Vì sự trong sáng của Tiếng Việt

Nói chung, việc vay mượn trong ngôn ngữ là không thể không có, mà cũng chẳng thể gượng ép ngăn chặn được, vì nó là sản phẩm, là nhu cầu của xã hội chứ không phải của riêng ai. Như thời Pháp thuộc, người ta đã chẳng gọi nhau là "toa" , "moa", "lúy" đấy ư? Về sau này cách gọi ấy không hợp thời nữa, nó tự động rút lui, một số từ khác cần thiết hơn thì vẫn ở lại trong ngôn ngữ Việt như "bù loong", "xích lô", "gà mên", "xà bông" v.v... Những từ ấy khi cần thì đến, khi hết vai trò thì đi, chẳng ai biết được rồi ngôn ngữ ngày nay sẽ đi về đâu, vì nó còn phụ thuộc nhiều yếu tố khác nữa.
Tuy vậy nói đi cũng còn nói lại. Không phải vì "vay mượn là đặc trưng của ngôn ngữ" mà người ta chỉ điềm nhiên "thủ khẩu như bình", để cho nó ra sao thì ra. Chung quy, chính con người là tác nhân cải tạo xã hội. Văn hóa, ngôn ngữ phát triển theo hướng nào đều là do tác động của con người, chẳng phải tự nhiên mà có được. Xã hội ngày nay tự do, nhiều người tự cho mình cái quyền muốn ăn nói ra sao thì ăn nói, cái trách nhiệm giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt đáng lẽ san đều trên vai mỗi người dân thì nay đang đè lên vai ai.. chẳng rõ.
Một hôm kia, khi đang "chat" trên Internet, đứa bạn gái của em đã kể về bạn trai của nó như thế này:
"bf của tao handsome nhưng mà ốm nhom ốm nhách hà, mà ba má của him cũng khó lắm nữa, mà he thì rất thương family, nên tao không biết rồi đến đâu nữa"
Thử hỏi một câu nói như thế có phải là "vận động tất yếu của ngôn ngữ", là "xu hướng của xã hội" không ?
Trách nhiệm cũng chẳng thể đổ cả lên đầu giới trẻ, chụp cho họ cái mũ "vọng ngoại", "quên gốc gác ông bà", "không tôn trọng sự trong sáng của tiếng mẹ đẻ" v.v... để tự coi như mình vô can. Con người ta phải sống trong một môi trường như thế nào, hấp thụ một nền giáo dục như thế nào mới trở nên như vậy chứ con người sinh ra thì ai chẳng như ai.
Như vậy vay mượn ngôn ngữ tuy là một việc không thể tránh nhưng cũng có giới hạn, quá giới hạn ấy thì không tốt. Mà cái giới hạn ấy cũng chẳng rõ ràng gì, cho nên mói có tranh luận, bàn cãi. Dẫu biết rằng có bàn cãi, hô hào thì cũng không mang lại kết quả gì nhiều, nhưng chẳng thà khuyến khích việc tìm hiểu tiếng Việt, dùng tiếng Việt chính xác và hay, thuộc và hiểu nhiều ca dao dân ca v.v... còn hơn đi cổ vũ cho những cải cách kiểu như thay đổi kiểu chữ viết, viết các từ liền nhau, bỏ i ngắn dùng y dài, bỏ y dùng i ngắn, bỏ "d" dùng "dz", bỏ "gi" dùng "j", bỏ "ph" dùng "f", dùng chữ Hán, Nôm thay chữ Quốc ngữ và nhiều cải cách tuy vĩ đại nhưng không hợp thời khác.
Hạ Vy
Được ha_vy_84 sửa chữa / chuyển vào 12:35 ngày 11/04/2003

