Văn hoá ẩm thực của các dân tộc yên bái _lào cai

Gỏi cá bỗng ?" nét văn hoá ẩm thực đặc sắc

Nuôi cá bỗng đang trở thành hướng phát triển kinh tế của đồng bào ở Khai Trung.
Huyện Lục Yên (Yên Bái) không chỉ nổi tiếng về sự giàu có mà thiên nhiên hào phóng ban tặng cho vùng đất này- vùng đất được mệnh danh là đất ?oNgọc?, Lục Yên còn rất nổi tiếng với những món ăn được chế biến độc đáo theo cách của đồng bào dân tộc địa phương, mà gỏi cá bỗng là một trong những đặc sản đó.
Cá bỗng nuôi nhiều và được người sành ăn ưa thích nhất là loại cá nuôi ở xã Khai Trung. Không giống như những loài cá khác, cá bỗng chỉ sống trong môi trường nước được lưu thông. Nhìn bề ngoài cá bỗng gần giống với cá trắm nhưng lưng của chúng có màu xanh rêu. Cá bỗng phàm ăn nhưng được đồng bào Tày, Dao ở Khai Trung nuôi chủ yếu bằng thóc, ngô và bã đỗ tương, cùng những thức ăn tự nhiên lấy từ nguồn nước khe suối. Bởi thế mà cá bỗng ở đây ngon hơn bất cứ nơi nào.

Cá bỗng được chọn để chế biến món gỏi phải là những con cá đã nuôi được từ một năm rưỡi đến hai năm, khi đó cá đã chắc thịt, trọng lượng đạt từ 2,5 đến 3 kg mới đảm bảo độ nạc, độ dầy của mình cá. Theo kinh nghiệm của đồng bào, để thịt cá trắng mà không bị thâm, thường thì người ta hay cắt ở phần đuôi hay ở phần gáy của cá cho chảy hết máu, sau đó rửa sạch để ráo nước. Dao và thớt dùng để pha cá phải được để khô không dính nước.

Cá được đánh sạch vẩy rồi thấm khô, thịt cá lọc ra được ngâm ngay trong nước được chế từ quả tai chua. Sau 5 đến 10 phút thịt cá được vớt ra trắng trong như được trần chín trong vị chua đặc biệt của thứ quả rừng. Thịt cá được thái lát hay thái xắt con chì thì tuỳ theo ý thích của người dùng. Chế biến món gỏi cá bỗng theo cách của đồng bào địa phương rất ngon mà không cần tới thính gạo. Phần xương cá được băm nhỏ, rang vàng, tán mịn rồi trộn đều với lạc rang giã rối, ăn cùng những lát cá thái mỏng kèm theo gia vị và các loại lá rừng như: lá sung, lá sấu, lá vón vén...

Nước để chấm gỏi cá phải làm từ muối rang tán mịn, hoặc cũng có thể thay bằng bột canh nhưng ngon nhất vẫn là làm bằng muối. Để có được một bát nước chấm gỏi cá hấp dẫn, ngoài những gia vị quen thuộc như hành củ nướng chín, tỏi, ớt, tiêu, chanh, thì hạt dổi hay hạt xẻn là một trong những gia vị không thiếu khi thưởng thức món gỏi cá bỗng.

Gắp một lát cá Bỗng trắng phau, lăn qua chút bột mịn vàng làm từ xương cá, thêm vài nhân lạc rang đem gói cùng rau rừng, chấm với nước sanh sánh chứa chất đủ cả hương vị chua, cay, ngọt, bùi, bạn sẽ cảm nhận được hương vị độc đáo riêng có của gỏi cá bỗng. Người Khai Trung thường dùng gỏi cá bỗng với rượu ngô do chính đồng bào địa phương chưng cất.

Nét văn hoá ẩm thực đặc sắc ấy cùng những sinh hoạt văn hoá truyền thống vẫn đang được đồng bào các dân tộc xã Khai Trung huyện Lục Yên gìn giữ.

Lợn Mường cắp nách - đặc sản mới và nỗi nhớ rừng....

