Tuyển tập các bài viết về Trịnh Công Sơn (mục lục tra cứu: trang 1)

Lời truy điệu
Phạm Duy
Từ 1975 cho tới năm 2000, suốt 25 năm xa quê hương đất nước, tôi không có cơ hội để theo rõi sinh hoạt của âm nhạc Việt Nam và không biết sau cơn hồng thủy, nhạc Trịnh Công Sơn ra sao, là nhạc chắp cánh bay lên hay nhạc la đà chìm xuống ? Nhưng qua dăm bẩy băng nhạc sản xuất tại Hoa Kỳ trong đó có vài ba bài ca mới soạn của Trịnh Công Sơn thì tôi thấy nhạc của anh vẫn là nhạc tình yêu và nhạc thân phận làm người.
Nhưng vào năm 1989, ngẫu nhiên Trịnh Công Sơn và tôi cùng có mặt ở Paris, trong nỗi vui mừng gặp nhau của hai người cùng có chung một phận, Trịnh Công Sơn hát cho tôi nghe bài hát Lặng Lẽ Nơi Này mà anh vừa mới viết ra :
Trời cao đất rộng,
Một mình tôi đi
Một mình tôi đi
Đời như vô tận,
Một mình tôi về
Một mình tôi về...với tôi !
... thì tôi thấy nghệ sĩ nào rồi cũng phải mang số phận cô đơn truyền kiếp, ở quê hương hay xa quê hương, vào thời bình hay chinh chiến, giữa đám đông hay khoảng trống, nơi thiên đàng hay địa ngục... Chỉ còn có thể về với mình, về với tôi như Sơn đã nói.
Trời cao đất rộng, một mình tôi đi ... Cô đơn truyền kiếp phải chăng là kiếp của nhiều ca nhân ? Văn Cao khi mới chỉ là chàngTrương Chi tuổi còn rất xanh, tài hoa đang nở rực, chưa hề biết phận mình mỏng manh ra sao trong cơn gió lốc sẽ tới, mà cũng đã chỉ muốn :
Ngồi đây ta gõ mạn thuyền
Ta ca, trái đất còn riêng ta !
Còn tôi ? Tôi còn phải sống, đôi khi phải đổi chỗ đứng, đổi chỗ ngồi cho đỡ buồn trong cõi trần ai sầu muộn này, từ rất lâu ngồi đâu thì cũng chỉ là ngồi một mình trong cái TA.
* *
*
Hôm nay là ngày an táng Trịnh Công Sơn. Vào giờ phút anh đã thực sự về với đất, với trời, nghĩa là về với mình rồi, chúng tôi biết rằng anh đã nghìn lần nói lên nghìn lời trối trăn qua tác phẩm, lời nào cũng làm cho mọi người thấy được nỗi đau làm người, nỗi đau tình cờ, cơn đau chưa dài và cơn đau lên đầy, quá nửa đời người không một ngày vui...
Nhưng theo tôi, có lẽ sau đây là lời trăn trối tuyệt diệu nhất, lời cuối cùng Trịnh Công Sơn nói với Trịnh Công Sơn :
Đừng tuyệt vọng, tôi ơi đừng tuyệt vọng,
Lá mùa Thu rơi rụng giữa mùa Đông
Đừng tuyệt vọng, em ơi đừng tuyệt vọng
Em là tôi và tôi cũng là em.
Con diều bay mà linh hồn lạnh lẽo
Con diều rơi cho vực thẳm buồn theo
Tôi là ai mà còn ghi dấu lệ ?
Tôi là ai mà còn trần gian thế !
Tôi là ai, là ai... là ai
Mà yêu quá đời này !
Phạm Duy
Thị Trấn Giữa Đàng (Midway City)
Lời truy điệu đọc trong đêm họp mặt của bạn bè, 3 April 2001 trong khi Saigon đang làm lễ an táng TCS.
Được tigerlily sửa chữa / chuyển vào 21:02 ngày 04/07/2003

Một cõi đi về
(Tường thuật đám tang Trịnh Công Sơn)
Tương Lai
Mờ sáng, trời SaiGon rất đẹp, đẹp để tiễn đưa Sơn. Mà cả mấy ngày nay không mưa để hoa xếp hàng ngoài ngõ nhà Sơn không bị ướt và nẫu đi. Một rừng hoa hôm nay đã được đưa lên xe chuyển dến nghĩa trang nơi "Một người sẽ nằm xuống". đội trật tự do mọi người tự tổ chức có sự hỗ trợ của lực lượng Công An không vất vả chút nào ở lễ măc niệm vì rừng người kéo đến rất đông, nhưng rất tự giác giữ trật tự. Ngôi nhà Sơn không rộng nhưng vẫn đủ chỗ cho mọi tấm lòng yêu mến, hâm mộ và tiếc thương.
Tôi có mặt lúc 5h30, đã có nhiều người đến trước tôi để được cái may mắn vào thắp hương trước linh cữu Sơn. Mỗi người chỉ thắp một nén hương, nhưng riêng tôi xin phép thắp 3 nén vì trong đó có một nén cho Phan Đình Diệu ở Hànội. Một nén chung cho các Anh chị đã có yêu cầu tôi . Tôi xin lỗi chỉ thắp được có một nén thôi, vì nếu theo đúng yêu cầu của tất cả các anh chị thì bao nhiêu nén cho đủ, và làm sao đếm được tình cảm ? ( Sau đó thì phải tạm ngừng để các nhà sư thực hành những nghi lễ ).
Đúng 6h10, nhạc sĩ Trần Long Ẩn, bạn của Sơn, một người trong nhóm "Những người bạn" mà Sơn là Anh Cả, phó Tổng thư ký Hội Nhạc sĩ thành phố đọc điếu văn.
Vì tôi đã theo dõi hầu như tất cả những bài đã viết về Sơn trên báo và chưa thấy bài nào nói được điều mà mình nghĩ, nên nghe Trần Long Ẩn, tôi thấy cảm động và sau đó, tôi có đến bắt tay cám ơn Trần Long Ẩn. Tôi cám ơn vì nội dung có đánh giá Sơn là một nhạc sĩ THIÊN TÀI...và một vài điều khác.
Ẩn có nói ngay với tôi "Em cảm động quá không kịp in ra để đưa cho Anh và cho các nhà báo, họ đòi dữ quá. Như thế cũng có nghĩa là tạm được !"
Sau điếu văn và lời cám ơn của Hà, em Sơn thay mặt cho gia đình, các nhà sư bắt đầu tụng kinh siêu linh tịnh độ. Đúng 7 h00 thì động quan, rất chính xác về thời gian.
Đi theo linh cữu, Trần Mạnh Tuấn cất lên tiếng kèn xác-xô-phôn bài "Cát Bụi", bên cạnh Tuấn tôi cố kìm để thả hồn mình theo tiếng kèn, nhưng nỗi nhớ Sơn khiến nước mắt giàn dụa, tai ù đi.
Đến giữa chừng của ngõ nhà Sơn , Tuấn lại thổi bài "Một cõi đi về", tôi đưa chai nước cho Tuấn uống để lấy giọng, thì vừa ra đến đầu ngõ, Tuấn thổi một bài tiếp nữa. đường Phạm Ngọc Thạch (tức là đường Duy Tân cũ) như lặng đi, xe cộ dừng hết cả lại ( vì quá xúc động tôi không nhớ ra là bài gì nữa, chỉ biết đó là bài mình vẫn hát).
Linh cữu Sơn được đưa lên xe tang. Các em Sơn ngồi bên cạnh. Xe đi một vòng, đưa Sơn qua đường Trần Quốc Thảo, nơi có trụ sở Hội Nhạc sĩ mà ngày ngày Sơn vẫn hay qua lại, sau đó đoàn xe đi về phía nghĩa trang Gò Dầu, nơi có mộ của mẹ Sơn.
Một dòng sông xe máy, xe ô tô, xe đạp ... trôi từ từ trên đường điện Biên Phủ và tăng tốc dần. Có lẽ đáng nói nhất là đoàn xe máy, xe"của những người hâm mộ" những công chúng vô danh vĩ đại mà tôi cho là tuyệt vời nhất, họ thực sự chiếm lĩnh con đường đưa Sơn về chốn "xa xăm cuối trời" của Sơn, và dòng sông xe cứ thế trôi. Thật hạnh phúc biết bao cho một nghệ sĩ có được một công chúng hâm mộ như vậy.
Nghĩa trang nơi có mộ mẹ Sơn là một nghĩa trang nhỏ, chưa bao giờ có một đám tang cỡ này cho nên đến đây thì có sự gay go. Phải có sức mạnh lực sĩ mới chen nỗi vào nghĩa trang vì những người hâm mộ và yêu mến Sơn đã đến từ trước, họ chiếm lĩnh trận địa, kể cả bà con lối xóm ở gần nghĩa trang cũng kéo đến chật cứng. Tôi đành phó mặc số phận mình cho sự đưa đẩy của dòng thác người, trước mắt thấy thấp thoáng chiếc khăn tang của Tịnh, em Sơn, người cao nhất, thế là biết rằng cuối cùng mình cũng sẽ trôi đến nơi cần thiết.
Lễ hạ huyệt, trước lúc đó, Bửu ý đọc lời tiễn biệt của Huế, nơi Sơn đã dành một phần lớn trái tim mình. Lời nhiều, nhưng ý ít nên tôi không kể vào đây. Cảm động nhất vẫn là điệu kèn xác-xô-phôn của Trần Mạnh Tuấn . Cả không gian như quánh đặc lại cùng với tiếng kèn của "lời thiên thu gọi". Tôi đã thực hiện yêu cầu của các anh chị là NÉM XUỐNG MỘ SƠN NHỮNG ĐÓA HỒNG TRẮNG, VÀ VÌ KHÔNG XIN ĐỦ HỒNG TRẮNG BAN TANG LỄ MANG THEO, TÔI NÉM XUỐNG NHỮNG BÔNG HOA HUỆ. ( thôi thì đành vậy, anh chị nào chọn bông hoa nào cho mình thì xin cứ tâm nguyện "Làm sao ta gặp, làm sao ta gặp được nhau"! )
Điều tôi muốn kể là tiếng hát đồng ca của đám tang, hát theo tiếng kèn của Mạnh Tuấn thì chỉ khe khẽ trong tim, nhưng sau đó thì đám đông trầm lắng trong "Biển Nhớ", và nhất 1à trong "Nối vòng tay lớn". Nhưng bài hát cứ vậy kéo dài mãi, và cứ thế người ta nói với người nghệ sĩ yêu mến của mình "Sơn ơi, Anh đâu có chết, anh vẫn có mặt trên cõi đời này" . Bài "Hát cho một người nằm xuống" được ai đó cất lên và cả đám tang lặng đi trong những lời hòa đồng nối tiếp.