Trích: Trách nhiệm cũng chẳng thể đổ cả lên đầu giới trẻ, chụp cho họ cái mũ "vọng ngoại", "quên gốc gác ông bà", "không tôn trọng sự trong sáng của tiếng mẹ đẻ" v.v... để tự coi như mình vô can. Con người ta phải sống trong một môi trường như thế nào, hấp thụ một nền giáo dục như thế nào mới trở nên như vậy chứ con người sinh ra thì ai chẳng như ai.
Có thể tôi cũng còn trẻ, bạn cũng thế, đa số các bạn của ttvnol.com là trẻ. Hình như về độ tuổi bình quân của VN được cho vào loại trẻ nhất nhì thế giới! Trách nhiệm không thể đỏ cả lên đầu giới trẻ được. Theo ý của bạn ở trên thì có lẽ do môi trường và giáo dục. Tôi hoàn toàn đồng ý. Trách nhiệm của TV? báo chí? bộ giáo dục? hay xa hơn?
Tới đây tôi liên tưởng câu 'cha nào con nấy'. Có phải là trong lĩnh vực nào cũng vậy, sếp mà làm đúng, thì đố ai trong đám tay chân làm sai được! Xin lỗi là hơi xa vấn đề tiếng Việt, tuy nhiên tách ngôn ngữ ra khỏi những thứ mà nó liên quan thì có thể là sai lầm.
...........................
Cù Lần

Chào bác CULAN ,dạo này vẫn khoẻ chứ ạ.Không xa vấn đề đâu bác ạ,định hướng cho giới trẻ luôn là trách nhiệm của thế hệ đi trước.
------------------------
Bây giờ còn nhớ hay không?
Ngày xưa hè đến,phượng hồng nở hoa
Ngây thơ anh rủ em ra
Bảo nhặt hoa phượng về nhà chơi chung

Vẫn khoẻ, bạn Trung à. Cám ơn bạn và chúc mừng bạn ở cương vị mới!
...........................
Cù Lần

Cảm ơn Cù Lần vì lời chúc.
Về câu hỏi của bạn, mình xin trả lời bằng 1 ví dụ nhỏ như sau:
Khi COCA COLA thâm nhập thị trường Trung Quốc, để bán được hàng, hãng COCA COLA đã phải thay đổi tên sản phẩm của mình (chữ COCA COLA viết bằng chữ cái La tinh - một loại chữ tượng thanh) thành 4 chữ Hán (chữ tượng hình)
Vậy thôi.
Chúc luôn vui

NGUYỄN HƯNG

Theo tôi, những người trách chúng ta "vọng ngoại", "quên gốc gác ông bà", "không tôn trọng sự trong sáng của tiếng mẹ đẻ" cũng cần xem lại bản thân mình, cũng phải hiểu cho hoàn cảnh của chúng ta.
Tuy nhiên, không vì thế mà chúng ta buông xuôi, chúng ta nói rằng "tôi vô can", "tôi không phải chịu trách nhiệm", "tôi thế này có phần do lỗi của người khác"...
Chúng ta là thế hệ trẻ, một bộ phận quan trọng của xã hội, thay vì việc chấp nhận hoặc đổ lỗi cho người khác, chúng ta hãy mạnh dạn làm một điều gì đó kẻo con cháu chúng ta sẽ lại nói "cha nào con nấy"...
Và quan trọng hơn, chúng ta hãy cùng giữ gìn, phát triển TIẾNG VIỆT theo hướng tích cực đừng để nó bị đồng hoá, lai căng...

