nắm níu mấy giồng dưa hấu muộn chưa nhổ gốc thì mưa đầu mùa đã gióng giả vuột bụi trên cây lá, việc của má tôi, tour của bạn bắt đầu.
Mài cây chét cho bén, mình đi làm cỏ bờ. Chỗ bờ đứt thì ôm những lát đất tươi ngon đã cày vỡ từ mấy tháng trước chất lại đó. Tin má tôi đi, đất khô gặp mưa sẽ rỡ ra thành bờ chắc núi. Rồi máy cày bác Tư Chợ bừa tơi đám ruộng, bạn coi má tôi ngâm giống ủ giống. Kinh thuỷ lợi thì xa mà ruộng nhà lại nằm trong, chuyện gì má cũng làm trước bà con xung quanh đó, làm trước nước có đường ra. Đặt máy bơm tát lòi đất gò, phía này, ốc bươu vàng dồn xuống, có việc rồi: bắt ốc. Chân thụt sình, khom lưng, căng mắt mà bắt. Tụi nó bò lừ đất đi đằng trước nó bò đằng sau. Đừng bực dọc đừng nản lòng. Má tôi dạy rằng ?ocó công mài sắt có ngày nên kim?. Năm 1998, năm đầu tiên đồng đất Bà Điều quê tôi chứng kiến cuộc tiến công tàn bạo của ốc bươu vàng vào đồng ruộng. Tôi đi học xa. chiều thử bảy đi xe từ Sóc Trăng về để bắt ốc. Cả nhà bắt ốc. Cả xóm bắt ốc. Cả tỉnh bắt ốc. Lúc sức trẻ tôi đuối rệu rã thì má tôi vẫn chăm chắm từng con ốc theo mỗi bước chân thụt lút dưới sình. Má tức: ?oĐất xứ mình bao đời nay đâu có đẻ ra nó, chỉ tại nước ngoài người ta đem qua...? . Má đinh ninh: ?oMá nghi bên Thái Lan thấy mình làm ruộng giỏi quá, sợ mình xuất khẩu gạo hơn họ nên họ thả ốc qua phá mình chơi chớ gì...?. Trách con người nào vô tâm đem mấy con ốc về nhậu nào ngờ đâu nó nhậu lại nông dân mình. Do chủ quan, chưa biết sức ?ođịch? nên đợt giống đầu ốc lượm sạch, bây giờ lượm lại ốc để gieo sạ đợt hai. Đó là lúc tôi thấy má tôi tội nghiệp như nàng Tấm bị mẹ con mụ dì ghẻ cay nghiệt bắt nhặt thóc trong gạo khi làng đang vào hội, khi đời náo nức ngoài kia. Má già sọm như trăm ngày góp lại, cái dáng lẻ loi chịu đựng, bộ đồ đi ruộng phèn thấm nào sớ vải chấp chới trong nhoè nhoẹt mưa rơi, mắt tôi nhức, rụng xuống vài giọt nước trong và mặn.
Thấy chưa, chỉ con ốc thôi mà cũng làm cho nông dân đã nhọc lại nhọc nhằn thêm. Con ốc vàng ươm, con ốc đẹp đẽ nhìn đã thấy thèm một chén nước chấm có gừng, có sả, có ớt. Con ốc tròn cùi cụi nhìn đã thấy thèm một chảo ốc xào cari, nước cốt dừa đó cũng đủ sức làm cho má tôi điêu đứng. Nghĩ cũng lạ, hại nông dân là cả bọn mỹ miều, cơn bão số năm Linda mỹ miều, rồi bọn chuột chạy rần rần ngoài bờ kia cũng một phần do mấy cái quán nhậu thịt tiểu hổ mang tên mỹ miều: quán Lan, quán Thắm... Làm nông dân mà, cực từ đằng Đông, Tây đem lại, cực từ Nam, Bắc cực vô, cực từ trên trời rơi xuống. Bạn thấy chưa?
Nhưng rồi bạn hãy tin ở má tôi, lúa lại xanh rì trên đồng. Như bây giờ vậy, mới đây mà lúa đã trải thảm mời người. Má tôi đi thăm ruộng sớm chiều ngày này qua ngày khác. Bạn có thể đi theo nhưng bạn sẽ chán. Má tôi thì không. Má có con mắt thần kỳ thấy cây lúa bữa nay cao hơn ngày hôm qua, cây lúa hôm nay tốt hơn bữa trước. Lúa có linh hồn. Không biết má trao cho đám lúa còn non nớt xanh rới kia bao nhiêu tình yêu thương, bao nhiêu tin yêu hy vọng. Buổi sáng, má đi ruộng. Buổi chiều má đi ruộng. Má tôi có cái tật làm ráng, quên tối. Bà lại hay bị chóng mặt, té. Nên mỗi lần về trễ, ba tôi biểu phải đi kiếm má. Trên đường ra ruộng, tôi lại nghĩ dại. Tôi sợ má tôi té ngụp mặt vào nước. Đành rằng, có một ngày nào đó, má tôi sẽ lại về với đất, nhưng về kiểu này, tôi không đang tâm. Bao nhiêu ý nghĩ đau thương chợt ?orụp?, biến tan, khỏa chân vội cầu ao, má khoe bằng cái giọng tếu dễ sợ: ?oMấy đứa lên ruộng mà coi, lúa của ai mà tốt lộng lẫy luôn, mê lắm?. Chị em tôi đùa lúa là chồng nhỏ của má. Má tôi chưa từng được phong danh hiệu nông dân sản xuất giỏi nhưng làm ruộng vào loại giỏi ở ấp Xóm Lớn này. Bác Tám kế bên nhà cứ kình theo má để coi lúa ai tốt hơn. Để thua đàn bà thì ê thiệt. Nhưng năm nào bác cũng thua. Má tôi thắng vì bà có tình thương yêu ruột ràng vào cây lúa, bà tin tưởng mạnh mẽ vào kinh nghiệm nắng sương mấy mươi mùa ròng rã của mình. Để coi, tính mùa này nữa, má tôi làm ruộng suốt ba mươi tám năm. Bà có nhiều kỷ niệm trên đồng ruộng, ngày ba tôi ghé tạt lại theo ông ngoại để coi mắt má, má đang trên đồng, về tới nhà mồ hôi đẫm tóc. Năm nẳm có chồng, tản cư về Đất Cháy, hôm má hay tin Bác Hồ mất, má đang cấy ?okhông hiểu thương làm sao mà nước mắt rớt rớt vậy?, má kể. Rồi cái ngày má được báo tin đất nước mình giải phóng, má đang phát cỏ, làm đất chuẩn bị gieo mạ... Qua bao nhiêu chuyện, qua bao nhiêu năm, qua bao nhiêu mùa, thời gian đó đủ cho một tình cảm thiêng liêng vô hình nào đó níu mấy bà. Lúa vừa ra ba lá, má tôi đã xách cặp vịt luộc tươm vàng để kế bộ đồ lòng cùng nhang đèn gạo muối bên bờ mẩu để cúng Thần Nông. Chén cháo đậu xanh váng mỡ này, tôi mời bạn, chén cháo ngọt lừ.