Một thảm hoa hồng trắng và hồng nhạt trải trên mộ Sơn. Mấy cô gái tài hoa và tỉ mỉ chọn những cánh hồng nhung đỏ thắm kết thành chữ "ANH SơN" trên thảm hồng trắng nhạt. Và rồi. người ta nhặt những nhánh hồng và huệ cắm chung quanh thảm hoa đắp trên mộ Sơn làm thành một vườn hoa hồng và huệ. Tôi không nghĩ đây là sự sắp đặt trước của ai đó. Mà đây là ngẫu hứng của những bạn bè, những người hâm mộ đã liên cảm được với tâm hồn nhà nghệ sĩ tài hoa đang mỉm cười dưới chiếc thảm hoa mà cuộc đời đang đắp cho Anh đấy thôi, thảm hoa nằm giữa một vườn hoa ? Tôi lãng mạn quá chăng? Nhưng có điều này thì hình như trái với điều mà Sơn cảnh báo: "đôi tay nhân gian chưa từng độ lượng". Tôi sai chăng?
Một anh bạn thân của tôi, anh Nguyễn Trọng Huấn nhặt một bài thơ trên giấy trắng đặt trên tấm thảm hoa đắp cho Sơn. Tác giả, một sinh viện đại học Khoa học Xã Hội và Nhân văn Tp. Hồ Chí Minh ngăn lại "Đừng chú ơi. Cháu muốn để đấy cho Anh Sơn đọc.Vì cháu viết cho anh ấy mà. Nếu chú thích thì cháu đọc cho chú chép vậy."
Và đương nhiên là anh bạn tôi chép, và vừa rồi đã đọc qua điện thoại cho tôi vì biết tôi đang thông tin cho các bạn. Bài thơ như sau:
KÍNH VIẾNG ANH SƠN
Bao năm giữa chốn vô thường
Người đi bỏ lại con đường vô vi
Một đời hát khúc tình si
Một ngày gió bụi cuốn đi phong trần
Cát bụi kia, cũng một lần
Phôi pha để trả nợ nần thế gian
Cuộc đời rồi cũng sang ngang
Một đời rồi cũng lỡ làng một phen.
Trước khi về nhà, tôi đã kịp đưa cho Hà , em Sơn, những thư các anh chị gửi cho tôi mà tôi đã in ra , nhờ Hà đặt trên bàn thờ Sơn. Thôi thì cũng là "Ngàn dâu cố quận muôn trùng nhớ thương...Bỏ xa xôi yêu và gần gũi. Bỏ mặc tôi buồn..."
ATC
Được tigerlily sửa chữa / chuyển vào 11:46 ngày 26/07/2002

Một cõi đi về
(Tường thuật đám tang Trịnh Công Sơn)
Tương Lai
Mờ sáng, trời SaiGon rất đẹp, đẹp để tiễn đưa Sơn. Mà cả mấy ngày nay không mưa để hoa xếp hàng ngoài ngõ nhà Sơn không bị ướt và nẫu đi. Một rừng hoa hôm nay đã được đưa lên xe chuyển dến nghĩa trang nơi "Một người sẽ nằm xuống". đội trật tự do mọi người tự tổ chức có sự hỗ trợ của lực lượng Công An không vất vả chút nào ở lễ măc niệm vì rừng người kéo đến rất đông, nhưng rất tự giác giữ trật tự. Ngôi nhà Sơn không rộng nhưng vẫn đủ chỗ cho mọi tấm lòng yêu mến, hâm mộ và tiếc thương.
Tôi có mặt lúc 5h30, đã có nhiều người đến trước tôi để được cái may mắn vào thắp hương trước linh cữu Sơn. Mỗi người chỉ thắp một nén hương, nhưng riêng tôi xin phép thắp 3 nén vì trong đó có một nén cho Phan Đình Diệu ở Hànội. Một nén chung cho các Anh chị đã có yêu cầu tôi . Tôi xin lỗi chỉ thắp được có một nén thôi, vì nếu theo đúng yêu cầu của tất cả các anh chị thì bao nhiêu nén cho đủ, và làm sao đếm được tình cảm ? ( Sau đó thì phải tạm ngừng để các nhà sư thực hành những nghi lễ ).
Đúng 6h10, nhạc sĩ Trần Long Ẩn, bạn của Sơn, một người trong nhóm "Những người bạn" mà Sơn là Anh Cả, phó Tổng thư ký Hội Nhạc sĩ thành phố đọc điếu văn.
Vì tôi đã theo dõi hầu như tất cả những bài đã viết về Sơn trên báo và chưa thấy bài nào nói được điều mà mình nghĩ, nên nghe Trần Long Ẩn, tôi thấy cảm động và sau đó, tôi có đến bắt tay cám ơn Trần Long Ẩn. Tôi cám ơn vì nội dung có đánh giá Sơn là một nhạc sĩ THIÊN TÀI...và một vài điều khác.
Ẩn có nói ngay với tôi "Em cảm động quá không kịp in ra để đưa cho Anh và cho các nhà báo, họ đòi dữ quá. Như thế cũng có nghĩa là tạm được !"
Sau điếu văn và lời cám ơn của Hà, em Sơn thay mặt cho gia đình, các nhà sư bắt đầu tụng kinh siêu linh tịnh độ. Đúng 7 h00 thì động quan, rất chính xác về thời gian.
Đi theo linh cữu, Trần Mạnh Tuấn cất lên tiếng kèn xác-xô-phôn bài "Cát Bụi", bên cạnh Tuấn tôi cố kìm để thả hồn mình theo tiếng kèn, nhưng nỗi nhớ Sơn khiến nước mắt giàn dụa, tai ù đi.
Đến giữa chừng của ngõ nhà Sơn , Tuấn lại thổi bài "Một cõi đi về", tôi đưa chai nước cho Tuấn uống để lấy giọng, thì vừa ra đến đầu ngõ, Tuấn thổi một bài tiếp nữa. đường Phạm Ngọc Thạch (tức là đường Duy Tân cũ) như lặng đi, xe cộ dừng hết cả lại ( vì quá xúc động tôi không nhớ ra là bài gì nữa, chỉ biết đó là bài mình vẫn hát).
Linh cữu Sơn được đưa lên xe tang. Các em Sơn ngồi bên cạnh. Xe đi một vòng, đưa Sơn qua đường Trần Quốc Thảo, nơi có trụ sở Hội Nhạc sĩ mà ngày ngày Sơn vẫn hay qua lại, sau đó đoàn xe đi về phía nghĩa trang Gò Dầu, nơi có mộ của mẹ Sơn.
Một dòng sông xe máy, xe ô tô, xe đạp ... trôi từ từ trên đường điện Biên Phủ và tăng tốc dần. Có lẽ đáng nói nhất là đoàn xe máy, xe"của những người hâm mộ" những công chúng vô danh vĩ đại mà tôi cho là tuyệt vời nhất, họ thực sự chiếm lĩnh con đường đưa Sơn về chốn "xa xăm cuối trời" của Sơn, và dòng sông xe cứ thế trôi. Thật hạnh phúc biết bao cho một nghệ sĩ có được một công chúng hâm mộ như vậy.
Nghĩa trang nơi có mộ mẹ Sơn là một nghĩa trang nhỏ, chưa bao giờ có một đám tang cỡ này cho nên đến đây thì có sự gay go. Phải có sức mạnh lực sĩ mới chen nỗi vào nghĩa trang vì những người hâm mộ và yêu mến Sơn đã đến từ trước, họ chiếm lĩnh trận địa, kể cả bà con lối xóm ở gần nghĩa trang cũng kéo đến chật cứng. Tôi đành phó mặc số phận mình cho sự đưa đẩy của dòng thác người, trước mắt thấy thấp thoáng chiếc khăn tang của Tịnh, em Sơn, người cao nhất, thế là biết rằng cuối cùng mình cũng sẽ trôi đến nơi cần thiết.
Lễ hạ huyệt, trước lúc đó, Bửu ý đọc lời tiễn biệt của Huế, nơi Sơn đã dành một phần lớn trái tim mình. Lời nhiều, nhưng ý ít nên tôi không kể vào đây. Cảm động nhất vẫn là điệu kèn xác-xô-phôn của Trần Mạnh Tuấn . Cả không gian như quánh đặc lại cùng với tiếng kèn của "lời thiên thu gọi". Tôi đã thực hiện yêu cầu của các anh chị là NÉM XUỐNG MỘ SƠN NHỮNG ĐÓA HỒNG TRẮNG, VÀ VÌ KHÔNG XIN ĐỦ HỒNG TRẮNG BAN TANG LỄ MANG THEO, TÔI NÉM XUỐNG NHỮNG BÔNG HOA HUỆ. ( thôi thì đành vậy, anh chị nào chọn bông hoa nào cho mình thì xin cứ tâm nguyện "Làm sao ta gặp, làm sao ta gặp được nhau"! )
Điều tôi muốn kể là tiếng hát đồng ca của đám tang, hát theo tiếng kèn của Mạnh Tuấn thì chỉ khe khẽ trong tim, nhưng sau đó thì đám đông trầm lắng trong "Biển Nhớ", và nhất 1à trong "Nối vòng tay lớn". Nhưng bài hát cứ vậy kéo dài mãi, và cứ thế người ta nói với người nghệ sĩ yêu mến của mình "Sơn ơi, Anh đâu có chết, anh vẫn có mặt trên cõi đời này" . Bài "Hát cho một người nằm xuống" được ai đó cất lên và cả đám tang lặng đi trong những lời hòa đồng nối tiếp.