Sương mù Sa Pa
Khách vào bản mua lợn, cứ ra ven rừng đuổi bắt được chú nào thì lấy chú ấy. Con to con bé đều bằng giá nhau, thế mới lạ chứ! Chủ nhà thủng thẳng: Lần sau khách vào nhà thì con bé đã thành con to rồi mà, to bé có khác gì nhau (!)...
Trong đời một người đàn ông có thể có rất nhiều những ngày giờ vui sống. Mà trong vô vàn các niềm vui ấy, chẳng có gì có thể làm ta sao lãng đi những bữa ấm cúng bên cạnh những tâm hồn tri kỷ lâu ngày hội ngộ. Và trong k?Zý ức hồn nhiên của những người đàn ông ham vui, sự chiều chuộng đãi đằng quanh bàn rượu là cả một bầu trời ấm áp.
Làm sao để bạn mình được sung sướng ngạc nhiên, làm sao để mà mình thấm cho hết tình sâu nghĩa nặng mà bạn dành cho. Đấy là một trong các l?Zý do để làm cho một ngành công nghiệp độc đáo luôn luôn phát triển dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào dù khó khăn đến mấy cũng có thể vượt qua. Ngành này vừa là công nghệ vừa là nghệ thuật, nó được dẫn dắt bởi những tâm hồn chân thực và được gọi tên một cách nôm na là ngành đặc sản bốn phương.
Những câu chuyện về đặc sản bốn phương thì người đàn ông nào cũng sẵn, và tiện đây xin cống hiến một câu chuyện nhỏ vào trong kho tàng văn hoá ẩm thực vô tận của muôn nhà.
Đấy là vào một buổi chiều muộn. Xe vừa tới cổng khách sạn, ba lô túi xắc chưa kịp khuân vào thì chuông đã reo. Mở máy ra, thấy số đầu 020, biết ngay là người gọi đang ở ngay đây, tức là Sapa. Kinh nghiệm đi xa cho tôi biết, chưa tới nơi mà đã có người đón gọi thế này là hên lắm đấy. Quả nhiên, mấy ông bạn lâu ngày không gặp, biết tin chiều nay tôi lên, đã chờ sẵn ở trên núi. Hôm nay họ sẽ đãi tôi một món đặc sản, lên đó rồi sẽ biết là món gì. Dẫu sao tôi cũng phải về phòng tắm táp qua loa cho sạch bụi trần. Cứ để người ngợm bụi bặm mà ngồi trong mây trắng Sapa thì thật là có tội với tạo hoá quá.
Ra khỏi cổng khách sạn thì trời đã mờ tối, lại càng may vì giờ này người bán vé đã nghỉ, cứ việc đi lên không mất tiền vé. Tôi như bơi trong biển mây mờ đục, nhắm theo những quầng ánh vàng xa xa của mấy ngọn đèn chìm trong bóng mây mà lần theo các bậc thang xếp đá đi lên. Chân đã bắt đầu thấy mỏi và đang ngơ ngác định hướng thì trời như chiều mình, lớp mây tự nhiên mỏng đi, hàng cây ven đường rõ dần ra. Không biết là mây đang lên cao hay đang hạ xuống. Có khi mây đang trôi ngang cũng nên. Ngẩng lên đã thấy ánh đèn lung linh chiếu ra từ trong ngôi nhà sàn sẫm tối đứng sừng sững ngay trước mặt.
Ngồi vào bên bếp lửa ấm, còn đang tíu tít chào hỏi và chưa cạn chén gặp mặt thì đã thấy thức ăn đưa ra. Món đầu tiên là gì nào. Năm bát tiết canh con con. Tôi đưa mắt nhìn, quanh bếp chỉ có ba người và tôi nữa là bốn, chắc còn một ông bạn nữa chưa tới. Thấy tôi chần chừ, một ông bạn giải thích rằng phần tôi hai bát. Đã coi là thân thiết thì khỏi khách sáo.
Chờ tôi ăn xong một bát, các bạn mới hỏi: - Đố ông biết đấy là tiết con gì? Tôi trả lời thật thà rằng tôi cũng đang tự hỏi như vậy. Đặc như thế này, chắc không phải tiết vịt rồi. Chó cũng không phải mà trâu thì lại càng không vì tôi thấy những miếng gan bé tẹo nhưng mà lại chắc hơn cả gan ngỗng.
Hoá ra hôm nay các bạn chiêu đãi tôi món lợn Mường. Nguyên cả một chú, chỉ đánh được có đúng năm bát tiết bé xíu. Loài lợn này, bây giờ dân Sapa gọi là lợn cắp nách. Đi chợ mua về, hành hẹ rau cỏ xách nặng hai tay còn chú lợn chỉ cần kẹp vào nách cũng xong. Mỗi chú chừng 4-5 ký, bé hơn con cẩu. Dân từ bản xa mang lợn ra chợ thường buộc chân vào cái que tre, vắt ngang miệng gùi, đầu đuôi còn ngắn hơn bờ vai người đeo.
Cách đây không lâu, loài lợn này gần như tuyệt diệt vì không bán được, dân bản chả ai buồn nuôi nữa. Bỗng nhiên bây giờ lợn Mường lên ngôi, trở thành món đặc sản Sapa được du khách hâm mộ. Đến khi món thịt nướng củi đưa lên thì quả thật, tôi phải công nhận rằng, bất cứ món gì đã được dân sành điệu đánh giá đều đáng phải thưởng thức cả. Vừa ăn các bạn tôi vừa bình luận rằng, cái câu ?osống ở trên đời ăn miếng dồi chó? bây giờ ''quê'' rồi, dồi lợn Mường mới là cực kỳ.
