Vasily Grossman - Nhà văn chiến tranh

Tháng 1/1943, Grossman được lệnh rời Stalingrad. Ortenberg đã giao Konstantin Simonov theo dõi đoạn kết kịch tính của trận đánh này. Nhà báo trẻ bảnh trai Simonov là 1 đại anh hùng theo con mắt Hồng quân và phần lớn sự trọng thị đó có được là nhờ ông là tác giả bài thơ "Đợi anh về" . Bài thơ này được viết năm 1941 ngay sau khi chiến tranh nổ ra, khi ông phải chia tay mối tình lớn của mình, nghệ sĩ Valentina Serova. Bài thơ và bài hát phổ từ lời bài thơ này trở thành thiêng liêng với nhiều người lính Hồng quân, với ý chính là chỉ có tình yêu và sự chung thuỷ của những người vợ hay người yêu mới có thể giữ được mạng sống cho người lính. Nhiều người đã giữ những bản chép tay bài thơ này trong nếp gấp túi ngực như 1 lá bùa may mắn.
Grossman, người đã ở Stalingrad lâu hơn bất kỳ phóng viên nào khác, cảm thấy quyết định đó như 1 sự phản bội. Ortenberg đã gửi ông tới Kalmykia, gần 300km về phía nam Stalingrad, nơi vừa được giải phóng khỏi ách chiếm đóng của bọn Đức. Điều này trong thực tế lại cho Grossman 1 cơ hội nghiên cứu về vùng đất này trước khi các tiểu đoàn cảnh vệ NKVD của Lavrenty Beria tới tiến hành các hành động trả thù bằng cách trục xuất 1 số lượng lớn dân địa phương còn nhiều hơn cả những người được xem là trung thành với chính quyền nhân dân. Ông ghi chép lại về ách chiếm đóng của bọn Đức và mức độ cộng tác với quân địch nhiều đến mức đáng buồn của cư dân địa phương, số người bộc lộ sự chấp nhận và bị cám dỗ bởi quân địch đến mức gần như thời nội chiến.
Trong năm sau ông có mặt tại Trận Kursk, trận đấu tăng lớn nhất trong lịch sử, trận đánh đã chấm dứt khả năng quân đội Đức (Wehrmacht) có thể mở 1 cuộc phản công lớn cho đến trận Ardennes tháng 12/1944. Tháng 1/1944, khi đi theo Hồng quân tiến về phía tây xuyên qua Ukraina, Grossman cuối cùng đã tới Berdichev. Tại đó nỗi lo sợ của ông đối với số phận mẹ mình và những người thân thiết đã thành hiện thực. Họ đã bị giết tại 1 trong những vụ đại thảm sát người Do Thái đầu tiên, chỉ ngay sau vụ đại tàn sát ở hẻm núi Babi Yar, ngoại vi Kiev. Vụ tàn sát người Do Thái tại thị trấn nơi ông sinh ra và lớn lên khiến ông tự trách mình còn nhiều hơn khi ko đón được mẹ năm 1941. Cú shock tăng thêm khi ông phát hiện ra chính những người hàng xóm Ukraina cũng đóng vai trò trong việc bức hại người Do Thái. Grossman đã kiên quyết tìm ra càng nhiều càng tốt những vụ thảm sát người Do Thái (Holocaust), 1 đề tài mà chính quyền Soviet cố gắng bưng bít. Phương châm của những người theo chủ nghĩa Stalinist là người Do Thái ko được xem là 1 nạn nhân đặc biệt. Những tội ác chống lại họ phải được đặt trong tổng thể những tội ác chống Liên Xô.
Ngay sau khi Hồng quân tiến vào đất Ba Lan, Grossman là 1 trong những phóng viên đầu tiên tới trại tập trung chết chóc Majdanek gần Lublin. Sau đó ông tới lò sát sinh Treblinka, đông bắc Warsaw. Bài viết "Địa ngục mang tên Treblinka" (The Hell Called Treblinka - http://www10.ttvnol.com/forum/quansu/1038285.ttvn ) là 1 trong những tác phẩm văn học quan trọng nhất về nạn thảm sát người Do Thái và được trích dẫn trong phiên toà Nuremberg.
