Tuyển tập các bài viết về Trịnh Công Sơn (mục lục tra cứu: trang 1)

Một số chủ đề trong ca khúc Trịnh Công Sơn ​

Bửu Ý
Phần V
Một số chủ đề trong ca khúc Trịnh Công Sơn
Tôi (Bửu Ý) không có tham vọng nghiên cứu sâu rộng và đầy đủ các chủ đề đặt ra trong ca khúc của Trịnh Công Sơn.
Rất nhiều người đã làm việc này, mỗi người một phần. Phần mình tôi cố gắng nói thêm tránh lặp lại; nhưng không chắc được như mình mong muốn.
Những chủ đề bàn đến:
1. Con người
2. Tình yêu
3. Tình bạn
4. Lòng yêu đời
5. Thiếu nhi
6. Cái chết
1. Con người
Con người, trong ca khúc Trịnh Công Sơn không hiện thân như một con người bình thường, càng không phải là con người để trưng bày. Nó là âm bản của chính nó, là con người ý thức thân phận của mình, là một hình hài bị xô dạt trong cuồng lưu của thời thế.
Anh hay thu vào mắt mình cái tư thế co người của đồng loại:

Người nằm co ro như loài thú khi mùa đông về
(Phúc Âm Buồn)
Người già co ro ngồi thiu thiu ngủ
(Ghế Đá Công Viên)
?oCo người? như hình dáng ?ocon chó lửa? trong hộp cơ bẩm của cây súng. Nhưng ?oco? không phải để ?obật?. Đây là tư thế ?oxếp vế?, thua cuộc, quy thuận.
Hình ảnh ?ocon sâu? thì cũng vậy, cũng là con người được hóa thân:
Loài sâu hát lên khúc ca cuối cùng
(Dấu chân Địa Đàng)
Loài sâu nửa đêm quên đi ưu phiền
(Dấu Chân Địa Đàng)
Bên cạnh những con người co quắp trong hóc hẻm hay ở công viên, ta lại bắt gặp một dạng người không phương hướng, không điểm tựa, người mất trí, người dở cười, dở khóc, trí nhớ lẫn lộn, pha tạp. Điên cũng là một bệnh thời đại trước những mất mát đảo điên.
Ở khúc quanh của những biến cố lớn thường nảy sinh người điên, là người không chuyển mình được theo biến cố và tạo ra cho riêng mình một vũ trụ ảo.
Ngược lại với người điên là loại người xoay chuyển vùn vụt, người thời cơ, đón gió, tráo trở, lật lọng, loại người ngợm chờ chực ?otuốt sáng giáo gươm?, mà Trịnh Công Sơn gọi là ?ongười người ngợm ngợm? trong ?oGiọt Lệ Thiên Thu?, như là một loài dơi ăn đêm.
Trong hình ảnh người mẹ, vốn quả cảm, anh hùng trong nghịch cảnh, vẫn hiện rõ nét người mẹ gian lao, đau khổ (Nước Mắt Cho Quê Hương, Lời Mẹ Ru, Ca Dao Mẹ) và nhất là hình ảnh người mẹ ăn năn, ray rứt sinh con ra đời:
... trái đau thương cho con mới ra đời
(Hãy Nhìn Lại)
... tiếng khóc cười của bào thai
(Nghe Tiếng Muôn Trùng)
... tin buồn từ ngày Mẹ cho con mang nặng kiếp người
(Gọi Tên Bốn Mùa)
... giọt lệ ăn năn đứa con về trần tủi nhục chung thân
(Ca Dao Mẹ)
2. Tình yêu
Từng người tình bỏ ta ra đi như những dòng sông nhỏ (hay là những bóng hồng đã đi qua đời Trịnh Công Sơn)
Trịnh Công Sơn luôn là người hòa nhã với mọi người, có khi còn chịu đựng, lặng lẽ đối với ai đã xử sự không phải với mình, mong muốn người ấy hồi tâm. Đối với nữ đức tính ấy được tô đậm thêm đến mức có người bảo anh là nịnh đầm (galant). Nói chung, anh đặc biệt lịch sự, chăm chút đối với phái nữ, gần như không phân biệt, đối với em gái cũng vậy.
Thêm vào đó, anh là người yêu hoa đẹp, hay nói cách khác anh là người cần yêu để yêu đời hơn, để thêm phần cảm hứng.
Tôi muốn quay lại cuốn phim những người phụ nữ đi qua đời anh. Tôi tạm dùng chữ ?ođi qua? một cách nhẹ nhàng, không có màu sắc, không có hậu ý. Nhưng nó có thể bao hàm nhiều nghĩa khác nhau tùy theo từng trường hợp. Nó có nghĩa là ghé vào, hay là dừng lại. Nó cũng có nghĩa là yêu, là phụ, hay là ít nhiều yêu anh.
Việc làm này tôi biết là việc làm hay ít dở nhiều, vì có thể gây đụng chạm và sai sót. Tôi cố gắng tránh đụng chạm, vì nhiều lẽ, bằng cách ghi tắt tên người, nhưng sẽ không tránh được sai sót vì thú thật, những năm sau cùng của đời anh tôi không gần gũi thường xuyên.
Tóm lại một lời, tôi mong được sự thông cảm, rộng lượng của những người, dù muốn hay không đã góp phần quý giá của mình vào sự nghiệp của Trịnh Công Sơn.
³³³³
Giai đoạn Huế 1. Khoảng chừng 1957 ?" 1962. Một thiếu nữ thuộc số hoa khôi của Huế tên là N.B ở vùng phố cổ Gia Hội, thuộc lớp kín cổng cao tường. Các chàng trai đi qua đi lại trước nhà thường dòm dỏ vào, nhưng ít khi trông thấy bóng hồng. Trịnh ít thổ lộ, giữ lấy hình ảnh này riêng cho mình. Nàng có đáp ứng chăng? Một mối tình đi qua một vài trung gian thân thuộc của cả hai phía nhiều hơn là trực tiếp.
Phía hữu ngạn sông Hương cũng có một hoa khôi trường Đồng Khánh và sau đó sang trường Quốc Học lớp cuối trung học. Nàng là P.T. Dáng thanh, đẹp nhất là đôi mắt, áo dài, guốc mộc, dải món tím. Vì chị của nàng là ca sĩ, Trịnh mượn cớ lân la và đến nhà. Trịnh có phen tâm sự: ?oNàng có mùi thơm riêng biệt. Nàng chỉ cần im lặng đứng sau lưng mình là mình biết ngay?. Gia đình của nàng cũng mến Trịnh. Ngoài tình yêu còn có sự lui tới ca hát vui chơi. Thêm một lợi thế cho người thiếu nữ này: từ nhà cô đến trường chỉ một con đường, lại là đường đẹp nhất thành phố với hai hàng long não thơm phưng phức và xanh như ngọc (... hàng cây lá xanh gần với nhau... Mưa Hồng), nàng lại có dáng đi tuyệt đẹp, tha hồ cho Trịnh nhìn ngắm ngun ngút một con đường xanh tươi có thêm linh hồn.
Gần cầu Trường Tiền có một khách sạn lớn do người Pháp xây cất từ đầu thế kỷ. Đến giữa năm 1985, phần lớn khách sạn này trở thành cơ sở của Đại học Huế, nhưng một phần nhỏ vẫn dành cho vài cửa tiệm lớn và chỗ ở riêng. Tại đây, có một thiếu nữ tên là H, bốn mùa mặc toàn lụa, nét kiêu sa, tân tiến. Vừa ?orất Huế?, vừa tây Phương, nét sau này ít tìm thấy ở các thiếu nữ Huế.
Nhưng người thiếu nữ gây ấn tượng sâu đậm hơn là N.V.B.D, là người ?oở bên kia cầu?, bên kia con sông đào. Đây là một gia đình nhà giáo, kín cổng cao tường, nghiêm ngặt. Hai nhà ở gần nhau, cách chỉ một chiếc cầu ngắn, nhưng khó gặp nhau. Trịnh nuôi trong lòng một nỗi ấm ức khó tan. Về sau này gặp lại, thời gian nàng vào học ở Sài Gòn và mãi sau năm 1975 khi nàng từ nước ngoài về, những lần gặp ấy có gì khác hẳn rồi, bởi lẻ đơn giản là ?ota không tắm hai lần trong một dòng sông?. Đây là mối tình in dấu sâu đậm hơn cả, không những thế mà thôi, tôi có cảm tưởng nó vẫn còn mãi trong anh và còn in dấu lên tất cả các mối tình khác về sau.
Giai đoạn Sài Gòn 1. Giai đoạn 1957 ?" 1962. Khởi đầu là không khí vũ trường, phòng trà, phụ diễn tân nhạc gây sôi động cho Sài Gòn về đêm. Anh thích đi những nơi này với Đinh Cường, Trịnh Cung. Bạn bè là cần thiết ở đây vì cậu thanh niên non trẻ ngại đi một mình. Cô T ?olai Tàu? như một phát hiện của anh về giới ?oca-ve? sinh sống về đêm, nhịp sống khác thường, gia cảnh không giống ai. Không khí vũ trường như một vũ trụ mù sương với khói thuốc quyện ảo ảnh đèn màu và tiếng rúc của kèn, tạo nên một không gian gần gũi, dễ thủ thỉ tâm tình. Người thiếu nữ này gây chấn động cho anh, làm anh mền lòng.
Cũng trong không khí ấy anh gặp Thanh Thúy, ca sĩ, một người con xứ Huế vào Nam lâu ngày. Cô có khuôn mặt trái xoan đầy đặn, nhưng yếu phổi, đêm đêm về khuya thui thủi bước vào con hẻm ở đường Cao Thắng. Hình ảnh này khơi nguồn cho bài Thương Một Người của anh. Thời gian 1957 ?" 1959, Đài phát thanh Sài Gòn có một chương trình ca nhạc mỗi tuần một lần có tên là ?oChương trình Dạ hương?, chương trình gồm toàn đơn ca của các ca sĩ thời danh như Thanh Thúy, Lệ Thanh, Châu Hà, Kim Tước... Đó là chương trình rất được chờ đón và đặc biệt hơn cả là giọng Thanh Thúy, được mệnh danh là giọng hát ?oliêu trai?. Ông Nguyễn Văn Trung, giáo sư đại học và chủ nhiệm tạp chí Đại học viết bài Ảo ảnh Thanh Thúy.
Giai đoạn Quy Nhơn. 1962 ?" 1964. Đây là giai đoạn Trịnh Công Sơn sáng tác nhiều tình ca bất hủ và điều khiển hợp xướng Trường Ca Dã Tràng của anh. Hình ảnh duy nhất của người bạn gái: B.K. Các bạn khác đều rõ tình cảm này trong lòng người thanh niên xa quê chiều chiều ra ngồi bên bờ biển. Bạn anh là Đinh Cường thấu hiểu mối tình này có vẽ một bức tranh lấy tên nhan đề bài hát của anh: Biển Nhớ.