Phía đó là tâm linh, bạn không học được, bởi bạn chưa máu thịt với mảnh đất này, bạn chưa đủ đức tin. Bạn để ý má tôi chuyện khác, má tôi cũng khoa học lắm. Má phiền: ?oSao mình cũng làm lúa mà thua người ta. Cần Thơ bỏ cấy lúa mùa mấy năm, mình mới chạy theo mình sạ. Rồi năm ngoái, người ta bỏ sạ tay, có máy sạ hàng, mình chưa có. Người ta có máy gặt đập liên hợp, mình cũng chưa. Người ta đỡ cực rồi sao mình cứ cực hoài...?. Cực hoài... Lủi thủi đi theo người ta hoài. Lúa chín đợt này, bạn có chở lúa về nhà, mới biết má tôi làm sao mà mơ cái máy gặt đập. Ngày trước thì dùng trâu cộ, mấy mùa nay trâu về thành phố, về quán S.T. làm trâu đun, trâu hầm sả hết rồi. Đồng Bà Điều biền biệt bóng trâu. Bạn chịu khó đẩy xuồng trên ruộng cạn tải từng bó lúa như ba tôi, má tôi đẩy dưới nắng hè. Má tôi đã bao nhiêu năm rồi đẩy vơi vơi trời biển. Lúa về nhà, trời không nắng, phải che lều ni lông phơi lúa. Lều cao thì gió ***g bung, lều thấp thì ngợp, thở hông hốc, thở không ra hơi. Muốn vô trở lúa phải khom lưng. Có đêm nào về nằm ngủ, chân mình mỏi tưởng chân ai, tay mình tưởng tay ai, chỉ biết có mỗi con mắt mình, xốn xang nhiều nỗi. Năm ngoái, má tôi mừng hết lớn khi nghe chính quyền mở một con kinh cách ruộng nhà chừng một công đất, ?oSướng rồi?, má tôi hồ hởi, ?ochở lúa cũng sướng, làm vụ ba nước ra cũng sướng?. Năm nay, không nghe động tĩnh gì, mới biết, đất ngoại ô đang sấp ngửa đô thị hoá, đồng sẽ thành nhà ở, thành chợ, còn làm ruộng đâu nữa mà đào kinh. Mà má tôi, bà con nông dân xứ tôi phải chờ tới ngày dó. Nên má tôi ước máy gặt đập liên hợp (cho dù không biết nó có hợp với đùng đất này không?), má ước có cái máy sấy lúa trong xóm. Vậy thôi. Ước toàn cho cây lúa.
Không biết từ bao giờ, từ thời nào, đàn bà xứ tôi bắt đầu gắn bó với đồng ruộng, có lẽ tại đất nước này chiến tranh ở lại lâu quá. Ngót bốn ngàn năm dựng nước thì đã hơn ba ngàn năm chiến tranh. Nó như dòng sông điên cuồng cuốn những người đàn ông của đồng ruộng chảy phăng về trăm ngả: trong đó có hai người đàn ông của má tôi, tức ông ngoại và ba tôi. Cha, chồng làm cách mạng, má quen rồi đồng áng. Cực vì chồng con nên không buồn. ?oAnh đi lọng lúa ba bông. Để em cấy lúa giữa đồng lúa khô.?. Hôm qua bạn thấy má tôi chạy xe máy mua phân bón về chứ gì, má kể một chuyện buồn mà giọng rất vui (hay tại giọng má tôi vốn hồ hởi thế ). Má tôi nói: ?oMấy đứa ngoài cửa hàng hỏi tao vậy nhà đàn ông con trai đâu hết mà để thím đi chở phân hàng chục bao. Tao nói cần gì đàn ông con trai, cái gì mình làm được thì làm chớ?. Tôi thương má tôi thì thôi đi. ?oBao giờ đồng ruộng thảnh thơi. Nằm trâu thổi sáo vui đời Thuấn, Nghêu??
Bao giờ? Tôi nghi má tôi y chang như bà ngoại, người thương đồng thương ruộng tới lúc tàn hơi. Tôi nghi má tôi mai đây, mắt mờ, nghe mưa đầu mùa day diết trên mái nhà hối đám con cháu coi kêu trục đất là vừa, chân yếu rồi nhưng lây bẩy muốn đi. Ôi! Đôi chân ấy. Một nhà văn đã từng nói: ?oĐôi chân của những người phụ nữ Việt Nam là đôi chân biết khóc?. Bạn nhìn xem, má tôi cũng có một đôi chân như thế. Chân má ngắn, ngón ngắn mà móng chân cũng ngắn, chỉ rộng bề ngang nên nhìn nó to bè bè. Đôi chân khóc không chỉ bằng hai con mắt nên nước đã không chảy thành giọt thành dòng. Trên vuông đất nhỏ nhoi nằm thỏm trong cánh đồng Bà Điều, là tháng, là năm chân má đầm đìa sình và nước. Lâu lâu, như buổi tối nay, tôi nơ chân má lên cắt móng cho má, lại thấy móng dày thêm sớ phèn che bít cái phần hột gạo đục ở trong, vàng hoe hoe vàng. Dưới gan bàn chân, đằng đầu chai nhiều chỗ, đằng gót thì nứt nẻ như đồng khô mùa hạn. Gió trở bấc, chỗ nức tứa máu, lại nứt sâu hơn. Má cười: ?oLàm ruộng mà, sao đẹp được con??.

(tiep theo)
Xứ này có nhiều người đàn bà giống hệt má tôi.
Xứ này có nhiều đứa con giống hệt tôi.
Tôi là một đứa con không chịu được cực khổ. Làm ruộng không quen, ?oghét gió, kỵ mù sương mà ra đường thì nhảy mũi?. Tôi mê chợ. Tôi ăn hạt gạo má tôi làm ra mà không giúp gì cho má tôi. Việc nhỏ là ra ruộng cặm gò tôi làm cũng không xong. Mắt tôi quen bó hẹp trong bốn bức tường, ra trảng, ngắm cho ba tôi cặm gò cũng lệch hướng. Hàng này xọ hàng kia, bạn thấy chưa, khó coi hết biết. Là tôi ỷ có má tôi rồi, có ba tôi rồi. Nhưng tôi quên, ngày ba tôi về hưu, ông không còn bao nhiêu thời gian để phụ má chống vai gánh bớt nhọc nhằn.
Tội cái là má tôi chưa bao giờ buồn vì chuyện đó. Bạn có thấy má tôi buồn chưa? Thăm ruộng về, lúa bị cháy lá, sâu phá má có thuốc trị, không buồn. Lúa thất, là thất đều trời, thất do thiên tai, dịch họa chứ không phải không biết làm ruộng mà lúa thất, không buồn. Má làm mệt, bực bội là rầy mấy đứa con làm biếng, không phải là buồn. Nhưng bạn là người khó ngủ, bạn sẽ biết má tôi buồn lúc nửa đêm về sáng. Ba tôi đi làm việc hàng ngày, chuyện gì cũng đợi lúc này để kể cho má nghe. Ông Y tham lạm tỷ rưỡi, ông X thụt ngân quỹ hai tỷ tư chẳng hạn... những câu chuyện đó làm cho má tôi buồn.