Khi tiến vào Berlin năm 1945, Grossman được sắp xếp đi theo Tập đoàn quân 8 Cận vệ, tiền thân là Tập đoàn quân 62 lừng danh ở Stalingrad, và ông 1 lần nữa dành thời gian bên vị chỉ huy của nó, tướng Chuikov. Grossman thật sự đau đớn nhận ra mình đã ghi lại những hành động tội lỗi của Hồng quân cũng nhiều chẳng kém những hành động anh hùng, trên hết là những vụ hiếp dâm hàng loạt phụ nữ Đức. Mô tả của ông về vụ cướp bóc Schwerin đã gây tác động mạnh và sự thương tâm đối với tất cả những người chứng kiến sự việc. Tương tự, những cuốn sổ ghi chép của ông tại Berlin khi ông ở đó theo dõi cuộc chiến trong thành phố và thắng lợi cuối cùng, đáng được mọi độc giả quan tâm. Thực sự Grossman đã nhìn thấy nhiều điều về cuộc chiến tại mặt trận phía Đông hơn bất kỳ ai và những ghi chép của ông là vô giá. "Tôi nghĩ rằng ai chưa trải qua tất cả sự cay đắng của mùa hè năm 1941," ông viết, "sẽ ko bao giờ có thể đánh giá đầy đủ sự vui mừng trước chiến thắng của chúng tôi". Đó ko phải lời khoe khoang, đó đơn giản là sự thật.
Những trang viết trong các cuốn sổ ghi chép của ông cùng với 1 số bài viết và trích đoạn trong các bức thư được trình bày trong cuốn sách này ko chỉ là nguyên liệu viết văn của 1 tác giả vĩ đại. Hơn thế nữa nó còn là câu chuyện của 1 nhân chứng hàng đầu về sự ác liệt của mặt trận phía Đông, có lẽ lời đánh giá chính xác nhất về nó là câu nói của chính Grossman: "Sự thật tàn nhẫn của chiến tranh".
Konstantin (Kyrill Mikhailovich) Simonov (1915 - 1979), nhà thơ, nhà viết kịch, tiểu thuyết gia và nhà báo của tờ Krasnaya Zvezda. Sau này Simonov viết cuốn tiểu thuyết về Trận Stalingrad mang tựa đề "Ngày và Đêm" (Days and Nights) theo phong cách Hemingway, xuất bản năm 1944. Mặc dù là 1 người dũng cảm bẩm sinh, Simonov, như những gì Grossman kể lại sau này, tỏ ra thiếu dũng khí trong các mối quan hệ với nhà cầm quyền Soviet.
HẾT LỜI TỰA

LỜI NGƯỜI DỊCH
Việc dịch thuật từ tiếng Nga hướng tới mục tiêu có 1 bản dịch Anh ngữ dễ đọc nên có đôi chút cô đọng hơn so với bản gốc, 1 số từ ko cần thiết hoặc lặp lại có thể bị bỏ đi. Điều này đặc biệt hay gặp trong các văn bản mang tính hành chính trang trọng của quân đội Nga, nhưng chúng tôi có dịch nguyên bản đối với những đoạn Grossman rõ ràng có ý giễu cợt phong cách truyền thống để truyền đạt hết sự hấp dẫn. Chắc chắn trong các thuật ngữ của Hồng quân ko có các từ như "tankist", "artillerist" (lái tăng, pháo thủ - Maseo) trong các văn bản chính thức. Các tên riêng tiếng Nga và từ viết tắt sẽ được liệt kê trong phần Chú giải.
Khi nói về đối phương, Hồng quân thường gọi là "nó" chứ ko phải là "bọn chúng". Điều này có thể gây khó khiểu trong nhiều trường hợp, vì vậy chúng tôi tránh dịch đúng từng chữ mà thay bằng "bọn chúng" hoặc "bọn Đức".
Chúng tôi cố gắng cung cấp thông tin đến mức chi tiết về phần lớn các nhân vật được liệt kê trong cuốn sách, tuy nhiên đã ko thể tiếp cận được thông tin về các đồng sự của Grossman ở tờ Krasnaya Zvezda vì hồ sơ cá nhân của họ vẫn được bảo mật do tờ báo là 1 đơn vị trực thuộc quân đội.
