Vasily Grossman - Nhà văn chiến tranh

Hic, chính thế, là nhà em ngu, đề nghị các bác đọc đoạn đó như lão Ngốc
Chào thân ái và quyết thắng!
Được maseo sửa chữa / chuyển vào 21:57 ngày 10/06/2008

Trong thời gian làm việc quanh khu vực Glukhov, Grossman đã được biết về Trung đoàn 395 Bộ binh do Thiếu tá Babadzhanyan chỉ huy đã liều mạng chiến đấu trên 1 vùng đất nhỏ hẹp bên bờ tây sông Kleven. "Grossman đã quyết định viết về trung đoàn anh hùng này," Ortenberg viết, "và muốn vượt sông để gặp Babadzhanyan. Cục Chính trị ko cho phép điều đó mặc cho Grossman phản đối. Sau này khi Grossman hỏi thăm về số phận Trung đoàn 395, ông được kể rằng trung đoàn đã hoàn thành nhiệm vụ 1 cách dũng cảm nhưng chịu thiệt hại rất nặng, và trung đoàn trưởng Thiếu tá Babadzhanyan cũng nằm trong số những người hy sinh. Grossman đã mô tả lại điều này trong tác phẩm "Nhân dân bất diệt" với tên người trung đoàn trưởng được giữ nguyên."
Grossman cũng viết về những sự kiện xảy ra ngay sau chiến tranh vì với ông Thiếu tá Babadzhanyan đã trở thành biểu tượng cho phẩm chất sẵn sàng vượt qua nghịch cảnh của người lính Hồng quân.
Lần đầu tiên chúng tôi, những phóng viên quân đội, nghe thấy cái tên Babadzhanyan là ở Ukraina trong những ngày khó khăn tháng 9/1941, khi chúng tôi đang ở gần Glukhov. Lúa mì chín nẫu, nặng trĩu trên đồng, hoa quả rụng, cà chua thối trong vườn rau, dưa chuột và cải bắp héo rũ, những bắp ngô ko được thu hoạch khô quắt lại trên thân cây. Những khoảng trống trong rừng phủ 1 thảm hoa, nấm mọc dưới gốc cây và lẫn trong cỏ.
Cuộc sống con người trở nên đáng sợ trong mùa thu Ukraina rạng rỡ này. Ban đêm bầu trời đỏ rực bởi hàng tá đám cháy khắp nơi, ban ngày tấm màn xám của khói bốc lên che khuất chân trời. Phụ nữ bồng con trong tay, người già, những bầy cừu, bò và ngựa của nông trang tập thể chìm trong màn bụi đang đi về phía đông trên những con đường tỉnh lộ, bằng xe kéo hoặc đi bộ. Những chiếc máy kéo gầm lên chói tai. Tàu hoả chất đầy máy móc, động cơ, nồi hơi của các nhà máy đi về phía đông suốt ngày đêm.
Hàng ngàn máy bay Đức liên tục bay vù vù trên trời, mặt đất rên rỉ dưới bánh xích những cỗ chiến xa Đức. Những xích sắt đó đã bò qua đầm lầy và sông ngòi, nghiến nát mặt đất và những thân người. Bọn sĩ quan Đức được huấn luyện bài bản dẫn các tiểu đoàn và trung đoàn phát xít tiến về phía đông, xuyên qua khói bụi.
Babadzhanyan lần đầu tiên nhìn thấy lính Đức là vào mùa hè năm 1941, khi quân ta rút khỏi Smolensk. 1 viên sĩ quan Đức má đỏ gay bảnh bao, vì muốn tránh bụi đất đang bốc lên dưới hàng ngàn chiếc ủng và bánh xe, đã rời khỏi con đường. Ko ai nghe 1 tiếng súng tắc nghẹn vì tiếng bánh xe lăn, tiếng ngựa hí, tiếng gầm của động cơ xe. Viên sĩ quan Đức ngã xuống 1 bụi rậm và vài phút sau, Babadzhanyan đã cầm trong tay giấy tờ lấy từ xác hắn. Trong số giấy tờ có 1 quyển sổ bìa da mới, trang đầu là những từ tiếng Đức và lời dịch tiếng Nga: "Mày là tù binh"; "Giơ tay lên"; "Làng này tên gì?"; "Còn bao nhiêu km nữa thì tới Moscow?"