Một thảm hoa hồng trắng và hồng nhạt trải trên mộ Sơn. Mấy cô gái tài hoa và tỉ mỉ chọn những cánh hồng nhung đỏ thắm kết thành chữ "ANH SơN" trên thảm hồng trắng nhạt. Và rồi. người ta nhặt những nhánh hồng và huệ cắm chung quanh thảm hoa đắp trên mộ Sơn làm thành một vườn hoa hồng và huệ. Tôi không nghĩ đây là sự sắp đặt trước của ai đó. Mà đây là ngẫu hứng của những bạn bè, những người hâm mộ đã liên cảm được với tâm hồn nhà nghệ sĩ tài hoa đang mỉm cười dưới chiếc thảm hoa mà cuộc đời đang đắp cho Anh đấy thôi, thảm hoa nằm giữa một vườn hoa ? Tôi lãng mạn quá chăng? Nhưng có điều này thì hình như trái với điều mà Sơn cảnh báo: "đôi tay nhân gian chưa từng độ lượng". Tôi sai chăng?
Một anh bạn thân của tôi, anh Nguyễn Trọng Huấn nhặt một bài thơ trên giấy trắng đặt trên tấm thảm hoa đắp cho Sơn. Tác giả, một sinh viện đại học Khoa học Xã Hội và Nhân văn Tp. Hồ Chí Minh ngăn lại "Đừng chú ơi. Cháu muốn để đấy cho Anh Sơn đọc.Vì cháu viết cho anh ấy mà. Nếu chú thích thì cháu đọc cho chú chép vậy."
Và đương nhiên là anh bạn tôi chép, và vừa rồi đã đọc qua điện thoại cho tôi vì biết tôi đang thông tin cho các bạn. Bài thơ như sau:
KÍNH VIẾNG ANH SƠN
Bao năm giữa chốn vô thường
Người đi bỏ lại con đường vô vi
Một đời hát khúc tình si
Một ngày gió bụi cuốn đi phong trần
Cát bụi kia, cũng một lần
Phôi pha để trả nợ nần thế gian
Cuộc đời rồi cũng sang ngang
Một đời rồi cũng lỡ làng một phen.
Trước khi về nhà, tôi đã kịp đưa cho Hà , em Sơn, những thư các anh chị gửi cho tôi mà tôi đã in ra , nhờ Hà đặt trên bàn thờ Sơn. Thôi thì cũng là "Ngàn dâu cố quận muôn trùng nhớ thương...Bỏ xa xôi yêu và gần gũi. Bỏ mặc tôi buồn..."
ATC
Được tigerlily sửa chữa / chuyển vào 11:46 ngày 26/07/2002

TRỊNH CÔNG SƠN NHƯ CÁNH VẠC BAY
NAM DAO
1
9.45 ngày 31-03-2001
Ðến Hiển, viết cho Sơn trên trang đầu cuốn sách mới in "...kéo thời gian về phía mình". Linh tính sục dậy. Viết thêm "...kéo thời gian về phía đời sống". Ngần ngừ, tái bút "...đợi mình sang năm về...". Tối hôm 30, cả bốn cô em Sơn vội vã bay về. Máy bay ngừng lại Alaska để sửa. Quái ! Hãng nào. Air Canada. Chợt nhớ cách đây trên mười lăm năm, Sơn viết "Về với nhau đi. Mình hết thời gian rồi !". Tự nhủ cho vững bụng " ...có sao đâu. Mụ già định mệnh chưa gọi đâu".
Nhớ Trần Dần, anh bảo không có gì chống nổi cái kim đồng hồ. Rồi lỡ hẹn với Dần, ông " cọp" ngày, gầm gừ suốt nửa thế kỷ những lạc quan đen, những hạt bụi xổ ra trong mưa phùn.
Bấy giờ, tôi ở góc Mentana và Duluth thành phố Montreal. Ðêm qua trời lại đổ tuyết, thứ tuyết trắng đến đầu Xuân không ai mong đợi. Nó thừa thãi. Nhưng vẫn trinh bạch. Như một tà áo trắng. Như một cánh vạc bay.
2
9.30 ngày 01-04-2001.
Anh đấy à ? Anh Sơn đi rồi. Hồi 1.30 sáng. Hả ? Bốn cô em ở kẹt ở Hồng Kông chưa về kịp. Tim Sơn ngừng ba lần. Rồi lại đập. Lần thứ tư thì thôi. Nó mệt. Yêu quá cũng mệt. Thương quá cũng mệt. Yêu thương quả là mệt. Yêu thương rồi hát, dĩ nhiên mệt. Trong cô đơn, hát rồi uống. Lại càng mệt. Mệt đến độ không còn co thắt theo nhịp vũ trụ. Thôi nhé, bung ra. The big bang. Cho toang. Cho tan vào chất hư vô, thành tố cấu tạo yêu thương. Ôi cuộc đời ơi !
11.30h.
Gọi Vũ. Vũ ơi, anh Sơn đi rồi. Bây giờ em qua đường nhìn xe cẩn thận. Trờiđất hỡi ! Hiển cứ mang sách anh tặng Sơn, viếng mộ rồiđốt. Ðó cũng là một cách hóa vàng. Gọi Trịnh Cung : mình biết rồi ! Thôi, Cung về. Nhớ nhé, sang năm moi sẽ gặp. Ờ, ờ... biết thế nàođược. Thìđợi. Ðừng ai vội hóa vàng cho ai.
3
13h.
Hôm nay sinh nhật con tôi. Bạn bè cháu đến mừng. Tiếng đàn trẻ thơ. Bài folklore của người Pháp " dưới ánh trăng", hỡi bạn Perrault. Hỡi Sơn ! Cho tôi mượn cây bút. Tôi xin viết thêm một chữ. Ngọn nến tôi cầm đã tắt. Lửa nhóm cũng tàn. Hãy mở cửa, bằng tình nhân ái của mọi đấng thần linh. Hãy mở cửa, hãy mở cửa. Có phải cửa thiên đường ? Lại văng vẳng lời Cung : Sơn nó sống có nhiều nỗi khổ. Thôi, mong nó đi an nhiên. Ừ thì thế vậy. Gọi Ðinh Cường. Vẫn không có ai đầu dây nói. A, những lúc cần an ủi lẫn nhau !
4
13h30.
Ðóng cửa phòng. Tiếng động đời sống xa dần, mất hút. Bỗng thèm nghe Khánh Ly hát Người con gái da vàng. Băng nhạc cũ rè rè tiếng xưa về một thời xa xưa, thời hát yêu quê hương những yêu đồng lúa chín. Nhớ về một đêm mưa, trú với Sơn, nhìn con đường Phạm Ngũ Lão góc chợ Thái Bình ( xưa ). Dưới hàng hiên độ lượng, mưa trên trút rào rào. Con đường sủi tăm dưới tầm mắt. Nước dâng lên, rồi tràn ứ, xuôi vào đục ngầu những lỗ cống không đủ lưu lượng rút nước đi. Sơn hồn nhiên " ...đấy, phố bỗng nhiên thành dòng sông uốn quanh".
Anh hồn nhiên như thế. Phải nói được như thế vì sự hồn nhiên đó đồng thời tồn tại với độ sâu những nỗi nghĩ suy lắng đọng về kiếp người và cuộc sống. Nhưng luôn thấp thoáng trong hôm nay là bóng ngày mai. Và anh nhắc " em hồn nhiên, rồi em sẽ bình minh". Vì thế, không phải chỉ có Sơn - hát rong. Sơn - thi sĩ, Sơn - cầm cọ. Còn một Sơn khác, Sơn - hiền giả. Nhưng chẳng bao giờ có một hiền triết nào nguyên vẹn. Họ đầy thương tích, trên thân thể, trong hồn. Sơn viết "... Những vết thương khi đã được đánh thức... là một vết thương tỉnh thức. Vết thương tỉnh thức là một con mắt sáng ngời. Nó nhìn ngược về quá khứ và ngó thẳng tương lai. Nó mách bảo cho chủ nhân của nó là không có một vết thương nào vô tư mà được sinh thành cả. Nó là một nỗi đớn đau như khi trời đất trở dạ làm thành một cơn giông bão".
Sơn ơi, còn vết thương cuối cùng. Nó ra sao, hở ?
5
15h45.
Cách đây đâu trên hai mươi năm, tôi gặp nhưng tránh, cứ có Sơn là tôi lảng, vì loáng thoáng nghe kiểu tin " đồn" không rượu mời thì khỏi có " dính" được vào cái tiếng tăm một tài danh thứ " xịn". Một bữa, Sơn vào nhà Nguyễn Duy và tôi đứng dậy. Sơn nói thẳng " moi làm gì mà toa không thích moi ? Thôi, để moa hát tặng, rồi toa hãy đi ! ". Ðó là bài Ở trọ, thú nhất là hai câu " trăm năm ở đậu nghìn năm, đêm tối ở trọ chung quanh nỗi buồn". Hai hôm sau là giao thừa năm Nhâm Tuất, Sơn rượu vào, nửa đêm đến réo tôi nhà Duy, leo cổng sắt ngã trặc chân. Tôi nghe chuyện, đến thăm Sơn lần đầu. Tết năm đó, mang cho Sơn quà của cụ Nguyễn Tuân, đâu hai trăm gam đường trắng vừa nhờ người chuyển đến tay. Sơn cảm động, nói " làm sao nói ông ấy, moa đâu có thiếu đường. Chỉ Hà Nội thiếu mới quí, giữ lại mà dùng...".
Thế rồi chúng tôi có dăm bảy dịp lãng đãng với nhau. Sài Gòn, Paris. Rồi Montréal, Québec.
Sài Gòn - Studio của Ðinh Cường, gần chợ Tân Ðịnh : 30 độ C, nóng và nắng. Có cái gì uống không ? Mở cửa cho đỡ ngộp. Vách và bài thơ của Tô Thùy Yên viết chữ đại tự. Ðọc thơ toi cho anh em nghe.
"Tôi chịu !
Tôi không thể an tâm hô khẩu hiệu
Khi áo cơm không đủ, ai đành ?"
Không, Sơn nói. Tội chịu chứ không tôi chịu. Bài thơ Ung thư MeS của tôi nợ Sơn một dấu nặng. Rất nặng.