Điều khó khăn nhất, đặc biệt khi phải làm việc với những đoạn viết rời rạc, là đạt được sự cân bằng giữa việc thêm thắt các đoạn viết giúp người đọc bình thường hiểu được và sự tôn trọng đối với ghi chép gốc. Chúng tôi đã cố gắng giữ lại mọi ghi chú nhưng trong 1 số trường hợp phải đưa vào trong ngoặc đơn thay vì đưa vào chú thích cuối trang.

CHÚ GIẢI
Phương diện quân: cấp tổ chức quân đội Soviet tương đương Cụm Tập đoàn quân, ví dụ Phương diện quân Trung tâm, Phương diện quân Tây hay Phương diện quân Stalingrad. Mỗi Phương diện quân ở giai đoạn cuối WW2 do 1 đại tướng hoặc nguyên soái chỉ huy và thường gồm từ 4 đến 8 tập đoàn quân.
Frontoviki: lính Hồng quân có kinh nghiệm chiến đấu thực tế trên tuyến đầu.
GLAVPUR (Glavnoye politicheskoye upravleniye): bộ phận phụ trách công tác Ctrị trong Hồng quân, trong phần lớn thời gian diễn ra cuộc Chiến tranh Vệ Quốc Vĩ đại do Aleksandr Shcherbakov đứng đầu. Đó là 1 tổ chức của Đảng + sản điều khiển các sĩ quan Ctrị và các Chi bộ - hệ thống Chính uỷ đầu tiên được thiết lập trong thời kỳ Nội chiến Nga để theo dõi các cấp chỉ huy mà nhiều người trong số đó vốn là sĩ quan quân đội Nga Sa hoàng để đảm bảo rằng họ ko bí mật hợp tác với quân Bạch vệ. Chính uỷ hay Chính trị viên ko trực thuộc NKVD nhưng làm việc với NKVD trong những trường hợp có nghi ngờ chống đối.
Sao Vàng: cách gọi dân dã của danh hiệu Anh hùng Liên Xô.
Anh hùng Liên Xô: phần thưởng cao nhất của Liên Xô cho sự phục vụ dũng cảm và phẩm chất đặc biệt, gồm 1 cái cuống bằng vàng buộc ruy băng đỏ treo 1 ngôi sao bằng vàng.
Izba: nhà của nông dân hoặc cabin làm bằng gỗ xúc, thường gồm 1 đến 2 phòng. Khung cửa sổ thường được trang trí bằng những hình chạm khắc.
Komsomol: tên viết tắt của Đoàn TNCS, các thành viên có tuổi đời khoảng đôi mươi, vì vậy có rất nhiều chi đoàn Komsomol hoạt động trong Hồng quân. Trẻ em thì tham gia vào Đội Thiếu niên Tiền phong (Young Pioneers).
Muzhik: nông dân Nga chính hiệu.
NKVD (Narodnyi Komissariat Vnutrennikh Del - Dân uỷ Nội vụ): tiền thân là mật vụ Cheka và OGPU.
Đặc vụ NKVD: Được đưa vào biên chế Hồng quân làm nhiệm vụ phản gián, đó là 1 tổ chức của những người theo chủ nghĩa Stalinist chuyên tìm những kẻ phản quốc và gián điệp. Công việc của họ cũng bao gồm điều tra về những hành động hèn nhát cũng như các "sự vụ bất thường" - tất tật những gì được cho là chống lại nhà nước Soviet - và đóng vai trò đội hành quyết nếu cần. Mùa xuân năm 1943 các đơn vị đặc vụ này được đổi thành lực lượng SMERSh, cách viết tắt của Stalin đối với từ Smert shpionam - Cái chết cho bọn gián điệp.
OBKOM: từ viết tắt của Đảng uỷ 1 vùng.
Sĩ quan chính trị hay chính trị viên, chính uỷ: xem GLAVPUR.
RAIKOM: từ viết tắt của Đảng uỷ địa phương.