Chó thì vỗ tay một cái, có hàng nghìn con, lợn Mường thì đâu có mà sẵn. Các khúc dồi đều tăm tắp, bằng đúng cái thân bút bi Thiên long. Tả chi li ra xem ngon miệng như thế nào thì rất khó, tốt nhất là ai mà đã lên đến Sapa, xin chớ quên tìm món lợn Mường mà tự thưởng thức. Vả lại trong hệ thống lý luận chặt chẽ của nghệ thuật ẩm thực thì hễ cứ hiếm, cứ lạ ắt phải là ngon.
Nhưng xin quý vị chú ý, kẻo ăn nhầm phải lợn Mường rởm. Vẫn là con lợn bé tẹo, đen thui, cái đuôi xoắn tít nhưng lại nuôi bằng cám bã, ngô gạo thì chả ra gì. Lợn Mường Sapa được thả rong ven rừng, ăn cỏ dại, dũi củ rừng mà sống. Cả năm chả thấy lớn nhưng được cái chả tốn ngô sắn công sức gì cả.
Khách vào bản mua lợn, cứ ra ven rừng đuổi bắt được chú nào thì lấy chú ấy. Con to con bé đều bằng giá nhau, thế mới lạ chứ! Chủ nhà thủng thẳng: Lần sau khách vào nhà thì con bé đã thành con to rồi mà, to bé có khác gì nhau (!).
Chuyện này là do anh chàng đầu bếp vui tính kể lại chứ thú thật, tôi đã bao giờ được vào bản bắt lợn đâu. Vừa ăn vừa nghĩ đến một giấc mơ không tưởng, mơ rằng phải chi có được những ngày thanh thản để mà sống hồn nhiên, để mà còn có thì giờ rủ nhau kéo vào bản xa theo chân mấy cô gái miền sơn cước đuổi bắt lợn trong rừng. Thần Jupiter ngày xưa trên Olympic mà nghe thấy chắc cũng phát thèm.
Mây lạnh tràn vào quanh bếp lửa, mang theo hương rừng đêm ngan ngát. Tôi bỗng nhớ, mình đang ngồi giữa trập trùng núi rừng. Trước kia rừng phủ khắp nơi, người ta đã từng ăn thịt lợn rừng quanh năm. Rồi khi biết cách chăn nuôi, các con lợn nhà được quý trọng và coi là đặc sản, chỉ có người nghèo mới phải ăn lợn rừng. Giống lợn nhà ở Sapa ngày xưa còi cọc vì đến cả người còn không đủ ngô sắn mà ăn, lợn phải tự tìm rau dại, củ rừng gần như là lợn rừng vậy, chỉ những khi thiếu thốn người ta mới nhớ đến chúng.
Khoa học phát triển, lợn lai kinh tế béo mượt, trắng nõn lên ngôi. Đã có lúc người sành ăn đi lùng bằng được miếng thịt lợn lai kinh tế có lớp mỡ dày cộm để đãi bạn nhậu, và những người vẫn còn phải ăn lợn ta đen xì thì nhìn họ một cách ngưỡng mộ. Khắp nơi người ta tìm lợn lai về nuôi. Đã có những ngày không ở đâu có thể thấy bóng những con lợn ta lưng võng da nhăn đen xỉn, chứ đừng nói đến loài lợn Mường còi cọc.
Nhai mãi cái thứ thịt công nghiệp nhàn nhạt, mềm như bông ấy, người ta lại thấy chán. Các bà sành nội trợ thì quay ra tìm lợn ta mới mua, còn dân ham của lạ đi lùng thịt lợn rừng. Cách đây chưa lâu, cái mốt lợn rừng vẫn còn là đặc sản cao cấp và chẳng được mấy năm thì đến giờ, lợn rừng hầu như tuyệt chủng.
Dẫu sao vẫn phải có thứ gì quý hiếm để mà nhâm nhi chứ, và trong tình thế hiện nay, Sapa đã nhớ lại nhữmg con lợn còi còn sót lại và đã nhanh chóng cống hiến cho văn hoá ẩm thực nước nhà một đặc sản đậm đà bản sắc địa phương: lợn Mường cắp nách được thả rông trong rừng ôn đới lạnh giá ở độ cao hơn 2000 mét trên mực nước biển!
Lợn Mường thực sự thả hoang trong rừng đã rất hiếm vì bây giờ chả còn mấy bản làng ở được gần rừng, mà lại trong rừng tít trên núi cao thì lại càng hiếm lắm. Với các tiêu chuẩn này thì đặc sản lợn Mường Sapa có lẽ còn khó kiếm hơn cả lợn rừng cũng nên.
Món này có thể gọi là thịt rừng nhưng lại không phải là thịt rừng. Trong miếng thịt cảm được cả hương vị của rừng hoang mà lại không ''mắc tội'' tiêu diệt động vật hoang dã, thật là tuyệt vời. Nhưng có lẽ chỉ khi được ngồi giữa mây núi Sapa, bên bếp lửa hồng với bầu rượu ngô cùng những người bạn hiền thì mới thấy hết cái tinh khôi của rừng tích tụ trong mỗi miếng ăn này. Lòng tôi thầm cảm tạ nhân duyên của Đất Trời đêm nay.

