Từ Ngữ Dịch Thuật ???

Từ Ngữ Dịch Thuật ???

Bạn nghĩ gì về từ ngữ dịch thuật như gọi software là "phần mềm" trong khi người Việt ở Mỹ gọi là " nhu liệu " và gọi hardware là " phần cứng " trong khi ở Mỹ gọi là " dữ liệu " .

Mình thắc mắc là tại sao chúng ta không thống nhất về từ ngữ để chọn những từ ngữ vừa thanh tao vừa ý nghĩa trong khi dịch thuật. Trái lại cứ dịch y chang nghĩa đen từ ngoại ngữ nhiều khi đọc thật là ngô nghê, chói tai, thậm chí thô tục như thí dụ đưa ra ở trên.

có phải nghe hơi cộc lốc khô khan bởi vì quá lạm dụng "tiếng đơn" cho ngắn gọn thay vì dùng "tiếng đôi" như trước kia nghe du dương, êm tai như là bài thơ bài nhạc vậy mặc dù chỉ là bài văn xuôi thông thường. Muốn đưa tiếng Việt đến tuột đỉnh "cao sang" thì ta không thể coi thường các âm vận êm ái của ngôn ngữ cũng như sự chọn lọc kỹ càng từ ngữ tương xứng dịch ra từ tiếng ngoại quốc về khoa học kỹ thuật mà tiếng Việt còn thiếu. Một điểm nữa là việc tránh dùng tối đa các từ ngữ Hán Việt, một kho tàng có sẵn của ông cha để lại, là một thiệt thòi rất lớn cho ngôn ngữ VN.

Đây là những lời mình dẫn chứng lại 1 tờ báo ở Mỹ để chúng ta thảo luận, mình cùng mong các bạn góp ý và cũng muốn học hỏi ở các bạn.

Cái tâm đối với tiếng Việt của bạn như vậy là đáng quý rồi, nhưng hình như "lực bất tòng tâm" thì phải, vì chỉ trong một đoạn văn ngắn mà bạn mắc quá nhiều lỗi, cả về từ ngữ, ngữ pháp, hành văn tối ý, dẫn chứng hàm hồ!
Lần sau chú ý nhé, bạn muốn khuyên người một việc tốt nhưng đã nêu một gương xấu rồi đấy!

dich thuật rất khó...ko chỉ phụ thuộc vào văn cảnh mà còn phụ thuộc vào vốn sống + khả năng ngôn ngữ nữa....thống kê khó lắm bạn ah !

Chẳng biết bên Mỹ có "dân thợ" như ở VN không chứ nói về ngôn ngữ mỹ miều thì rõ là đọc thấy thích thật đấy nhưng khi áp dụng thực tế trao đổi ở VN (ngữ cảnh) thì quả thật chẳng ...thực dụng chút nào. Cái ông ở cao nhất là 1 giáo sư học giả nào đó viết hoặc dịch thuật 1 cuốn sách toàn những mỹ từ thế rồi tri thức của cuốn sách đó cũng phải qua bao nhiêu tầng, lớp đến lớp thợ thuyền bình dân. Thế rồi chiếc máy của nhà học giả giáo sư kia có hồi cũng hỏng hóc, lại phải nhờ vả đến thợ thuyền, rồi thì ông nói gà bà lại nói vịt....
Xem 1 ví dụ : "Lập trình viên phềm mềm" chẳng hạn. Chuyển qua mỹ từ là "lập trình viên nhu liệu". Nghe cũng thế nào ấy...

Vài lời trao đổi với bạn như sau:
1-Người Việt ở nước ngoài có thói quen dùng từ Hán Việt nhiều hơn ở ta, đó là vì họ xa tổ quốc nên sự cập nhật tiếng Việt của họ không nhanh. Bạn nên nhớ rằng: TIẾNG VIỆT TRƯỚC HẾT LÀ CHO NGƯỜI VIỆT, mà người Việt ở đâu nhiều hơn?
Tôi thấy "phần mềm" chẳng hạn, vừa đơn giản vừa rõ ràng về nghĩa. Còn Harware = dữ liệu thì sai tuyệt đối rồi, không biết bạn nhầm hay bài báo đó nhầm. Dữ liệu chỉ là đầu vào và đầu ra của phần mềm và phần cứng mà thôi. Phần mềm + phần cứng = máy tính. Máy tính nhận một dạng dữ liệu ở đầu vào, cho ra là một dạng dữ liệu đã được xử lý theo những yêu cầu cụ thể nào đó. Vậy bạn thích từ "nhu liệu" thì lại mâu thuẩn với điểm 3 mà bạn đã nói.
điểm 2 và 3: đồng ý về cơ bản với bạn
điểm 4. Các tờ báo ở nước ngoài nói gì về tiếng Việt và người Việt - theo tôi không phải quan tâm thái quá, chỉ cần quan tâm đúng mức của nó thôi.