Giai đoạn Bảo Lộc ?" Đà Lạt. Khoảng 1965 ?" 1970. Đầu tiên là cô nữ sinh nhỏ nhắn tên N. Ngày ngày áp sách lên ngực đi trên con đường đất đỏ đến trường hoặc đến nhà thờ. Anh là người đặc biệt bị thu hút bởi cảnh giáo đường, cảnh người đi xem lễ, tiếng chuông nhà thờ. Trong cảnh này, người thiếu nữ như tăng thêm phần diễm lệ.
Thời ấy, Bảo Lộc thưa thớt người và hình như lạnh hơn bây giờ. Từ đó, anh thường lên xe đò đi Đà Lạt để phần nào trốn lạnh và trốn vắng. Tại đây, được giới thiệu trước anh làm quen với P.T.L, người thiếu nữ nhanh chóng hớp hồn anh. Đây là một thiếu nữ lạnh lùng. Môi tươi thắm nhưng không thoa son, mắt to, ít nói, ít cười, đến cả ít ngồi, thích đứng nhìn, chân thoăn thoắt, chực biến. Nhưng rõ ràng là một thiếu nữ đầy tự tin, có những suy nghĩ riêng, như có vẻ như đinh ninh rằng mối tình này sẽ không lâu. Người thiếu nữ này gợi tính hiếu kỳ ở Trịnh, khiến anh khi thì đăm chiêu, khi thì thấp thỏm. ?oNhư Cánh Vạc Bay?, anh biết trước là như vậy. Anh khó nguôi hình ảnh này, nó sẽ trở đi trở lại trong nhiều bài khác. Khi nàng về Sài Gòn, anh nhờ người đem đến tặng một chậu hoa lan cực đẹp. Vẫn có một khoảnh cách nào đó. Như gần như xa.
Ở đây, anh còn khá thân với một nữ sinh trường Bùi Thị Xuân tên là T.T. Những buổi gặp nhau ở Câu lạc bộ thể thao (La Grenouille`re), ở Sân Cù Đà Lạt sẽ được tiếp nối bằng những cuộc đi chơi ở Sài Gòn.
Giai đoạn Huế 2. Khoảng chừng 1970 ?" 1975. Người năm xưa N.T.B.D có cô em đẹp, duyên, như bóng hình. Một trường hợp gần như ?otình chị duyên em?. Thật ra, tình yêu này cũng gặp trắc trở như đối với chị. Hoặc tưởng chừng như hai người là một. Tình yêu ngày xưa sống dậy và trao cho người em này: D.A. Mãi sau này, sau một thời gian vắng bặt, gặp lại, Trịnh gửi lời tiếc nuối tuổi thanh xuân của cả đôi vào ca khúc Xin Trả Nợ Người.
Nguồn: Trịnh Công Sơn Một Nhạc Sĩ Thiên Tài
Sống trong đời sống cần có một tấm lòng... (TCS)

''Tôi cảm giác như anh Sơn vẫn kề bên''

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn và ca sĩ Trịnh Vĩnh Trinh.
Lần trở về VN này, người em gái của nhạc sĩ họ Trịnh không được khỏe, bị sốt và đau họng. Tuy nhiên, chị vẫn hát say mê trong đêm nhạc ?oChiếc lá thu phai? ở Huế và TP HCM (23/11). Mỗi lần nói về người anh yêu mến, lòng chị lại tràn ngập cảm xúc...
- Chị cảm nhận thế nào về các chương trình tưởng nhớ nhạc sĩ Trịnh Công Sơn qua 2 đêm diễn ở Huế và TP HCM?
- Thực ra, từ ngày anh Sơn mất, tôi rất buồn bã, và ngưng các hoạt động biểu diễn, nhưng 2 đêm diễn vừa qua khiến tôi rất vui. Ở Huế, sân khấu thiết kế đơn giản, âm thanh, ánh sáng không bằng ở TP HCM, sinh viên thì nghèo đến tội nghiệp, nhưng họ luôn nhớ về anh Sơn. Ở TP HCM, đang hát thì trời mưa, phải ngừng nửa tiếng, vậy mà khán giả vẫn kiên nhẫn chờ đợi. Điều này làm tôi xúc động ghê gớm. Mỗi lần nhìn thấy khán giả khóc thương anh Sơn, tôi cảm thấy vừa hãnh diện, vừa xúc động.
- Có người nhận xét, giọng hát của chị không giống ai, và chị hát không theo một khuôn mẫu nào. Vậy cảm xúc của chị thế nào khi hát ca khúc của Trịnh Công Sơn?
- Ngay từ thời còn trẻ, tôi đã được anh Sơn giảng giải, phân tích về từng câu hát, và những giai điệu cùng lời ca bay bổng như thơ của anh thấm dần trong máu. Ban đầu, dù cảm nhận hết nội dung, nhưng nhiều khi tôi không tìm được cách biểu đạt trên sân khấu. Giờ đây, qua thời gian, tôi cảm thấy mình đã chín hơn, đã thể hiện được những điều anh Sơn muốn nói. Trong chương trình vừa rồi, tôi có một cảm giác rất lạ, như thể anh Sơn đứng ở phía sau lưng, vô hình, lặng lẽ nghe tôi hát. Và tôi hát bình thản một cách lạ lùng.
- Lần trở về Việt Nam này, chị có kỷ niệm gì đặc biệt?
- Có rất nhiều điều đáng nhớ, đặc biệt là đêm sinh nhật của tôi trong phòng anh Sơn. Kể từ khi anh qua đời, anh em chúng tôi ít sinh hoạt văn nghệ, và căn phòng lúc nào cũng tĩnh lặng, nhưng hôm ấy, chị gái tôi đã đem đến một bất ngờ lớn. Ngoài bạn bè, chị mời hai vợ chồng thân thiết với gia đình, một người chơi piano, một người chơi violon, họ đánh lại đúng bản nhạc đã dành tặng anh Sơn vào sinh nhật cuối cùng của anh.
- Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn từng cảm mến nhiều bóng hồng, nhưng rồi cuối cùng ông vẫn sống cô đơn. Gia đình chị trước kia có ý kiến gì về chuyện gia đình của nhạc sĩ?
- Có lẽ đó một phần là duyên số. Mẹ tôi rất thoáng, không giục giã anh về chuyện xây dựng tổ ấm. Anh quý mến ai, gia đình cũng không có ý kiến gì. Thế nhưng, cả ba người phụ nữ qua đời anh đều không đậu lại. Mối tình đầu của anh là với một cô gái gốc Việt sống ở Pháp, người thứ hai là cô gái Nhật Bản, cô từng làm luận án tiến sĩ về anh Sơn. Người thứ ba thì nhiều người biết, đó là á hậu Vân Anh. Cô ấy rất dễ thương, buồn nỗi hai người không đi đến hôn nhân.
Tuy nhiên, cũng có thể do nặng gánh gia đình mà anh Sơn đã lãng quên chuyện của bản thân. Ba tôi mất sớm, khi mẹ đang mang bầu tôi. Vì vậy, anh dồn cả tình thương, cùng mẹ lo cho cuộc sống của 7 đứa em. Chúng tôi rất quý trọng, đồng thời cũng nể sợ anh Sơn. Anh sống rất kỷ luật và có nguyên tắc. Mỗi khi đi đâu xa, anh đều gọi điện hoặc báo cho gia đình.
- Điều chị mong mỏi nhất hiện nay là gì?
- Tôi đang cố gắng làm thế nào để biến căn nhà 47C Phạm Ngọc Thạch, nơi anh Sơn đã sống, trở thành một nhà tưởng niệm. Tôi thấy mình có bổn phận làm việc này vì hàng ngày, vẫn có những người đến đây thăm viếng anh. Bản thân tôi ngày nào cũng thắp nhang, rồi hát cho anh nghe. Tôi cảm giác vẫn như có anh bên cạnh.
Tại sao mọi người lại hay hỏi " Tại sao"?

''Tôi cảm giác như anh Sơn vẫn kề bên''

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn và ca sĩ Trịnh Vĩnh Trinh.
Lần trở về VN này, người em gái của nhạc sĩ họ Trịnh không được khỏe, bị sốt và đau họng. Tuy nhiên, chị vẫn hát say mê trong đêm nhạc ?oChiếc lá thu phai? ở Huế và TP HCM (23/11). Mỗi lần nói về người anh yêu mến, lòng chị lại tràn ngập cảm xúc...
- Chị cảm nhận thế nào về các chương trình tưởng nhớ nhạc sĩ Trịnh Công Sơn qua 2 đêm diễn ở Huế và TP HCM?
- Thực ra, từ ngày anh Sơn mất, tôi rất buồn bã, và ngưng các hoạt động biểu diễn, nhưng 2 đêm diễn vừa qua khiến tôi rất vui. Ở Huế, sân khấu thiết kế đơn giản, âm thanh, ánh sáng không bằng ở TP HCM, sinh viên thì nghèo đến tội nghiệp, nhưng họ luôn nhớ về anh Sơn. Ở TP HCM, đang hát thì trời mưa, phải ngừng nửa tiếng, vậy mà khán giả vẫn kiên nhẫn chờ đợi. Điều này làm tôi xúc động ghê gớm. Mỗi lần nhìn thấy khán giả khóc thương anh Sơn, tôi cảm thấy vừa hãnh diện, vừa xúc động.
- Có người nhận xét, giọng hát của chị không giống ai, và chị hát không theo một khuôn mẫu nào. Vậy cảm xúc của chị thế nào khi hát ca khúc của Trịnh Công Sơn?
- Ngay từ thời còn trẻ, tôi đã được anh Sơn giảng giải, phân tích về từng câu hát, và những giai điệu cùng lời ca bay bổng như thơ của anh thấm dần trong máu. Ban đầu, dù cảm nhận hết nội dung, nhưng nhiều khi tôi không tìm được cách biểu đạt trên sân khấu. Giờ đây, qua thời gian, tôi cảm thấy mình đã chín hơn, đã thể hiện được những điều anh Sơn muốn nói. Trong chương trình vừa rồi, tôi có một cảm giác rất lạ, như thể anh Sơn đứng ở phía sau lưng, vô hình, lặng lẽ nghe tôi hát. Và tôi hát bình thản một cách lạ lùng.
- Lần trở về Việt Nam này, chị có kỷ niệm gì đặc biệt?
- Có rất nhiều điều đáng nhớ, đặc biệt là đêm sinh nhật của tôi trong phòng anh Sơn. Kể từ khi anh qua đời, anh em chúng tôi ít sinh hoạt văn nghệ, và căn phòng lúc nào cũng tĩnh lặng, nhưng hôm ấy, chị gái tôi đã đem đến một bất ngờ lớn. Ngoài bạn bè, chị mời hai vợ chồng thân thiết với gia đình, một người chơi piano, một người chơi violon, họ đánh lại đúng bản nhạc đã dành tặng anh Sơn vào sinh nhật cuối cùng của anh.
- Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn từng cảm mến nhiều bóng hồng, nhưng rồi cuối cùng ông vẫn sống cô đơn. Gia đình chị trước kia có ý kiến gì về chuyện gia đình của nhạc sĩ?
- Có lẽ đó một phần là duyên số. Mẹ tôi rất thoáng, không giục giã anh về chuyện xây dựng tổ ấm. Anh quý mến ai, gia đình cũng không có ý kiến gì. Thế nhưng, cả ba người phụ nữ qua đời anh đều không đậu lại. Mối tình đầu của anh là với một cô gái gốc Việt sống ở Pháp, người thứ hai là cô gái Nhật Bản, cô từng làm luận án tiến sĩ về anh Sơn. Người thứ ba thì nhiều người biết, đó là á hậu Vân Anh. Cô ấy rất dễ thương, buồn nỗi hai người không đi đến hôn nhân.
Tuy nhiên, cũng có thể do nặng gánh gia đình mà anh Sơn đã lãng quên chuyện của bản thân. Ba tôi mất sớm, khi mẹ đang mang bầu tôi. Vì vậy, anh dồn cả tình thương, cùng mẹ lo cho cuộc sống của 7 đứa em. Chúng tôi rất quý trọng, đồng thời cũng nể sợ anh Sơn. Anh sống rất kỷ luật và có nguyên tắc. Mỗi khi đi đâu xa, anh đều gọi điện hoặc báo cho gia đình.
- Điều chị mong mỏi nhất hiện nay là gì?
- Tôi đang cố gắng làm thế nào để biến căn nhà 47C Phạm Ngọc Thạch, nơi anh Sơn đã sống, trở thành một nhà tưởng niệm. Tôi thấy mình có bổn phận làm việc này vì hàng ngày, vẫn có những người đến đây thăm viếng anh. Bản thân tôi ngày nào cũng thắp nhang, rồi hát cho anh nghe. Tôi cảm giác vẫn như có anh bên cạnh.
Tại sao mọi người lại hay hỏi " Tại sao"?