RƯỢU SAN LÙNG




Truyền thuyết người Dao truyền tụng rằng rượu San Lùng là rượu của trời, của các đấng thiêntinh. Các vị Bồ Tát thường phái Tiên sa xuống núi Pò Sèn (ở Bản Xèo - bát Xát) lấy rượu về. Ấy là khi trời mưa, nắng, người ta thường thấy xuất hiện một chiếc cầu vồng như ba vòi nước hút từ dòng suối chảy ra từ lòng nùi Pò Sèn ngược lên trời. Người Dao đỏ gọi ba vòi nước đó là San Lùng, nghĩa là ''tam long'' và địa danh ấy là San Lùng. Là vùng đất có rồng thiêng, nên đồng bào đến ở lập thành làng bản và sinh sống bằng nghề làm nương nấu rượu. Rượu San lùng là loại rượu quý chỉ để dùng cúng bái trời đất tổ tiên, lễ, tết, hội hè, cưới hỏi và để đãi bạn hiền.
Rượu San Lùng hương thơm, vị đậm đà mau làm lan toả sự đê mê tới lục phủ ngũ tạng, tới chân tơ kẽ tóc. Sau tiệc rượu, ta có cảm giác lâng lâng sảng khoái, không u mê đau đầu. Mới một giọt đã mềm môi, làm ta muốn thêm giọt nữa. Uống rượu San Lùng buổi sáng, sẽ như có vị thần sức mạnh hỗ trợ ở hai vai, nên làm lụng cả ngày không hề mệt mỏi. Nếu vào buổi tối uống cùng bạn, sẽ như có sợi dây vô hình ràng buộc tình yêu thương khăng khít, trong lòng mỗi người tào dâng lời hay ý đẹp nói lên những gì lúc khác chưa nói được.
Rượu San Lùng được chế biến rất công phu. Nguyên liệu tuyển chọn kỹ từ thóc nương vào sữa ở độ dẻo. Trước khi nâu, người ta ngâm thóc thành mộng và chưng ủ cùng cao lương thảo dược.Men đủ vị thảo dược của núi rừng, có vị phòng chống lạnh, trừ cảm,có vị làm cho lưu thông khí huyết, giảm đau nhức khớp, có vị làm cho không đau đầu. Rượu được chưng cách thuỷ hai lần, Lần thứ nhất là khử tap và lọc cốt. Lần thứ hai làm lạnh bằng những lá thơm của núi rừng với nước suối Pò Sèn, thế mới ra được rượu và chỉ có người San Lùng mới làm ra rượu San Lùng thơm, ngon, êm dịu.
Hiện nay người San Lùng Bát Xát đang là địa chỉ mà các bạn và du khách lên thăm Lào Cai muốn được thưởng thức và làm quà tặng người thân. Đó là loại rượu ngon có hạng từ thời Pháp thuộc