Stavka (Tổng hành dinh): hội đồng tướng lĩnh, tên này vốn dành cho các chỉ huy quân Nga Sa hoàng trong WW1 được Stalin dùng lại. Ông ta - đương nhiên - là người đứng đầu.
Ushanka: kiểu mũ lông Nga phổ biến có vành che quanh đầu.
Valenki: loại ủng lớn làm bằng dạ, chuyên dùng đi tuyết.

PHẦN MỘT
CÚ SỐC CỦA CUỘC XÂM LƯỢC
1941​

MỘT
THỬ LỬA
Cuộc xâm lược của Hitler vào Liên Xô bắt đầu vào buổi sớm ngày 22/6/1941. Stalin ko thể tin rằng mình có thể bị lừa nên đã bỏ qua hơn 80 tin tức cảnh báo. Mặc dù người đứng đầu Soviet ko tỏ ra suy sụp sau đó, ông đã hoàn toàn mất phương hướng khi nhìn nhận rõ sự thật, thể hiện qua giọng nói vụng về khi đọc bản thông cáo do Ngoại trưởng Vyacheslav Molotov thảo trên đài phát thanh vào buổi trưa hôm đó. Những người dân Liên Xô đã tỏ ra cứng rắn hơn các nhà lãnh đạo, họ xếp hàng tình nguyện ra mặt trận.
Vasily Grossman, 1 người cận thị, béo phì, đi bộ phải chống gậy đã tỏ ra thất vọng khi bị trạm tuyển quân đuổi ra. Chắc ông cũng chẳng lấy gì làm ngạc nhiên nếu xét đến tình trạng thể chất bất hợp lý của mình. Gossman mới chỉ giữa đầu băm, vậy mà các cô gái ở căn hộ bên cạnh đã gọi ông là "chú".
Trong vài tuần tiếp theo ông đã thử xin vào làm đủ loại công việc có liên quan đến chiến tranh. Nhà chức trách Soviet lúc này thu được quá ít thông tin về những gì thực sự xảy ra ở tiền tuyến. Chẳng ai nói được gì về lực lượng Đức ngoài việc chúng có hơn 3 triệu quân, chia cắt Hồng quân bằng những mũi thiết giáp thọc sâu, sau đó bắt sống hàng trăm ngàn tù binh trong các vòng vây. Chỉ có tên những thành phố được liệt kê trong các bản tin chính thức cho biết quân địch đã tiến nhanh đến mức nào.
Grossman đã trù trừ ko giục mẹ mình rời bỏ thị trấn Berdichev ở Ukraina về ở với ông. Người vợ thứ 2 của ông, Olga Mikhailovna Guber, đoan chắc với ông rằng họ chẳng còn phòng nào cho bà mẹ. Sau đó, trước khi Grossman biết được chuyện gì đang thực sự xảy ra, Tập đoàn quân 6 Đức đã chiếm được Berdichev ngày 7/7. Quân địch đã tiến hơn 350km chỉ trong có hơn 2 tuần. Grossman đã ko cứu được mẹ mình, điều đó đè nặng ông trong suốt phần đời còn lại, thậm chí ngay cả sau khi ông khám phá ra rằng bà đã ko chịu sơ tán vì chẳng còn ai khác chăm sóc cho 1 đứa cháu họ. Grossman cũng vô cùng lo lắng cho số phận của Ekaterina, hay Katya, con của ông với người vợ đầu. Ông ko hề biết rằng cô bé đã được đưa khỏi Berdichev để đi nghỉ hè.

Tuyệt vọng vì chẳng được ai giúp cho tham chiến, Grossman đến quấy rầy cả Tổng Cục Ctrị Hồng quân, thường được biết tới với cái tên viết tắt GLAVPUR, thậm chí ngay cả khi ông ko phải là Đảng viên. Tổng biên tập tương lai của ông, David Ortenberg, 1 chính uỷ có hàm tương đương cấp tướng, sau này kể lại cách mà ông được nhận vào làm cho tờ Krasnaya Zvezda, tờ báo của quân đội Soviet được đọc nhiều hơn bất kỳ tờ báo nào khác trong suốt thời gian chiến tranh :
Tôi còn nhớ Grossman đã gây rối khi lần đầu tiên xuất hiện ở ban biên tập. Đó là vào cuối tháng 7, tôi tạt qua Tổng Cục Ctrị và được nghe kể rằng Vasily Grossman đang yêu cầu họ cho mình ra mặt trận. Tất cả những gì tôi biết về nhà văn này là ông ta đã viết tiểu thuyết "Stepan Kolchugin" về vùng Donbass.