Quen nết nông dân, bà tính, số tiền đó làm ruộng chắt mót mấy đời. Lúa rẻ rề. Một giạ hai mưoi sáu ngàn, một năm trúng mùa được năm trăm giạ. Còn số tiền mấy ông ?oở trển? làm mất tính ra hàng tỷ giạ chớ ít sao. Có khi bà buồn vì một chuyện khác, đi Đầm Dơi, bên nội tôi về nghe bác Bảy tôi vổ vuông một đêm năm bảy triệu, má nằm lắc võng than: ?oThấy người ta làm vuông ham quá, ngủ một đêm thức dậy bằng mình làm lúa ì ạch một mùa, nghĩ chán thiệt mấy đứa ơi!?. Nhưng rồi sáng hôm sau, khi bạn còn đang ôm mộng đẹp trên giường, má tôi đã thay bộ đồ phèn đi ruộng. Mùa này, má phấn đấu phụ tiền mua chiếc xe Hàn Quốc cho anh ba tôi đi làm, dư dả chút đỉnh, khi tôi lấy chồng bà cho tôi ít chỉ vàng làm của hồi môn. ?oNhà mình nghèo...?
Bạn có thể là người đang ?oở trển?, đi chuyến này vừa thư thả óc vừa thị sát dân tình, bạn có thể vừa ?oở trển? xuống, mệt lử với đại cuộc rồi, muốn vui đời điền viên, bạn có thể là người sắp lên ?oở trển? nên tranh thủ chút này hưởng trọn cảnh quê, và bạn có thể là một người bình thường, bạn nên hiểu và nên biết những nỗi buồn, những nhọc nhằn mà những người nông dân như má tôi trải qua. Bạn đừng giận khi má tôi cằn nhằn: ?oThuở đời nay, năm nào mấy ổng cũng lên ti vi kêu năm này phấn đấu đạt năng suất cao hơn năm trước, khuyến khích giống mới này trúng hơn giống cũ, vậy mà lúa làm ra trần thân, bán không có giá, mấy ổng đổ thừa tại nông dân làm cho cố làm chi rồi bán không được.. .? Thấy chưa, má tôi nói cũng có lý lắm à.
Thú thật, tôi dắt bạn về đây là đầy ý đồ. Tôi muốn bạn sống trọn một mùa nông dân trước đã, có cực rồi mới hiểu mới thương. Tôi đưa bạn về với tôi, từ đầu Gành Hào chạy về đây theo đường Cà Mau - Năm Căn tròm trèm ba cây số, bạn nhớ đô thị thì bạn về thăm đô thị. Từ đây ra đó ngót ngót ba cây, chạy xe ù cái là tới. Nhưng ở ngoài đó, hai bữa cơm tươm tất trong một ngày của một bà nội trợ yêu chồng thấp gì cũng bằng một giạ lúa của má tôi. Một giạ hai mươi sáu ngàn. Có được một giạ thì phải chờ ba tháng lúa sớm thì cũng tám mươi lăm ngày. Rồi vô bồ để dành tới tháng Chín, né được lúa Vị Thanh, Bình Thủy chưa chín, giá lúa nhóng lên cao lắm là ba mươi hai ngàn, vậy thôi. Má tôi còn có đồng lương của ba tôi hụ hợ, chứ như dì Ba, chú Tám... vợ đau, con đi học, tang chế, cưới gả gì cũng nhờ vào bồ lúa, mà lúa giá bèo vầy, ngóc đầu sao lên? Nên bạn thấy, cái khoảng cách này gần đó mà xa đó, xa đến thẳm sâu. Bạn có cần đi đâu xa, về vùng khỉ ho cò gáy nào không?
Má tôi trăn trở hạt lúa vàng sáng hới rồi, cắn vào răng nghe giòn rồi, chà mẻ gạo đầu mùa cơm thơm dẻo là hết vụ đầu, bạn về đi thôi. Vụ sau vẫn thế, cực thế. Mồ hôi má tôi túa đầm đìa, ướt áo chứ tuyệt không lặn vào trong. Chân má tôi nứt thêm như cho dế ở chứ chẳng lành lại. Cực là bản chất của đời nông dân mà, vui buồn có khi thay đổi do hoàn cảnh, nhưng xoay qua lại thì cũng không qua con ốc, con chuột, do mưa nắng thất thường, do mấy ông ?oở trển?... Ai biểu làm ruộng làm chi. Trách bà ngoại tôi ban cho má tôi máu làm ruộng, trách tổ tiên tôi cải cách cây lúa trời thành lúa nước, trách tôi, bạn và hàng triệu người suốt đời mê ăn cơm nấu từ gạo trắng, sống bằng gạo trắng, có quý ?ophở? như thế nào thì cũng ao ta mà xơi ?ocơm?... Chỉ hy vọng ?omấy ông ?oở trển? làm cách nào cho dân bớt khổ?, má tôi nhấn mạnh, bằng cái giọng hết sức tin tưởng với tôi: ?omấy ổng hứa rồi...?
Tôi tiếc mình không làm được gì cho bạn trong một chuyến du lịch thơ mộng, hết thảy đều trần trụi, phải không? Thôi không còn con cá rô róc rách ruộng cày, thôi không còn cúm núm nước rơm, không mục đồng thổi sáo... May ra, còn cái mặt trăng bằng cái nia lựng bựng vẹt đám dừa loi ngoi lên phía chân trời, còn bầy cò trên đường về tổ ghé lại thảnh thơi, còn một đêm giông gió bạn ngủ trong căn lều che trên đồng canh nước, nằm trên xuồng nghe lẫn trong tiếng máy bơm có một bầy nhóc nhen kêu bạn rùm trời...
Thôi không cần tính chuyện tiền bạc với tôi, kết thúc kỳ du lịch, tôi khuyến mãi tặng thêm cho bạn một chiếc chuông gió. Tháng Chạp (vì ở chỗ bạn, gió chỉ khẽ như một tiếng rung). Mong nhà bạn có cửa sổ, bạn treo chuông, nghe chuông hát leng keng, là biết gió về, mưa về. Trong gió có mùi cỏ khô cháy ong ong, mùa đốt đồng. Trong cơn mơ bạn thấy cái lưng ai đó (thường nằm mơ khó thấy mặt người). Cái lưng y như lưng má tôi. ba tôi. chỉ khác là còng khẳm một chút, bạn thấy cái dáng đó đang ngồi mài cây chét. Mùa đang tới.
Tháng 5/2000

Xa Đầm Thị Tường
Bút ký
Nguyễn Ngọc Tư
Mình ngờ ngợ là mình đã quên cái gì nơi ấy.
Lục lạo lại thì đúng là mình có bỏ lại cây bàn chải đánh răng. Nghĩ lại, cây bàn chải đánh răng thì nhằm nhò gì, mà mình bứt rứt khó chịu như vậy. Mình vẫn còn cảm thấy bỏ lại một cái gì đó, khác hơn và lớn hơn, sâu đậm hơn nhiều.
Vậy thì có phải mình để lại Thị Tường một mùa gió chướng không?