RƯỢU BẮC HÀ



Nấu rượu ngô Bắc Hà
Bắc Hà - xứ sở đẹp như huyền thoại, có những điệu xoè bốc lửa, bát rượu ngô nồng thắm. Những cô gái được thừa hưởng nước da của xứ lạnh súng sính trong những bộ đồ váy truyền thống với muôn sắc màu. Các chàng trai mặc áo ngắn để lộ bộ ngực gồ ghề như tảng đả. Tới đây du khách sẽ lạc vào rừng mận tam hoa ngút ngàn, được thưởng thức những trái mận ngọt, to ,cùi dày; hoà mình vào chợ văiệt nam hoá rửcỡ màu thổ cẩm và còn biét bao nhứng điều bí ẩn chưa khám phá. Song với vùng đất đầy nắng và gió này, du khách không thể không nhắc tới câu ca cửa miệng đầy ấn tượng:
Khi vào như dốc Trung Đô
Khi ra thì nhớ rượu ngô Bắc Hà
Quả vậy, đường dốc Trung Đô dài mười bốn cây số cheo leo, quanhco, gấp khúc liên tục và gần như quanh năm tắm sương mù. Còn rượu Bắc Hà thì bày ở khắp chợ. Rượu ở đây nầu thuần một loại ngô địa phương. Ngô được gieo trồng trên núi đá. Sau bốn tháng mười lăm ngày sẽ cho bắp có hạt nhỏ, chắc, màu vàng. Tuy năng suất không cao, nhưng bù lại, hạt mềm, bùi, giàu dinh dương, Khi bung ủ kỹ với me được chế từ hát cây hồng my, một loại biệt dược không phổ biến của người H''mông, rồi chưng cất lên, sẽ thành rượu lừng danh riêng có, không thể lẫn với một loại rượu nào, chỉ cần mở nút chai, nút can là biết ngay rượu Bắc Hà, nếu rây vào quần áo, hương rượu còn thơm mãi.
Đến chợ Bắc Hà, du khách sẽ lạc vào ''chợ rượu'', thứ rượu trong vắt sủi tăm thay cho lời quảng cao, dù mua hay không người bán vẫn rút nút chai rót rượu ra và đặt vào tay bạn. Dẫu sành hay không, bạn vẫn phải đưa lên miệng. Khi giọt rượu đầu tiên chạm môi, thì cảm giác nóng bừng lan toả khắp cơ thê khiến ta nhận thấy những giọt rượu chắt từ đã này cũng nồng nhiệt chẳng kém gì người làm ra nó. Rượu Bắc Hà có hương vị riêng biệt, nồng độ trên 40, uống bốc, say lâu mà vẫn có cảm giác sảng khoái.
Rượu Bắc Hà nhiều nơi trong vùng chưng cất được, song ngon nhất vẫn là rượu Bản Phố, một làn nép dưới chân núi Cô Tiên, cách thị trấn Bắc Hà chừng 4 cây số, canh tác chủ yếu là ngô. Từ cây ngô nghề nấu rượu và chăn nuôi cũng phát triển. Ở đây nhà nào cũng cất rượu. Họ có sắn ngô, làm được men, có vùng khí hậu thích hợp và đặc biệt là nguồn nước có một không hai.
Cùng với hoa thơm, quả ngọt, rượu Bắc Hà đã theo chându khách đi khắp mọi miền của đất nước. Ai đã say một lần hẳn nhớ mãi không quên