Một số chủ đề trong ca khúc Trịnh Công Sơn​

(t- theo)
Trịnh Công Sơn còn có cảm tình với một cô sinh viên Văn khoa mà anh đã làm quen trong một buổi văn nghệ hồi cô này còn học ở Trường trung học Jeanne d?TArc: cô tên là T.N, người thiếu nữ dễ nhận ra giữa đám đông vì cô cao lêu khêu, mái tóc dài thậm thượt, thường chụp lên đầu chiếc mũ bê-rê đỏ trông vừa xinh vừa nghịch. Với T.N (bấy giờ ở tại Cư xá Li-băng, Huế, đường Nguyễn Tri Phương, cạnh nhà thờ Xaviê), Trịnh Công Sơn hưởng được một ?otình yêu học trò?, cảm thấy mình trẻ lại qua những cuộc rong chơi xe đạp lên đồi Thiên An và đã để lại 4 ca khúc (cuối 1974 và đầu 1975) chưa công bố:
Về Giữa Mùa Đông
Chiều Đông
Theo Mùa Xuân Đến
Từ Độ Yêu Người
Anh còn yêu một nữ sinh viên khoa học, mệnh danh là ?ongười đẹp Đập Đá? (tên một chiếc đập dẫn về vùng Vỹ Dạ) có tên là M.N, bạn của em gái anh. Đây là nguồn cảm hứng cho anh viết: Quỳnh Hương, Nguyệt Ca.
Giai đoạn Sài Gòn 2. Khoảng chừng 1970 ?" 1975. Một người yêu khá bất ngờ thuộc hàng ngũ trí thức nghiêm trang: Q, bác sĩ ở nước ngoài về. Cô này lọt vào mắt xanh của mẹ anh. Có lẻ các em của anh cũng có cảm tình với cô vì cô duyên dáng, tính tình dịu dàng, giản dị, dễ chịu. Đa số thành viên trong gia đình mong anh sớm sống ổn định với cô này, nhưng đầu ốc anh vẫn còn mông lung.
Nữ sĩ T.D thường lui tới với anh. Anh thích ở nhà văn này cái đầu óc thông minh, nói năng hoạt bát. Cô này có một số truyện có nhiều độc giả và được xem như một cây bút nữ nổi danh của miền Nam.
Có một cô gái đáng thương làm Trịnh Công Sơn xúc động đặc biệt. Cô này tên H, ngây thơ, đẹp rực rỡ, người niềm Nam. Anh từng tặng quà và tỏ ra nhã nhặn, tế nhị đặc biệt.
Giai đoạn Huế 3. Thời gian từ 1975. Một người từng hâm mộ anh nhưng chỉ sau ngày đất nước thống nhất mới có thể từ Hà nội vào Huế thăm anh: T.T.N. Cô là người chơi dương cầm có đẳng cấp, người khỏe, ngón tay dài, linh hoạt vui vẻ. Trịnh xúc động trước một tấm lòng hăm hở. Cô sẽ còn gặp anh nhiều bận ở Sài gòn, sau đó đi Pháp để hoàn thành nghiệp dĩ.
Giai đoạn Sài Gòn 3. Thời gian này từ 1975. Một người quen biết trước đây xuất ngoại, sau 1975 trở về Sài gòn: Q.H. Cô này rất tình cảm, nặng lòng với quê hương, thăm hỏi anh thường xuyên, lo lắng cho sức khỏe của anh. Nhưng đây là một thiếu nữ mực thước, suy nghĩ rạch ròi. Anh cảm mến người thiếu nữ này, có phần nể trọng. Nhưng hình như cả hai người gặp nhau đều mong ai khác nữa có mặt cùng. Giữa những lời tình cảm bao giờ cũng có lời dành cho ?ocông chuyện?.
Trịnh quen biết với một cô từ phương xa đến qua sự giới thiệu của bạn Tôn Thất Văn: cô N.K.H. Đây là một gái vô tư, có khi như thể lạc lõng trước những lời nói lạ tai của người nhạc sĩ tài hoa. Nhưng cô đằm thắm, yêu Trịnh chân tình mà vẫn dè dặt. Trịnh ghi hình ảnh này vào bài hát Hoa Xuân Ca. Sau này, cô thương tiếc anh bằng hai câu thơ:
Như mây như gió trên trời
Ở nơi xa ấy xin người đừng quên
Anh quen với cô bạn ở Pháp C.N.N, dần dần thân thiết. Có lẻ đến hồi muốn chấm dứt những ngày dài đơn độc, anh quyết định lập gia đình với cô. Trước khi làm lễ anh đưa cô, nay xem như là hôn thê ra Huế chơi, như để giới thiệu với cô một số bạn bè và thành phố quê hương mình. Chuyến đi Huế này không ngờ gặp tai nạn và biến cố giữa đường khiến anh thay đổi hẳn suy nghĩ và chương trình hôn nhân đứt đoạn.
Cuộc gặp gỡ giữa Trịnh Công Sơn và cô gái người Nhật Y.M, là một ?othiên tình sử?. Cô rời nước sang Việt Nam tìm gặp anh và nói ý định của mình là nghiên cứu lời nhạc của anh. Chừng ấy đủ để làm dậy tính hiếu kỳ của anh. Cô cho biết sẽ để ra 4 năm học tiếng Việt. Cô lui tới với anh tự nhiên, thoải mái. Đây là một thiếu nữ Nhật của thời đại mới. Khỏe mạnh, đi đứng lóc cóc, đóng cửa thình thình. Cô còn chơi môn bóng chuyền. Cô sang Pháp học tiếng Việt tại Đại học Paris 7. Đặng Tiến bạn của Trịnh Công Sơn là thầy của cô. Thời gian Trịnh Công Sơn có mặt ở Paris tháng 5.1989, hai người cùng hát trong đêm diễn. Cô vừa đàn vừa hát tiếng Việt. Việt học tiếng Việt của cô có kết quả rất tốt: cô phát âm khá chuẩn, viết tế nhị và sâu sắc. Luận văn của cô: Ca khúc phản chiến của Trịnh Công Sơn, dày 109 trang được bảo vệ tại Đại học Paris 7, đạt kết quả cao: 17 điểm trên 20, thuộc loại điểm cao nhất ở đại học này. Tất cả những sự việc xảy ra đều êm xuôi, đẹp đẽ, riêng cuộc tình kết thúc dở dang.
Trịnh Công Sơn là người yêu cái đẹp. Anh cũng muốn em gái mình mặc đẹp. Anh nhiều phen được đề cử chấm thi về thời trang và anh phải lòng một á hậu báo Tiền Phong 1990: cô V.A. Đúng là dáng dấp một thiếu nữ đáng yêu đối với anh: đẹp, dong dỏng. Với cô này, đây là lần thứ hai Trịnh Công Sơn có ý định lập gia đình. Và cũng lần thứ hai ?onửa đường đứt gánh?.
Anh biết ca sĩ Hồng Nhung từ đầu những năm 90, lúc cô theo bố vào Sài gòn và học ở Đại học Tổng hợp khoa Anh. Đây là thiếu nữ duyên dáng, thông minh, có giọng ca tròn và ngọt, phát âm và luyến âm tài tình. Hồng Nhung quý mến và trân trọng anh, lắng nghe những lời hướng dẫn trong nghệ thuật và kỹ thuật ca diễn. Trịnh Công Sơn cũng vui mừng gặp được một giọng ca thể hiện được trọn vẹn những tình ý của mình trong ca khúc như Khánh Ly trước đây. Anh viết riêng cho cô mấy ca khúc có hình ảnh của ?oBống?.
Trịnh Công Sơn còn là họa sĩ có nét riêng của mình. Anh đã tự trình bày một số tuyển tập ca khúc của anh. Anh thích vẽ chân dung thiếu nữ. Một người mẫu sau này thường trở đi trở lại trên khung bố của anh là T.H.
³³³³
Tôi có thể đã bỏ sót một hai bóng hồng nào đó đã đi qua đời Trịnh Công Sơn và mong có dịp bổ khuyết. Những bông hoa ấy vốn làm đẹp cho đời, đã là nguồn sống, nguồn an ủi quý giá cho anh. Đến với Trịnh Công Sơn đã là một duyên nợ, nghĩa là không hoàn toàn chỉ nếm hạnh phúc, ngọt ngào.
Trịnh Công Sơn vốn không phải là người đòi hỏi nhiều. Thế nhưng, con người anh vẫn có hai mặt không phân ly. Anh là một người có cảm xúc nhạy bén, đồng thời quý trọng người phụ nữ. Cho nên tặng phẩm tình cảm nào đến từ đóa hoa cũng được anh niềm nở đón nhận, lòng thầm cảm ơn em và cảm ơn đời. ?oTôi xin làm đá cuội và lăn theo gót hài?. Mặt khác, ý thức anh vẫn nuôi hình ảnh người thiếu nữ mà anh sẽ theo đuổi cho đến hơi thở cuối cùng, coi như đó là sinh mệnh của tình khúc của mình, và anh sẽ bắt gặp từng mẫu một qua các chặng đường.
Trịnh Công Sơn lọt vào giữa rừng hoa, người ta suýt nghĩ: ?osói giữa bầy cừu?, nhưng không, anh luôn luôn hiền hòa, lại đâm ra lúng túng, lắp bắp nữa là khác. Không ai có thể biết anh nghĩ gì trong đầu khi anh kề cạnh những hồng nhan. Anh nghĩ lung tung lắm thì phải: ?oThực ra? Phải chi? Khoan đã? Thôi? Hay là?? Bởi lẽ, đối với anh, phụ nữ không toàn là đẹp, phụ nữ không chỉ là đẹp mà còn là một đóa hoa vô thường, là sứ giả của một mệnh lệnh nào đó mà anh đọc chưa ra.
Trịnh Công Sơn, qua lời ca có khuynh hướng diễn đạt bằng hình ảnh sóng đôi. Anh vẽ ra đóa hoa nhưng ý tưởng không dồn tụ vào đoá hoa ấy. Ngay cả khi gợi ra thiếu nữ, và dù thiếu nữ sống thật, có một tên riêng, ta vẫn có cảm tưởng đó là một thiếu nữ khác. Đó là sự trộn lẫn, hòa nhập vào nhau của hai bình diện đời sống. Và nếu hiện tại có bề mỏng manh thì lớp thời gian quá khứ chờ chực bồi khuyết vào.
³³³³
Tình yêu ở Trịnh Công Sơn là một thứ tình yêu hương hoa, lãng đãng, xa cách. Nó chỉ rộn ràng bề mặt, như viên đá trong cốc, như hòn đá ném xuống ao. Lanh canh một lát, gợn sóng một hồi, tồi đâu lại vào đó, lấy lặng lẽ làm vốn liếng, uống tình lắng xuống, trả em vào đời và ?otôi thu bóng tôi?. Loại tình yêu này không còn tồn tại, chỉ còn lẩn lút trên những trang giấy đã ngả vàng. Ngày nay tình yêu đã thay đổi chủ trương rồi thì phải: chớp nhoáng, phá bĩnh, trao đổi, chiếm đoạt?, cho nên tình yêu theo lối Trịnh Công Sơn đem lại một hương vị xa xôi làm mền cả trái tim sắt đá nhất, và ai nấy ngưỡng vọng như một bái vật đặt trên đài cao để cho tưởng tượng vươn tới.
Tình yêu ở Trịnh Công Sơn, như lời ca của Nguyễn Đình Toàn, không có hạnh phúc. Toàn là những bức trang mang tên: tình phụ, tình sầu, tình xa, tình xót, xa vừa, tình nhớ, tình vơi. Hạnh phúc, có chăng, chỉ đong bằng từng mẫu vụn:
Đôi mắt em là đốm lửa hồng
(Tóc em) rớt xuống hồ làm nước long lanh
Ôi áo em xưa ***g lộng
Xin mây xe thêm màu áo lụa
Và luôn những mẩu vụn? cũng sẽ chìm trôi
Hai lần Trịnh Công Sơn có ý định gút cuộc tình của mình bằng một hồi kết cuộc: tự động và chủ động trói mình bằng sợi tơ hồng. Cả hai lần đều bất thành. Hóa ra, đối với anh hôn nhân trước sau chì là một chiếc ***g son.
³³³³
Cứ nghĩ đến một Trịnh Công Sơn lao vào cuộc tình, tôi thường cảm thấy bất an. Hoặc bạn sẽ chìm lỉm vào một vũng nước xoáy, hoặc bạn sẽ tán lạc vào mê cung.
Anh là người ham sống, yêu đời, tận hưởng thời gian, không thể vắng yêu. Cho nên có khi anh có người yêu ở phương này phương khác. Tôi không khỏi nghĩ đến tình trạng ?ophồn thực? về tình yêu của anh. Anh yêu không mỏi mệt. Không khỏi có người yêu trách anh sao không nghĩ riêng tới mình. Quả tình anh không thể nghĩ tới riêng ai. Đây là trở lực rất lớn cho hôn nhân. Ai nấy có cảm tưởng anh có rất nhiều người yêu, đầu tiên là những người yêu trong quần chúng mến mộ. Thế nhưng, nếu chứng kiến những lúc tiệc tàn, thời khắc cuối ngày ta mới thấy Trịnh Công Sơn là một khối cô đơn. Đây là một tâm trạng hoàn toàn ngược lại: một tâm trạng ?obị tước đoạt? trong tình yêu, hay là ý thức mất mát, ý thức một cái gì của mình lọt vào tay người. Một mặt, anh mường tượng người yêu có một đời sống riêng và đời sống riêng này không có anh trong đó. Mặt khác anh mang trong vô thức một mất mát mà anh biết những gì có trong hiện tại vẫn khó lòng khỏa lấp cái mất mát ban đầu. Những người yêu của anh qua các giai đoạn tính lại là nhiều. Nhưng họ vẫn là những người yêu trong một trường tiếp sức của cuộc maratông (marathon) tình yêu của anh. Và bao nhiêu người ấy khác nào những mẫu của một bức tranh khảm. Cái tình yêu thời thanh xuân của anh, mối tình đã gặp phải nhiều cản ngăn, trắc trở, anh khó lòng nguôi quên. Nó sẽ dai dẳng, nó sẽ theo anh đến những phương trời khác, nó tái hiện những mối tình về sau, như thể lặp lại mà vẫn khác, làm anh không sống trọn vẹn ở hiện tại và hình ảnh ban đầu ngày xưa không bao giờ quên được.
Tất cả những hình ảnh này sẽ ***g vào nhau, bền hơn cả vẫn là hình ảnh xa xưa, và anh phải nén xuống tất cả. Trong trạng thái như thế này, việc sáng tác của anh là sự ?othăng hoa? của những hình ảnh ấy.
nguồn: Trịnh Công Sơn - Một nhạc sĩ thiên tài
Sống trong đời sống cần có một tấm lòng... (TCS)