"Vasily Grossman à?" Tôi nói. "Tôi chưa từng gặp anh ta, nhưng tôi biết Stepan Kolchugin. Hãy giao anh ta cho tờ Krasnaya Zvezda."
"Được thôi, nhưng anh ta chưa bao giờ phục vụ trong quân đội, anh ta chẳng biết gì về quân đội cả. Liệu anh ta có phù hợp với tờ Krasnaya Zvezda ko?"
"Mọi thứ sẽ đâu vào đấy," tôi nói, tôi cố thuyết phục họ. "Anh ta hiểu biết về tâm hồn con người."
Tôi ko để họ yên cho đến khi Dân uỷ phụ trách Tổng Cục ký lệnh nhập ngũ cho Vasily Grossman gia nhập Hồng quân và cử anh ta về tờ báo của tôi. Đó là 1 vấn đề. Anh ta mới là cấp binh nhì, hoặc như Ilya Ehrenburg thường đùa về trường hợp của cả anh ta và Grossman, "binh nhì chưa được huấn luyện". Cũng ko thể thăng anh ta lên cấp sĩ quan hay chính uỷ vì anh ta ko phải Đảng viên. Nhưng cũng thật khó mà để anh ta mặc quân phục binh nhì vì anh ta sẽ phải dành tới 1 nửa thời gian để giao thiệp với các nhân vật cao cấp. Tất cả những gì chúng tôi có thể làm là xếp anh ta vào ngạch sĩ quan hậu cần. 1 số nhà văn của chúng tôi như Lev Slavin, Boris Lapin và thậm chí nhiều khi là cả Konstantin Simonov cũng trong tình trạng tương tự. Cái phù hiệu màu xanh lá trên cổ áo họ thường gây nhiều rắc rối vì lính cứu thương cũng mang phù hiệu giống như vậy, điều đó luôn gây ra nhầm lẫn. Dù gì đi nữa, ngày 28/7/1941 tôi cũng đã ký lệnh: "Sỹ quan hậu cần cấp 2 Vasily Grossman được cử làm phóng viên đặc biệt của tờ Krasnaya Zvezda với mức lương 1.200 rup/tháng".
Ngày hôm sau Grossman trình diện tại ban biên tập. Anh ta nói với tôi rằng mặc dù lệnh điều động này thật bất ngờ nhưng anh ta rất hạnh phúc về việc đó. Vài ngày sau anh ta trở lại sau khi đã được trang bị đầy đủ và vận bộ đồng phục sĩ quan. (Áo khoác của anh ta nhăn nhúm, kính đeo trễ trên mũi, và khẩu súng ngắn đeo trên chiếc thắt lưng ko cài nổi trong chẳng khác gì 1 chiếc rìu.)
"Tôi đã sẵn sàng khởi hành ra mặt trận ngay hôm nay," anh ta nói.
"Hôm nay á?" Tôi hỏi. "Nhưng anh có bắn được cái đó ko?" Tôi chỉ vào khẩu súng ngắn đeo bên hông anh ta.
"Ko."
"Còn súng trường?"
"Ko, tôi ko biết bắn cả 2 thứ."
"Vậy làm sao mà tôi cho anh ra mặt trận được? Mọi thứ đều có thể xảy ra ở đó. Ko, anh sẽ phải ở lại ban biên tập trong vài tuần."
Đại tá Ivan Khitrov, chuyên gia về chiến thuật và là 1 cựu sỹ quan quân đội, trở thành huấn luyện viên của Grossman. Ông ta đưa Grossman tới 1 trường bắn của 1 đơn vị quân đội đóng tại Moscow để dạy bắn.
David I. Ortenberg, lấy bút danh phi Do Thái là Vadimov khi viết cho tờ Krasnaya Zvezda.