Khoai sọ Lục Yên

Khoai sọ Lục Yên đã trở thành hàng hoá.
- Ngày trước xem phim "Tể tướng Lu Gù" của Trung Quốc, khi nghe đến món khoai sọ Lệ Phố tiến vua nhà Thanh, tôi liên tưởng ngay đến khoai sọ Lục Yên của ta. Có chăng khoai sọ Lệ Phố cũng chỉ ngon đến thế là cùng.
Lên rừng nhớ vợ nhớ con
Về nhà nhớ củ khoai mon trên rừng
(Ca dao)

"Khoai mon" là một trong những tên gọi của khoai sọ Lục Yên. Nhiều ngư­ời còn gọi nó là khoai Dao hoặc khoai Xá vì chỉ ng­ời Dao, ng­ời Xá mới có giống khoai này. Phải chăng câu ca dao trên nói về loại khoai này, về nỗi nhớ của ng­ười miền xuôi từng "lên rừng" thưởng thức món ăn dân dã này?

Chẳng biết từ bao giờ, đồng bào dân tộc vùng cao Lục Yên đã có giống khoai này. Nó có hình dáng hơi khác với những loại khoai cùng họ: mỗi gốc chỉ có một củ, rất lớn và có màu nâu đỏ. Đầu giêng đồng bào đem trồng trên nương nhà mình. Cuối thu đầu đông chính là "vụ" thu hoạch khoai sọ, chỉ lúc này khoai mới ủ hoàn thiện hết hương vị đậm đà vừa bùi, vừa béo, bở mà dẻo thơm rất đặc biệt. Nếu các loại khoai khác ăn xong vẫn nghe chút "dằm dặm" nơi cổ họng thì khoai sọ hoàn toàn ngon thơm, đằm ngọt, để lại nhiều dư­ âm sau khi ăn.

Khoai sọ ngoài là một món ngon, dễ ăn và thì còn là một món thuốc dân gian có rất nhiều công dụng. Khoai sọ Lục Yên có thể chế biến thành rất nhiều món: nấu xôi với gạo nếp, nấu chè vào mùa hè, luộc ăn chơi, nhưng ngon nhất vẫn là hầm với xương. Mùa đông giá rét, nếu trong bữa cơm đãi khách mà có một bát canh khoai sọ Lục Yên bốc khói thơm nồng thì thật là ấm cúng, vừa bổ vừa dễ ăn. Cách chế biến cũng rất đơn giản, chỉ cần gọt vỏ, và bổ ra miếng tuỳ theo món mình định làm...

Ai đã một lần được ăn khoai sọ Lục Yên thì nhớ mãi và muốn ăn mãi. Vì thế, có nhiều thực khách phương xa biết đến và đư­a nó ra thị trường. Hiện nay, một số siêu thị ở Hà Nội đã bày bán khoai sọ Lục Yên với giá 15-20.000 đồng/kg. Khoai sọ Lục Yên có thể trở thành một món quà ngon nh­ưng rẻ hơn nếu đồng bào biết nó là một vốn quý, có thể trồng thành vùng hàng hoá và bán với số l­ượng lớn. Nh­ư vậy thì "Củ khoai củ ráy" cũng có thể cất lên nhà lầu, thay đổi đời sống của bà con dân tộc Lục Yên.