Là vì? Mình về Thị Tường ngay đầu mùa gió. Chướng về lặng lẽ, nửa đêm nghe hây hây trên da, trên tóc. Nằm trong căn chòi giữ lú giữa đầm nghe gió lạc xạc trên nóc. Mấy cái đuôi lá xao xác, nước biển như chỉ chờ có vậy, chạy từ cửa sông ông Đốc qua kinh xáng Bà Kẹo, le liếm lan vào dòng ngọt. Thức dậy ngậm một ngụm đã nghe mặn cứng môi, vậy mà hôm qua mình còn lấy gáo múc lên rửa mặt. Nước đang lợn cợn đục bỗng trong vắt, phớt đỏ, người ta chép miệng, ?oMới đây là nước ?ochè chè? rồi?. Chim én không biết về trước gió hay sau gió mà đậu chiu chít trên mấy đống chà. Nghe gió về, người Thị Tường hy vọng rất nhiều, rất nhiều mùa tôm cá đang đi tới.
Người Đầm Thị Tường làm lúa suốt năm nhưng trúng mùa nhất là vào giờ này. Lúa ngoài đồng sau đang xanh lá, có vạt trổ đòng đòng đất, chờ ngọn gió lao rao lạnh là đốn tre xuống lú. Miệng lú rộng tròn như miệng thúng, rộng hơn một tí, bao quanh bằng lưới. Lú giăng ngang Đầm, miệng nằm giữa hai cái ven lúc nào cũng hướng xuôi theo con nước đón luồng tôm. Con tôm ngộ lắm, tụi nó lội ngược, thấy ánh đèn treo trên đầu lú, tôm de đít vô. Không thể đếm có bao nhiêu ngọn đèn trên Đầm vào mùa này. Nhưng người Thị Tường biết rành lắm kìa, ngọn đèn kia là của một đôi vợ chồng son, đem theo là để xem lại album ảnh cưới, và tối nay đã có một vạt đèn vừa tắt ngấm của một cụ già nhất xóm chiều hôm qua đi vào cõi vĩnh hằng. Thị Tường trút bỏ vẻ lãnh đạm, ơ thờ ban ngày để trở thành một thành phố đêm rực rỡ. Thành phố của những người làm nghề hạ bạc. Những ngọn đèn chong mắt thức sáng đêm. Những ngọn đèn đứng yên mà như hấp háy trôi mãi, trôi mãi. Ửng mờ mờ những khuôn mặt người nhòe trong bóng nước. Thất tình cũng không thèm buồn. Cuộc sống đẹp thế, vui thế cơ mà.
Mình tiếc sao năm ngoái, không về mùa này, về ngay gió nầy. Khi đêm hoa đăng không mặc cảm với trăng đã từ từ giếng giăng sáng mặt Đầm. Mình thả xuồng ra đó chơi.
Ra Đầm, mình sẽ thấy mùa xuân đang tiến đến gần hơn bao giờ hết. Bờ lá dừa nước xa xa, mờ mờ sẫm. Bầu trời xa lắm. Mặt nước mênh mông. Mình cứ nằm soãi chân, tay gối đầu lên sạp xuồng, cần gì khua đầm, gió đẩy mình đi, linh đinh trong lòng nước. Sóng vỗ lốc bóc vô mũi xuồng. Dạt xa bờ, gió không khuất rặng dừa nước dày bịt, nên sóng cồn cào, nằm trên sạp đóng băng gỗ cau lão, nghe sóng nhảy nhót hấp hé be xuồng. Đầm Thị Tường bao đời nay không sâu lắm, nước có chỗ le đé ngực, có chỗ chỉ đém lưng quần, tại gió thôi mà hôm qua chiếc xuồng buộc ngang hông chòi, bị sóng đánh chập chã một hồi, chìm lỉm, còn dây buộc vướng lại nên cái mũi ngóc lên trời.
Tại gió mà có nhiều đêm không đốt đèn được, gió thổi phù phù. Gió giật hiu hút. Gió tháng Ba mang hương cà bắp, mùi hương dân dã bay ra từ bờ lá đang trổ rộ lưỡi mèo phèn. Gió tháng Sáu mang từ trong xóm quê mùi rạ tươi thơm, mùi rơm giòn đượm. Gió tháng Chạp bát ngát hương nếp mới, nghe rõ ràng nhịp chày hì hụp quết bánh phồng, những nhịp chày ròng rã. Những chiếc đệm, chiếc chiếu trải rộng trước sân nhà, dưới nắng phơi bánh phồng vàng óng màu mật ong.
Tại gió này nước cũng ngấp nghé lên. Không sôi réo ồn ào mà lặng lẽ. Rất lặng lẽ. Đêm ấy, nằm chò co trong chòi mà đang mơ thấy một người, nghe lưng dưng không lạnh ngắt. Lớ ngớ bò dậy thì nước lên đã ướt đầm lưng rồi. Cái cà ràng chị mình để trên sàn đang nấu cơm buổi sớm ngập nước rã ra làm ba mảnh. Chị mình buồn lắm, không biết có phải tại cả nhà bữa này ăn nồi cơm nửa sống nửa chín hay tại thương cho số phận ba ông Táo, nông nổi như vậy mà còn phải chia xa.
Nhưng mình vẫn còn quên cái gì ở đó vậy cà?
Không, mình có đem về quà xứ Đầm. Mình nhớ lời chị T. nói hôm trước. Chị ngồi tả, vừa tả vừa chắc lưỡi ngọt sớt: ?oTrời ơi, giữa trưa mà ăn cơm nguội vớì ghẹm muốỉ còn gì bằng, mà phải muốỉ cho thật mặn nghe,(chắc lưỡi), ăn đã dữ lắm. Còn mắm thì làm hai món: nấu ninh lược nước làm lẩu, ăn với cá rô, cá phổi, khổ qua, rau thì có rau đắng đất, cải xanh... mắm chua thì ăn sống. Mắm cá nâu ác bống nhỏ tẳn mẳn để nguyên con, trộn gừng, đường cát, vắt tí chanh. Gắp một con mắm cặp với chuối chát, khế xắt lát mỏng dính mà ăn, (chắc lưỡi), nó ngon hỏng biết làm sao mà nói. Vừa chua vừa ngọt, vừa chát vừa cay, tả một hồi bắt thèm?.
Mình nghe chị tả, hiểu lòng chị, xách về khệ nệ nào mắm, nào ghẹm. Ở Đầm, vào mỗi con nước rằm hay ba mươi, ghẹm nhiều vô số. Lớp vô lú, lớp bu đầy bập dừa thả lềnh bềnh ngắm trời chơi. Ở Đầm người ta cầu kỳ ghê lắm, muối toàn là ghẹm cái, loại nhiều gạch nhất, ăn vừa mặn lưỡi vừa béo ngậy. Rồi hỏi về mắm, dù mùa cá hội đã qua lâu lắm rồi nhưng nhà nào cũng còn hũ mắm chưa giỡ, chỉ cần hé cái nắp đậy một chút đã nghe thơm lừng lựng mũi. Cái xứ ngộ, con người nhiệt tình, chưa kịp nói gièm thì đã dúi vào giỏ biểu mang về rồi. Tình thật, mình muốn mang về đâu phải bao nhiêu đó. Một buồng dừa nước cơm thơm, con cua gạch son, một mớ tôm bạc, tôm càng, một con cá dứa... cho bạn bè mình biết cái xứ mình hào phóng cỡ nào. Cho những người xa Đầm Thị Tường nhớ đến ứa nước mắt khi nhìn tại những món ngon năm cũ.