Babadzhanyan nhìn những khuôn mặt xám xịt mệt mỏi của nhóm trinh sát, nhìn những căn nhà xám xịt trong ngôi làng nhỏ bé và ko có khả năng phòng vệ, nhìn dòng chảy ko dứt của lính Đức, và bỗng chốc, trong đau đớn, giận dữ và lo lắng, rút mẩu bút chì đỏ trong túi ra viết những chữ lớn vào cuốn sổ: "Chúng mày sẽ ko bao giờ thấy được Moscow! 1 ngày kia chúng tao sẽ hỏi: "Còn bao nhiêu km nữa thì tới Berlin?", ngày đó sẽ tới!"

Tình hình lúc đó hết sức tuyệt vọng khiến cho mọi người, kể cả Grossman, đều sung sướng tin vào bất kỳ lời đồn đại nào về tình trạng xuống tinh thần của bọn Đức và những vấn đề chúng đang gặp phải. Phần lớn các câu chuyện đó, thường là chuyện bọn SS và Gestapo bắt lính Đức chiến đấu, đều rất thiển cận, nói chỉ để mà nói.
Những tên Đức mà Tiểu đoàn dự bị 159 bắt được nói tâm trạng chung của lính Đức là muốn bỏ cuộc. Phần lớn xác chết của lính và cả nhiều hạ sĩ quan Đức được tìm thấy đều có truyền đơn và báo Nga trong mình. 5 tờ báo Soviet đã được tìm thấy trong người 1 unteroffizier , tờ mới nhất là báo ngày 27/7. Bên cạnh đó còn tìm thấy 1 bản tóm tắt kết quả của 2 tháng tấn công nước Nga và những tờ báo Đức. Các con số được gạch chân bằng bút đỏ để so sánh.
1 tiểu đoàn Đức què quặt được bổ sung bằng lính Gestapo và SS cho đủ quân số. Chúng chỉ được dùng làm đơn vị dự bị.
Trong 1 trận pháo kích bằng súng cối vào Novaya, nhiều tên Đức đã nhảy xuống 1 con suối. Hàng chục tên đã chết đuối trong đó có cả 1 sĩ quan. Lính trinh sát báo cáo đã nghe thấy nhiều tiếng rú khủng khiếp.
Hơn 1.500 tên Đức bị thương nặng đã được ghi nhận, tất cả chúng đã được đưa về Đức. Có báo cáo về những bệnh viện dã chiến lớn ở khu vực Kletnya, trong các bệnh viện này có tới hơn 4.000 thương binh Đức. Bọn Đức còn chưa kịp đem chúng đi thì đã lại có những thương binh mới đổ tới.
Nhiệm vụ trinh sát vào ngày 11. Trung sĩ Nikolaev và lính Hồng quân Dedyulya dẫn 6 người đi tóm 1 "cái lưỡi" (**). Nikolaev nghe được từ dân địa phương về sự di chuyển của xe cộ trong vùng. Nhóm trinh sát tổ chức 1 cuộc mai phục trong khu rừng ven đường. Họ ném lựu đạn vào 3 tên lính mô tô đi sau cùng. Dedyulya hạ 2 tên và bắt sống tên còn lại, hắn tên là Alvin Gunt.
Grossman được nghe câu chuyện vui về 1 chiếc xe thiết giáp Đức bị bỏ lại bên vệ đường. 1 ông nhóc "với 1 khối vuông" (tức thiếu uý) đang ngồi tên đó.
"Anh sẽ bị bắn mất," 1 viên trung uý cảnh báo.
"Nhưng ai bắn?" Ông nhóc trả lời. "Bọn Đức sẽ nghĩ đây là xe của chúng còn quân ta sẽ bỏ chạy khi nhìn thấy nó." 1 câu chuyện cười buồn.
Bầu trời là của bọn Đức, trong hàng tuần lễ chúng tôi chẳng nhìn thấy cái máy bay ta nào.