Với đoạn trên của bạn, quá nhiều điều để nói.
1. Đúng như hatbuicodoc nói, trước khi đánh giá về Tiếng Việt, phải biết viết Tiếng Việt cho đúng cái đã.
2. Theo tôi nhớ, người Việt "ở bển" gọi Hardware là "cương kiện" chứ không phải "dữ liệu".
3. Theo tôi, việc dùng từ "phần mềm", "phần cứng" không có gì là ngô nghê, chói tai, thô tục cả. Đặc biệt tính từ "thô tục" mà tác giả gán cho, chỉ chứng tỏ một suy nghĩ thô tục của người viết, người nói, chứ bản thân từ nó không thô tục. Từ "phần mềm", "phần cứng" trong Y học có thô tục đâu, mà tại sao ở đây tác giả nghĩ là nó thô tục? Tôi thực sự thấy khó chịu với sự đánh giá rất chủ quan và không trong sáng đó.
Trong văn học, nghệ thuật,...., việc dùng mỹ từ sẽ làm cho văn phong hay ho, tao nhã... này nọ như bạn nói. Nhưng ở đây là Kỹ thuật, yêu cầu đầu tiên là Chính xác, không nhầm lẫn, dễ dùng, phổ thông chứ không phải là hay ho về âm vận.... này nọ. Hơn nữa, âm vận là phải phù hợp với toàn bộ đoạn văn, bối cảnh.
Cứ hình dung trong một văn bản kỹ thuật, với các thuật ngữ kỹ thuật, câu ngắn gọn, chính xác, rõ nghĩa, mà lại một mớ từ bay bổng văn hoa, liệu có phù hợp không?
Từ "phần mềm", "phần cứng" là gần nghĩa, rõ nghĩa, và không bị nhầm lẫn với bất cứ từ ngữ nào. Nó gần gũi, trực diện với đại đa số tất cả những người dùng (chủ yếu là dân kỹ thuật, chứ không phải dân văn học nghệ thuật).
4. Người Việt "ở bển" vẫn giữ những cách gọi Hán Việt đôi khi đã không còn phù hợp với sự phát triển chung. Chẳng hạn tôi đã gặp nhiều người vẫn nhất quyết dùng Ba Lê (hay Pha Lê) thay cho Pari (Paris), Tô Cách Lan thay cho Scotland, Nam Dương thay cho Indonexia.... Cách dùng này có thể hợp với văn học, hoặc nói chuyện về thời mấy chục năm trước, chứ không còn hợp với thời nay.
Vậy nhận định của những người chuyên dùng từ cổ như vậy liệu có phải là điều phổ quát, có thật nhiều ý nghĩa không?
5. Tôi không nghĩ đưa thật nhiều từ Hán Việt mới là hay. Tôn sùng việc dùng từ Hán Việt là góp phần giết chết sự phát triển tự nhiên của tiếng Việt. Tiếng Việt bản thân nó có sức sống riêng, và người dân lao động nói chung, chứ không phải các học giả, là người phát triển và sáng tạo ra nó nhiều nhất. Vậy đừng bó hẹp nó bằng cách cứ bắt nó phải theo cái khuôn mẫu của Hán Việt.
Cái cũ, cái cổ có những mặt hay, nhưng không phải vì thế mà cứ chăm chăm dùng nó, không dùng cái mới.
Văn, sẽ có cổ văn, nhưng cũng sẽ có tân văn. Nhạc, có cổ nhạc và tân nhạc. Tại sao cứ nghĩ rằng dùng Hán Việt mới là hay, là thanh tao, là dễ nghe nhỉ?
Được chitto sửa chữa / chuyển vào 17:47 ngày 27/09/2007