Có rất nhiều người từ Đầm Thị Tường ra đi. Đây Tân Phong, Đất Cháy, Kinh Một, Hai, Ba, Tư, Vịnh Dừa, Giáp Nước. Bà Ký, Thọ Mai, Vịnh Trăn, Mũi Mắm... những cái xóm nhỏ bình thường, cái tên cũng bình thường nhưng là vùng căn cứ nổi tiếng thời chống Pháp, Mỹ. Xứ ủy Nam kỳ ở đây, Tỉnh ủy nằm ở đây, các báo kháng chiến nằm ở đây, Xóm làng che chở. Trực thăng, máy bay địch không biết bắn phá ở đâu chiều về quẹo lại Đầm xả bom đạn chơi vậy, cũng không cần mục tiêu gì, bỏ xuống cho nhẹ lái, vì khát máu nên họ thấy cái đẹp mà không biết nâng niu, cảm nhận.
Hồi đó sao người ta thèm nhiều chuyện ?ođộc? vậy không biết. Thèm buổi sáng ngắm mặt trời mọc từ Đầm, buổi chiều khập khựng úp mặt về mũi mắm cuối Đầm, thèm nhìn một bầu trời tinh tươm không bóng bầy ác điểu đen xì. Thèm thả xuồng ra Đầm, mang theo một ít ghẹm muối nguyên con, thịt non mềm, một tay cầm củ gừng một tay cầm con mắm cứ cắn gừng một miếng, cắn mắm tnột miếng mà lai rai dưới trăng. Có cầu kỳ gì đâu, có đòi hỏi gì cao sang đâu mà vì bom đạn chiến tranh vẫn không làm được.
Bây giờ những người từ Đầm Thị Tường ra đi có còn nhớ không? Đất và những con người hào sảng đậm chất Nam bộ. Đàn ông nhậu một mâm thì đàn bà cũng một mâm. Đàn ông say thì ca vọng cổ (đôi khi cũng buồn tình đập chén, đánh vợ không kể), đàn bà say chỉ nhảy múa cho vợi hơi rượu đi. Người dân móc ruột mình ra mà nuôi cán bộ, sống chết với cách mạng. Không đếm được bao nhiêu hy sinh mất mát của người dân xứ Đầm. Rồi có còn nhớ không những cơn gió?
Mình vẫn còn thấy quên, thấy xon xót trong lòng, có phải vì một bờ lá ven đầm bắt đầu nham nhở... Đứng bên này bờ Đất Cháy đã nhìn thấy ***g lộng những mái nhà trắng xám phía bên kia Phú Mỹ. Người dân phá lá ngoài Đầm, phá vườn trong xóm làm vuông, nuôi tôm. Những rặng dừa nước giao ngọn, âm u hoang sơ ngày xưa đã mất. Mình đứng tiếc. Có phải vì mình ?ovăn nghệ? quá không? Có phải mình phi thực tế không?
Đầm Thị Tường vẫn là vùng nước mênh mông, vẫn như trái tim nối những mạch máu kinh rạch đi trăm ngả. Ừ, nhìn qua thì cũng như ngày xưa. Nhưng không, ngày ấy ông cố mình sinh ra mười người con, ông ra Đầm cắm đăng đặt đó, vậy mà thảnh thơi, mười anh em của ông nội mình cùi cụi khôn lớn, dựng vợ gả chồng và mỗi người lại sinh ra một đàn con khác. Ông nội mình lại ra Đầm, bắt đầu dầm dãi, nhọc nhằn. Đến đời ba mình thì không còn những mẻ tôm nặng ký. Chuyện cá tôm nhiều vô kể quanh năm, chuyện một chiếc xuồng con với vài tay lưới có thể nuôi cả nhà đã quá xa vời. Chuyện xuồng đi tới đâu, đàn cá nược đuổi theo đến đấy, dường như chỉ là cổ tích.
Ngày trước cứ năm trăm mét là một hàng lú, bây giờ là một trăm, những nò, những chà,... lưới chi chít mặt Đầm như một ma trận. Tôm cá thiên nhiên cạn kiệt. Mình xin mọi người đừng trách cứ Thị Tường ở bạc. Chúng mình thở gió Đầm, ăn con tôm, con cá trong Đầm, mặc cái quần, cái áo, từ Đầm mà lớn lên. Mai mốt này chúng mình tại vắt kiệt sức thiên nhiên để nuôi đám con chúng mình khôn lớn y như vậy.
Mình sợ ngày ấy, Thị Tường sẽ khác bây giờ. Nuôi tôm có thể nhiều nhà ngói, nhà lầu, có thể nhiều tiện nghi hơn bây giờ. Và vườn dừa cao vọi trong xóm không còn nữa, rặng dừa nước bao bọc ôm ấp con Đầm, nơi con cá kèo chạy giỡn rượt nhau, con tôm bạc ẩn mình... không còn nữa. Con người tự bào chữa, trấn an mình, tại không sống được vào nó nữa rồi chớ nào muốn làm cho vùng Đầm đánh mất nét duyên dẻ bao đời.
Mình sẽ trở lại Thị Tường, đứng bên bờ xáng, nơi có bụi ô rô lá võ vàng. Mình đứng đó trong ***g lộng gió, gió không hương. Mình đứng đó trong vàng dãi nắng, nắng cô hồn.
Mình sợ phải nhìn thấy Đầm Thị Tường vốn từng nhớ thương sâu sắc trong lòng đưa tay vẫy cái chào xa mãi.

Người nhà quê
Bút ký
Nguyễn Ngọc Tư
Họ là ai? Là những người đi vệ sinh không nhấn nút xả nước dội cầu, mang dép vào nhà mặc cho nền gạch bóng lộn. Vì ?omù? luật giao thông, họ lừng khừng qua đường trước mũi xe ta (ngay cả lúc ta quyết định dừng lại nhường họ qua thì họ lấm lét rụt lại không thèm đi tiếp nữa). Họ hà tiện, thích ăn những món rẻ tiền bên đường, kém vệ sinh. Mặt mũi họ luôn đen đúa lem luốc, răng đầy bợn. Họ ăn mặc đơn điệu, luộm thuộm, có chưng diện cũng thô thiển, quê mùa, từ đôi bông tai vàng choé cho tới kiểu tóc uốn dợn. Họ viết chữ cực xấu (vì đôi khi trình độ chỉ tới lớp ba nhưng khoái nói chuyện chính trị văn hoa), họ cả tin vào chuyện thần thánh vẩn vơ, những tin đồn buồn cười, vô căn cứ...
Họ gây cho ta một sự khó chịu cả khi bày tỏ tình cảm, khi cố nài ép ta phải nhận món quà là buồng chuối chín, hay dăm ba trái dừa khô (ở chợ, ta cần chi những thứ này, khi mà món ngon vật lạ bày đầy ra trước mắt), đôi lúc họ còn dúi vào tay ta một con vịt ốm nhách, hôi hám, lấm láp phèn.