Xin hỏi bác maseo có biết tên cuốn tiểu thuyết nổi tiếng đó ko? Hình như chưa bác nào nhắc tới cuốn đó 1 cach chi tiết.

Đó là cuốn "На?од бессме?,ен" (Tạm dịch: Nhân dân bất diệt), đấy mới là cuốn sách biến Gross thành anh hùng huyền thoại của Nga ngay trong WW2. Cuốn nhà em đang dịch đây với cuốn "Cuộc đời và Số phận" gã Danngoc dịch thì chỉ phương Tây biết thôi, mà cũng là mãi sau này mới xuất bản. Thế cho nên nó mới có nhiều đoạn rất "nhạy cảm", bác nào đọc thấy cáu cứ phản bác, nhưng đừng chửi
Chào thân ái và quyết thắng!

Ngày 5/8, Ortenberg chấp thuận cho Grossman ra mặt trận. Ông sắp xếp cho Grossman đi cùng Pavel Troyanovsky, 1 phóng viên đầy kinh nghiệm, và phóng viên ảnh Oleg Knorring. Grossman miêu tả khá chi tiết về chuyến khởi hành của họ.
Chúng tôi được lệnh đi về hướng Phương diện quân Trung tâm. Chính trị viên Troyanovsky, nhà quay phim Knorring và tôi sẽ tới Gomel. Troyanovsky có khuôn mặt đen sạm mỏng dính và cái mũi to đã từng được tặng thưởng huân chương "Vì thành tích trong chiến trận". Anh ta đã được thấy nhiều thứ mặc dù chưa già, thực tế anh ta trẻ hơn tôi cả chục tuổi. Mới đầu tôi đã nghĩ Troyanovsky là 1 người lính thực thụ, 1 người sinh ra để chiến đấu, nhưng hoá ra anh ta mới ra trường và làm phóng viên cho tờ Pionerskaya Pravda (tờ báo của Đội Thiếu niên Tiền phong) từ cách đây chưa lâu. Tôi cũng phải nói rằng Knorring là 1 phóng viên ảnh giỏi. Anh ta cao, trẻ hơn tôi 1 tuổi. Tôi già hơn cả 2 người kia nhưng ở bên họ tôi chỉ là 1 đứa bé trong những vấn đề liên quan đến chiến tranh. Họ đã tiếp đón tôi ko chê vào đâu được và cảnh báo tôi về sự kinh khủng đang chờ đón.
Chúng tôi sẽ khởi hành ngày hôm sau bằng tàu hoả. Chúng tôi ngồi toa ghế mềm tới Bryansk rồi từ đó đi tiếp bằng bất kỳ phương tiện gì mà Chúa gửi đến cho chúng tôi. Trước chuyến đi chúng tôi được Chính uỷ Lữ đoàn Ortenberg thông báo vắn tắt, ông nói chuyến đi đã được sắp đặt sẵn. Lần đầu tiên ông và tôi gặp nhau là ở GLAVPUR, Ortenberg đã phỏng vấn tôi và cuối cùng nói trước đây ông cứ tưởng tôi là 1 nhà văn chuyên viết sách thiếu nhi. Điều đó làm tôi rất ngạc nhiên, tôi đâu có nói là tôi đã từng viết cuốn sách nào cho thiếu nhi đâu. Khi chúng tôi tạm biệt nhau tôi bảo: "Tạm biệt, Chính uỷ Boev." Ông ta bật cười: "Tôi ko phải Boev, tôi là Ortenberg." Vâng, đó là 1 hành động trả đũa, tôi vờ nhầm ông ta với Cục trưởng Cục Xuất Bản của GLAVPUR.
Tôi nhậu nhẹt suốt ngày hôm đó như những tân binh vẫn làm trước khi lên đường ra mặt trận. Cha tôi tỏ ra bối rối, cả Kugel, Vadya, Zhenya và Veronichka nữa. Veronichka nhìn tôi bằng đôi mắt buồn rười rượi, như thể tôi là Gastello vậy . Tôi đã rất xúc động. Cả gia đình ca hát và nói chuyện 1 cách buồn bã, đặc quánh 1 ko khí u sầu. Đêm đó tôi nằm 1 mình suy nghĩ, tôi có khá nhiều thứ, nhiều người để suy nghĩ về.