Unteroffizier: Cấp hạ sĩ quan trong quân đội Đức tương đương trung sĩ, thường chỉ huy 1 tổ gồm 9 - 10 người thực hiện 1 nhiệm vụ nào đó - Maseo
(**) "Cái lưỡi" là tiếng lóng của Hồng quân chỉ lính địch, thường là lính gác hoặc anh nuôi, bị 1 nhóm trinh sát bắt để thẩm vấn.

Thông điệp này nằm bên trong mặt dây chuyền của trung uý Miroshnikov đã hi sinh: "Nếu ai đó đủ can đảm gỡ thông điệp này khỏi mặt dây chuyền xin hảy gửi nó tới địa chỉ sau ... "Các con trai của ta, bố đang ở 1 thế giới khác. Hãy gặp bố ở đó nhưng trước hết hãy trút căm thù lên đầu giặc. Tiến lên, vì chiến thắng, các con và bạn bè hãy chiến đấu cho Đất Mẹ, cho Stalin vĩ đại." "
Câu chuyện của 1 chính uỷ lữ đoàn:
1 sĩ quan hậu cần cấp 2, người vừa thoát khỏi vòng vây bằng cách xuyên qua chiến tuyến địch, đã bất ngờ bắn chính uỷ và trung đoàn trưởng của mình vì họ nghi anh ta là gián điệp. Hắn lấy tư trang và tiền của họ và chôn các xác chết trong 1 chuồng gia súc. Tay sĩ quan hậu cần này đã bị bắn trước mặt các sĩ quan sư đoàn, người bắn là viên đại tá cao tuổi nhất sư đoàn.
Grossman ko thể cưỡng lại thú vui mô tả chi tiết về con người địa phương, thậm chí cả những người chẳng có việc gì làm trong chiến tranh.
1 bà già có 3 người con trai câm, cả 3 đều là thợ cắt tóc. "Đứa lớn nhất đã hơn 50 tuổi rồi," bà nói. "Chúng vẫn đánh nhau như quỷ và cãi nhau như ngựa, chúng còn lấy dao phi nhau suốt."
Những thợ quét vôi và thợ đá khi cáu ông chủ thuê họ thường giấu vào trong tường 1 quả trứng hay 1 hộp đầy gián (với chút cám để chúng ăn). Quả trứng sẽ bốc mùi còn lũ gián sẽ kêu sột soạt để làm chủ nhà phải khổ sở.

Trong tuần cuối cùng của tháng 9, Grossman có mặt trong cuộc thẩm vấn có vẻ rất dớ dẩn và khôi hài với 1 lính lái mô tô người Áo. Viên sĩ quan quân báo đã bỏ lơ lời khoác lác của tên tù binh là có hàng trăm xe tăng Đức tại khu vực này. Chỉ sau này Grossman mới biết rằng chúng có lẽ là 1 phần của Cụm Thiết giáp 2 do Guderian chỉ huy đang tái bố trí cho cuộc tấn công tiếp theo sau khi vây Kiev. Hoàn toàn do may mắn, trong vài tuần tiếp theo Grossman và Troyanovsky đã nhiều lần đi ngay trước mũi những chiếc xe tăng của Guderian, 1 lần nữa ông lại vừa kịp thoát khỏi bị chúng bắt. Cương vị phóng viên chiến tranh sẽ ko thể cứu Grossman nếu ông bị bắt, gần như chắc chắn ông sẽ bị coi là 1 "chính uỷ Do Thái" và bị bắn.
Trong nhóm của Ermakov đóng tại làng Pustogorod , tại ban chính trị có 1 cô gái Do Thái xinh đẹp, người đã thoát được khỏi vòng vây của bọn Đức, có đôi mắt sáng rực.