Hình ảnh họ là một vệt lấm lem trên cái nền thị thành rực rỡ, như sẵn tay ngoáy mũi rồi bôi bừa lên những bông hoa lịch lãm và sang trọng. Và mỗi khi có cảm giác khó chịu với người nhà quê, mỗi khi lườm nguýt, cười cợt họ, mỗi khi chen vào con đường lúc nhúc xe cộ, buộc miệng mắng nhiếc họ "Bộ muốn chết sao mà chàng ràng đây?", tôi đều tha thứ cho mình.
Nhưng mười một giờ trưa ngày thứ hai rồi, trên đường về nhà, người đi cạnh tôi tạt câu nói đó vào một người quê (thật dễ nhận ra với áo bà ba nâu khoác ngoài cái áo túi đã phai màu, tay xách giỏ đệm) lủi thủi đi trong khói nắng, tôi bỗng nghe nhói ran. Bỗng thấy giận cái người đã buông lời đau như ném đá.
Bỗng thấy tôi đã thay đổi, đến giật mình.
Đến ngơ ngác, không biết người nhà quê trong mắt tôi đã khác tự hồi nào, sao tôi lại ngoay ngoắt thương yêu họ đến thế kia. Họ có khác gì đâu, vẫn nghèo, lam lũ, cục mịch và bỗ bã. Những mùa mưa, tôi thấy họ ngồi khóc bên đống lúa ướt đã lên mầm trắng xóa. Tôi thấy những phụ nữ dầm mình dưới kinh, bẻ rau muống ra chợ bán, món tiền cho một thúng rau chỉ bằng tô phở sáng của tôi. Con nít đi kéo tép rong bị ong nghệ đánh sưng mắt. Tôi thấy những bữa cơm nghèo, người già, trẻ nhỏ cũng chỉ rau luộc chấm nước chao, hay mấy con cá lòng tong kho tiêu, mặn và khô quắt. Tôi thấy những vách nhà gió xé tơi tả, trống lỗ trống hang mà họ không tiền sửa, bộ vạc nằm ngủ cũng chỉ cây ván vụn ghép tạm. Những mùa nắng, tôi thấy họ gánh nước tưới rau hay đào đất sên vuông giữa trưa nóng rẫy. Cả đống lúa nhễ nhại mồ hôi, thành quả lao động ngót ba bốn tháng ròng chỉ đáng giá một tiệc nhậu của người thành thị. Nên họ đi qua mùa nông nhàn, mùa giáp hạt bằng cách bắt chuột đồng, hay đào củ năn để bán.
Những món quà họ dành cho tôi cũng chẳng sang trọng lên chút nào. Vẫn chuối, dừa, ổi, mãng cầu chín trong vườn nhà, họ dúi vào túi xách khi tôi xuống bến. Có ông cụ còn tặng tôi một mặt thớt mù u, tôi đem về quẳng vào một góc. Sau này, nghe tin ông mất, vì bệnh uốn ván (mà người ta hay gọi là "phong đòn gánh"), nghe rằng, ông đạp phải một cây phảng sét. Tôi lấy đinh đóng vào tường treo mặt thớt ấy lên, không biết đau ở đâu mà suýt rơi nước mắt.
Những người nhà quê, họ là ai ? Những chuyến công tác ở vùng đất xa ngái của quê nhà đã giúp tôi vẽ lại họ một chân dung khác. Họ nhọc nhằn cả đời để rồi cả đời nghèo khó, thiệt thòi.
Tôi ngả lòng về phía họ khi nhận ra điều đó ?
Hay vì một bữa, đứng ở Sài Gòn, tôi đắng đót nhận ra mình cũng là người nhà quê, mình chưa và không bao giờ từ bỏ được sự thật đó. Ngay lúc ấy, tôi bỗng nghe thèm được ai đó cầm tay dắt qua đường, mà không, một cái nhìn ấm áp thôi, cũng được...
10/2005

Nỗi nhớ qua Cánh đồng bất tận
Bìa cuốn sách mới nhất của Nguyễn Ngọc Tư sắp ra mắt bạn đọc
TT - Cách đây hơn tháng, nhà văn Ngô Thảo từ Hà Nội điện cho tôi rằng anh sẽ vào Sài Gòn, mượn tôi về Cà Mau để gặp tác giả Cánh đồng bất tận và hỏi tôi đã đọc chưa. Nói thật lòng là tôi chưa đọc. Tôi có một cái thói là khi tôi viết tôi quên hết mọi sự và chẳng đọc của ai.
Nghe Ngô Thảo khen, tôi đành xếp giấy và đọc. Đọc xong, tôi ngẩn ngơ... Tôi nhớ sông, nhớ rạch, nhớ rừng, nhớ miền đất U Minh. Tôi người An Giang, người sống trên bờ sông Tiền, sông Hậu, hai dòng sông mênh mông. Năm 16 tuổi, tôi theo bộ đội về với ?ocánh đồng bất tận? của Nguyễn Ngọc Tư.
Tôi là thằng học trò, đi học tôi đi xe ngựa, đi xe đạp hoặc xe hơi, còn về ?ocánh đồng bất tận? thì đi xuồng. Thích nghi với môi trường, tôi biết chèo. Một mình, xuồng hai chèo, từ Chắc Băng về Rạch Ráng tôi chèo suốt đêm. Đúng là tôi chèo trên kinh, trên sông của ?ocánh đồng bất tận? - vùng đất: Muỗi kêu như sáo thổi / Đỉa lền như bánh canh.
Trên những sông dài hun hút, ghe thương hồ xuôi ngược suốt đêm, vừa chèo vừa hò đối đáp, qua câu hò ta có thể hình dung được con người ấy cũng như con người bây giờ trong Cánh đồng bất tận.
Con cò nó mổ con lươn
Bớ chị ghe lườn muốn tía tôi hôn
Tía tôi lịch sự quá chừng
Cái lưng mốc thếch cái đầu chôm bôm
như nhân vật đàn ông trong câu chuyện của Nguyễn Ngọc Tư.
Tôi thường bật cười một mình mỗi khi nhớ lại một câu hò:
Anh thương em từ đầu tới đít
Đêm anh muốn nằm khít bên em
Không hò, không chọc ghẹo nhau thì sức đâu mà đi suốt con sông dài qua những cánh đồng bất tận.
Chín năm đánh Pháp, tôi đi khắp miền Tây, qua nhiều cánh đồng, những cánh đồng đầy rùa rắn, qua nhiều vườn ổi, qua nhiều rẫy khóm. Sau này tôi đã từng về lại chiến trường xưa - nhiều thay đổi quá mừng quá vui. Tôi cũng về những vùng sâu xa, nơi là căn cứ cách mạng, vẫn thấy đìu hiu, thấy đau lòng. Làm sao đây, làm sao đây hỡi người có trách nhiệm!
Tôi đóng quân trong nhà dân, nhà bên con rạch, nhà bên bờ kinh Xáng, nhà bên bờ kinh đi thẳng vào rừng sâu. Rừng tràm mênh mông, rừng của chim cá, rùa rắn, ếch nhái, rừng của mật ong, rừng của dây choại.