Toan nhung mon ngon ghe

ông dukick vietnam có vẻ cũng biết nhiều món ăn lục yên đấy nhi lúc nào lên Lục Yên anh cho thưởng thức mà lợn cắp nách ở đây cũng ko thiếu đâu cần gì lên sapa cho xa

Dẻo thơm nếp Tú Lệ
Bắt đầu từ thị xã Nghĩa Lộ (Yên Bái), gạo nếp Tú Lệ đã trở thành một món hàng quen thuộc và được ưa chuộng. Trong các bến xe, các
cửa hàng ăn uống, các thúng quà ăn sáng thì xôi nếp Tú Lệ là món vừa rẻ vừa ngon nhất. Sáng sớm se lạnh, được cầm trên tay nắm xôi nghi ngút khói và ngào ngạt hương thơm thì còn gì sung sướng cho bằng.
Thung lũng Tú Lệ mới cuối thu mà đã lạnh se sắt, cái hơi lạnh phả ra từ 3 ngọn núi Khau Phạ, Khau Thán và Khau Song vây quanh. Đất Tú lệ có nhiều điều kì lạ lắm, mùa đông sương mù che phủ, mặt trời chỉ kịp ló ra khi đã trưa muộn, mùa hè thì không khí mát lành trong suốt. Con gái ở đây cô nào cũng có nước da trắng ngần, mái tóc đen nhánh trở thành câu cửa miệng "Con gái Tú Lệ. Nhưng kì lạ nhất là không nơi nào xôi lại ngon như thứ gạo nếp của đất này....
Tôi còn nhớ một truyền thuyết kể rằng: Ngày xưa, có một tộc người Thái được tiên hiện lên cho một coóng thóc quý và dặn rằng phải tìm được mảnh đất phù hợp thì thóc quý mới mọc và cho nhiều gạo dẻo thơm. Người Thái hành trình đi khắp vùng Tây Bắc, đến nơi nào thấy đất tốt cũng gieo trồng thử nhưng hạt thóc không nảy mầm. Không nản chí, người Thái vẫn tiếp tục đi. Đến chân đèo Khau Phạ, họ xuống suối Mường Lùng uống nước, thấy dòng nước mát trong và ngọt lịm, đất trong thung lũng tươi tốt lạ lùng. Gieo hạt giống xuống thấy nảy mầm xanh tốt và cho gạo dẻo thơm. Thế là người Thái dừng lại, cất nhà dựng bản và trồng lúa nếp từ thuở ấy...

Một cảm giác linh thiêng khi đặt chân lên đất Tú Lệ. Sáng sớm, khi núi rừng còn ngà ngà một màu trắng đục của sương mù thì khắp các nương lúa nếp, màu áo chàm đen của bà con đi gặt đã thấp thoáng. Hương thơm vương vít khắp không gian, đậu vào từng nhánh cây ngọn cỏ, khiến người khách xa thấy lòng xốn xang. Thưởng thức món xôi nếp ở đây quả là một ấn tượng không thể quên. Chỉ cần mua 2000 đồng tiền xôi thì cũng đủ no cả ngày. Đặc biệt là mùi thơm, dù đã ăn xôi nếp rất nhiều lần nhưng chưa bao giờ tôi cảm nhận thứ gạo này khoe đầy đủ mùi thơm như ở trên chính quê hương của nó. Vị ngọt ngào, vừa đủ ngậy mà không quá béo, vừa đủ độ mềm dẻo mà không quá ướt hay quá khô để người thưởng thức khó tính nhất cũng phải tấm tắc.
Gạo nếp Tú Lệ chẳng cần phải thêm đỗ, thêm dừa cho đậm đà mùi vị. Chỉ xôi gạo không thôi mới thấy hết sự mộc mạc của núi rừng, sự tinh túy của trời đất. Ngoài thổi xôi, gạo nếp Tú Lệ dùng để gói bánh chưng, giã bánh dày hay chế biến các món bánh khác cũng đặc biệt thơm ngon. Sẽ thú vị hơn khi trong mỗi mâm cỗ ngày lễ tết hay trong mỗi túi quà quê biếu người đi xa, có thêm hương vị của nếp Tú Lệ - đặc sản của một vùng quê hương Yên Bái.

thèm quá nhỉ ..yên bái mình lắm món ngon quá /

du kich ơi lợn cắp nách là lợn như thế nào giải thích tao cái , chưa biết nó như thế nào , khi nào về mang mói đấy suống đây rồi alo cho tao đến thưởng thức nhá