Tên lính mô tô phát xít bị thẩm vấn đêm trong ngôi nhà mà ban chính trị đóng. Hắn là 1 người Áo cao to đẹp trai. Mọi người ngắm nhìn chiếc áo khoác da màu ánh thép dài và mềm mại của hắn. Ai cũng sờ thử, lắc lắc gấu áo. Điều đó có nghĩa là: sao trên đời lại có thể có 1 tay chiến binh được mặc thứ áo khoác như này? Phi công lái máy bay chắc cũng chỉ có những chiếc áo khoác da như thế là cùng. Phiên dịch là 1 người Do Thái chỉ vừa đủ chữ nghĩa, anh ta đang nói bằng tiếng Yiddish (**). Tên người Áo cũng lẩm bẩm bằng thứ tiếng của hắn. Cả 2 đều cố đến vã mồ hôi để hiểu nhau nhưng mồ hôi có lẽ chỉ đem đến những kết quả hạn chế trong công việc này. Quá trình thẩm vấn diễn ra rất khó khăn. Tên người Áo loay hoay liên tục, lúc nhìn ra cửa, lúc đấm ngực kể lại rằng hắn đã thấy hàng đàn xe tăng của Guderian trong khu vực này, 1 con số khổng lồ - "500! Ở đây, ở đây, ngay gần các ông." Hắn giơ tay làm điệu bộ về khoảng cách gần đó là đến mức nào.
"Nó nói gì thế?" viên sĩ quan quân báo nôn nóng hỏi. Phiên dịch viên nhún vai 1 cách bối rối. "Hắn thấy 1 số lượng xe tăng lên tới 500 chiếc."
"Ồ, quỷ quái thật. Hắn phải nói tên những địa danh đơn vị hắn đã đi qua từ Đức tới mặt trận," viên sĩ quan quân báo to lớn vừa nói vừa xem bản câu hỏi. Ôi, những người tai to mặt lớn.(***)
Đêm trong căn nhà của các nữ giáo viên, 1 căn hộ của trí tuệ: có những cuốn sách tôi thường đọc làm gợi lên nhiều ký ức. Những cuốn sách tôi đọc thời thơ ấu và cả những vật dụng gắn với thời kỳ đó: gạt tàn làm bằng vỏ sò, giá nến, album, đồng hồ treo tường, 1 cây cọ trồng trong chậu ... Suốt đêm, Kolomeitsev và tôi bất ngờ cảm thấy 1 nỗi lo lắng điên rồ. Chúng tôi bật dậy như thể có lệnh báo động, mặc quần áo chạy ra sân. Chúng tôi lắng nghe trong im lặng thật lâu, phía tây vẫn im ắng. Bọn Đức đang ở cách đây 50km.
Grossman sau đó quay lại qua Sevsk (cách Bryansk 120km về phía nam) để trở lại Orel.
Sevsk. Chúng tôi được cho biết xe bọc thép Đức đã ở đây hôm qua. 2 sĩ quan đi ra, nhìn quanh rồi đi mất. Chỗ này được xem là quá xa chiến tuyến.
Grossman và Troyanovsky vẫn chưa hoàn toàn nhận thức được mối nguy hiểm. Họ phóng xe về phía bắc tới Orel, tại đó họ dừng lại, chỉ 1 lúc thôi, cư dân địa phương hỏi tin họ.
1 cụ già hỏi: "Các anh rút từ đâu về thế?"
Pustogorod nằm ở vùng Sumy cách Glukhov khoảng 50km về phía bắc - đông bắc.
(**) Yiddish: thứ tiếng Đức cổ của người Do Thái ở Trung và Đông Âu - Maseo.
(***) Thiết lập con đường chính xác các đơn vị Đức đã đi từ biên giới Soviet là 1 ưu tiên cao trong các cuộc thẩm vấn tù binh của quân Nga. Điều này giúp thiết lập mối liên hệ giữa các đơn vị phát xít với các cuộc thảm sát mà chúng gây ra. Thông tin thu được từ các cuộc thẩm vấn này chiếm phần lớn trong các phiên toà xét xử tướng lĩnh Đức sau chiến tranh.

Xin lỗi bạn tí
Mình thì nghĩ rằng : " Thiết lập con đường chính xác các đơn vị Đức đã đi từ biên giới Soviet " có mục đích chính là júp phát hiện các ý đồ chiến thuật của Đức , các mũi tiến quân của Đức đang ở đâu và sẽ phát triển vào đâu .
Các chỉ huy Nga biết rằng Đức có 1 thói wen cứng nhắc là đơn vị xe tăng A thường đi kèm với đơn vị môtô nào đó và tiếp theo là 1 đơn vị bộ binh xung kích quen thuộc ( Đấy là lúc đầu chiến tranh thôi , còn về sau thì cũng lộn xộn ) . Việc biết đường đi của 1 đơn vị sẽ ra 3 , 4 đơn vị kèm theo .