Một số chủ đề trong ca khúc Trịnh Công Sơn​

(t- theo)
Trịnh Công Sơn còn có cảm tình với một cô sinh viên Văn khoa mà anh đã làm quen trong một buổi văn nghệ hồi cô này còn học ở Trường trung học Jeanne d?TArc: cô tên là T.N, người thiếu nữ dễ nhận ra giữa đám đông vì cô cao lêu khêu, mái tóc dài thậm thượt, thường chụp lên đầu chiếc mũ bê-rê đỏ trông vừa xinh vừa nghịch. Với T.N (bấy giờ ở tại Cư xá Li-băng, Huế, đường Nguyễn Tri Phương, cạnh nhà thờ Xaviê), Trịnh Công Sơn hưởng được một ?otình yêu học trò?, cảm thấy mình trẻ lại qua những cuộc rong chơi xe đạp lên đồi Thiên An và đã để lại 4 ca khúc (cuối 1974 và đầu 1975) chưa công bố:
Về Giữa Mùa Đông
Chiều Đông
Theo Mùa Xuân Đến
Từ Độ Yêu Người
Anh còn yêu một nữ sinh viên khoa học, mệnh danh là ?ongười đẹp Đập Đá? (tên một chiếc đập dẫn về vùng Vỹ Dạ) có tên là M.N, bạn của em gái anh. Đây là nguồn cảm hứng cho anh viết: Quỳnh Hương, Nguyệt Ca.
Giai đoạn Sài Gòn 2. Khoảng chừng 1970 ?" 1975. Một người yêu khá bất ngờ thuộc hàng ngũ trí thức nghiêm trang: Q, bác sĩ ở nước ngoài về. Cô này lọt vào mắt xanh của mẹ anh. Có lẻ các em của anh cũng có cảm tình với cô vì cô duyên dáng, tính tình dịu dàng, giản dị, dễ chịu. Đa số thành viên trong gia đình mong anh sớm sống ổn định với cô này, nhưng đầu ốc anh vẫn còn mông lung.
Nữ sĩ T.D thường lui tới với anh. Anh thích ở nhà văn này cái đầu óc thông minh, nói năng hoạt bát. Cô này có một số truyện có nhiều độc giả và được xem như một cây bút nữ nổi danh của miền Nam.
Có một cô gái đáng thương làm Trịnh Công Sơn xúc động đặc biệt. Cô này tên H, ngây thơ, đẹp rực rỡ, người niềm Nam. Anh từng tặng quà và tỏ ra nhã nhặn, tế nhị đặc biệt.
Giai đoạn Huế 3. Thời gian từ 1975. Một người từng hâm mộ anh nhưng chỉ sau ngày đất nước thống nhất mới có thể từ Hà nội vào Huế thăm anh: T.T.N. Cô là người chơi dương cầm có đẳng cấp, người khỏe, ngón tay dài, linh hoạt vui vẻ. Trịnh xúc động trước một tấm lòng hăm hở. Cô sẽ còn gặp anh nhiều bận ở Sài gòn, sau đó đi Pháp để hoàn thành nghiệp dĩ.
Giai đoạn Sài Gòn 3. Thời gian này từ 1975. Một người quen biết trước đây xuất ngoại, sau 1975 trở về Sài gòn: Q.H. Cô này rất tình cảm, nặng lòng với quê hương, thăm hỏi anh thường xuyên, lo lắng cho sức khỏe của anh. Nhưng đây là một thiếu nữ mực thước, suy nghĩ rạch ròi. Anh cảm mến người thiếu nữ này, có phần nể trọng. Nhưng hình như cả hai người gặp nhau đều mong ai khác nữa có mặt cùng. Giữa những lời tình cảm bao giờ cũng có lời dành cho ?ocông chuyện?.
Trịnh quen biết với một cô từ phương xa đến qua sự giới thiệu của bạn Tôn Thất Văn: cô N.K.H. Đây là một gái vô tư, có khi như thể lạc lõng trước những lời nói lạ tai của người nhạc sĩ tài hoa. Nhưng cô đằm thắm, yêu Trịnh chân tình mà vẫn dè dặt. Trịnh ghi hình ảnh này vào bài hát Hoa Xuân Ca. Sau này, cô thương tiếc anh bằng hai câu thơ:
Như mây như gió trên trời
Ở nơi xa ấy xin người đừng quên
Anh quen với cô bạn ở Pháp C.N.N, dần dần thân thiết. Có lẻ đến hồi muốn chấm dứt những ngày dài đơn độc, anh quyết định lập gia đình với cô. Trước khi làm lễ anh đưa cô, nay xem như là hôn thê ra Huế chơi, như để giới thiệu với cô một số bạn bè và thành phố quê hương mình. Chuyến đi Huế này không ngờ gặp tai nạn và biến cố giữa đường khiến anh thay đổi hẳn suy nghĩ và chương trình hôn nhân đứt đoạn.
Cuộc gặp gỡ giữa Trịnh Công Sơn và cô gái người Nhật Y.M, là một ?othiên tình sử?. Cô rời nước sang Việt Nam tìm gặp anh và nói ý định của mình là nghiên cứu lời nhạc của anh. Chừng ấy đủ để làm dậy tính hiếu kỳ của anh. Cô cho biết sẽ để ra 4 năm học tiếng Việt. Cô lui tới với anh tự nhiên, thoải mái. Đây là một thiếu nữ Nhật của thời đại mới. Khỏe mạnh, đi đứng lóc cóc, đóng cửa thình thình. Cô còn chơi môn bóng chuyền. Cô sang Pháp học tiếng Việt tại Đại học Paris 7. Đặng Tiến bạn của Trịnh Công Sơn là thầy của cô. Thời gian Trịnh Công Sơn có mặt ở Paris tháng 5.1989, hai người cùng hát trong đêm diễn. Cô vừa đàn vừa hát tiếng Việt. Việt học tiếng Việt của cô có kết quả rất tốt: cô phát âm khá chuẩn, viết tế nhị và sâu sắc. Luận văn của cô: Ca khúc phản chiến của Trịnh Công Sơn, dày 109 trang được bảo vệ tại Đại học Paris 7, đạt kết quả cao: 17 điểm trên 20, thuộc loại điểm cao nhất ở đại học này. Tất cả những sự việc xảy ra đều êm xuôi, đẹp đẽ, riêng cuộc tình kết thúc dở dang.
Trịnh Công Sơn là người yêu cái đẹp. Anh cũng muốn em gái mình mặc đẹp. Anh nhiều phen được đề cử chấm thi về thời trang và anh phải lòng một á hậu báo Tiền Phong 1990: cô V.A. Đúng là dáng dấp một thiếu nữ đáng yêu đối với anh: đẹp, dong dỏng. Với cô này, đây là lần thứ hai Trịnh Công Sơn có ý định lập gia đình. Và cũng lần thứ hai ?onửa đường đứt gánh?.
Anh biết ca sĩ Hồng Nhung từ đầu những năm 90, lúc cô theo bố vào Sài gòn và học ở Đại học Tổng hợp khoa Anh. Đây là thiếu nữ duyên dáng, thông minh, có giọng ca tròn và ngọt, phát âm và luyến âm tài tình. Hồng Nhung quý mến và trân trọng anh, lắng nghe những lời hướng dẫn trong nghệ thuật và kỹ thuật ca diễn. Trịnh Công Sơn cũng vui mừng gặp được một giọng ca thể hiện được trọn vẹn những tình ý của mình trong ca khúc như Khánh Ly trước đây. Anh viết riêng cho cô mấy ca khúc có hình ảnh của ?oBống?.
Trịnh Công Sơn còn là họa sĩ có nét riêng của mình. Anh đã tự trình bày một số tuyển tập ca khúc của anh. Anh thích vẽ chân dung thiếu nữ. Một người mẫu sau này thường trở đi trở lại trên khung bố của anh là T.H.
³³³³
Tôi có thể đã bỏ sót một hai bóng hồng nào đó đã đi qua đời Trịnh Công Sơn và mong có dịp bổ khuyết. Những bông hoa ấy vốn làm đẹp cho đời, đã là nguồn sống, nguồn an ủi quý giá cho anh. Đến với Trịnh Công Sơn đã là một duyên nợ, nghĩa là không hoàn toàn chỉ nếm hạnh phúc, ngọt ngào.
Trịnh Công Sơn vốn không phải là người đòi hỏi nhiều. Thế nhưng, con người anh vẫn có hai mặt không phân ly. Anh là một người có cảm xúc nhạy bén, đồng thời quý trọng người phụ nữ. Cho nên tặng phẩm tình cảm nào đến từ đóa hoa cũng được anh niềm nở đón nhận, lòng thầm cảm ơn em và cảm ơn đời. ?oTôi xin làm đá cuội và lăn theo gót hài?. Mặt khác, ý thức anh vẫn nuôi hình ảnh người thiếu nữ mà anh sẽ theo đuổi cho đến hơi thở cuối cùng, coi như đó là sinh mệnh của tình khúc của mình, và anh sẽ bắt gặp từng mẫu một qua các chặng đường.
Trịnh Công Sơn lọt vào giữa rừng hoa, người ta suýt nghĩ: ?osói giữa bầy cừu?, nhưng không, anh luôn luôn hiền hòa, lại đâm ra lúng túng, lắp bắp nữa là khác. Không ai có thể biết anh nghĩ gì trong đầu khi anh kề cạnh những hồng nhan. Anh nghĩ lung tung lắm thì phải: ?oThực ra? Phải chi? Khoan đã? Thôi? Hay là?? Bởi lẽ, đối với anh, phụ nữ không toàn là đẹp, phụ nữ không chỉ là đẹp mà còn là một đóa hoa vô thường, là sứ giả của một mệnh lệnh nào đó mà anh đọc chưa ra.
Trịnh Công Sơn, qua lời ca có khuynh hướng diễn đạt bằng hình ảnh sóng đôi. Anh vẽ ra đóa hoa nhưng ý tưởng không dồn tụ vào đoá hoa ấy. Ngay cả khi gợi ra thiếu nữ, và dù thiếu nữ sống thật, có một tên riêng, ta vẫn có cảm tưởng đó là một thiếu nữ khác. Đó là sự trộn lẫn, hòa nhập vào nhau của hai bình diện đời sống. Và nếu hiện tại có bề mỏng manh thì lớp thời gian quá khứ chờ chực bồi khuyết vào.
³³³³
Tình yêu ở Trịnh Công Sơn là một thứ tình yêu hương hoa, lãng đãng, xa cách. Nó chỉ rộn ràng bề mặt, như viên đá trong cốc, như hòn đá ném xuống ao. Lanh canh một lát, gợn sóng một hồi, tồi đâu lại vào đó, lấy lặng lẽ làm vốn liếng, uống tình lắng xuống, trả em vào đời và ?otôi thu bóng tôi?. Loại tình yêu này không còn tồn tại, chỉ còn lẩn lút trên những trang giấy đã ngả vàng. Ngày nay tình yêu đã thay đổi chủ trương rồi thì phải: chớp nhoáng, phá bĩnh, trao đổi, chiếm đoạt?, cho nên tình yêu theo lối Trịnh Công Sơn đem lại một hương vị xa xôi làm mền cả trái tim sắt đá nhất, và ai nấy ngưỡng vọng như một bái vật đặt trên đài cao để cho tưởng tượng vươn tới.
Tình yêu ở Trịnh Công Sơn, như lời ca của Nguyễn Đình Toàn, không có hạnh phúc. Toàn là những bức trang mang tên: tình phụ, tình sầu, tình xa, tình xót, xa vừa, tình nhớ, tình vơi. Hạnh phúc, có chăng, chỉ đong bằng từng mẫu vụn:
Đôi mắt em là đốm lửa hồng
(Tóc em) rớt xuống hồ làm nước long lanh
Ôi áo em xưa ***g lộng
Xin mây xe thêm màu áo lụa
Và luôn những mẩu vụn? cũng sẽ chìm trôi
Hai lần Trịnh Công Sơn có ý định gút cuộc tình của mình bằng một hồi kết cuộc: tự động và chủ động trói mình bằng sợi tơ hồng. Cả hai lần đều bất thành. Hóa ra, đối với anh hôn nhân trước sau chì là một chiếc ***g son.
³³³³
Cứ nghĩ đến một Trịnh Công Sơn lao vào cuộc tình, tôi thường cảm thấy bất an. Hoặc bạn sẽ chìm lỉm vào một vũng nước xoáy, hoặc bạn sẽ tán lạc vào mê cung.
Anh là người ham sống, yêu đời, tận hưởng thời gian, không thể vắng yêu. Cho nên có khi anh có người yêu ở phương này phương khác. Tôi không khỏi nghĩ đến tình trạng ?ophồn thực? về tình yêu của anh. Anh yêu không mỏi mệt. Không khỏi có người yêu trách anh sao không nghĩ riêng tới mình. Quả tình anh không thể nghĩ tới riêng ai. Đây là trở lực rất lớn cho hôn nhân. Ai nấy có cảm tưởng anh có rất nhiều người yêu, đầu tiên là những người yêu trong quần chúng mến mộ. Thế nhưng, nếu chứng kiến những lúc tiệc tàn, thời khắc cuối ngày ta mới thấy Trịnh Công Sơn là một khối cô đơn. Đây là một tâm trạng hoàn toàn ngược lại: một tâm trạng ?obị tước đoạt? trong tình yêu, hay là ý thức mất mát, ý thức một cái gì của mình lọt vào tay người. Một mặt, anh mường tượng người yêu có một đời sống riêng và đời sống riêng này không có anh trong đó. Mặt khác anh mang trong vô thức một mất mát mà anh biết những gì có trong hiện tại vẫn khó lòng khỏa lấp cái mất mát ban đầu. Những người yêu của anh qua các giai đoạn tính lại là nhiều. Nhưng họ vẫn là những người yêu trong một trường tiếp sức của cuộc maratông (marathon) tình yêu của anh. Và bao nhiêu người ấy khác nào những mẫu của một bức tranh khảm. Cái tình yêu thời thanh xuân của anh, mối tình đã gặp phải nhiều cản ngăn, trắc trở, anh khó lòng nguôi quên. Nó sẽ dai dẳng, nó sẽ theo anh đến những phương trời khác, nó tái hiện những mối tình về sau, như thể lặp lại mà vẫn khác, làm anh không sống trọn vẹn ở hiện tại và hình ảnh ban đầu ngày xưa không bao giờ quên được.
Tất cả những hình ảnh này sẽ ***g vào nhau, bền hơn cả vẫn là hình ảnh xa xưa, và anh phải nén xuống tất cả. Trong trạng thái như thế này, việc sáng tác của anh là sự ?othăng hoa? của những hình ảnh ấy.
nguồn: Trịnh Công Sơn - Một nhạc sĩ thiên tài
Sống trong đời sống cần có một tấm lòng... (TCS)

