Vì sao trào ngược dạ dày thực quản gây đau bụng? – Giải thích từ góc nhìn y học

Trào ngược dạ dày thực quản là một bệnh lý phổ biến, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên thế giới. Bên cạnh các triệu chứng quen thuộc như ợ chua, ợ nóng, buồn nôn, người bệnh còn thường xuyên gặp phải tình trạng đau bụng – điều mà không phải ai cũng hiểu rõ nguyên nhân. Vậy vì sao trào ngược dạ dày thực quản gây đau bụng? Bài viết sau đây sẽ giải thích chi tiết hiện tượng này từ góc nhìn khoa học và y học cổ truyền.




Trào ngược dạ dày thực quản là gì?

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là tình trạng axit và dịch tiêu hóa từ dạ dày trào ngược lên thực quản – ống nối giữa miệng và dạ dày. Điều này xảy ra khi cơ vòng thực quản dưới (LES) – bộ phận có nhiệm vụ ngăn dòng trào ngược – hoạt động kém hiệu quả, làm axit dễ dàng chảy ngược lên trên.



Trong khi nhiều người chỉ chú ý đến triệu chứng vùng ngực và cổ họng, thì đau bụng lại là một biểu hiện quan trọng cho thấy trào ngược đang ảnh hưởng sâu tới hoạt động tiêu hóa.




Vì sao trào ngược dạ dày thực quản gây đau bụng?

1. Tình trạng tăng tiết axit dạ dày quá mức

Khi trào ngược xảy ra, dạ dày thường trong tình trạng tăng tiết axit để tiêu hóa thức ăn nhanh hơn. Tuy nhiên, khi lượng axit dư thừa không được trung hòa, chúng không chỉ trào lên thực quản mà còn kích thích lớp niêm mạc dạ dày, gây nên tình trạng viêm, loét nhẹ. Đây là một trong những nguyên nhân trực tiếp gây đau bụng vùng thượng vị (vùng trên rốn).



2. Áp lực lên dạ dày tăng cao

Trào ngược dạ dày thường đi kèm với đầy bụng, chướng hơi, do thức ăn bị tiêu hóa chậm hoặc lên men trong dạ dày. Khi khí tích tụ nhiều sẽ tạo áp lực lên thành dạ dày và gây đau, căng tức bụng. Cảm giác đau thường rõ rệt sau khi ăn no, uống nước có gas hoặc nằm ngay sau ăn.



3. Viêm loét dạ dày – biến chứng của trào ngược kéo dài

Nếu trào ngược diễn ra liên tục, axit không chỉ gây tổn thương thực quản mà còn làm tổn hại trực tiếp lớp niêm mạc trong dạ dày, dẫn đến viêm, xước hoặc loét nhẹ. Điều này khiến người bệnh cảm thấy đau rát vùng bụng trên, kèm cảm giác nóng lan lên ngực, đặc biệt khi đói hoặc vào ban đêm.



4. Co thắt dạ dày và rối loạn tiêu hóa

Trào ngược khiến nhu động tiêu hóa trở nên bất thường, dạ dày co bóp không hiệu quả. Khi đó, các cơ co lại bất thường để đẩy thức ăn xuống ruột non, gây nên cảm giác đau âm ỉ, co thắt hoặc quặn bụng. Đây là một phản ứng tự vệ của hệ tiêu hóa trước tình trạng mất cân bằng nội môi.




Triệu chứng đau bụng do trào ngược thường gặp

• Đau vùng thượng vị (trên rốn): Cảm giác đau rát, nóng, lan lên ngực hoặc sau lưng.
  
  
• Đau âm ỉ sau ăn: Thường xuất hiện 30 phút – 1 giờ sau bữa ăn, đặc biệt khi ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng.
  
  
• Đầy hơi, chướng bụng, kèm cảm giác buồn nôn.
  
  
• Ợ hơi, ợ chua thường xuyên, đặc biệt khi cúi người hoặc nằm xuống.
  

Nếu người bệnh gặp các triệu chứng trên kéo dài, rất có thể nguyên nhân là do trào ngược dạ dày gây đau bụng, cần can thiệp y tế để tránh biến chứng nặng hơn như loét dạ dày hoặc hẹp thực quản.




Làm thế nào để giảm đau bụng do trào ngược dạ dày thực quản?

1. Thay đổi chế độ ăn uống

• Ăn uống đúng giờ, chia nhỏ bữa ăn, tránh ăn quá no.
  
  
• Tránh xa các thực phẩm dễ kích thích axit như: cà phê, bia rượu, thức ăn chiên rán, cay nóng, chocolate, bạc hà.
  
  
• Không ăn sát giờ ngủ – ít nhất nên cách 2–3 tiếng trước khi nằm nghỉ.
  

2. Điều chỉnh thói quen sinh hoạt

• Tránh nằm ngay sau khi ăn, nên đi bộ nhẹ hoặc ngồi nghỉ để hỗ trợ tiêu hóa.
  
  
• Ngủ kê cao đầu giường khoảng 15cm để tránh axit trào ngược vào ban đêm.
  
  
• Giữ tinh thần thoải mái, hạn chế căng thẳng – yếu tố làm tăng tiết axit dạ dày.
  

3. Sử dụng thuốc đúng cách

Một số loại thuốc giúp kiểm soát tình trạng trào ngược và giảm đau như:

• Thuốc kháng axit (antacid)
  
  
• Thuốc ức chế bơm proton (omeprazole, esomeprazole…)
  
  
• Thuốc tạo màng bảo vệ niêm mạc dạ dày (sucralfate)
  

Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc cần có chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa, tránh lạm dụng hoặc tự ý mua thuốc điều trị.



4. Áp dụng liệu pháp thảo dược hỗ trợ

Một số bài thuốc dân gian sử dụng nghệ, cam thảo, nha đam hoặc gừng tươi có tác dụng làm dịu niêm mạc dạ dày, hỗ trợ tiêu hóa và giảm đau bụng hiệu quả nếu kiên trì sử dụng đúng cách.




Khi nào nên đi khám bác sĩ?

Nếu bạn bị đau bụng kéo dài, kèm các biểu hiện như sụt cân không rõ nguyên nhân, chán ăn, đi ngoài phân đen, nôn ra máu hoặc có tiền sử viêm loét dạ dày, nên đến cơ sở y tế để được nội soi, xét nghiệm và điều trị chuyên sâu.




Kết luận

Vì sao trào ngược dạ dày thực quản gây đau bụng? – Câu trả lời nằm ở cơ chế axit dư thừa, rối loạn co bóp và viêm niêm mạc dạ dày do trào ngược kéo dài. Việc phát hiện và kiểm soát sớm sẽ giúp người bệnh không chỉ giảm đau hiệu quả mà còn phòng ngừa được các biến chứng nặng hơn. Thay đổi lối sống, kết hợp điều trị y tế và dinh dưỡng là chìa khóa để kiểm soát bệnh lý này một cách bền vững.