Một suy nghĩ rất cũ: Cứ phải dùng cái ông cha để lại mới là hay, cứ dùng cái cũ là đủ.
Thế thì sáng tạo ở đâu, phát triển ở đâu, sức sống riêng ở đâu?
Tôi không phủ nhận nó. Tôi tin rằng việc giảng dạy sâu hơn về Hán Việt tại các trường học sẽ giúp học sinh sinh viên có cái nhìn đầy đủ, hoàn chỉnh, trọn vẹn hơn về nhiều mặt: Văn hóa, ngôn ngữ, lịch sử....
Nhưng tôi cũng nghĩ rằng, nếu việc giảng dạy đó được tiến hành, thì là để học sinh sinh viên tiếp tục phát huy phát triển ngôn ngữ hiện đại sao cho chính xác và trong sáng hơn, chứ không phải để họ quay về lối dùng đã cũ.
Bây giờ người Anh, người Pháp cũng không đọc hiểu hết nổi cổ văn của chính họ, nữa là việc dùng nó trong ngôn ngữ hiện đại. Họ sáng tạo ra những từ mới, làm giàu thêm kho từ của họ. Người Trung Quốc, cái gốc của Hán Việt - cũng đã chấp nhận đại đa số không dùng chữ phồn thể, mà chuyển sang giản thể, hành văn, từ ngữ cũng đều hiện đại.
Ta cũng nằm trong trào lưu đó, vậy tại sao không nghĩ việc sáng tạo ra những từ mới để dùng, mà lại làm khổ mọi người bằng những từ Hán Việt cầu kì, rắc rối không rõ nghĩa hoặc quá nhiều nghĩa?
Tôi nhớ đến chuyện từ tiếng Anh Probability, Tàu dịch là Khái suất, nhưng Việt dịch là Xác suất (xác là chính xác). Không cần theo Tàu mà vẫn ok.
Một tác giả khác dịch từ Derivative (trong Tài chính) là Tài Phụ phẩm cho nó thật Hán Việt. Hic, không ai dám dùng.
Được chitto sửa chữa / chuyển vào 17:45 ngày 27/09/2007
Được chitto sửa chữa / chuyển vào 17:46 ngày 27/09/2007

Dịch thuật quả là khó, nhất là dịch thuật chuyên ngành. Tôi không dám phát biểu hay phân tích về tiếng Việt mà chỉ muốn nói lên các vấn đề của bản thân khi tham gia biên dịch tài liệu chuyên ngành, mong được các vị chỉ bảo thêm:
- Lại nói đến "software" và "firmware" : Nếu tôi dịch là "phần mềm" và "phần cứng", mọi người (ở VN) đều chấp nhận. Nhưng còn thuật ngữ "firmware" thì sao ? "Phần sụn", "phần nhão", "phần nửa cứng nửa mềm",.... nghe thế nào cũng không lọt tai !!! Từ Hán Việt để chỉ trạng thái giữa "cương" và "nhu" là gì thưa các vị?
- Có nhiều thuật ngữ mà chỉ có dân chuyên môn mới hiểu, dùng mãi thành quen, và có bắt bẻ mấy họ cũng không sửa. Ngoài ra, cùng một từ chỉ cùng một thiết bị nhưng trong các lĩnh vực khác nhau người ta dùng các thuật ngữ khác nhau. Ví dụ: "Remote Station" thường được dịch là "Trạm xa", "Trạm điều khiển từ xa". Nhưng trong quân sự thì phải dịch là "Trạm đáy". "Repeater Station" thường được dịch là "Trạm lặp". Nhưng trong quân sự thì phải dịch là "Trạm đỉnh".
Theo thiển ý của tôi, các từ gốc nước ngoài thường được dùng cho thông tin đại chúng thì nên để cho các nhà ngôn ngữ học thống nhất.
Với từ dùng trong các chuyên môn hẹp thì nên dùng luôn từ gốc (bằng ngôn ngữ mà khái niệm đó được nói tới lần đầu tiên), hoặc cứ để mọi người dịch tùy ý, loạn xạ lên rồi sau một thời gian, từ nào còn tồn tại với thời gian sẽ thành thuật ngữ chính thống. Thuật ngữ mà, ngoài giới chuyên môn ra thì có dịch kiểu gì cũng chẳng ai hiểu !
Mong các vị chỉ bảo thêm cho.

Từ này nên dịch là "phần đệm".
Ngôn ngữ trong nước cũng rất ít tính sáng tạo. Chẳng hạn như vừa rồi truyền hình nói "Tự hào Hạ Long" nghe cũng không lọt lỗ tai. Chẳng biết dân Bờ Biển Ngà hay Ha-oai có tự hào về về họ như ta tự hào về Hạ Long không nhỉ ? Sao không nói "Hạ Long đệ nhất danh thắng Việt Nam" có phải hay hơn không ?