Một số chủ đề trong ca khúc Trịnh Công Sơn​

( t- theo)
Bửu Ý
3.Tình bạn
Trịnh Công Sơn thích có bạn bên mình. Mọi người trong gia đình nhất là mẹ anh hiểu rõ điều này và bao giờ cũng tạo điều kiện thuận lợi cho anh. Luôn trong bữa ăn, giấc ngủ, anh muốn chuyện trò cho đến khi chợp mắt. Do đó, nhà anh thường có không khí bạn bè, sự có mặt của bạn bè. Thậm chí, khi anh vắng nhà, bạn đến thăm đã có mẹ hoặc các em đỡ câu chuyện để cầm chân bạn cho anh. Anh là người quảng giao, lại hiểu biết nhiều, anh luôn luôn sẵn sàng chuyện để tiếp bạn. Và các bạn của anh hầu hết cũng chia sẻ với anh cái ưu thích bạn trai như thế này. Riết rồi cả đám như thể mang bệnh đồng tính luyến ái. Câu chuyện giữa bạn bè phải có nội dung đáng quan tâm: thời thế, văn học, nghệ thuật? cho nên cứ kéo dài thêm mãi. Anh thích những bạn nào có nét riêng, hoặc là độc đáo, có cá tính, hoặc là có tiếng tăm, để có thể đưa đẩy câu chuyện đi xa. Giữa bạn bè, không cần đãi bôi, vị nể, nói thẳng với nhau luôn cả những điều khó nói. Cho nên có khi câu chuyện trở nên căng thẳng.
Ngô Kha, thi sĩ, vốn trong ngành Luật, là người bạn nói năng hùng hồn, sách hoạch, lại thiên về chính trị. Có anh, câu chuyện dễ hào hứng, bốc lửa. Anh còn có năng khiếu đặc biệt về ngôn ngữ, chuộng thơ siêu thực, thích nói tới phong trào siêu thực phương Tây cùng các khuôn mặt tiêu biểu của phong trào này. Anh kết thân với một thi sĩ vùng Vỹ Dạ là Võ Ngọc Trác, được xem là nhà thơ siêu thực đầu tiên của Huế. Cá tính của anh dễ gây ấn tượng với Trịnh Công Sơn cũng như các bạn bè khác. Ngô Kha cho xuất bản tập thơ siêu thực của mình năm 1962. Tập thơ không gây tiếng vang mới mẻ, lạ lẫm của nó, nhưng học sinh đã bắt đầu xem anh như thần tượng vì ngoài phong cách thi sĩ anh còn là một giáo sư có ảnh hưởng đến học sinh qua bộ môn Công dân và Việt văn với những suy nghĩ thời yêu nước của mình. Thần tượng riêng của anh là Che Guevara mà anh thường nhắc nhở. Ngoài ra, anh đánh giá cao một giáo sư đại học lúc bấy giờ là ông Lê Tuyên, người có một lối phê bình văn học đặc sắc, tỉ mỉ, riêng biệt và một lối sử dụng ngôn từ sáng tạo. Ngô Kha còn theo dõi những sự kiện văn học trên thế giới, tỏ ra rất hào hứng khi Albert Camus được trao giải Nobel văn chương năm 1957 để rồi cảm thương cho nhà văn ấy bị tử nạn xe hơi ba năm sau.
Hoàng Phủ Ngọc Tường dạy học rất sớm ở trường Đồng Khánh và nổi tiếng ngay. Anh lại còn được đào tạo về triết học phương Tây nên dễ đi sâu hơn vào những đề tài giảng dạy, nghiên cứu. Anh dạy học tài hoa, truyền cảm, có trí nhớ tốt, được học sinh ngưỡng mộ. Anh là linh hồn của ?oTuyệt Tình Cốc?, nơi gặp mặt của thanh niên sinh viên yêu nước.
Trịnh Công Sơn cùng với Ngô Kha và Hoàng Phủ Ngọc Tường là những người gây ảnh hưởng sâu đậm cho thanh niên sinh viên, là những người đàn anh đáng tin cậy.
Huế là một thành phố nhỏ, nhiều trường học, nhiều chùa chiền. Sinh hoạt trong thành phố thường đi liền với học đường, thỉnh thoảng mới có những sinh hoạt văn hóa. Vì vậy một chương trình ca khúc Trịnh Công Sơn hoặc một phòng triển lãm tranh của Đinh Cường là những ?obiến cố? được hân hoan chào đón. Và đối với chúng tôi đó là những ngày lễ lạt.
Trịnh Công Sơn là người hằng ao ước, ngoài việc làm cá nhân, có những hoạt động chung sức chung lòng với bạn bè. Chúng tôi thường nói đến những nhóm người hoạt động văn hóa như Tự lực văn đoàn với những tài năng chuyên biệt, tích cực, hữu ích, hoặc như Xuân Thu nhã tập với ý hướng độc đáo, táo bạo và giá trị khai sáng, tiên phong. Chúng tôi không quên đề cập tới những trào lưu văn nghệ, học thuật phương Tây để tham khảo.
Trịnh Công Sơn thân thiết với nhiều người bạn vong niên. Ở Huế anh mến Đỗ Long Vân, một người từ Pháp về, lúc đầu viết tiếng Việt khó khăn, nhưng liền sau đó đốt giai đoạn bằng những bài viết và tác phẩm súc tích, tài hoa. Anh lui tới với ông Phạm Đăng Trí, một họa sĩ lão thành tốt nghiệp Trường Mỹ thuật Đông Dương Hà nội năm 1942 để thưởng thức phong cách vẽ công phu và kỹ thuật sáng chế chất liệu mới của ông. Ngoài ra anh còn mến trọng Ưng Lang, một nhạc sĩ ?otiền chiến? tài hoa và trẻ trung cùng Hồ Đăng Lễ, vừa là nhạc sĩ vừa là một người anh lắm phen ?ođứng mũi chịu sào?. Vào Sài Gòn anh thân thiết với Bùi Giáng, một tài năng ngoại hạng về tư tưởng, thi ca và hội họa. Và sau này anh đặc biệt mến mộ Nguyễn Tuân và Văn Cao như những người tri kỷ, những người anh tinh thần của mình. Trong các bạn trẻ hơn, anh đặc biệt quý trọng Bửu Chỉ, không chỉ qua tác phẩm tạo hình của họa sĩ này, còn quý cả tình cảm và năng lực tư duy mà anh đã có lúc sống chung qua thời kỳ hát cộng đồng và sinh viên tranh đấu.
Trịnh Công Sơn kết giao với một số bạn nước ngoài: Eric Wuff, một bác sĩ người Đức thường xuyên cung cấp thuốc men cho Mặt trận Giải phóng miền Nam, Christian Cauro giáo sư người Pháp.
(còn tiếp)
Sống trong đời sống cần có một tấm lòng... (TCS)