NGUYỄN HƯNG

Theo em đó không phải là đổi chữ tượng thanh thành chữ tượng hình. Không phải chữ Trung Quốc nào cũng tượng hình mà chỉ có một số chữ rất cổ. Nhiều tác giả chia chữ Trung Quốc ra làm 6 loại: tượng hình, chỉ sự, hội ý, hình thanh, chuyển chú và giả tá. Trong đó loại chữ hình thanh là hay gặp nhất. Trong chữ hình thanh, một phần của chữ ám chỉ nghĩa của chữ, một phần để chỉ âm. Ví dụ như chữ má nghĩa là "mẹ" có bộ "nữ" góp ý chỉ "một người phụ nữ" và chữ "mã" để chỉ âm đọc. Chính chữ "mã" này mới là chữ tượng hình còn chữ "má" thì là hình thanh. Loại chữ muợn âm một chữ đã có để ghi sự vật mới gọi là "giả tá". Cái mượn chỉ là âm chứ không phải nghĩa nên hình dạng chữ chẳng liên quan gì cả, loại chữ này không thể gọi là tượng hình được, trường hợp phiên âm Coca Cola nằm trong loại này. Cũng tương tự ta có Câu lạc bộ (Club), già phê (coffee), khả lạc (coke) v.v...
Về nguyên tắc, loại chữ "giả tá" chỉ cần mượn âm là được rồi, nhưng người Trung Quốc cũng tỏ ra rất thâm thuý trong mượn âm, nên các chữ "giả tá" để phiên âm tiếng nước ngoài của họ cũng có ý nghĩa nhất định. Về vấn đề này xin hẹn các anh chị trong một bài viết khác.
Hạ Vy

Lâu quá chẳng ai quan tâm đến topic này! Có một bài tôi sưu tầm được bbvề Tiếng Việt, thôi đặt bừa nó vô đây. Quý vị (bạn lớn, bạn nhỏ, trẻ em...) cùng đọc nhé.