Paris - Lang thang. Cứ thấy hiệu giày là Sơn đứng lại. Thôi, mê giày như mê gái, đi đi. Cười, xuất khẩu thành " giang hồ phố đã nghìn chân", lại nhắc Bùi Giáng, và... Marilyn monroe.
Montréal - Trầm trồ khoe ( không có mặt Khánh Ly ), nàng là E***h Piaf của moa. Vào công viên. Này, tượng là tượng ai? Một văn sĩ. Thành phố này không công viên đường phố mang tên anh hùng, may thật. Nước mình có nhiều anh hùng quá, thế mới mệt... Cười buồn.
Québec - Trồng cái cây trước nhà toa, khi thấy cây là phải nhớ tới moa. Ngẫm nghĩ, Sơn bảo tìm cái loài chống được mùa đông. Sơn ạ, cây vẫn đấy. Cứ tháng năm nó lại ra lá. Loại táo Nhật lá đỏ, xuân về là hoa táo màu hồng rừng rực một góc vườn...
Bây giờ, tới mùa hoa ta sẽ nhắc ai ?
6
20h15.
Ðộc ẩm. Nào mời. Bạn cứ nâng ly, bây giờ kiêng khem chi nữa. Rượu ngon không có bạn hiền. Thế thì đợi gì. Bạn đây. Ta đây. Uống đến xơ gan ra với tuế nguyệt. Chẳng phải để quên mà để nhớ. Nhớ hết. Từ người yêu thuở học trò tóc xanh, rồi người bỏ ta đi thuở trường đời mắt trắng. Cho đến khi chập chờn lau trắng trong tay, lại tự mình thủ thỉ cho mình nghe " tôi ơi, đừng tuyệt vọng !".
Ðừng tuyệt vọng, tôi ơi !
Này, biển sóng đừng xô ta. " Ta xô biển lại sóng về đâu".
Có phải về hư vô. Không chắc. Nhưng mà đau, bởi cái bám víu vào như mảnh ván mỏng bập bềnh giữa vô bờ sương khói.
Tôi ơi hỡi, tôi ơi ! Bạn đâu rồi ?
Có phải bạn vẫn đấy, nhìn vào vạt nắng mái tường bên, ngậm ngùi " ...bây giờ mình chỉ viết về nắng...". Nghe tâm sự, khung rêu tươi lên vàng óng một nụ cười thơ. Có phải bạn nhẹ nhàng " ... hạnh phúc là lúc chờ, êm ắng như buổi trưa, lặng đi rửa mình để rước vào phần hồn những nụ hôn của cuộc đời sửa soạn bước chân vào lễ hội". Nghe tâm sự, văng vẳng đâu đây tiếng chuông nhà thờ bay từ đầu dốc Phú Cam xuống bến Ngự, mang theo tiếng thì thầm của những thiên thần cứ còn quyến luyến chốn trần ai.
Ðừng, đừng tuyệt vọng ! Vạt nắng vẫn đó. Khung rêu vẫn óng ả. Và tiếng chuông nhà thờ sẽ còn ngân nga ít ra là vài trăm năm nữa.
7
22h55.
Thỉnh quân thí vấn đông lưu thủy. Biệt ý dữ chi thùy đoạn trường...
Này, thêm một bôi. Hỏi bạn về đâu dòng nước chảy. Xứ của Thái Bạch ? Lý quân đang khề khà, quay nhắn, ngắn dài này nỗi biệt ly ơi !
8
8h40 ngày 02-04-2001
Chịu. Giấc ngủ đêm qua chập chờ. Thức dậy, thấy hững đi. Tự nhủ, mơ, phải mơ. Những giấc mơ mắt mở khó dần với tháng năm. Thôi thì nhắm lại.
16h40
Nhớ những buổi " ngồi đồng" với Sơn. Mỗi người một góc, loay hoay với mình. Hứng thì ngưng, đọc cho nhau một đôi câu :
Nhan sắc = vẽ vời
Lý tưởng = viển vông
Chợt rụng rời giữa có và không
Mày xanh
Mi biếc
Môi hồng
Tỉnh ra sóngđã bềnh bồng cuộn trôi
Tôi ơi hỡi,
tôi ơi !
Sơn kêu, tôi ơi là " tới". Ta thì muôn đời "đáng ghét". Rồi thì có " tôi ơi đừng tuyệt vọng !". Sơn lại dụ, moi dậy toa viết nhạc, đánh đàn. Có thế mới chở thơ đi được. Tôi chịu (lần này không phải tội chịu).
Dịch xong hai trăm bài thơ Ðường, tôi có dịp bảo " thơ Sơn có những hình ảnh Ðường thi không có...". Bạn vui mồm hỏi, thí dụ đi. Này nhé " Tóc em, từng sợi nhỏ. Rớt xuống đời làm sóng lênh đênh". Rồi, " Ôi áo xưa ***g lộng, đã xô dạt trời chiều". Còn nữa, muốn biết không ? Thôi. Uống. Chuyện xong rồi, uống đã. Con chữ đã ở đấy. Nó là cỏ mỏng manh, lá mong manh, sống mong manh, tay gối mong manh, chết mong manh, tình mong manh. Nó là đời bềnh bồng, môi rồ dại, là một vòng tiều tụy, là phố xá thênh thang, là hạ trắng, nắng thủy tinh. Là nhiều đêm thấy ta là thác đổ . Là phôi pha.
Sơn ngậm ngùi, moa qua Canada kiếm một chỗ vắng người, ngồi viết về cuộc đời chính mình, nghệ thuật của mình. Sẽ có những chương sách chỉ một dòng chữ. Thậm chí, những chương sách bỏ cho giấy trắng tinh thì mới truyền đạt được ý thật của mình... Lần cuối gặp nhau, tôi hỏi, viết chưa ? Anh lắc đầu. Tôi gặng, bao giờ ? Sơn mím môi không đáp. Tôi nghĩ anh chưa viết. Bởi vì , ôi hệ lụy của tài danh, nó cướp của anh những phút anh cần chỉ có một mình anh. Ðêm tân niên 1999, khi những người kiều nữ môi hồng má đỏ đã thôi í a hát ca khúc Trịnh Công Sơn, khi những nhà tư sản mới vừa kiếm ra tiền đang co tay quệt miệng sau lúc cạn ly XO và chúc anh vạn sự như ý, anh ngồi với tôi, cau có "... moa khổ quá ! Thôi, thây kệ...".
Thây kệ, thây kệ.
Phải chăng bạn tôi đang kiệt sức trong vòng vây bủa phù hoa. Anh biết nó quá rõ, đã từng viết " Từ buổi con người sống quá rẻ rúng tôi biết rằng vinh quang chỉ là điều dối trá" .
9
18h10
Bờ cỏ xuyên tuyết nhú ra mầm xanh báo Xuân đang về, chậm nhưng chắc, và không thể khác đi được. Mở điện thư, từ khắp nơi bạn bè anh báo cái tin anh đã khép lại những hẹn hò. Mai mốt, anh sẽ lên Gò Dừa nằm cạnh mạ anh, như đứa con ngoan quay về ngủ yên trong vòng tay mẹ.
Sơn ơi, hãy yên nghỉ. Thực sự yên nghỉ. Sống thế là trọn vẹn với mình với người lắm rồi. Thây kệ, những kẻ còn lại nếu chỉ thấy có thiếu vắng khi bạn ra đi thì thây kệ. Họ chẳng muốn hiểu vì...." không ai muốn làm một tên tuyệt vọng. Nhưng tôi (Sơn) nguyện làm tên tuyệt vọng. Bởi nhiều sớm mai khi tôi thức dậy không thấy được hoa quả khai sinh trong trái tim người...Nỗi vinh nhục đã mang ta ra khỏi đời sống để đưa đến những đấu trường. Tôi đang bắt đầu những ngày học tập mới. Tôi là đứa bé. Tôi là người bạn. Ðôi khi tôi là người tình. Chúng tôi cùng vẽ lại chân dung của nhân loại. Vẽ lại con tim khối óc. Trên những trang giấy tinh khôi chúng tôi không bao giờ thấy bóng dáng những đường kiếm mưu đồ, những vết dao khắc nghiệt. Chúng tôi vẽ lại những đất đai, trên một đời sống không còn bạo lực..."
Sơn viết thêm..." Tin vào niềm tuyệt vọng có nghĩa là tin vào chính mình. Tin vào cuộc đời vốn không thể khác. Và như thế, tôi đang yêu thương cuộc đời bằng nỗi lòng của tên tuyệt vọng.".
Tôi đã đến vơi Sơn lần cuối như một tên nòi tình tuyệt vọng đi tìm một kẻ tuyệt vọng khác. Thời gian đó, tôi đang thai nghén vở kịch Treo đầu dây Quan Họ, lời hạ màn viết dành cho Sơn. Cuối cùng, rồi một lúc cũng sẽ phải hạ màn, cho rằng hài hay bi kịch.
Anh ghi dăm chữ, có lẽ chẳng phải cho riêng tôi mà là cho tất cả những người bạn anh. Tôi xin phép chép lại, lời cuối gửi đến những tên tuyệt vọng nhưng cứ còn yêu thương cuộc sống : "... May thay trong đời người vừa có tình yêu vừa có tình bạn. Tình bạn thường có khuôn mặt thật hơn tình yêu. Sự bội bạc trong tình bạn cũng có, nhưng không nhiều.
Tôi thấy tình bạn quí hơn tình yêu vì tình bạn có khả năng làm hồi sinh một cơn hôn mê và làm phục sinh một cuộc đời tưởng rằng không còn tái tạo được nữa."
Cuối cùng, không có gì khác hơn là sống và chết. Sống làm thế nào cho tràn đầy sự có mặt và chết cho ngập tràn cõi hư không. Phải đi đến tận cùng hai cõi sống chết để làm tan biến tất cả những giấc mộng đời không thực".
Cám ơn Sơn, bạn quí. Ngày mai này bạn lên đường vào cõi thênh thang không hẹn hò trói buộc. Ơ kìa, cỏ sáng mới nhú ra khỏi tuyết đã xanh mơn mởn. Còn cây táo bạn trồng cách dây mười năm, chỉ ba tuần nữa sẽ cũng đâm hoa. Bạn ơi, may thay, như không thể khác được.