Một số chủ đề trong ca khúc Trịnh Công Sơn​

( t- theo)
Bửu Ý
3.Tình bạn
Trịnh Công Sơn thích có bạn bên mình. Mọi người trong gia đình nhất là mẹ anh hiểu rõ điều này và bao giờ cũng tạo điều kiện thuận lợi cho anh. Luôn trong bữa ăn, giấc ngủ, anh muốn chuyện trò cho đến khi chợp mắt. Do đó, nhà anh thường có không khí bạn bè, sự có mặt của bạn bè. Thậm chí, khi anh vắng nhà, bạn đến thăm đã có mẹ hoặc các em đỡ câu chuyện để cầm chân bạn cho anh. Anh là người quảng giao, lại hiểu biết nhiều, anh luôn luôn sẵn sàng chuyện để tiếp bạn. Và các bạn của anh hầu hết cũng chia sẻ với anh cái ưu thích bạn trai như thế này. Riết rồi cả đám như thể mang bệnh đồng tính luyến ái. Câu chuyện giữa bạn bè phải có nội dung đáng quan tâm: thời thế, văn học, nghệ thuật? cho nên cứ kéo dài thêm mãi. Anh thích những bạn nào có nét riêng, hoặc là độc đáo, có cá tính, hoặc là có tiếng tăm, để có thể đưa đẩy câu chuyện đi xa. Giữa bạn bè, không cần đãi bôi, vị nể, nói thẳng với nhau luôn cả những điều khó nói. Cho nên có khi câu chuyện trở nên căng thẳng.
Ngô Kha, thi sĩ, vốn trong ngành Luật, là người bạn nói năng hùng hồn, sách hoạch, lại thiên về chính trị. Có anh, câu chuyện dễ hào hứng, bốc lửa. Anh còn có năng khiếu đặc biệt về ngôn ngữ, chuộng thơ siêu thực, thích nói tới phong trào siêu thực phương Tây cùng các khuôn mặt tiêu biểu của phong trào này. Anh kết thân với một thi sĩ vùng Vỹ Dạ là Võ Ngọc Trác, được xem là nhà thơ siêu thực đầu tiên của Huế. Cá tính của anh dễ gây ấn tượng với Trịnh Công Sơn cũng như các bạn bè khác. Ngô Kha cho xuất bản tập thơ siêu thực của mình năm 1962. Tập thơ không gây tiếng vang mới mẻ, lạ lẫm của nó, nhưng học sinh đã bắt đầu xem anh như thần tượng vì ngoài phong cách thi sĩ anh còn là một giáo sư có ảnh hưởng đến học sinh qua bộ môn Công dân và Việt văn với những suy nghĩ thời yêu nước của mình. Thần tượng riêng của anh là Che Guevara mà anh thường nhắc nhở. Ngoài ra, anh đánh giá cao một giáo sư đại học lúc bấy giờ là ông Lê Tuyên, người có một lối phê bình văn học đặc sắc, tỉ mỉ, riêng biệt và một lối sử dụng ngôn từ sáng tạo. Ngô Kha còn theo dõi những sự kiện văn học trên thế giới, tỏ ra rất hào hứng khi Albert Camus được trao giải Nobel văn chương năm 1957 để rồi cảm thương cho nhà văn ấy bị tử nạn xe hơi ba năm sau.
Hoàng Phủ Ngọc Tường dạy học rất sớm ở trường Đồng Khánh và nổi tiếng ngay. Anh lại còn được đào tạo về triết học phương Tây nên dễ đi sâu hơn vào những đề tài giảng dạy, nghiên cứu. Anh dạy học tài hoa, truyền cảm, có trí nhớ tốt, được học sinh ngưỡng mộ. Anh là linh hồn của ?oTuyệt Tình Cốc?, nơi gặp mặt của thanh niên sinh viên yêu nước.
Trịnh Công Sơn cùng với Ngô Kha và Hoàng Phủ Ngọc Tường là những người gây ảnh hưởng sâu đậm cho thanh niên sinh viên, là những người đàn anh đáng tin cậy.
Huế là một thành phố nhỏ, nhiều trường học, nhiều chùa chiền. Sinh hoạt trong thành phố thường đi liền với học đường, thỉnh thoảng mới có những sinh hoạt văn hóa. Vì vậy một chương trình ca khúc Trịnh Công Sơn hoặc một phòng triển lãm tranh của Đinh Cường là những ?obiến cố? được hân hoan chào đón. Và đối với chúng tôi đó là những ngày lễ lạt.
Trịnh Công Sơn là người hằng ao ước, ngoài việc làm cá nhân, có những hoạt động chung sức chung lòng với bạn bè. Chúng tôi thường nói đến những nhóm người hoạt động văn hóa như Tự lực văn đoàn với những tài năng chuyên biệt, tích cực, hữu ích, hoặc như Xuân Thu nhã tập với ý hướng độc đáo, táo bạo và giá trị khai sáng, tiên phong. Chúng tôi không quên đề cập tới những trào lưu văn nghệ, học thuật phương Tây để tham khảo.
Trịnh Công Sơn thân thiết với nhiều người bạn vong niên. Ở Huế anh mến Đỗ Long Vân, một người từ Pháp về, lúc đầu viết tiếng Việt khó khăn, nhưng liền sau đó đốt giai đoạn bằng những bài viết và tác phẩm súc tích, tài hoa. Anh lui tới với ông Phạm Đăng Trí, một họa sĩ lão thành tốt nghiệp Trường Mỹ thuật Đông Dương Hà nội năm 1942 để thưởng thức phong cách vẽ công phu và kỹ thuật sáng chế chất liệu mới của ông. Ngoài ra anh còn mến trọng Ưng Lang, một nhạc sĩ ?otiền chiến? tài hoa và trẻ trung cùng Hồ Đăng Lễ, vừa là nhạc sĩ vừa là một người anh lắm phen ?ođứng mũi chịu sào?. Vào Sài Gòn anh thân thiết với Bùi Giáng, một tài năng ngoại hạng về tư tưởng, thi ca và hội họa. Và sau này anh đặc biệt mến mộ Nguyễn Tuân và Văn Cao như những người tri kỷ, những người anh tinh thần của mình. Trong các bạn trẻ hơn, anh đặc biệt quý trọng Bửu Chỉ, không chỉ qua tác phẩm tạo hình của họa sĩ này, còn quý cả tình cảm và năng lực tư duy mà anh đã có lúc sống chung qua thời kỳ hát cộng đồng và sinh viên tranh đấu.
Trịnh Công Sơn kết giao với một số bạn nước ngoài: Eric Wuff, một bác sĩ người Đức thường xuyên cung cấp thuốc men cho Mặt trận Giải phóng miền Nam, Christian Cauro giáo sư người Pháp.
(còn tiếp)
Sống trong đời sống cần có một tấm lòng... (TCS)