Về cách phát âm các đại từ chỉ người và chỉ chỗ trong tiếng Sài Gòn
Ở TP Hồ Chí Minh cũng như ở các tỉnh Nam Bộ nói chung, những đại từ chỉ xuất như anh ấy, chị ấy, ông ấy, bà ấy, trong ấy, ngoài ấy, bên ấy trong tiếng nói tự nhiên hằng ngày thường được phát âm "gộp lại" thành một tiếng, nghe gần như ảnh, chỉ, ổng, bả, trỏng, ngoải, bển, tuy trên những khí cụ ghi âm chính xác những tiếng này có dài hơn các từ mang thanh "hỏi - ngã".
Nhưng không biết từ bao giờ, trên sân khấu, trong phim ảnh và cả trên diễn đàn các hội nghị nữa, cách phát âm tự nhiên này được thay thế bằng một cách phát âm khác hẳn, mà chắc là có ai đó cho là "chuẩn" hơn hay "đúng" hơn: thay vì ảnh, chỉ, bển, v.v., ta có thể nghe thấy diễn viên (hay diễn giả) nói "anh ấy, chị ấy, bên ấy" tách bạch, trong đó từ ấy được đánh một trọng âm nhấn rất mạnh.
Bài này đặt vấn đề bàn thêm xem thử cách phát âm bình thường (ảnh, chỉ) đáng chê trách đến mức nào mà phải bị loại trừ ra khỏi ngôn ngữ nghệ thuật, và cách phát âm hiện dùng trên sân khấu và trong phim có thật là cách phát âm chuẩn hay không. Muốn trả lời mấy câu hỏi này, chúng tôi đã tiến hành ghi âm và phân tích âm phổ trên máy spectrograph cách phát âm những tổ hợp nói trên trong ba phương ngữ khác nhau của Việt Nam: tiếng miền bắc (Hà Nội), tiếng miền trung (Huế), và tiếng miền nam (Sài Gòn), được đặt trong một ngôn cảnh như nhau - trong bốn kiểu câu đơn giản và thông dụng:
Anh ấy mới về quê.
Bên ấy mát hơn nhiều.
Tôi muốn gặp anh ấy.
Nó đang ngồi bên ấy.
rồi lần lượt thay anh ấy và bên ấy bằng chị ấy, trong ấy, v.v.
Chúng tôi đo độ dài, cường độ chính xác (bằng đơn vị 1/100 giây và 1 db) của từng tiếng trong các tổ hợp đang xét được phát âm theo những quy tắc ngữ âm của từng địa phương so với chiều dài của cả câu được phát âm với tốc độ nói chuyện thoải mái (từ 1,60 giây đến 2 giây mỗi câu), có chú ý đến cách dùng từ của từng địa phương.
Những kết quả thu được trên máy (thiết bị vi tính hóa CECIL for Windown) cho phép chúng tôi nhận xét những điều sau đây:
1. Trong các tổ hợp đang xét, ở cả ba phương ngữ không có trường hợp nào từ chỉ xuất đi sau (ấy, đó hay nớ) mang trọng âm;
2. Ngược lại, từ ấy bao giờ cũng được phát âm với một độ dài xấp xỉ 2/5 độ dài của từ đi trước và một cường độ xấp xỉ bằng 1/4 cường độ của từ này. Như vậy, trong anh ấy chẳng hạn, anh, tuy không mang trọng âm ngữ đoạn, vẫn mạnh và dài khoảng gấp ba ấy (nhược hóa thành í trong tiếng Hà Nội, thành a trong tiếng Huế);
3. Độ dài cộng lại của hai từ anh í (Hà Nội), anh a (Huế) và độ dài của ảnh (Sài Gòn) hoàn toàn bằng nhau (khoảng 0,27 giây); trong khi đó, độ dài của ảnh "đại từ chỉ người" có nhỉnh hơn độ dài của ảnh trong hình ảnh, do phần cuối (phần cao nhất) của âm tiết được kéo dài thêm.
4. Trong tiếng Hà Nội, tổ hợp chị ấy trong câu nói tự nhiên phát âm gần hoàn toàn giống như từ *chĩ (thanh "ngã"); người Hà Nội nghe băng ghi âm không thể phân biệt đâu là chị ấy, đâu là chĩ, tuy trên bản ghi âm có thể thấy rõ sự chênh lệch về độ dài giữa hai bên.
Những điều này vừa nói trên đây cho thấy rằng cách phát âm ổng, ảnh, chỉ, ngoải, v.v., của tiếng Sài Gòn tuân theo những quy tắc ngữ âm học có hiệu lực trong ngôn ngữ của toàn dân, chứ không phải là một nét đặc trưng của riêng phương ngữ Nam Bộ. Cụ thể hơn, đó là những quy tắc chi phối cách đặt trọng âm trên các ngữ đoạn có tác dụng phân giới các thành phần cú pháp trong câu và chi phối hiện tượng nhược hóa của những âm tiết không mang trọng âm. Nếu một trong những công dụng quan trọng của sự vắng mặt của trọng âm và cách phát âm nhược hóa là phân biệt hư từ với thực từ, đại từ hồi chỉ với danh từ hay danh ngữ tương ứng trong tất cả các phương ngữ của tiếng Việt, thì đây cũng chỉ là một trường hợp cục bộ của sự phân biệt ấy mà thôi. Cách phát âm đang xét tuyệt nhiên không phải là một hiện tượng vượt ra ngoài những quy tắc làm thành diện mạo âm vị học của tiếng Việt, khiến cho tiếng Sài Gòn và tiếng Nam Bộ xa cách với tiếng Việt "chuẩn", lại càng không phải là một hiện tượng tiêu cực "sinh ra do tính lười biếng cố hữu của người Nam Bộ" như một số người có xu hướng nghĩ. Hoàn toàn ngược lại! Nó là kết quả tác động của các quy tắc của tiếng Việt với tính cách ngôn ngữ toàn dân vào phương ngữ Nam Bộ. Nó chính là cách phát âm chuẩn dùng cho các tổ hợp hữu qua trong phương ngữ Nam Bộ.