Người dân ở đây thường mang trong mình ba dòng máu: người Kinh, người Tiều, người Khơme. Ba dòng máu, ba dòng văn hóa trong một con người. Tính cách của người dân cũng có cái gì đó vừa chung lại vừa riêng. Cần cù với ruộng rẫy, miệt mài trên sông nước, trung hậu, sống đầy tình cảm, tình cảm đến mức có khi lạc lòng...
Cánh đồng bất tận khiến tôi thấy nhớ nhiều chuyện quá - văn chương mà đánh thức kỷ niệm trong lòng người đọc và gợi cho người đọc nghĩ ngợi nhiều điều là điều rất hiếm. Đó là sức mạnh của văn chương, không phải nhà văn nào cũng làm được. Với tôi, Cánh đồng bất tận của Nguyễn Ngọc Tư hay là như vậy.
Nhà văn Ngô Thảo là người nhạy cảm, đánh hơi được hương vị trong Cánh đồng bất tận nên cất công bằng đường bay, đường bộ, đường sông tìm gặp tác giả, mua đứt cái miếng đất gọi là Cánh đồng bất tận để chuyển thành phim. Chuyện có, văn có, cảnh có, nhân vật rất đậm nét, chỉ còn có hình có nhạc nữa là xong bộ phim. Sẽ là bộ phim hay, tôi tin lắm.
NGUYỄN QUANG SÁNG

Tui biết ngay mừ. Bác NQS thể nào chả vồ lấy CĐBT, đúng chất đồng lầy của cụ ấy rùi. Nhưng mà Hãng phim Việt làm phim này không biết có hay nổi không , đạo diễn Nguyễn Phan Quang Bình à, nghi lắm. Ông Ngô Thảo thì nhạy bén thế , chàng rể chả biết mần ăn ra răng. Nghe nói Nguyễn Thanh Vân cũng đang thèm được làm phim này dưng mà HPV mua đứt bản quyền rồi , bộ sậu cũng đông đủ, cả bác NQS ngồi đó tham mưu rùi. Thôi thì lạy giời các cụ làm cho khéo, anh Bình boong đừng làm dân tình hú vía. Dù sao đây cũng là bộ phim mà tôi rất rất mong chờ. Ai đóng vai chính nhẩy ? Phải hỏi ngay bên hãng xem casting chưa , ngộ nhỡ mình vào được vai con vịt cũng nên, hehe.

Thực ra là đang có 1 nhóm định chống lại CĐBT theo kiểu rất tiểu nhân, ví dụ như vai trò Đảng ở đâu này nọ .... nên NT mới phải vời đến cụ Sáng. Còn chính xác là HPV không hề mời cụ làm cố vấn đâu.
Ôi 39 độ yêu nhỡn tiền ra đó thì hy vọng gì ở ngài đạo diễn con rể kia. Thương thay CĐBT

Ôi truyện "Cánh đồng bất tận" quá đỉnh, cực kỳ Nam Bộ. Đọc truyện này có nhiều đoạn làm tớ liên tưởng đến "Đất rừng phương Nam" hồi xưa, tuy nhiên tớ vẫn thấy Đất rừng phương Nam không giàu tình cảm (người lớn) như truyện này. Lúc trước tớ đọc Nguyễn Ngọc Tư chỉ thích mỗi truyện "Đau gì như thể" và "Một trái tim khô", các truyện khác của NNT thì đều thấy na ná giống nhau, không để lại ấn tượng gì lắm. Bây giờ mới được đọc CĐBT, thấy vượt lên hẳn so với những truyện khác của NNT mà tớ đã được đọc.
Cảm ơn bạn hoangvan09 đã post truyện lên diễn đàn

Nghĩ cho con
Tạp văn
Nguyễn Ngọc Tư

Tôi không ham suy nghĩ viển vông, nhưng mỗi lần cầm tờ báo lên, đọc những vụ tiêu cực, sai phạm này nọ, cái tên của người trong cuộc ấy làm tôi thắt lòng. Cứ nghĩ cũng vào giờ này, ở một nơi nào đó, người vợ (hoặc chồng), và những đứa con của họ cũng đang đọc bài báo này. Họ sẽ đau điếng, nhói ran, lịm đi như thể đã chết rồi. Họ, nhất là những đứa trẻ sẽ sống thế nào trong những ngày sắp tới?
Tôi không biết nụ cười có còn đậu trên môi những đứa trẻ ấy khi phải cõng nỗi mặc cảm nặng nề trên lưng? Không biết vết thương ấy bao giờ sẽ lành?
Tưởng tượng chỉ là một trò tẻ nhạt, bởi tôi chưa bao giờ thấu tận nỗi đau đó. Hồi nhỏ, tôi cũng có những nỗi buồn (lặt vặt), ví dụ như thấy ba tôi mặc bộ đồ sờn bạc, đạp xe đòn ngang đứt thắng đi làm, mang theo cái gàu mên cơm, tôi xấu hổ nẫu lòng. Cái thời dại dột đó, bạn bè tôi cũng hay mặc cảm về cha mẹ giống tôi. Có đứa khóc hu hu khi bọn chúng tôi phát hiện mẹ nó là bà bán mía lạnh ở cổng trường. Có đứa suýt bỏ học khi cha nó thất nghiệp, buộc phải kiếm sống bằng nghề đạp xích lô. Có đứa suốt ngày cúi gằm mặt chỉ vì mẹ nó mua bán ve chai, lông vịt... Ôi! Những bạn bè xưa, bây giờ đã lớn, lớn từ một bữa, ai đó nhắc, tao nhớ, hồi đó, má bây thiệt giỏi giang, chỉ với cái thùng mía lạnh mà nuôi bây lớn bộn vầy, học hành tới nơi tới chốn; hay ba bây chịu khó tiện tặn thì thôi đi, mỗi sáng chỉ dám ăn gói xôi năm trăm đồng, không biết lấy sức đạp xích lô đến xế trưa...
Giữa lòng người đời, dường như ai cũng có một chỗ cho mình, dù là hẩm hiu như phận một người chèo đò, người quét rác, người bán sương sáo, sương sâm... Và dù rằng ai đó đã đi khỏi, người ta vẫn nhìn vào người ở lại, người thân thuộc để nhắc nhớ. Tôi sống tươi tỉnh, xênh xang, vì ba má tôi đã để lại trong hồi tưởng của người đời những phác họa giản dị mà đẹp lạ lùng. Lâu lâu, có người hỏi thăm, ?oBa cháu lúc này khoẻ không? Ổng làm vuông hả. Trời đất, sao không bắt ổng đọc sách xem ti vi cho khoẻ? Đây, con gái ông Út công đoàn nè, anh Tư, anh Bảy! Vậy hả? Ờ, Cha bây hồi trẻ hiền lắm nghen, hiền mà hay tranh đấu...? Tôi nghe nỗi vui bịn rịn trong lòng. Trời đất, mọi người còn nhớ sao, người đã rời bỏ cuộc sống viên chức đã lâu, đang sống thảnh thơi những ngày tháng cuối đời bên một vườn rau nhỏ. Còn nhớ sao, ông già mấy mươi năm làm cách mạng, tới lúc về hưu không được chức gì để nhắc nhớ cho? oai. Nhưng ông vẫn không bị mờ đi bị khuất lấp bị quên lãng. Tôi nghĩ tới thằng con mình, nó sẽ vui biết bao nhiêu khi người quen cũ của má nó bảo, ?oMá bây hồi đó đen nhưng có duyên (?!), coi tưng tửng vậy mà vui, dễ thương (?!)?. Nhưng ngồi đó ao ước thôi cũng không được, phải ở đời thế nào kìa...