NAM DAO
2-04-2001
Được tigerlily sửa chữa / chuyển vào 21:20 ngày 04/07/2003

TRỊNH CÔNG SƠN NHƯ CÁNH VẠC BAY
NAM DAO
1
9.45 ngày 31-03-2001
Ðến Hiển, viết cho Sơn trên trang đầu cuốn sách mới in "...kéo thời gian về phía mình". Linh tính sục dậy. Viết thêm "...kéo thời gian về phía đời sống". Ngần ngừ, tái bút "...đợi mình sang năm về...". Tối hôm 30, cả bốn cô em Sơn vội vã bay về. Máy bay ngừng lại Alaska để sửa. Quái ! Hãng nào. Air Canada. Chợt nhớ cách đây trên mười lăm năm, Sơn viết "Về với nhau đi. Mình hết thời gian rồi !". Tự nhủ cho vững bụng " ...có sao đâu. Mụ già định mệnh chưa gọi đâu".
Nhớ Trần Dần, anh bảo không có gì chống nổi cái kim đồng hồ. Rồi lỡ hẹn với Dần, ông " cọp" ngày, gầm gừ suốt nửa thế kỷ những lạc quan đen, những hạt bụi xổ ra trong mưa phùn.
Bấy giờ, tôi ở góc Mentana và Duluth thành phố Montreal. Ðêm qua trời lại đổ tuyết, thứ tuyết trắng đến đầu Xuân không ai mong đợi. Nó thừa thãi. Nhưng vẫn trinh bạch. Như một tà áo trắng. Như một cánh vạc bay.
2
9.30 ngày 01-04-2001.
Anh đấy à ? Anh Sơn đi rồi. Hồi 1.30 sáng. Hả ? Bốn cô em ở kẹt ở Hồng Kông chưa về kịp. Tim Sơn ngừng ba lần. Rồi lại đập. Lần thứ tư thì thôi. Nó mệt. Yêu quá cũng mệt. Thương quá cũng mệt. Yêu thương quả là mệt. Yêu thương rồi hát, dĩ nhiên mệt. Trong cô đơn, hát rồi uống. Lại càng mệt. Mệt đến độ không còn co thắt theo nhịp vũ trụ. Thôi nhé, bung ra. The big bang. Cho toang. Cho tan vào chất hư vô, thành tố cấu tạo yêu thương. Ôi cuộc đời ơi !
11.30h.
Gọi Vũ. Vũ ơi, anh Sơn đi rồi. Bây giờ em qua đường nhìn xe cẩn thận. Trờiđất hỡi ! Hiển cứ mang sách anh tặng Sơn, viếng mộ rồiđốt. Ðó cũng là một cách hóa vàng. Gọi Trịnh Cung : mình biết rồi ! Thôi, Cung về. Nhớ nhé, sang năm moi sẽ gặp. Ờ, ờ... biết thế nàođược. Thìđợi. Ðừng ai vội hóa vàng cho ai.
3
13h.
Hôm nay sinh nhật con tôi. Bạn bè cháu đến mừng. Tiếng đàn trẻ thơ. Bài folklore của người Pháp " dưới ánh trăng", hỡi bạn Perrault. Hỡi Sơn ! Cho tôi mượn cây bút. Tôi xin viết thêm một chữ. Ngọn nến tôi cầm đã tắt. Lửa nhóm cũng tàn. Hãy mở cửa, bằng tình nhân ái của mọi đấng thần linh. Hãy mở cửa, hãy mở cửa. Có phải cửa thiên đường ? Lại văng vẳng lời Cung : Sơn nó sống có nhiều nỗi khổ. Thôi, mong nó đi an nhiên. Ừ thì thế vậy. Gọi Ðinh Cường. Vẫn không có ai đầu dây nói. A, những lúc cần an ủi lẫn nhau !
4
13h30.
Ðóng cửa phòng. Tiếng động đời sống xa dần, mất hút. Bỗng thèm nghe Khánh Ly hát Người con gái da vàng. Băng nhạc cũ rè rè tiếng xưa về một thời xa xưa, thời hát yêu quê hương những yêu đồng lúa chín. Nhớ về một đêm mưa, trú với Sơn, nhìn con đường Phạm Ngũ Lão góc chợ Thái Bình ( xưa ). Dưới hàng hiên độ lượng, mưa trên trút rào rào. Con đường sủi tăm dưới tầm mắt. Nước dâng lên, rồi tràn ứ, xuôi vào đục ngầu những lỗ cống không đủ lưu lượng rút nước đi. Sơn hồn nhiên " ...đấy, phố bỗng nhiên thành dòng sông uốn quanh".
Anh hồn nhiên như thế. Phải nói được như thế vì sự hồn nhiên đó đồng thời tồn tại với độ sâu những nỗi nghĩ suy lắng đọng về kiếp người và cuộc sống. Nhưng luôn thấp thoáng trong hôm nay là bóng ngày mai. Và anh nhắc " em hồn nhiên, rồi em sẽ bình minh". Vì thế, không phải chỉ có Sơn - hát rong. Sơn - thi sĩ, Sơn - cầm cọ. Còn một Sơn khác, Sơn - hiền giả. Nhưng chẳng bao giờ có một hiền triết nào nguyên vẹn. Họ đầy thương tích, trên thân thể, trong hồn. Sơn viết "... Những vết thương khi đã được đánh thức... là một vết thương tỉnh thức. Vết thương tỉnh thức là một con mắt sáng ngời. Nó nhìn ngược về quá khứ và ngó thẳng tương lai. Nó mách bảo cho chủ nhân của nó là không có một vết thương nào vô tư mà được sinh thành cả. Nó là một nỗi đớn đau như khi trời đất trở dạ làm thành một cơn giông bão".
Sơn ơi, còn vết thương cuối cùng. Nó ra sao, hở ?
5
15h45.
Cách đây đâu trên hai mươi năm, tôi gặp nhưng tránh, cứ có Sơn là tôi lảng, vì loáng thoáng nghe kiểu tin " đồn" không rượu mời thì khỏi có " dính" được vào cái tiếng tăm một tài danh thứ " xịn". Một bữa, Sơn vào nhà Nguyễn Duy và tôi đứng dậy. Sơn nói thẳng " moi làm gì mà toa không thích moi ? Thôi, để moa hát tặng, rồi toa hãy đi ! ". Ðó là bài Ở trọ, thú nhất là hai câu " trăm năm ở đậu nghìn năm, đêm tối ở trọ chung quanh nỗi buồn". Hai hôm sau là giao thừa năm Nhâm Tuất, Sơn rượu vào, nửa đêm đến réo tôi nhà Duy, leo cổng sắt ngã trặc chân. Tôi nghe chuyện, đến thăm Sơn lần đầu. Tết năm đó, mang cho Sơn quà của cụ Nguyễn Tuân, đâu hai trăm gam đường trắng vừa nhờ người chuyển đến tay. Sơn cảm động, nói " làm sao nói ông ấy, moa đâu có thiếu đường. Chỉ Hà Nội thiếu mới quí, giữ lại mà dùng...".
Thế rồi chúng tôi có dăm bảy dịp lãng đãng với nhau. Sài Gòn, Paris. Rồi Montréal, Québec.
Sài Gòn - Studio của Ðinh Cường, gần chợ Tân Ðịnh : 30 độ C, nóng và nắng. Có cái gì uống không ? Mở cửa cho đỡ ngộp. Vách và bài thơ của Tô Thùy Yên viết chữ đại tự. Ðọc thơ toi cho anh em nghe.
"Tôi chịu !
Tôi không thể an tâm hô khẩu hiệu
Khi áo cơm không đủ, ai đành ?"
Không, Sơn nói. Tội chịu chứ không tôi chịu. Bài thơ Ung thư MeS của tôi nợ Sơn một dấu nặng. Rất nặng.
Paris - Lang thang. Cứ thấy hiệu giày là Sơn đứng lại. Thôi, mê giày như mê gái, đi đi. Cười, xuất khẩu thành " giang hồ phố đã nghìn chân", lại nhắc Bùi Giáng, và... Marilyn monroe.
Montréal - Trầm trồ khoe ( không có mặt Khánh Ly ), nàng là E***h Piaf của moa. Vào công viên. Này, tượng là tượng ai? Một văn sĩ. Thành phố này không công viên đường phố mang tên anh hùng, may thật. Nước mình có nhiều anh hùng quá, thế mới mệt... Cười buồn.
Québec - Trồng cái cây trước nhà toa, khi thấy cây là phải nhớ tới moa. Ngẫm nghĩ, Sơn bảo tìm cái loài chống được mùa đông. Sơn ạ, cây vẫn đấy. Cứ tháng năm nó lại ra lá. Loại táo Nhật lá đỏ, xuân về là hoa táo màu hồng rừng rực một góc vườn...
Bây giờ, tới mùa hoa ta sẽ nhắc ai ?
6
20h15.
Ðộc ẩm. Nào mời. Bạn cứ nâng ly, bây giờ kiêng khem chi nữa. Rượu ngon không có bạn hiền. Thế thì đợi gì. Bạn đây. Ta đây. Uống đến xơ gan ra với tuế nguyệt. Chẳng phải để quên mà để nhớ. Nhớ hết. Từ người yêu thuở học trò tóc xanh, rồi người bỏ ta đi thuở trường đời mắt trắng. Cho đến khi chập chờn lau trắng trong tay, lại tự mình thủ thỉ cho mình nghe " tôi ơi, đừng tuyệt vọng !".
Ðừng tuyệt vọng, tôi ơi !
Này, biển sóng đừng xô ta. " Ta xô biển lại sóng về đâu".
Có phải về hư vô. Không chắc. Nhưng mà đau, bởi cái bám víu vào như mảnh ván mỏng bập bềnh giữa vô bờ sương khói.
Tôi ơi hỡi, tôi ơi ! Bạn đâu rồi ?