Thái độ lên án cách phát âm này xuất phát từ một định kiến hoàn toàn vô căn cứ về "những hiện tượng tiêu cực của tiếng địa phương". Nó đưa đến một hậu quả tai hại là làm tăng cái mặc cảm vô lý của người dân đối với tiếng mẹ đẻ của mình. Hơn nữa, nó buộc các diễn viên phải nói theo một kiểu cách rất thiếu tự nhiên. Tệ hơn nữa, cái kiểu phát âm này lại đi ngược lại những quy tắc ngữ âm của ngôn ngữ toàn dân, trong đó có cả cái được mọi người thừa nhận là "tiếng Việt chuẩn", và do đó làm nảy sinh trên sân khấu và trong phim ảnh một thứ tiếng Việt kỳ cục "chẳng giống ai".
Cách phát âm anh ấy, chị ấy thành hai tiếng rời nhau với một trọng âm đặt trên chữ ấy khi các tổ hợp này làm đại từ hồi chỉ là một cách phát âm hoàn toàn sai, không riêng gì đối với tiếng Nam Bộ, mà đối với tất cả các tỉnh, các vùng trên lãnh thổ Việt Nam. Nó làm mất một sự phân biệt cần thiết giữa một đại từ và một danh ngữ, và do đó làm cho nghĩa của câu khác đi, hay khó hiểu đúng, hay ít nhất cũng rất thiếu tự nhiên, nếu không phải là kỳ cục.
Nói những điều này ra có lẽ không cần thiết đối với người Nam Bộ bình thường: xưa nay họ vẫn nói như thế, nghĩa là nói đúng theo những quy tắc của tiếng mẹ đẻ, trong khi dùng tiếng Việt để giao tiếp hằng ngày, và dù có xem kịch, xem phim bao nhiêu, dù có ai chê bai quở trách bao nhiêu họ cũng vẫn nói đúng - vì đó là cách nói chuẩn xác nhất và quen thuộc nhất.
Nhưng nó là cần thiết đối với các diễn viên và nhất là đối với các nhà đạo diễn. Cách đây mươi năm, trong khi giảng về ngữ âm tiếng Việt cho các sinh viên Trường Nghệ thuật Sân khấu TP Hồ Chí Minh, tôi có trình bày vấn đề này, và bao giờ cũng tìm được sự đồng tình trong tất cả các sinh viên nghe giảng. Họ nói: "Phải chi cho tụi em phát âm như vậy thì chắc chắn là tụi em sẽ dễ nói tự nhiên hơn nhiều trong khi diễn".
Nhưng không hiểu tại sao cho đến nay tình hình trên sân khấu vẫn như cũ. Không biết có phải vì các nhà đạo diễn có ý muốn "chuẩn hóa dần dần" cách phát âm của diễn viên không.
Tiến tới chuẩn hóa là một quá trình tất yếu đối với bất kỳ ngôn ngữ quốc gia nào. Nhưng đây là một quá trình tự nhiên có tính quy luật riêng của nó, và tuy người dân, nhà nước và các cơ quan văn hóa có thể có chủ động khuyến khích quá trình này, nhưng không thể làm việc này một cách vội vàng và thiếu cơ sở, nhất là bằng cách ép người học chấp nhận những kiểu phát âm hoàn toàn trái với những chuẩn mực đã hình thành rồi trong ngôn ngữ toàn dân, như các quy tắc trọng âm đã nói ở trên. Còn như trong tình hình hiện nay, không có lý do gì để cho rằng có những hiện tượng nào đó "tiêu cực" đến nỗi phải "sửa" ngay trong khi toàn bộ hệ thống, trong đó mọi thứ đều có quan hệ hữu cơ với nhau, và do đó mà đều hợp lý, vẫn còn nguyên như cũ.
cao xuân hạo
________________
Trong các phương ngữ Nam Bộ, cũng như trong hầu hết các phương ngữ Trung Bộ, không có sự phân biệt giữa hai thanh "hỏi" và "ngã": hai thanh này được đồng nhất hóa thành một thanh mà chúng tôi tạm gọi là "hỏi - ngã", tương ứng với hai thanh "hỏi" và "ngã" trong một hệ thống gồm sáu thanh. Trong tiếng Nam Bộ, thanh này là một thanh có âm vực cao ngang thanh "sắc" khi kết thúc, nhưng xuất phát thấp hơn chừng một cung (ton), thành thử nghe gần giống như thanh "ngã" ở Bắc Bộ, nếu không kể âm tắc thanh hầu thường cắt thanh này ra làm hai phần.
...........................
Cù Lần