Ngày chúng tôi lên đường là 1 ngày thú vị, nóng và có mưa. Nắng và mưa thay thế nhau 1 cách đột ngột, mặt đường ướt sũng, chỗ lấp lánh chỗ xám đen lại. Ko khí nóng bức, ngột ngạt và ẩm ướt. 1 cô gái xinh đẹp tên là Marusya tới tiễn Troyanovsky. Cô ta làm ở ban biên tập (của tờ Krasnaya Zvezda) nhưng cô nhìn anh ta ra đi như thể anh ta đang tuột khỏi vòng tay cô chứ ko phải theo lệnh của Tổng Biên tập. Knorring và tôi cố tỏ vẻ lịch sự, chúng tôi tránh ko nhìn vào chỗ họ.
Sau đó chỉ còn lại 3 chúng tôi (trên sân ga). Tôi có nhiều kỷ niệm với ga xe lửa Bryansky, đó là nơi tôi xuống trong lần đầu tiên đến Moscow. Rất có thể chuyến đi từ đây ngày hôm nay sẽ là chuyến cuối cùng. Chúng tôi uống nước chanh và ăn mấy cái bánh ghê tởm trong quán cà phê ga.
Đoàn tàu rời ga. Tất cả những cái tên nhà ga dọc đường đều rất quen thuộc. Tôi đã đi qua chúng nhiều lần khi còn là sinh viên, để về với mẹ ở Berdichev hay để đi nghỉ. Lần đầu tiên sau thời gian dài tôi đã có thể ngủ ngon trên toa ghế mềm này sau những trận oanh tạc vào Moscow.
(Sau khi tới Bryansk) chúng tôi nghỉ đêm ngay tại sân ga. Chỗ nào cũng đầy lính Hồng quân, nhiều người trong số họ ăn mặc rất tồi tàn, rách rưới, rõ ràng họ đã từng "ở đó". Những người Abkhazia trông có vẻ tệ nhất, nhiều người còn đi chân ko.
Chúng tôi đã phải ngồi suốt đêm. Máy bay Đức xuất hiện trên nhà ga, gầm rú trên bầu trời, đèn pha phòng ko chiếu khắp nơi. Tất cả chúng tôi lao về phía những khu đất bỏ hoang càng xa nhà ga càng tốt. May thay, bọn Đức ko ném bom chúng tôi ở đây, chúng chỉ làm chúng tôi sợ hãi 1 phen. Sáng ra chúng tôi nghe tin tức từ Moscow qua đài phát thanh, đó là tin về 1 hội nghị do Lozovsky (Cục trưởng Thông tin Soviet) chủ trì. Âm thanh rất tồi, chúng tôi phải lắng nghe, Lozovsky sử dụng rất nhiều cách ngôn thành ngữ như thường lệ, nhưng chúng chẳng làm chúng tôi có cảm giác nhẹ nhàng hơn.
Chúng tôi tới khu bốc dỡ hàng hoá để tìm 1 đoàn tàu. Họ tống chúng tôi lên 1 đoàn tàu bệnh viện tới Unecha (nằm giữa Bryansk và Gomel). Chúng tôi lên tàu, nhưng ngay sau đó mọi sự bất ngờ trở nên hỗn loạn. Mọi người bắt đầu chạy, súng nổ ầm ĩ. Thì ra có 1 máy bay Đức đang nã súng máy xuống nhà ga. Tôi cũng bị nhiễm sự hoảng loạn của đám đông.
Tới Unecha, chúng tôi đi tiếp trên 1 tàu hàng. Thời tiết rất tốt nhưng những người bạn đồng hành nói thế là xấu, và tôi hiểu ra. Những hố bom đen ngòm ở khắp nơi dọc theo đường tàu, có thể thấy cả những cái cây bị nổ tung. Hàng ngàn nông dân, cả đàn ông lẫn đàn bà, đang đào hào chống tăng.