Có phải bạn vẫn đấy, nhìn vào vạt nắng mái tường bên, ngậm ngùi " ...bây giờ mình chỉ viết về nắng...". Nghe tâm sự, khung rêu tươi lên vàng óng một nụ cười thơ. Có phải bạn nhẹ nhàng " ... hạnh phúc là lúc chờ, êm ắng như buổi trưa, lặng đi rửa mình để rước vào phần hồn những nụ hôn của cuộc đời sửa soạn bước chân vào lễ hội". Nghe tâm sự, văng vẳng đâu đây tiếng chuông nhà thờ bay từ đầu dốc Phú Cam xuống bến Ngự, mang theo tiếng thì thầm của những thiên thần cứ còn quyến luyến chốn trần ai.
Ðừng, đừng tuyệt vọng ! Vạt nắng vẫn đó. Khung rêu vẫn óng ả. Và tiếng chuông nhà thờ sẽ còn ngân nga ít ra là vài trăm năm nữa.
7
22h55.
Thỉnh quân thí vấn đông lưu thủy. Biệt ý dữ chi thùy đoạn trường...
Này, thêm một bôi. Hỏi bạn về đâu dòng nước chảy. Xứ của Thái Bạch ? Lý quân đang khề khà, quay nhắn, ngắn dài này nỗi biệt ly ơi !
8
8h40 ngày 02-04-2001
Chịu. Giấc ngủ đêm qua chập chờ. Thức dậy, thấy hững đi. Tự nhủ, mơ, phải mơ. Những giấc mơ mắt mở khó dần với tháng năm. Thôi thì nhắm lại.
16h40
Nhớ những buổi " ngồi đồng" với Sơn. Mỗi người một góc, loay hoay với mình. Hứng thì ngưng, đọc cho nhau một đôi câu :
Nhan sắc = vẽ vời
Lý tưởng = viển vông
Chợt rụng rời giữa có và không
Mày xanh
Mi biếc
Môi hồng
Tỉnh ra sóngđã bềnh bồng cuộn trôi
Tôi ơi hỡi,
tôi ơi !
Sơn kêu, tôi ơi là " tới". Ta thì muôn đời "đáng ghét". Rồi thì có " tôi ơi đừng tuyệt vọng !". Sơn lại dụ, moi dậy toa viết nhạc, đánh đàn. Có thế mới chở thơ đi được. Tôi chịu (lần này không phải tội chịu).
Dịch xong hai trăm bài thơ Ðường, tôi có dịp bảo " thơ Sơn có những hình ảnh Ðường thi không có...". Bạn vui mồm hỏi, thí dụ đi. Này nhé " Tóc em, từng sợi nhỏ. Rớt xuống đời làm sóng lênh đênh". Rồi, " Ôi áo xưa ***g lộng, đã xô dạt trời chiều". Còn nữa, muốn biết không ? Thôi. Uống. Chuyện xong rồi, uống đã. Con chữ đã ở đấy. Nó là cỏ mỏng manh, lá mong manh, sống mong manh, tay gối mong manh, chết mong manh, tình mong manh. Nó là đời bềnh bồng, môi rồ dại, là một vòng tiều tụy, là phố xá thênh thang, là hạ trắng, nắng thủy tinh. Là nhiều đêm thấy ta là thác đổ . Là phôi pha.
Sơn ngậm ngùi, moa qua Canada kiếm một chỗ vắng người, ngồi viết về cuộc đời chính mình, nghệ thuật của mình. Sẽ có những chương sách chỉ một dòng chữ. Thậm chí, những chương sách bỏ cho giấy trắng tinh thì mới truyền đạt được ý thật của mình... Lần cuối gặp nhau, tôi hỏi, viết chưa ? Anh lắc đầu. Tôi gặng, bao giờ ? Sơn mím môi không đáp. Tôi nghĩ anh chưa viết. Bởi vì , ôi hệ lụy của tài danh, nó cướp của anh những phút anh cần chỉ có một mình anh. Ðêm tân niên 1999, khi những người kiều nữ môi hồng má đỏ đã thôi í a hát ca khúc Trịnh Công Sơn, khi những nhà tư sản mới vừa kiếm ra tiền đang co tay quệt miệng sau lúc cạn ly XO và chúc anh vạn sự như ý, anh ngồi với tôi, cau có "... moa khổ quá ! Thôi, thây kệ...".
Thây kệ, thây kệ.
Phải chăng bạn tôi đang kiệt sức trong vòng vây bủa phù hoa. Anh biết nó quá rõ, đã từng viết " Từ buổi con người sống quá rẻ rúng tôi biết rằng vinh quang chỉ là điều dối trá" .
9
18h10
Bờ cỏ xuyên tuyết nhú ra mầm xanh báo Xuân đang về, chậm nhưng chắc, và không thể khác đi được. Mở điện thư, từ khắp nơi bạn bè anh báo cái tin anh đã khép lại những hẹn hò. Mai mốt, anh sẽ lên Gò Dừa nằm cạnh mạ anh, như đứa con ngoan quay về ngủ yên trong vòng tay mẹ.
Sơn ơi, hãy yên nghỉ. Thực sự yên nghỉ. Sống thế là trọn vẹn với mình với người lắm rồi. Thây kệ, những kẻ còn lại nếu chỉ thấy có thiếu vắng khi bạn ra đi thì thây kệ. Họ chẳng muốn hiểu vì...." không ai muốn làm một tên tuyệt vọng. Nhưng tôi (Sơn) nguyện làm tên tuyệt vọng. Bởi nhiều sớm mai khi tôi thức dậy không thấy được hoa quả khai sinh trong trái tim người...Nỗi vinh nhục đã mang ta ra khỏi đời sống để đưa đến những đấu trường. Tôi đang bắt đầu những ngày học tập mới. Tôi là đứa bé. Tôi là người bạn. Ðôi khi tôi là người tình. Chúng tôi cùng vẽ lại chân dung của nhân loại. Vẽ lại con tim khối óc. Trên những trang giấy tinh khôi chúng tôi không bao giờ thấy bóng dáng những đường kiếm mưu đồ, những vết dao khắc nghiệt. Chúng tôi vẽ lại những đất đai, trên một đời sống không còn bạo lực..."
Sơn viết thêm..." Tin vào niềm tuyệt vọng có nghĩa là tin vào chính mình. Tin vào cuộc đời vốn không thể khác. Và như thế, tôi đang yêu thương cuộc đời bằng nỗi lòng của tên tuyệt vọng.".
Tôi đã đến vơi Sơn lần cuối như một tên nòi tình tuyệt vọng đi tìm một kẻ tuyệt vọng khác. Thời gian đó, tôi đang thai nghén vở kịch Treo đầu dây Quan Họ, lời hạ màn viết dành cho Sơn. Cuối cùng, rồi một lúc cũng sẽ phải hạ màn, cho rằng hài hay bi kịch.
Anh ghi dăm chữ, có lẽ chẳng phải cho riêng tôi mà là cho tất cả những người bạn anh. Tôi xin phép chép lại, lời cuối gửi đến những tên tuyệt vọng nhưng cứ còn yêu thương cuộc sống : "... May thay trong đời người vừa có tình yêu vừa có tình bạn. Tình bạn thường có khuôn mặt thật hơn tình yêu. Sự bội bạc trong tình bạn cũng có, nhưng không nhiều.
Tôi thấy tình bạn quí hơn tình yêu vì tình bạn có khả năng làm hồi sinh một cơn hôn mê và làm phục sinh một cuộc đời tưởng rằng không còn tái tạo được nữa."
Cuối cùng, không có gì khác hơn là sống và chết. Sống làm thế nào cho tràn đầy sự có mặt và chết cho ngập tràn cõi hư không. Phải đi đến tận cùng hai cõi sống chết để làm tan biến tất cả những giấc mộng đời không thực".
Cám ơn Sơn, bạn quí. Ngày mai này bạn lên đường vào cõi thênh thang không hẹn hò trói buộc. Ơ kìa, cỏ sáng mới nhú ra khỏi tuyết đã xanh mơn mởn. Còn cây táo bạn trồng cách dây mười năm, chỉ ba tuần nữa sẽ cũng đâm hoa. Bạn ơi, may thay, như không thể khác được.
NAM DAO
2-04-2001
Được tigerlily sửa chữa / chuyển vào 21:20 ngày 04/07/2003

Vĩnh Biệt
Một nén hương cho Trịnh Công Sơn

Nguyễn Văn Thọ
Thôi thế là thôi...
Ai hết buồn!
Hết nụ vui - luôn lên môi
Hết chiều vàng - thu ánh mắt
Hết bụi trần - cả chuyến rong chơi!
Đi rồi...
đi rồi
Nắng lên cao
Sớm nay Sài Gòn chớp Xanh Sao
Cạn từ nguồn cũ đầu sông bạn
Trơ đá tình sầu nước mắt chan!
Ai ru vào xuân...
Ai cho xuân?
Ai đi vào thu
Tơ giăng trần?
Ai buồn đêm đông
Mùa Hạ Trắng!
Cung đàn đi rồi...
Mây Hư Không !
Dư âm giang hạ bao giờ tắt?
Không, không!
mãi mãi suối sông còn
Lũ người năm cũ tha hương phố
Triệu triệu phận nhầu - nâng như không!
Thôi đành...
Ướt Mi, nuốt đi em!
khúc đắng trời đưa
Nuốt xuống đầy
Câu hát giờ nghe, lời chín khúc
Ngoảnh về phương ấy- một lạy này
Nguyễn Văn Thọ, đêm 2-4-01
Được tigerlily sửa chữa / chuyển vào 21:30 ngày 04/07/2003

Vĩnh Biệt
Một nén hương cho Trịnh Công Sơn

Nguyễn Văn Thọ
Thôi thế là thôi...
Ai hết buồn!
Hết nụ vui - luôn lên môi
Hết chiều vàng - thu ánh mắt
Hết bụi trần - cả chuyến rong chơi!
Đi rồi...
đi rồi
Nắng lên cao
Sớm nay Sài Gòn chớp Xanh Sao
Cạn từ nguồn cũ đầu sông bạn
Trơ đá tình sầu nước mắt chan!
Ai ru vào xuân...
Ai cho xuân?
Ai đi vào thu
Tơ giăng trần?
Ai buồn đêm đông
Mùa Hạ Trắng!
Cung đàn đi rồi...
Mây Hư Không !
Dư âm giang hạ bao giờ tắt?