Và cũng nhằm júp biết vùng nào còn là của mình , vùng nào đã bị chiếm . Chuyện thật như đùa là trong 4 tháng đầu tiên đến cả Stalin cũng k0 biết 1 số vùng là mình đang giữ hay đã bị chiếm đóng . Các chỉ huy LX nghĩ ra 1 cách là gọi điện thoại theo đường bưu điện bt đến để xem người nghe máy là ai ? Nếu là mình thì ok , còn có giọng Đức Halo thì hỏng rồi
Đây là năm 41 nên mình nghĩ có lẽ LX cũng chưa tính đến việc thu thập = cớ để " tính sổ " với người Đức sau này . Chắc họ cũng k0 nghĩ rằng sẽ có ngày đó . Sau chiến tranh vô tình những thông tin đó lại có ích trong việc buộc tội quân đội Đức , nên LX đã sử dụng . Tuy nhiên hiệu quả k0 đc cao , rất nhiều lời cáo buộc bị toà bác bỏ . Quân đội Đức hợp tác với SS đàn áp dân LX là có chủ trương , hệ thống . Có cả văn bản kí kết đàng hoàng giữa W.Selenberg ( dc Himler uỷ nhiệm ) và Jodl ( Có lẽ vì cái này mà về sau Jodl phải chết ) . Nhưng thực tế tại chiến trường thì số nhiều các tướng Đức tìm mọi cách để k0 phải thực hiện nhiệm vụ bẩn thỉu này . Họ thường có mánh khoé riêng nhằm nhường nhiệm vụ đó cho các đơn vị cảnh sát quá tích cực .
Tại toà k0 nhiều tướng Đức mà LX buộc tội bị kết án tử hình .

Thắc mắc của bác rất có lý, tớ cũng nghĩ y sì vậy. Có điều nghĩ là 1 chuyện, dịch lại là chuyện khác, ko thể sáng tác thêm được. Phần chú thích (***) này là do Beevor và Vinogradova chua vào, có lẽ họ viết trên quan điểm của những người biên soạn sách sử sau chiến tranh.
Cá nhân nhà em hiểu 1 thằng lính dù của bất kỳ quân đội nào khai thác tù binh cũng phải hỏi mày đã đi qua những đâu để biết được đường đi nước bước của kẻ địch, đặng biết đường mà đánh lại. Việc xét xử địch khi nó thua sau này ko phải việc của lính, nó là của đám Ctrị gia và sử gia bàn rấy, lính tráng anh em ta chẳng care
Chào thân ái và quyết thắng!

SÁU
QUÂN ĐỨC CHIẾM OREL
Vào thời điểm Grossman và Troyanovsky trở lại Orel, tình hình đã trở nên nguy hiểm. Chiến dịch Typhoon của quân Đức nhằm hướng Moscow đã bắt đầu vào ngày 30/9 với việc lực lượng đột kích của Guderian tấn công Phương diện quân Bryansk do tướng Yeremenko chỉ huy. Tập đoàn quân 50 của tướng Petrov mà Grossman vừa mới tới thăm đã bị Tập đoàn quân 2 Đức cắt rời. Bản thân Orel cũng bị Quân đoàn Thiết giáp 24 thuộc lực lượng của Guderian đe doạ.
Lời kể của Grossman bắt đầu từ ngày 2/10 về trận đánh chiếm Orel hơi khác với kiểu tường thuật thông thường. Nó cho biết xe tăng Đức đã ào ạt xông vào thành phố với số lượng đáng ngạc nhiên vào cuối buổi chiều ngày 3/10, chèn qua cả những chiếc xe điện trên phố. Mặc dù các giới chức quân sự vẫn tỏ ra tự tin đến mức đáng kinh ngạc, mô tả của ông đã chỉ ra rằng 1 số lượng lớn thường dân đã nhận thức rõ mối nguy và cố gắng chạy thoát trước khi lực lượng thiết giáp Đức tới.
Orel, lại là Orel. Máy bay vụt qua. Những chiếc xe tải. Người lớn bồng trẻ em trên tay. Những đứa trẻ ngồi trên những gói đồ. Tiếng gầm rú suốt đêm: cả thành phố đang trên đường di chuyển. Chúng tôi lại vào khách sạn cũ, 1 khách sạn tỉnh lẻ bình thường nhưng giờ đây nó có vẻ như 1 toà lâu đài vì nó vẫn giữ được sự bình lặng khi tất cả đang ra đi thế này.