Tôi bắt đầu tin, một người không chỉ sống cho riêng mình, rằng chết chưa phải là hết, hồi ức của người đời không vì thế mà đứt lìa, vùi theo người vào đất.
Và những đứa trẻ kia, sẽ mang thương tổn, sẽ xấu hổ, mặc cảm về người cha (hay mẹ) đến suốt đời, dù chúng không gây ra lỗi lầm gì hết. Thót ruột, nếu một ngày có người hỏi cháu là con nhà ai, thắt lòng, khi phải ngượng ngập nói ra. Đau lắm, khi người đối diện chùng xuống, ?ovậy hả, ờ...?. Sau đó là cái im lặng rất dài. Và nặng nề.
Ước gì những người cha (hoặc mẹ) nghĩ tới khoảnh khắc này khi họ bắt đầu bắt tay vào những việc trái pháp luật, trái lương tâm. Ước gì cái cười rạng rỡ lung linh trong trẻo của trẻ con kịp xua những u ám trong cái tâm của người lớn...

Nhà văn Nguyễn Ngọc Tư:
"Tôi cho nhân vật nhiều con đường để đi..."
Minh Thi thực hiện
"Cánh đồng bất tận" - truyện vừa của Nguyễn Ngọc Tư đang làm dấy lên mối quan tâm trong giới phê bình và văn học, từ khi đăng nhiều kỳ trên Báo Văn Nghệ (Hội Nhà văn VN) và bây giờ Báo Tuổi Trẻ TPHCM đang in lại.
Trước hiện tượng thay đổi "tận gốc rễ" này của nữ nhà văn trẻ ở Cà Mau, nhà văn Nguyên Ngọc tuyên bố rằng ông đặt kỳ vọng vào chính những người trẻ dám thử nghiệm như thế và hy vọng họ sẽ là những người góp phần thay đổi bộ mặt văn học tẻ nhạt lâu nay. Sau đây là cuộc trò chuyện với nhà văn Nguyễn Ngọc Tư.
´ "Cánh đồng bất tận" (CĐBT) là sự thay đổi về bút pháp của chị: Dữ dội, sắc sảo về tâm lý nhân vật, khai phá tận cùng mối xung đột giữa đàn ông và đàn bà trong một bối cảnh xã hội nông thôn nhiều thiên kiến, bất công với phụ nữ. Để có được một bút pháp mạnh mẽ như thế, chị đã phải dày công như thế nào?
- Tôi theo đuổi, vật vã với CĐBT khoảng bảy tháng, không viết được bất cứ cái gì khác. Thật khó khăn khi thay đổi thói quen, vượt qua chính mình. Nhưng thật lòng, tôi muốn thử sức ở những mảng đề tài khó. Tôi cảm nhận được bạn đọc bắt đầu nhàm chán văn tôi.
´ Thân phận của những người phụ nữ trong truyện, kể cả nhân vật xưng tôi đều quá bi thảm. Nhưng đã có sự thay đổi lớn trong nhận thức cũng như hành động từ người phụ nữ thứ nhất đến nhân vật nữ chính. Họ đi từ chỗ bị động, sang "chủ động", ước mong hàn gắn thù hận và có một tinh thần vị tha. Nhưng phải chăng họ không thể thay đổi gì hơn thân phận của mình?
- Tôi sống chưa nhiều nên không dám chắc. Nhưng cảm nhận từ cuộc sống quanh mình, tôi chưa bao giờ thấy thân phận người phụ nữ có sự thay đổi lớn. Họ phản kháng yếu ớt, họ tranh đấu e dè, họ ngại ngần thay đổi...
´ Vấn đề nữ quyền, hay bình đẳng giới đang được đặt ra trong xã hội hôm nay. Nhưng hình như đó vẫn chỉ là lý thuyết suông?
- Nhưng chính phụ nữ mới là mảnh đất gieo và nuôi dưỡng điều tốt, vì chính ở khả năng tha thứ và yêu thương của họ.
Cuốn "Cánh đồng bất tận" được in ra 5.000 cuốn, do Fahasa phát hành. Hiện NXB đang tái bản thêm 5.000 cuốn theo đơn đặt hàng của Fahasa. "Cánh đồng bất tận" đang giữ kỷ lục sách văn học bán chạy, chỉ trong 2 ngày đã đạt 1.800 bản bán ra.
´ Nhân vật người cha - người đàn ông thứ nhất trong truyện - dường như suốt đời không thoát ra khỏi sự thù hận phụ nữ. Chính vì thế mà tính cách ông ta trở nên tàn nhẫn, khinh bạc. Liệu nhân vật này có giống một số nhân vật người cha của nhà văn M.J Coetzee không? Một số người cho rằng tâm lý của ông ấy không giống người Nam Bộ lắm, mà "tây" quá?
- Ờ ha, ông ấy có vẻ "tây" thiệt. Còn giống nhân vật trong "Ruồng bỏ" hay không thì tôi chẳng rõ, tôi có đọc được những tác phẩm đó đâu. Nhưng nếu tôi viết theo tính cách người Nam Bộ thì sau khi vợ bỏ theo người, ông ấy sẽ buồn, uống rượu. Sau đó nguôi ngoai và ở vậy nuôi con. Hay sẽ lấy vợ khác (bà này cũng rất mực thương con của chồng dù tụi nó không thương lại, nhưng cuối cùng cũng hiểu được tấm lòng nhau). Tôi viết theo kiểu đó hoài, nên rành lắm. Nhưng như vậy thì tôi có gì mới?
´ Phải chăng, phần kết của câu chuyện hơi vội, chưa thấy bước chuyển dữ dội nhất trong tâm hồn nhân vật nữ đầy thương tích như vậy?
- Tôi đã thử nhiều cái kết cho CĐBT, tôi đã cho nhân vật của mình nhiều con đường để đi. Cuối cùng, tôi buộc phải chọn hoặc tận cùng của vùi dập hoặc đề huề hạnh phúc. Có thể tôi diễn tả tâm lý nhân vật đoạn này chưa "tới". Nhưng tôi không đưa thông điệp của hy vọng mà là sự tha thứ. Người ta sẽ hạnh phúc khi cởi mở tấm lòng.
´ Hiện giờ chị sống ra sao?
- Tôi sống cũng bình thường. Lương là thứ cầm trên tay mà... ngơ ngẩn. Hàng ngày, tôi chờ anh nhân viên bưu điện coi có phiếu lãnh tiền nhuận bút không. May, nếu được món tiền kha khá để khoe với chồng, "thấy nghề tui tào lao vậy mà cũng có tiền nè". Mà, ông ấy cũng có bao giờ thắc mắc đâu, tại đôi khi mình thấy ngại...
- Cảm ơn Ngọc Tư.