Không, không!
mãi mãi suối sông còn
Lũ người năm cũ tha hương phố
Triệu triệu phận nhầu - nâng như không!
Thôi đành...
Ướt Mi, nuốt đi em!
khúc đắng trời đưa
Nuốt xuống đầy
Câu hát giờ nghe, lời chín khúc
Ngoảnh về phương ấy- một lạy này
Nguyễn Văn Thọ, đêm 2-4-01
Được tigerlily sửa chữa / chuyển vào 21:30 ngày 04/07/2003

Một vài kỷ niệm nhỏ
về anh Trịnh Công Sơn
Đỗ Tuyết Khanh
So với những người thật sự là bạn của anh Trịnh Công Sơn, tôi chỉ là người có may mắn được gặp anh vài lần. Mùa hè 1981, trong chuyến về thăm nhà, tôi được dịp đến sinh hoạt với nhóm các nhạc sĩ của thành phố, rồi từ đó được rủ đến chơi mỗi lần các anh tụ tập với nhau khi thì ở quán, khi thì ở căn gác của anh Sơn.
Tôi không nhớ rõ cảm tưởng thế nào khi gặp một người có cái tên đã đi vào huyền thoại của cả một thời. Chắc chắn là thích thú pha lẫn chút tò mò, rồi sau đó sự thiện cảm như đối với bất cứ người "bình thường" nào khác mà mình thấy dễ mến. Có lẽ sự dễ quen thuộc ấy cũng là vì chung quanh anh còn có các anh Trần Long Ẩn, Hoàng Hiệp, Phạm Trọng Cầu, đều là các nhạc sĩ nổi tiếng, người nào cũng vui nhộn và nói chuyện tự nhiên ngay từ lúc mới gặp. Những năm ấy Việt Kiều các nơi về được tham gia nhiều buổi sinh hoạt văn nghệ, mỗi lần về là lại đem trở sang các băng nhạc, sách nhạc. Dạo ấy đấy là một trong những con đuờng chính để phổ biến các bản nhạc thịnh hành trong nước khi các phương tiện của giới văn nghệ sĩ còn nghèo nàn và nguồn giao lưu còn ít ỏi.
Từ các sinh hoạt "đại trà" giữa Việt Kiều đến "liên hoan riêng" trong nhóm nhỏ các anh, tôi không nhớ dẫn dắt thế nào, chỉ nhớ là rất vui và tự nhiên. Trong mấy tuần ấy gần như ngày nào tôi cũng gặp các anh, lúc thì anh Trần Long Ẩn chở tôi bằng xe Honda đi khắp nơi, lúc thì cả nhóm đàn hát ở nhà anh Sơn. Tôi nhớ nhất mấy buổi trưa êm ả trên ban công của anh Sơn, chỉ có anh và tôi. Ngoài kia trời nắng gắt, xe cộ ồn ào, nhưng trong không gian nhỏ bé ấy, yên tĩnh và xanh mát với cây và chậu hoa, anh Sơn ngồi nhâm nhi uống rượu, tôi uống trà. Anh hỏi tôi về cuộc sống "bên kia", công việc làm, chuyện hội hè. Anh kể vài kỷ niệm khi đi chỗ này chỗ kia, vài giai thoại quanh sáng tác này, bản nhạc nọ. Khi tên tuổi anh nổi như cồn trong phong trào phản chiến, tôi còn bé, lại học trường tây, sống như trên một ốc đảo, nên tôi chỉ biết võ vẽ mà không thuộc nhạc của anh, mù mờ về những con người và sự kiện của thời ấy. Nhưng anh không kể về thời ấy, anh không thích nhắc lại chuyện "đời xưa". Có lần trong buổi đàn hát, một anh hát lại các bài phản chiến, anh Sơn lắc đầu bảo:"Tôi chán hai chữ binh đao lắm rồi". Lát sau lại vui vẻ giải thích vài câu trong một bài hát trữ tình khác.
Có lẽ vì cảm thấy một niềm u uất nơi anh nên tôi hay kể chuyện tiếu lâm cho anh. Anh cười lăn và sau đó bắt tôi kể đi kể lại cho các anh khác. Tôi nhỏ tuổi nhất trong đám, chỉ già hơn hai cô bé em của một anh bạn Việt Kiều khác, nên ba đứa được coi như em út, các anh rủ đi ăn nhậu, hát hò hay nghe bình thơ bình văn. Hai cô bé, người thành phố, rất dễ thương, mọi người gọi là Bê và Chà. " Tại vì em đen như Chà Dà đó chị!". Đen nhưng rất xinh. Hai cô quí các anh, thỉnh thoảng nấu nướng cho các anh nhậu. Bê bảo: "Mỗi ông một tính. Anh Cầu thì thích ăn béo, nhiều thịt. Nấu cho anh Sơn thì phải thật thanh, ít mỡ. Vậy mà ảnh cũng ăn ít xịt." Có lần cả đám kéo đến một quán ở Tân Định, ăn ở vỉa hè. Khi kêu trả tiền chủ quán bảo có người đi qua nhận ra các nhạc sĩ và đã kín đáo vào trả tiền đãi,"đặc biệt đãi tặng Trịnh Công Sơn". Anh Cầu cười tít mắt: "Đi với Sơn hay được như vậy đó, khoẻ lắm, người ta ái mộ nó, mình được ăn theo". Lần khác, không có ai ái mộ trả tiền, anh Sơn thanh toán xong nói :"Thế là hết tiền nhà xuất bản rồi nhé. Lần sau đến lượt đứa khác đấy." Các anh vẫn quen thế, ai có món tiền nhuận bút, tiền bản quyền nào đó thì đem ra đãi mọi người, chỉ vài lần là hết.
Năm ấy kinh tế còn khó khăn lắm, cái gì cũng hiếm và đắt đỏ, xăng dầu phải mua từng chai. Anh Sơn hỏi tôi ra phi trường bằng gì, tôi bảo chắc phải thuê xe, chưa biết ở đâu. Anh bảo "Để anh đưa bằng xe nhà". Gia đình anh Sơn vẫn có xe hơi đi lại khi nhiều nhà tiết kiệm cả xe gắn máy, đi xe đạp cho đỡ hao. Gia đình tôi lúc ấy còn ở trong nước, tôi hay về thăm nhưng mỗi lần ra đi vẫn buồn đứt ruột. Nhờ được anh Sơn chở ra phi trường hôm ấy, tôi chia tay với gia đình ở nhà nên bớt bịn rịn, lại tặng hàng xóm một sự lạ lâu rồi chưa thấy: một chiếc xe riêng đến đậu trước cổng, bóp còi toe toe. Tại Tân Sơn Nhất, nhờ anh Sơn tôi cũng được chóng vánh mọi thủ tục, ai cũng chỉ vồn vã hỏi han anh, phẩy tay cho tôi qua mọi cửa ải. Tôi cắp bức tranh anh đặt họa sĩ Đinh Cường, bạn thân của anh, vẽ tặng tôi, cám ơn anh và chia tay. Anh cười vỗ vai tôi bảo: "Cố gắng thu xếp sang năm lại về, thăm gia đình, đến chơi với các anh".
Những năm sau đó, khi về thăm nhà, tôi cũng thỉnh thoảng đến gặp các anh ở Hội nhạc sĩ. Nhóm các anh trụ ở căn nhà nhỏ phía sau, có khi gặp các anh ngồi túm tụm ngoài sân, có khi chẳng thấy ai. Những buổi tụ tập như trước rồi cũng không còn. Tôi còn đến thăm anh Sơn vài lần ở nhà nhưng anh như rút thêm sâu vào thế giới riêng của anh, và anh uống nhiều hơn trước nữa. Sự thong dong, nét phong lưu của anh vẫn thế nhưng anh như chìm thêm trong sự u hoài tuy vẫn nói cười vui vẻ. Không khí đã khác ở thành phố với những Việt Kiều khác, về nước trong tinh thần khác. Tôi cũng ít về hơn và không nhớ gặp anh Sơn lần cuối là năm nào.
Được tin anh mất hôm nay, tôi nhớ lại vài kỷ niệm nho nhỏ của 20 năm trước, gửi tặng anh giữa những câu thương tiếc, bày tỏ cảm phục của rất nhiều người, bạn bè xa gần, đồng nghiệp của anh. Trong một đời người, làm sao đếm được những khuôn mặt thoáng qua chung quanh mình mỗi ngày, không ai để lại dấu ấn gì cho ai khi không hề quen biết. So với những người thật sự biết anh, tôi chỉ như một người anh gặp trên xe lửa, nói một câu chuyện rồi lại mỗi người một ngả, giữa vô vàn sự gặp gỡ khác của đời anh. Nhưng khác với người "bình thường", anh để lại cho tôi nhiều kỷ niệm. Bức tranh anh tặng, từ 20 năm nay vẫn treo trong phòng tôi, và vẫn sáng đẹp như ngày anh Đinh Cường vẽ xong và đưa cho anh. Sáng đẹp như nơi anh vĩnh viễn ở và thả hồn theo nốt nhạc kể từ nay.

Đỗ Tuyết Khanh
1.4.2001
ATC
Được tigerlily sửa chữa / chuyển vào 11:54 ngày 26/07/2002

Một vài kỷ niệm nhỏ
về anh Trịnh Công Sơn
Đỗ Tuyết Khanh
So với những người thật sự là bạn của anh Trịnh Công Sơn, tôi chỉ là người có may mắn được gặp anh vài lần. Mùa hè 1981, trong chuyến về thăm nhà, tôi được dịp đến sinh hoạt với nhóm các nhạc sĩ của thành phố, rồi từ đó được rủ đến chơi mỗi lần các anh tụ tập với nhau khi thì ở quán, khi thì ở căn gác của anh Sơn.