Có 1 tấm bản đồ Châu Âu dành cho học sinh. Chúng tôi lại xem và kinh hoàng vì khoảng cách mà quân ta đã rút. Tôi ra ngoài hành lang tới bên 1 phóng viên ảnh tên là Redkin, tôi đã từng gặp anh ta ở nhiều sở chỉ huy tiền phương, trông anh ta có vẻ kích động: "Bọn Đức đang lao thẳng về phía Orel, chúng có hàng trăm xe tăng. Tôi chỉ vừa kịp thoát dưới làn đạn. Chúng ta phải rời khỏi đây ngay nếu ko sẽ bị chúng bắt sống ở đây." Rồi anh ta kể cho chúng tôi rằng anh ta đang ngồi trong 1 góc yên tĩnh bên cạnh sở chỉ huy để ăn tối thì bất ngờ nghe thấy 1 tiếng động. Mọi người nhìn ra cửa sổ và thấy 1 sĩ quan NKVD đang chạy qua, người anh ta phủ đầy bột mì. Thì ra anh ta đang phóng xe ở cách đó chỉ mấy cây số mà ko hề biết mình đã ở gần bọn Đức đến mức nào, cho đến khi bất ngờ 1 chiếc tăng quay tháp pháo và nổ súng vào chiếc xe tải mà anh ta đang dùng để chở những bao bột mì. "Xe tăng ở khắp nơi!" Redkin lao ra xe phóng về Orel, xe tăng Đức cũng tiến theo con đường đó mà chẳng gặp sức chống cự nào. Redkin cho chúng tôi biết thông tin này 1 cách sợ hãi, hơi thở hổn hển.
Tôi vào phòng của 2 viên sĩ quan tôi biết: 1 thiếu tá rậm râu và 1 đại uý phụ trách hành quân. Tôi hỏi họ có biết gì về việc bọn Đức đã chọc thủng chiến tuyến ko, họ nhìn lại tôi 1 cách đần độn, đầy vẻ tự tin ngu ngốc. "Điều đó là vô lý," họ nói và lại tiếp tục nhậu.
Cả thành phố nhốn nháo suốt đêm, ô tô chạy ko ngừng. Đến sáng thành phố đã đầy vẻ sợ hãi và thảm hại như thể đang có bệnh dịch. Tiếng kêu khóc và sự hỗn loạn lan cả vào khách sạn. Tôi cố gắng thanh toán tiền phòng, chẳng ai muốn nhận tiền, tôi phải bắt 1 phụ nữ chịu trách nhiệm ở đây cầm 7 rúp, tôi cũng chẳng biết sao mình phải làm thế. Mọi người tay sách nách mang chạy qua phố, 1 số mang theo con nhỏ. Viên thiếu tá "chiến lược gia vĩ đại" và tay đại uý cũng lao qua chỗ tôi, mặt đầy vẻ ngượng ngùng. Chúng tôi tới sở chỉ huy quân sự địa phương nhưng họ ko cho vào nếu ko có giấy phép. Đám văn thư và sĩ quan cấp thấp cứ trơ ra dù chúng tôi đã nói giấy phép chỉ có thể được phát sau 10h sáng. Chúng tôi phải chờ thêm 1 tiếng đồng hồ, các vị chỉ huy sẽ ko tỏ ra nao núng đến trước 11h. Ôi, tôi biết quá rõ được những kẻ mặt trơ trán bóng tưởng như ko gì lay chuyển nổi này, chúng chỉ là sản phẩm của sự ngu dốt và chúng có thể ngay lập tức chuyển sang sợ hãi và hoảng loạn đến điên cuồng. Tôi đã thấy tất cả những chuyện đó trước đây - ở Gomel, Bezhitsk, Shchors, Mena, Chernigov, Glukhov.
Chúng tôi chặn 1 đại tá quen lại: "Có thể tới sở chỉ huy Phương diện quân bằng đường cao tốc Bryansk ko?"