Chúng tôi lo lắng nhìn trời và quyết định sẽ nhảy khỏi tàu nếu có vấn đề gì xấu. Đoàn tàu đang chạy rất chậm. Khi tới Novozybkov lại có ko kích, 1 quả bom rơi ngay trước sân ga, đoàn tàu ko thể đi tiếp được nữa. Chúng tôi nằm trên cỏ chờ đợi, thích thú vì hơi ấm và cỏ xanh vây quanh nhưng vẫn quan sát bầu trời. Ai biết điều gì sẽ xảy ra nếu máy bay Đức lại kéo tới bất ngờ?
Chúng tôi bật dậy vào nửa đêm, có 1 tàu bệnh viện đang trên đường tới Gomel. Chúng tôi túm tay vịn khi đoàn tàu chạy qua, nhảy lên bậc lên xuống rồi đập cửa xin đi nhờ, chí ít thì cũng xin cho ngồi nhờ trên sàn toa. Bất đồ 1 phụ nữ nhìn thấy và quát: "Nhảy khỏi tàu ngay! Cấm đi bằng tàu bệnh viện!" Người phụ nữ này là 1 bác sĩ có nhiệm vụ làm giảm sự đau khổ của con người cơ đấy. "Thứ lỗi cho chúng tôi, nhưng đoàn tàu đang chạy hết tốc lực, làm sao chúng tôi nhảy ra được?" Tất cả chúng tôi có 5 người đang bám vào tay vịn, tất cả đều là sĩ quan và tất cả đều năn nỉ cho lên, dù chỉ đứng trong 1 xó cũng được. Cô ta ko nói ko rằng bắt đầu đá chúng tôi thật lực với đôi ủng vĩ đại của mình, đấm chúng tôi, cố gắng làm chúng tôi tuột khỏi tay vịn. Mọi thứ có vẻ tồi tệ: nếu có ai đó tuột tay thì cả lũ đi đời. May thay chúng tôi chợt nhận ra mình ko phải đang bám vào tàu điện Moscow và chuyển từ phòng ngự sang phản công. Vài giây sau 1 góc toa đã thuộc về chúng tôi và con mẹ chó cái với quân hàm bác sĩ vừa gào lên sợ hãi vừa bỏ chạy biến. Đó là lần đầu tiên tôi nếm mùi chiến đấu.
Chúng tôi tới được Gomel. Đoàn tàu dừng cách ga rất xa vì vậy chúng tôi phải khổ sở đi bộ dọc đường ray trong đêm. Ai nấy lê bước dưới sức nặng của đống hành lý vượt qua đường tàu. Tôi bị đập đầu vào hành lý và vấp ngã; cái vali khốn nạn trở nên nặng kinh khủng.
Cuối cùng chúng tôi cũng đến được nhà ga. Nó đã bị phá huỷ hoàn toàn. Chúng tôi hết thốt lên "Ah" lại đến "Oh" khi nhìn đống đổ nát. 1 công nhân hoả xa đi qua cho biết nhà ga đã bị phá huỷ ngay trước cuộc xâm lược để xây 1 cái mới to đẹp hơn.
Đại uý Gastello, anh hùng phi công nổi tiếng, đã từng tham gia cuộc Nội chiến Tây Ban Nha, chỉ huy 1 phi đội thuộc Trung đoàn 207, Sư 42 Ko quân. 1 khẩu súng phòng ko Đức đã bắn vỡ bình xăng chiếc máy bay của anh ngày 26/6/1941 ở khu vực Molodechno. Chiếc máy bay bắt đầu bốc cháy, Gastello đã lao thẳng máy bay vào hàng chiến xa Đức đang chạy trên đường. Vụ nổ đó đã phá huỷ hàng tá xe cộ, binh lính và xe tăng địch. Gastello được truy tặng danh hiệu Anh hùng Liên Xô.

Bỏ qua một bên mấy lời bình thiếu khoa học của bác Beevor nhé, vậy thì em thấy thế này:
Mấy bác Soviet của báo Sao Đỏ quả là độc: Tờ báo cực kỳ quan trọng của đất nước nhé, vậy mà mời một ông nhà văn phi Đảng viên ngất ngơ ở đâu về làm phóng viên chiến trường, rồi tạo mọi điều kiệu thuận lợi cho ổng, cho hai ông chuyên viên xịn của mình đi theo. NIềm tin quá lớn. Thử hỏi ở đâu được vậy?