Tôi không nhớ rõ cảm tưởng thế nào khi gặp một người có cái tên đã đi vào huyền thoại của cả một thời. Chắc chắn là thích thú pha lẫn chút tò mò, rồi sau đó sự thiện cảm như đối với bất cứ người "bình thường" nào khác mà mình thấy dễ mến. Có lẽ sự dễ quen thuộc ấy cũng là vì chung quanh anh còn có các anh Trần Long Ẩn, Hoàng Hiệp, Phạm Trọng Cầu, đều là các nhạc sĩ nổi tiếng, người nào cũng vui nhộn và nói chuyện tự nhiên ngay từ lúc mới gặp. Những năm ấy Việt Kiều các nơi về được tham gia nhiều buổi sinh hoạt văn nghệ, mỗi lần về là lại đem trở sang các băng nhạc, sách nhạc. Dạo ấy đấy là một trong những con đuờng chính để phổ biến các bản nhạc thịnh hành trong nước khi các phương tiện của giới văn nghệ sĩ còn nghèo nàn và nguồn giao lưu còn ít ỏi.
Từ các sinh hoạt "đại trà" giữa Việt Kiều đến "liên hoan riêng" trong nhóm nhỏ các anh, tôi không nhớ dẫn dắt thế nào, chỉ nhớ là rất vui và tự nhiên. Trong mấy tuần ấy gần như ngày nào tôi cũng gặp các anh, lúc thì anh Trần Long Ẩn chở tôi bằng xe Honda đi khắp nơi, lúc thì cả nhóm đàn hát ở nhà anh Sơn. Tôi nhớ nhất mấy buổi trưa êm ả trên ban công của anh Sơn, chỉ có anh và tôi. Ngoài kia trời nắng gắt, xe cộ ồn ào, nhưng trong không gian nhỏ bé ấy, yên tĩnh và xanh mát với cây và chậu hoa, anh Sơn ngồi nhâm nhi uống rượu, tôi uống trà. Anh hỏi tôi về cuộc sống "bên kia", công việc làm, chuyện hội hè. Anh kể vài kỷ niệm khi đi chỗ này chỗ kia, vài giai thoại quanh sáng tác này, bản nhạc nọ. Khi tên tuổi anh nổi như cồn trong phong trào phản chiến, tôi còn bé, lại học trường tây, sống như trên một ốc đảo, nên tôi chỉ biết võ vẽ mà không thuộc nhạc của anh, mù mờ về những con người và sự kiện của thời ấy. Nhưng anh không kể về thời ấy, anh không thích nhắc lại chuyện "đời xưa". Có lần trong buổi đàn hát, một anh hát lại các bài phản chiến, anh Sơn lắc đầu bảo:"Tôi chán hai chữ binh đao lắm rồi". Lát sau lại vui vẻ giải thích vài câu trong một bài hát trữ tình khác.
Có lẽ vì cảm thấy một niềm u uất nơi anh nên tôi hay kể chuyện tiếu lâm cho anh. Anh cười lăn và sau đó bắt tôi kể đi kể lại cho các anh khác. Tôi nhỏ tuổi nhất trong đám, chỉ già hơn hai cô bé em của một anh bạn Việt Kiều khác, nên ba đứa được coi như em út, các anh rủ đi ăn nhậu, hát hò hay nghe bình thơ bình văn. Hai cô bé, người thành phố, rất dễ thương, mọi người gọi là Bê và Chà. " Tại vì em đen như Chà Dà đó chị!". Đen nhưng rất xinh. Hai cô quí các anh, thỉnh thoảng nấu nướng cho các anh nhậu. Bê bảo: "Mỗi ông một tính. Anh Cầu thì thích ăn béo, nhiều thịt. Nấu cho anh Sơn thì phải thật thanh, ít mỡ. Vậy mà ảnh cũng ăn ít xịt." Có lần cả đám kéo đến một quán ở Tân Định, ăn ở vỉa hè. Khi kêu trả tiền chủ quán bảo có người đi qua nhận ra các nhạc sĩ và đã kín đáo vào trả tiền đãi,"đặc biệt đãi tặng Trịnh Công Sơn". Anh Cầu cười tít mắt: "Đi với Sơn hay được như vậy đó, khoẻ lắm, người ta ái mộ nó, mình được ăn theo". Lần khác, không có ai ái mộ trả tiền, anh Sơn thanh toán xong nói :"Thế là hết tiền nhà xuất bản rồi nhé. Lần sau đến lượt đứa khác đấy." Các anh vẫn quen thế, ai có món tiền nhuận bút, tiền bản quyền nào đó thì đem ra đãi mọi người, chỉ vài lần là hết.
Năm ấy kinh tế còn khó khăn lắm, cái gì cũng hiếm và đắt đỏ, xăng dầu phải mua từng chai. Anh Sơn hỏi tôi ra phi trường bằng gì, tôi bảo chắc phải thuê xe, chưa biết ở đâu. Anh bảo "Để anh đưa bằng xe nhà". Gia đình anh Sơn vẫn có xe hơi đi lại khi nhiều nhà tiết kiệm cả xe gắn máy, đi xe đạp cho đỡ hao. Gia đình tôi lúc ấy còn ở trong nước, tôi hay về thăm nhưng mỗi lần ra đi vẫn buồn đứt ruột. Nhờ được anh Sơn chở ra phi trường hôm ấy, tôi chia tay với gia đình ở nhà nên bớt bịn rịn, lại tặng hàng xóm một sự lạ lâu rồi chưa thấy: một chiếc xe riêng đến đậu trước cổng, bóp còi toe toe. Tại Tân Sơn Nhất, nhờ anh Sơn tôi cũng được chóng vánh mọi thủ tục, ai cũng chỉ vồn vã hỏi han anh, phẩy tay cho tôi qua mọi cửa ải. Tôi cắp bức tranh anh đặt họa sĩ Đinh Cường, bạn thân của anh, vẽ tặng tôi, cám ơn anh và chia tay. Anh cười vỗ vai tôi bảo: "Cố gắng thu xếp sang năm lại về, thăm gia đình, đến chơi với các anh".
Những năm sau đó, khi về thăm nhà, tôi cũng thỉnh thoảng đến gặp các anh ở Hội nhạc sĩ. Nhóm các anh trụ ở căn nhà nhỏ phía sau, có khi gặp các anh ngồi túm tụm ngoài sân, có khi chẳng thấy ai. Những buổi tụ tập như trước rồi cũng không còn. Tôi còn đến thăm anh Sơn vài lần ở nhà nhưng anh như rút thêm sâu vào thế giới riêng của anh, và anh uống nhiều hơn trước nữa. Sự thong dong, nét phong lưu của anh vẫn thế nhưng anh như chìm thêm trong sự u hoài tuy vẫn nói cười vui vẻ. Không khí đã khác ở thành phố với những Việt Kiều khác, về nước trong tinh thần khác. Tôi cũng ít về hơn và không nhớ gặp anh Sơn lần cuối là năm nào.
Được tin anh mất hôm nay, tôi nhớ lại vài kỷ niệm nho nhỏ của 20 năm trước, gửi tặng anh giữa những câu thương tiếc, bày tỏ cảm phục của rất nhiều người, bạn bè xa gần, đồng nghiệp của anh. Trong một đời người, làm sao đếm được những khuôn mặt thoáng qua chung quanh mình mỗi ngày, không ai để lại dấu ấn gì cho ai khi không hề quen biết. So với những người thật sự biết anh, tôi chỉ như một người anh gặp trên xe lửa, nói một câu chuyện rồi lại mỗi người một ngả, giữa vô vàn sự gặp gỡ khác của đời anh. Nhưng khác với người "bình thường", anh để lại cho tôi nhiều kỷ niệm. Bức tranh anh tặng, từ 20 năm nay vẫn treo trong phòng tôi, và vẫn sáng đẹp như ngày anh Đinh Cường vẽ xong và đưa cho anh. Sáng đẹp như nơi anh vĩnh viễn ở và thả hồn theo nốt nhạc kể từ nay.

Đỗ Tuyết Khanh
1.4.2001
ATC
Được tigerlily sửa chữa / chuyển vào 11:54 ngày 26/07/2002

Đêm nhạc Trịnh Công Sơn vì trẻ em bất hạnh
32 ca khúc của nhạc sĩ sẽ được trình bày trong hai đêm nhạc bắt đầu từ 18/4, tại sân khấu Trống Đồng (TP HCM). Doanh thu của chương trình dành để mua 200 chiếc xe lăn cho trẻ em tàn tật.
Các ca sĩ tham gia trong đêm nhạc là Cẩm Vân, Bảo Yến, Thanh Long bass, Hồng Nhung, Lan Ngọc, nghệ sĩ kèn saxophone Trần Mạnh Tuấn.
Vào 14/4 tới, tại CLB thư pháp (Trung tâm Văn hóa quận 1) sẽ tổ chức đêm thơ nhạc "Tưởng nhớ Trịnh Công Sơn". Ngày 15/4, Nhà Văn hóa Thanh Niên TP HCM tổ chức cuộc triển lãm thư pháp của tác giả Bùi Hiến. Trên mực tàu, giấy đỏ, nhà thư pháp sẽ thể hiện Một cõi đi về, Huyền thoại mẹ, Tuổi đời mênh mông, Cát bụi...
nguồn: (Theo Tuổi Trẻ, 13/4)
Đêm nhạc tại nhà lưu niệm Trịnh Công Sơn
Tuổi Trẻ, 12/4
"Nhiều thế hệ hát nhạc Trịnh Công Sơn" là chủ đề của đêm nhạc tại nhà lưu niệm của ông (khu du lịch Bình Quới, TP HCM), vào 20h ngày 15/4. Hôm 10/4, cũng tại nhà lưu niệm, đêm nhạc tưởng niệm ông đã được gia đình và bạn bè tổ chức, trong đó có sự tham gia của nhà văn Nguyễn Quang Sáng, họa sĩ Trịnh Cung, nhạc sĩ Trần Long Ẩn, Từ Huy, Bảo Phúc?
Tuổi Trẻ, 12/4
Trao tặng tượng đồng Trịnh Công Sơn
Tuổi Trẻ, 12/4
Nghệ nhân đúc đồng Phan Thanh Tú đã tặng Hội Âm nhạc TP HCM bức tượng bán thân chân dung nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Tượng làm bằng chất liệu đồng, cao 90 cm được chép nguyên mẫu từ tác phẩm thạch cao do nhà điêu khắc Ngô Xuân Lai thực hiện mà lúc còn sống Trịnh Công Sơn rất thích.
Tuổi Trẻ, 12/4
Được tigerlily sửa chữa / chuyển vào 23:30 ngày 04/07/2003