"Có thể," ông ta nói, "nhưng gần như chắc chắn xe tăng Đức đã tới chỗ đó rồi."
Sau đó chúng tôi tới banya (nhà tắm hơi) rồi phóng ra đường cao tốc Bryansk. Ko bao giờ nói tới chết chóc! 1 nữ bác sĩ quân y người gốc Georgian cùng đi. Cô cũng phải tới hậu cứ sở chỉ huy Phương diện quân. Cô hát những bài tình ca suốt dọc đường bằng 1 giọng cực kỳ giả tạo. Cô ta vừa rời khỏi khu vực hậu cứ và chưa hề có chút ý niệm gì về mối nguy hiểm mà chúng tôi đang lao đầu vào. Tất cả chúng tôi, những thính giả của cô, suốt thời gian đó luôn nhìn kỹ phía trái, chú ý mọi chuyển động. Con đường trống, chẳng có cỗ xe nào, người đi bộ cũng ko có, ko có xe ngựa luôn, mọi thứ như đã chết! 1 ko khí đáng sợ bao trùm vì con đường hoàn toàn trống ko, đơn vị cuối cùng của quân ta đã rút và đơn vị địch đầu tiên có thể xuất hiện bất kỳ lúc nào. Con đường trống ko này giờ đây giống như 1 vùng cấm no-man-land nằm giữa 2 chiến tuyến.

Chúng tôi tới được rừng Bryansk an toàn, nơi đây gần như là nhà của chúng tôi. Xe tăng Đức tiến theo cùng con đường cao tốc chúng tôi vừa đi chỉ 2h sau đó. Bọn Đức tiến vào Orel vào 6h tối theo đường Kromy (từ hướng nam). Có lẽ chúng cũng tắm trong cùng banya đã hun nóng chúng tôi lúc sáng.
Trong căn nhà izba của chúng tôi đêm đó, tôi bất thần nhớ tới cuộc thẩm vấn tên người Áo mặc chiếc áo khoác da đắt tiền dưới ánh sáng đèn. Đây chính là hàng đống tăng mà hắn đã nhắc tới!
Vào đêm 3/10/1941 đó, Grossman vẫn chưa biết rằng 1 mũi thiết giáp của Guderian đã đánh bọc hậu cắt rời Phương diện quân Bryansk của tướng Yeremenko, vì vậy nhóm của ông trong rừng còn lâu mới an toàn. Trong vòng 2 ngày Phương diện quân Bryansk hầu như bị tiêu diệt. Yeremenko chờ gần suốt đêm 5/10 cho 1 cú phôn từ Stalin cho phép "vận động phòng thủ" - cách nói khác của rút lui. Và đến sáng sớm ngày 6/10 sở chỉ huy của ông đã nhận ra rằng mối đe doạ đã quá lớn, quân Đức đã gần như chặn được con đường thoát cuối cùng.
Chính uỷ ban tham mưu gọi chúng tôi đến bảo: "Đúng 4h sáng, ko chậm 1 phút, các anh phải đi khỏi đây theo đường kia." Ông ta ko buồn cho chúng tôi lời giải thích nào, nhưng dù sao điều đó cũng chẳng cần thiết. Mọi thứ đã rõ ràng, đặc biệt là sau khi chúng tôi xem bản đồ. Sở chỉ huy quân ta đã lọt vào trong 1 cái túi. Quân Đức tiến từ bên phải tới Sukhinichi và từ bên trái tới Bolkhov từ Orel trong khi chúng tôi vẫn còn ngồi trong 1 khu rừng gần Bryansk. Chúng tôi quay về nhà và bắt đầu đóng gói đồ đạc: những tấm đệm, ghế, đèn, túi. Tay Petlyura bần tiện thậm chí còn cố mang theo 1 đống quả nam việt quất (cranbery) giấu trên gác mái. Chúng tôi chất tất cả mọi thứ lên chiếc xe tải mà tướng Yeremenko dành cho và ra đi vào đúng 4h dưới bầu trời quang đãng đầy sao và cái lạnh của mùa thu. Chúng tôi đang ở trong 1 cuộc đua, hoặc sẽ thoát khỏi cái túi trước khi nó khép miệng, hoặc bị bọn Đức nhét vào trong đó.