(tiếp theo)
4.Lòng yêu đời
Trịnh Công Sơn là người thường trực bị ám ảnh vì một nỗi sợ siêu hình (và cụ thể) tua tủa vồ chụp lấy mình:
Sợ người yêu bỏ đi
Sợ bạn ra về
Sợ ngày sang đêm
Sợ chai cạn
Sợ mất lòng
Sợ gây ngộ nhận
Sợ ngủ (vì mất thì giờ)
Sợ ăn (vì mất uống)
Chẳng qua anh yêu đời quá đấy thôi!
Trong tác phẩm Bọn người bị ám của Dostoievski có những đoạn mà tôi trích sau đây có thể ứng vào trường hợp Trịnh Công Sơn:
?oAnh tin đời sống vĩnh cửa ở thế giới bên kia?
- Không! Nhưng tôi tin đời sống vĩnh cửu ở thế giới này. Có những lúc, đến những lúc thời gian bỗng dừng lại nhường chỗ cho vĩnh cửu?
Và trong đoạn cuối của tác phẩm:
?oCó những giây lát ?" và chỉ kéo dài năm sáu giây đồng hồ liên tục mà thôi ?" anh bỗng nhiên cảm thấy có sự hòa điệu vĩnh cửu. Hiện tượng này không phải là hiện tượng trần gian hay thượng giới gì hết, nhưng nó là một cái gì đó mà con người trong lớp vỏ phàm tục của nó không thể nào kham nổi. Cần phải hóa thân lột xác hoặc là phải chết. Đó là một cảm giác rõ ràng không chối cãi được. Cứ như là đột nhiên tiếp xúc với toàn thể vũ trụ và ta nhủ thầm: ?oPhải đúng như thế?. Khi Chúa sáng thế, cứ hết mỗi ngày là ngài bảo: ?oĐược thế này là đúng, là tốt?. Đó? đó không phải là ủy mị, đó là hoan lạc. Anh khỏi phải tha thứ, vì không có cái gì để tha thứ. Anh cũng khỏi phải yêu, thật đấy! Cái cảm giác ấy vượt lên trên tình yêu! Điều khủng khiếp là cái cảm giác ấy lồ lộ tách bạch một cách đáng sợ và nỗi hoan lạc của ta thì đầy ứ. Nếu tình trạng này kéo dài trên năm giây, lòng ta không chống cự lại nổi và phải nổ tan. Suốt năm giây này, tôi nhìn ra cả cuộc sống con người và tôi ước chi đánh đổi đời mình để được thế, chẳng lấy gì làm mắc mỏ lắm. Muốn chịu đựng nổi trạng thái ấy trong mười giây ta phải hóa thân lột xác.?
Những khoảnh khắc, giây phút sống cao độ ấy Trịnh Công Sơn đã từng sống qua những giai đoạn dạt dào tình yêu xen lẫn với hoài niệm, qua những ?ogiây phút thiêng liêng đã khởi đầu?, hoặc xuất thần giữa tình trạng thăng hoa.
Tôi không thể không trích dẫn tiếp một đoạn sau đây của Marc Rutherford trong tác Tự thuật của mình suy nghĩ về hạnh phúc đời người giống như thể nói thay cho Trịnh Công Sơn:
?oVề già, tôi hiểu rõ hơn rằng cuộc đuổi bắt tương lai thật là điên rồ, đuổi bắt cái toàn năng của ngày mai, khất hẹn ngày nay để sang ngày khác, đặt để hạnh phúc vào ngày sắp tới. Đến lúc đã gần như quá muộn màng, tôi mới tập tành làm thế nào để sống trong giây phút hiện tại, mới hiểu rằng mặt trời cho mình ánh sáng kia bây giờ cũng đẹp giống như mai sau, mới không còn lo âu cho tương lai, nhưng hồi trẻ tôi là nạn nhân của ảo tưởng ấy, mà trời đất vì một lẽ này hay lẽ khác lưu giữ lại trong ta, cho nên trong ngày đẹp nhất của tháng sáu ta cũng tưởng ngay tới những buổi sáng tháng bảy sẽ còn đẹp hơn.
Tôi không mạo muội nói lên điều gì bênh vực hay chống đối vấn đề bất tử, tôi chỉ nói điều sau đây: rằng con người có thể có hạnh phúc mà không cần phải bất tử và hạnh phúc ngay cả trong lúc nguy ngập, rằng khăng khăng tìm cho ra trong sự bất tử cái nguyên ủy duy nhất cho hành động của ta trong cõi đời này là một sự điên rồ quá đáng, sự điên rồ này làm hư hỏng tất cả mọi người và làm hư hỏng trọn cả đời người bằng một thứ hy vọng cứ giật lùi mãi, đến nỗi cái chết sẽ trờ tới mà ta không hưởng thụ được trọn vẹn một giờ đồng hồ nào hết?
Hãy cứ vui chơi cuộc đời
Hãy cứ vui như mọi ngày
Bên trời còn nắng
Lá trời còn xanh
Phố người còn đông
Rồi quên, rồi quên?
5. Thiếu Nhi
Trong các ca khúc của Trịnh Công Sơn, lời ca ru trở đi trở lại nhiều lần. Đó không tuyền là khúc hát dỗ giấc cho đứa bé nằm nôi. Đó còn là một sự hiện diện đi suốt cuộc đời con, như bóng mát che chở, như thần hộ mệnh.
Chính Trịnh Công Sơn cũng là đứa trẻ nhỏ ?ongồi bên hiên nhà chờ xem thế kỷ tàn phai ?.
Cho nên những ca khúc của anh, số lớn có chủ đề về tình yêu, quê hương và thân phận. Hình ảnh đứa trẻ nhỏ vui Trung thu, hát đồng dao, chơi diều, hoặc thiếu hạnh phúc giữa đời? hiện ra trong một số ca khúc:
Khăn Quàng Thắp Sáng Bình Minh, Tuổi Đời Mênh Mông, Như Mùa Xuân Qua Đây, Tiếng Ve Gọi Hè, Mùa Hè Đến, Sang Thăm Nhà Bạn, Em Là Hoa Hồng Nhỏ, Ông Tiên Vui, Đồng Dao 2000.
6. Cái chết
Có một nữ sinh viên từ tỉnh khác đến Huế học, đặt câu hỏi với tôi: ?oTại sao ở Huế người ta cúng và đốt hương nhiều??. Tôi thấy có nhiều nguyên nhân. Nhưng một trong những nguyên nhân xa xôi là Huế, qua lịch sử trải qua nhiều biến cố đẫm máu có nhiều người chết có lắm oan hồn vất vưởng: thất thủ kinh đô 1885, nạn đói năm Ất Dậu 1945? Cảnh chết chóc thảm thiết, tràn lan, khiến con người ghê rợn, sợ hãi, ưu thích cầu nguyện, cúng kiến. Người dân cúng giữa đường, ngoài ra còn có phóng đăng hoặc phóng sinh. Dấu tích của tử khí ấy là các am miếu, trong đó có miếu Âm hồn và con đường mang tên Âm hồn. Tôi có một bạn người Pháp, khi được hỏi thích cảnh nào ở Huế, đã trả lời khá độc đáo: ?oThích làng và nghĩ trang?. Anh bảo nghĩ trang ở Huế có hồn riêng. Nhìn mồ mả ở đây, ta không khỏi giật mình thấy chúng mọc và nhảy nhanh quá, như muốn xâm lấn cõi người sống.
Trịnh Công Sơn gợi lại cảnh lăng miếu trùng vây và mường tượng nghe ra tiếng khóc cười của bào thai. Anh đã chứng kiến nhiều cái chết thảm thương trong chiếc tranh, đã sống cái chết ấy. Và bản thân anh từ ngày xưa bị tai nạn đến sau nhiều phen được đưa vào bệnh viện cấp cứu, xem như người ?otừ cõi chết trở về? và cảm nhận trong từng thớ thịt hơi thở của cái sống chết mong manh. Từ đó sinh ra tâm trạng sợ mất mát: không mất cái này cũng mất cái kia, được cái này tức là mất cái kia, cái được chẳng bù cho cái mất.
Cặp phạm trù sống - chết, vốn như trở bàn tay, gây thao thức và giằng co trong người Trịnh Công Sơn. Cái sống nhiều vẻ, khúc xạ qua nhiều thời kỳ đối chọi nhau, thăng giáng qua những con người tính khí tư chất không lường được. Anh như một con chim lạ, ngứa cổ hót chơi khi bắt gặp một âm thanh đưa đẩy, hay một bóng dáng lướt qua trước mắt. Tiếng hót như một lời ướm thử, lời kêu gọi. Nhưng từng chớp ảnh của cuốn phim đời lướt qua, lướt qua, trôi tuột, bay vèo, không nằm lại trong tay, không đọng lại trong mắt.
Bửu Ý
nguồn: Trịnh Công Sơn - Một nhạc sĩ thiên tài
Sống trong đời sống cần có một tấm lòng... (TCS)

(tiếp theo)
4.Lòng yêu đời
Trịnh Công Sơn là người thường trực bị ám ảnh vì một nỗi sợ siêu hình (và cụ thể) tua tủa vồ chụp lấy mình:
Sợ người yêu bỏ đi
Sợ bạn ra về
Sợ ngày sang đêm
Sợ chai cạn
Sợ mất lòng
Sợ gây ngộ nhận
Sợ ngủ (vì mất thì giờ)
Sợ ăn (vì mất uống)
Chẳng qua anh yêu đời quá đấy thôi!
Trong tác phẩm Bọn người bị ám của Dostoievski có những đoạn mà tôi trích sau đây có thể ứng vào trường hợp Trịnh Công Sơn:
?oAnh tin đời sống vĩnh cửa ở thế giới bên kia?
- Không! Nhưng tôi tin đời sống vĩnh cửu ở thế giới này. Có những lúc, đến những lúc thời gian bỗng dừng lại nhường chỗ cho vĩnh cửu?
Và trong đoạn cuối của tác phẩm:
?oCó những giây lát ?" và chỉ kéo dài năm sáu giây đồng hồ liên tục mà thôi ?" anh bỗng nhiên cảm thấy có sự hòa điệu vĩnh cửu. Hiện tượng này không phải là hiện tượng trần gian hay thượng giới gì hết, nhưng nó là một cái gì đó mà con người trong lớp vỏ phàm tục của nó không thể nào kham nổi. Cần phải hóa thân lột xác hoặc là phải chết. Đó là một cảm giác rõ ràng không chối cãi được. Cứ như là đột nhiên tiếp xúc với toàn thể vũ trụ và ta nhủ thầm: ?oPhải đúng như thế?. Khi Chúa sáng thế, cứ hết mỗi ngày là ngài bảo: ?oĐược thế này là đúng, là tốt?. Đó? đó không phải là ủy mị, đó là hoan lạc. Anh khỏi phải tha thứ, vì không có cái gì để tha thứ. Anh cũng khỏi phải yêu, thật đấy! Cái cảm giác ấy vượt lên trên tình yêu! Điều khủng khiếp là cái cảm giác ấy lồ lộ tách bạch một cách đáng sợ và nỗi hoan lạc của ta thì đầy ứ. Nếu tình trạng này kéo dài trên năm giây, lòng ta không chống cự lại nổi và phải nổ tan. Suốt năm giây này, tôi nhìn ra cả cuộc sống con người và tôi ước chi đánh đổi đời mình để được thế, chẳng lấy gì làm mắc mỏ lắm. Muốn chịu đựng nổi trạng thái ấy trong mười giây ta phải hóa thân lột xác.?
Những khoảnh khắc, giây phút sống cao độ ấy Trịnh Công Sơn đã từng sống qua những giai đoạn dạt dào tình yêu xen lẫn với hoài niệm, qua những ?ogiây phút thiêng liêng đã khởi đầu?, hoặc xuất thần giữa tình trạng thăng hoa.
Tôi không thể không trích dẫn tiếp một đoạn sau đây của Marc Rutherford trong tác Tự thuật của mình suy nghĩ về hạnh phúc đời người giống như thể nói thay cho Trịnh Công Sơn:
?oVề già, tôi hiểu rõ hơn rằng cuộc đuổi bắt tương lai thật là điên rồ, đuổi bắt cái toàn năng của ngày mai, khất hẹn ngày nay để sang ngày khác, đặt để hạnh phúc vào ngày sắp tới. Đến lúc đã gần như quá muộn màng, tôi mới tập tành làm thế nào để sống trong giây phút hiện tại, mới hiểu rằng mặt trời cho mình ánh sáng kia bây giờ cũng đẹp giống như mai sau, mới không còn lo âu cho tương lai, nhưng hồi trẻ tôi là nạn nhân của ảo tưởng ấy, mà trời đất vì một lẽ này hay lẽ khác lưu giữ lại trong ta, cho nên trong ngày đẹp nhất của tháng sáu ta cũng tưởng ngay tới những buổi sáng tháng bảy sẽ còn đẹp hơn.
Tôi không mạo muội nói lên điều gì bênh vực hay chống đối vấn đề bất tử, tôi chỉ nói điều sau đây: rằng con người có thể có hạnh phúc mà không cần phải bất tử và hạnh phúc ngay cả trong lúc nguy ngập, rằng khăng khăng tìm cho ra trong sự bất tử cái nguyên ủy duy nhất cho hành động của ta trong cõi đời này là một sự điên rồ quá đáng, sự điên rồ này làm hư hỏng tất cả mọi người và làm hư hỏng trọn cả đời người bằng một thứ hy vọng cứ giật lùi mãi, đến nỗi cái chết sẽ trờ tới mà ta không hưởng thụ được trọn vẹn một giờ đồng hồ nào hết?
Hãy cứ vui chơi cuộc đời
Hãy cứ vui như mọi ngày
Bên trời còn nắng
Lá trời còn xanh
Phố người còn đông
Rồi quên, rồi quên?
5. Thiếu Nhi
Trong các ca khúc của Trịnh Công Sơn, lời ca ru trở đi trở lại nhiều lần. Đó không tuyền là khúc hát dỗ giấc cho đứa bé nằm nôi. Đó còn là một sự hiện diện đi suốt cuộc đời con, như bóng mát che chở, như thần hộ mệnh.
Chính Trịnh Công Sơn cũng là đứa trẻ nhỏ ?ongồi bên hiên nhà chờ xem thế kỷ tàn phai ?.
Cho nên những ca khúc của anh, số lớn có chủ đề về tình yêu, quê hương và thân phận. Hình ảnh đứa trẻ nhỏ vui Trung thu, hát đồng dao, chơi diều, hoặc thiếu hạnh phúc giữa đời? hiện ra trong một số ca khúc:
Khăn Quàng Thắp Sáng Bình Minh, Tuổi Đời Mênh Mông, Như Mùa Xuân Qua Đây, Tiếng Ve Gọi Hè, Mùa Hè Đến, Sang Thăm Nhà Bạn, Em Là Hoa Hồng Nhỏ, Ông Tiên Vui, Đồng Dao 2000.
6. Cái chết
Có một nữ sinh viên từ tỉnh khác đến Huế học, đặt câu hỏi với tôi: ?oTại sao ở Huế người ta cúng và đốt hương nhiều??. Tôi thấy có nhiều nguyên nhân. Nhưng một trong những nguyên nhân xa xôi là Huế, qua lịch sử trải qua nhiều biến cố đẫm máu có nhiều người chết có lắm oan hồn vất vưởng: thất thủ kinh đô 1885, nạn đói năm Ất Dậu 1945? Cảnh chết chóc thảm thiết, tràn lan, khiến con người ghê rợn, sợ hãi, ưu thích cầu nguyện, cúng kiến. Người dân cúng giữa đường, ngoài ra còn có phóng đăng hoặc phóng sinh. Dấu tích của tử khí ấy là các am miếu, trong đó có miếu Âm hồn và con đường mang tên Âm hồn. Tôi có một bạn người Pháp, khi được hỏi thích cảnh nào ở Huế, đã trả lời khá độc đáo: ?oThích làng và nghĩ trang?. Anh bảo nghĩ trang ở Huế có hồn riêng. Nhìn mồ mả ở đây, ta không khỏi giật mình thấy chúng mọc và nhảy nhanh quá, như muốn xâm lấn cõi người sống.
Trịnh Công Sơn gợi lại cảnh lăng miếu trùng vây và mường tượng nghe ra tiếng khóc cười của bào thai. Anh đã chứng kiến nhiều cái chết thảm thương trong chiếc tranh, đã sống cái chết ấy. Và bản thân anh từ ngày xưa bị tai nạn đến sau nhiều phen được đưa vào bệnh viện cấp cứu, xem như người ?otừ cõi chết trở về? và cảm nhận trong từng thớ thịt hơi thở của cái sống chết mong manh. Từ đó sinh ra tâm trạng sợ mất mát: không mất cái này cũng mất cái kia, được cái này tức là mất cái kia, cái được chẳng bù cho cái mất.
Cặp phạm trù sống - chết, vốn như trở bàn tay, gây thao thức và giằng co trong người Trịnh Công Sơn. Cái sống nhiều vẻ, khúc xạ qua nhiều thời kỳ đối chọi nhau, thăng giáng qua những con người tính khí tư chất không lường được. Anh như một con chim lạ, ngứa cổ hót chơi khi bắt gặp một âm thanh đưa đẩy, hay một bóng dáng lướt qua trước mắt. Tiếng hót như một lời ướm thử, lời kêu gọi. Nhưng từng chớp ảnh của cuốn phim đời lướt qua, lướt qua, trôi tuột, bay vèo, không nằm lại trong tay, không đọng lại trong mắt.
Bửu Ý
nguồn: Trịnh Công Sơn - Một nhạc sĩ thiên tài
Sống trong đời sống cần có một tấm lòng... (TCS)

Người uống rượu(Một cuộc rượu vô tiền khoáng hậu của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn )​

Con người của thế giới hiện đại, theo tôi, đã đánh mất cái thú cô đơn của ngườI lữ hành đi qua sa mạc thời cổ: ngồi bệt xếp bằng trên cát, lặng lẽ hoàn toàn, chiêm ngưỡng những thế kỷ thấp thoáng trên đỉnh Kim tự tháp.
Toàn bộ âm nhạc của Trịnh Công Sơn làm bằng một thứ ngôn ngữ cực kỳ giản dị, những chi tiết đời thường chìm đắm trong trong nỗi buồn êm dịu của cung la thứ. Tất cả đều dùng để nói từ nhiều góc độ khác nhau, về nỗi cô đơn của số phận con người trong tiếng kêu lanh canh của những viên đá trong ly rượu. Vâng, âm nhạc của Sơn là nỗi buồn; và cái để chuyển tải nỗi buồn là ly rượu. Trong tiếng Hán Việt, người ta dùng từ ?ogiả? cho một số nghề nghiệp như : tác giả, soạn giả, diễn giả, chứ ít ai dám phong ?onhà? cho kẻ say giông như Lý Bạch ?" nhà thơ vĩ đại đời Đường này cho rằng : ?oTự cổ thánh hiền giai tịch mịch | Duy hữu ẩm giả lưu kỳ danh? (Tạm dịch: Xưa nay thánh hiền đều im lặng (?) | Chỉ có Người uống rượu là để lại tên tuổi). Như vậy Trịnh Công Sơn là một ?oẩm giả? đích thực, như nhà triết học hiện sinh chung tình với hiện hữu.
Hồi sống ở Tp Hồ Chí Minh, tôi thường đến chơi với Sơn khoảng 10h sáng, giờ ?ovắng khách? nhất của Trịnh Công Sơn. Tôi nói thế, vì hầu như lúc nào Sơn cũng bận bịu về chuyện khách khứa, trong khi tôi không thể tự coi mình là ?okhách? của Sơn. Chúng tôi đã là bạn học từ thời thơ ấu, cùng chung một thầy dạy âm nhạc; vào mỗi chiều thứ tư, thầy đều bắt chúng tôi xếp hàng đôi đi bộ từ trường đến hồ Tịnh Tâm. Tại nhà Lục giác cuat hồ, chúng tôi xếp bằng tròn giữa nền nhà thành một vòng tròn, thầy ngồi ở giữa , và chúng tôi cùng hát những bài hát tuổi thơ, thầy vừa vỗ tay đánh nhịp, vừa hát theo. Thật cũng không ngờ rằng người học trò hiền lành, chăm chỉ hát những bài hát trẻ con ngây ngô thưở ấy, ngày nay lại là Trịnh Công Sơn.
Căn phòng tiếp khách ?oquậy? của Sơn thật là lộn xộn, nào là những tranh vẽ dở (vì Sơn cũng kiêm luôn nghề hội hoạ).Những quà tặng của bạn ở nước ngoài, và những vỏ chai rượu không?Tôi lặng lẽ uống Whisky một mình, còn Sơn thì uống một loại Whisly nhẹ hơn, loại ****** chai dựng dười gầm bàn, và Sơn lấy ra lúc nào không biết. Trên tủ buýp phê bày những chai lọ ngổn ngang hơn, và một tấm bằng kỷ niệm ***g kính hẳn hoi, có những dòng chữ viết tay bằng mực đen, đập vào mắt tôi. Tấm bằng viết:
Martell thành lập năm 1715
Ngày hôm nay, những cánh cửa Thiên đường của chúng tôi đã mở ra để cho phép ông Trịnh Công Sơn nếm thử một ly Cognac của năm 1848 để lâu trong thùng và già đến 65 năm. Một ly Cognac của năm 1875 để lâu trong thùng và già đến 49 năm.
Sự kiện này đã được lưu giữ trong cuốn sổ vàng của chúng tôi đề ngày 11 tháng 4 năm 1995
Patrick firino Martell
Tôi đã biết kỹ, và đã định viết về sự kiện này. Nhưng lâu nay, tôi cứ nấn ná hoài, vì ngại có kẻ hiểu lầm tôi lại tò mò về chuyện riêng của Sơn; vả chăng tôi muốn nhường nhiêm vụ này cho những người ái mộ Sơn vẫn đến chơi với Sơn mội ngày, mà tôi đã gặp. Nhưng lâu quá vẫn không thấy gì, tôi quyết định làm lấy công việc này, gọi là chút nghĩa vụ đối với bạn bè. Vả lại, một người nổi tiếng như Sơn cũng đáng để cho người khác biết đến việc làm của mình. Sơn hài lòng kể lại sự việc cho tôi, và khuyến khích tôi viết về chuyện uống rượu của chàng. Hãng Martell giờ này đã nhường lại cho người Mỹ với giá 1 tỷ đô la do Seagram?Ts nắm chủ quyền. Vừa rồi, nhân kỷ niệm 280 năm thành lập Martell được tổ chức tại Khách sạn New World, ông Patrick đã thân hành sang Sài Gòn chủ trì; chính tay ông đã đưa giấy mời sang châu Âu cho Sơn, với tư cách khách quý của tập đoàn Martell.
-Ông có biết nguyên tắc tiếp thị không? Tôi hỏi Sơn
-Nhất định rồi. Nó đang định mở thị trường sang Đông Nam Á và chọn người để làm quảng cáo cho nó
-Nhưng nó đã chọn mình là nó cúng có ?omắt xanh? rồi đó
Tôi đáp lại Sơn và chúc Sơn lên đường vui vẻ.
Thế là Sơn đi một mạch từ Sài Gòn sang Luân Đôn. và từ đó sang Liverpool dự cuộc đua ngựa truyền thống do hãng Martell bảo trợ. Liverpool vốn là quê hương của ban nhạc Beattles, những người đã mở kỷ nguyên mới cho âm nhạc nên đi dâu Sơn cũng thấy dấu hiệu của niềm tự hào và lòng ngưỡng mộ. Quy luật đó cũng không loại trừ cả Trịnh Công Sơn. một nhạc sĩ danh tiếng của Việt Nam lần đầu sang dự cuộc đua ngựa ở Liverpool.
Sau đó, Sơn về Pháp, đến chỗ trọ tại làng Petite Champagne tại miền nam nước Pháp, là nơi có lò rượu của Martell, nhìn ra Hồ Thiên Nga (Las des Cygnes) suốt ngày có những cánh chim trắng bay qua bay lại? Những người phục vụ ở đây mặc áo xanh lông két, trông điệu bộ và cử chỉ thấy giống y như nhà ?oquý tộc? cũ. Château này chỉ dành cho bạn của Martell, không lấy tiền. Cho mỗi khách quý ở lâu đài lại có một cô xinh đẹp, Sơn hỏi thử cô bạn của mình, sống một mình một Château có buồn không ? Cô ta cho biết, không ngày nào không có bạn tới chơi.
Ngày thứ, Sơn đi thăm các nơi trong vùng. Sơn thăm vùng xưởng đóng thùng, ở đó, người ta biểu diên đóng thùng (fut) bằng gỗ sồi. Rồi đến một ****, chỗ nấu rượu gốc của Martell. Thấy nó giống rượu đế, nhưng dở hơn đế Việt Nam. Rượu đế Martell màu trắng, trong, nấu bằng lúa mạch hoặc nho, uống vào thấy muốn nôn. Rồi đến một **** có chất vô số vỏ thùng đánh dấu từ những năm xa xưa đến nay.
Rồi đến Paradis của Martell: dưới ánh đèn lờ mờ có để hai ly Cognac nhỏ, ghi những năn 1875 và 1848 như trên đã nói. Vào Paradis này chỉ có hai người Việt; chính là Trịnh Công Sơn và viên giám đốc của hãng IBC ở Việt Nam, còn thì cả đoàn biến đâu mất. Nên nhớ rằng đó là đoàn khách năm châu, mặc nhiều kiểu áo, nói nhiều thứ tiếng khác nhau, đều là khách quý, phần nhiều là hoàng tử các nước khác nhau.
Mỗi ly rượu chỉ uống một nửa, phần còn lại thì trộn đều với nhau (tôi nghĩ phải là chia đều, mỗi ngươi uống một nửa chứ nhỉ) , mục đích là để biết nó khác với các loại rượu khác bán trên thị trường thế nào. Tên của người vô rượu cũng được ghi lại bằng phấn trên vỏ thùng; hỏi, Sơn được biết cả hai người trước đều đã chết. Đến mục ghi sổ lưu niệm, Sơn cắm cúi viết vào sổ một bài thơ bằng tiếng Pháp và vài dòng kỷ niệm gì đây. Cuộc viếng thăm Paradis kéo dài khoảng nửa giờ. Xong, Sơn trở về Château, ở đó độ ba đến bốn ngày nữa.
Sơn nói xong, dùng chiếc khăn mùi xoa, phẩy bụi trên tấm kính bằng kỷ niệm; hình như Sơn quý vật kỷ niệm ấy hơn cả. Nghĩ đến phong trào Nhạc mới đang thịnh hành, tôi ngại rằng Sơn sẽ thay đổi xu hướng sáng tác của mình. Tôi bảo Sơn:
-Ông đã hoàn chỉnh một thế giới. Không việc gì phải thay đổi đi; thay đổi thì không còn có Trịnh Công Sơn mà thế giới kia cung không còn tồn tại nữa?
Sơn cười: Thì ?oduy hữu ẩm giả lưu kỳ danh? mà. Mình sẽ lưu lại cho đời có chăng chi một chữ thôi. Chữ Say.
Tôi lại hỏi Sơn, nếu Sơn bỏ rượu thì liệu Sơn có thích đi du lịch nữa không?
Sơn tủm tỉm trả lời tôi:
-? Có cái là không uống rượu thì cũng không có thích đi thế giới nữa. Vì, thử tưởng tượng qua Paris gặp anh em, lại chỉ ngồi uống trà đá.
Hà Nội, ngày 2 tháng 11 năm 1999
Hoàng Phủ Ngọc Tường (Vùng gái đẹp)