Tập đoàn quân 50 mà Grossman tới thăm ngay trước đó đã cố gắng đánh mở đường ra khỏi rừng Bryansk. Chính uỷ cấp lữ đoàn Shlyapin cũng giống như tướng Petrov đều lọt vào vòng vây. Xác Petrov được tìm thấy trong 1 hốc cây gẫy nằm sâu trong rừng gần Belev trong tình trạng thối rữa. Cái chết của Shlyapin đến nay vẫn còn chưa rõ ràng, ko nghi ngờ gì nữa, điều đó giải thích tại sao Grossman muốn đưa ông vào tác phẩm "Nhân dân bất diệt". Ngày 4/10, Grossman và các đồng sự khi thấy cả nhóm đang ở 1 mình tại 1 nơi rất xa mới xác định được là đã thoát.

Tôi nghĩ mình đang thấy cảnh rút chạy, nhưng tôi chưa từng thấy điều gì giống những điều tôi đang thấy, thậm chí chưa từng tưởng tượng ra chuyện gì giống thế này. 1 cuộc thiên di! 1 cuộc thiên di như trong kinh thánh! Xe chạy thành 8 làn, hàng tá xe tải đồng loạt gầm rú 1 cách hung dữ để cố làm quay bánh xe trong những vũng bùn. Những bầy cừu và bò khổng lồ được lùa qua cánh đồng. Chúng đi theo những cỗ xe ngựa kéo, có hàng ngàn cỗ xe như vậy phủ đầy quần áo vải vóc nhiều màu, đồ gỗ, đồ hộp. Trên đó là những người đang rời bỏ Ukraina. Cũng có cả những đám đông người đi bộ mang theo túi, hòm xiểng, vali.
Đó ko phải 1 con suối mà là cả 1 dòng sông đang chầm chậm đổ ra biển, 1 dòng chảy rộng hàng trăm mét. Những đứa trẻ thò đầu ra khỏi những tấm bạt phủ xe ngắm nhìn những bộ râu của những cụ già Do Thái, khăn trùm của những phụ nữ nông dân, mũ của đàn ông Ukraina và mái tóc đen của những cô gái Do Thái. Ánh mắt họ mới câm lặng làm sao, buồn mênh mang làm sao, những ánh mắt như cảm nhận được số phận đầy tai ương!
Trời tối dần, mặt trời lặn sau những tầng mây xanh, đen và xám. Những tia sáng mở rộng ra, kéo dài từ trên trời xuống đất như bức hoạ của Doré mô tả cảnh tượng khủng khiếp trong kinh thánh khi bầu trời tấn công mặt đất. Sự di chuyển của những cụ già, những phụ nữ bồng con trên tay, những đàn cừu và những chiến binh trong ánh mặt trời vàng trông thật tráng lệ và bi kịch. Có những khoảnh khắc tôi cảm thấy những hình ảnh đó thật sinh động như thời gian quay trở lại kỷ nguyên của những thảm kịch trong kinh thánh.
Ai nấy đều chú ý quan sát bầu trời, ko phải vì họ đang chờ đợi Messiah mà là đang canh chừng những máy bay ném bom Đức. Bất đồ có tiếng thét: "Chúng đấy! Chúng đang tới, chúng hướng thẳng về phía chúng ta!"
Hàng tá máy bay lướt trên bầu trời 1 cách chậm rãi theo từng tốp tạo thành hình tam giác. Chúng đang tiến về phía chúng tôi. Hàng tá, rồi hàng trăm người leo ra khỏi thùng xe tải, nhảy khỏi cabin chạy vào rừng. Ai nấy đều bị lây nỗi sợ hãi, mọi người bỏ chạy thành từng đám ngày 1 lớn hơn. Sau rốt họ nghe thấy tiếng la hét của 1 phụ nữ: "Lũ nhát chết, lũ nhát chết, chúng chỉ bay qua thôi mà!" Thật là lộn xộn.
Messiah: Người được lựa chọn hay Đấng tiên tri. Theo truyền thuyết Do Thái, Messiah được coi là vua tương lai của Do Thái, người sẽ dẫn dắt dân Do Thái lập ra nhà nước Israel và là tín sứ đưa họ đến với Kỷ nguyên Messianic - Maseo.