Vợ Già Chồng Trẻ - Hồ Biểu Chánh

Bữa nay Giao mừng, lại không thèm sợ miệng lằn lưỡi mối nữa, nên lúc ăn cơm chàng nói với vợ chồng Bảy Cao rằng có người anh bà con mới mở ga- ra sửa xe hơi gần rạp hát Cầu Muối, anh cứ biểu chàng về ở với anh đặng trưa tối có rãnh thì giúp anh về việc máy- móc. Vậy có ai mua nhà thì chàng sẽ bán đặng cuối tháng chàng ra Cầu Muối ở giúp anh.
Vợ Bảy Cao chúm- chím cười và nói:
- Em ra Cầu Muối mà ở, em đi làm xa quá.
- Cũng như ở đây, không xa gì lắm.
- Xóm này lần lần đi hết. Nghe nói má con Tý cũng đương kiếm người mà bán nhà đặng đi về đâu dưới Xóm Chiếu.
- Tôi không nghe nói.
- Có lẽ cũng cuối tháng nầy đi.
Nghe lời mỉa- mai đó Giao nổi giận, nhưng nhớ lời cô Xuyến dặn nên chàng phải ẩn- nhẫn làm lơ, không thèm nói chuyện nữa.
Ăn cơm rồi Giao về nhà nằm nghĩ một hồi, chàng nóng- nảy muốn bàn tính với Xuyến đặng dọn đồ đi gấp, bỏ xóm nầy cho rồi, bởi vậy không cần chờ khuya, chàng mở cửa xâm- xâm đi lại nhà Xuyến.
Chàng vừa bước vô thì cô Xuyến hỏi:
- Họ sang căn phố đó họ đòi bao nhiêu?
- Họ đòi 200. Tôi bớt xuống 150. Họ chịu.
- Không mắc đâu. Phố ngói vách ván, lại có nhà bếp, ở khoẻ quá.
- Phố tốt lắm, cao- ráo sạch- sẽ, có vài thầy ở dãy đó.
Chiều mai mình đi đò qua ga xe điện Cầu Kho ngồi chờ tôi. Hãng đóng cửa tôi qua tôi dắt mình đi coi. Tôi chắc mình thấy thì mình ưng bụng liền.
- Người ta đương ở, mình nói thế nào mà họ chịu sang cho mình?
- Hổm nay tôi gặp ai tôi cũng dặn hễ nghe có người nào muốn sang nhà, sang phố, thì làm ơn cho tôi hay. Vì vậy nên hồi chiều tôi qua đó tôi liền gặp một anh quen ảnh cho tôi hay ở dãy phố sau trường học Cầu Kho có người muốn sang đặng về Bình- Tây, Bình- Ðông gì đó mà ở. Người bạn tôi dắt tôi vô đó coi. Tôi chịu liền. Tôi hỏi chủ nhà sang bao nhiêu?Người đó đòi hai trăm. Tôi bớt xuống một trăm rưởi. Người đó chịu. Tôi đưa trước năm chục. Người đó có làm biên- nhận cho tôi cầm và hứa bất luận bữa nào hễ tôi đóng tiền đủ thì người ta giao nhà.
- Vậy còn một trăm nữa, sáng mai họ chồng tiền nhà thì chiều tôi qua tôi trả đủ cho họ đặng sáng mốt tôi chở đồ qua dọn ở liền được hôn?
- Ðược. Dầu họ chưa đi kịp thì mình ở tạm đó với họ một vài bữa. Ðồ- đạc của họ không có gì lắm. Ðồ mình để đỡ vô thêm được. Sang được phố, bán được nhà thì đi phứt cho rồi, ở đây nữa làm chi, ghét lỗ miệng của vợ Bảy Cao quá.
- Vậy sáng mai làm giấy lấy tiền rồi tôi cũng cho chị cặp- rằng hay sáng mốt tôi giao nhà, đặng tôi mướn chở đồ đi.
- Tiền sang phố còn thiếu một trăm nữa thì chiều mai tôi đóng luôn chớ mình đóng làm chi. Tôi có đủ tiền.
- Tôi bán nhà được tới hai trăm. Bà Mười Liệu đem mối, tôi thưởng công bà mười đồng thì tôi còn một trăm chín. Tôi đóng một trăm đó;mà tôi cũng trả năm chục lại cho mìng nữa. Sang phố cho mẹ con tôi ở, tôi phải trả tiền chớ lẽ nào tôi để cho mình chịu tốn.
- Ðã là vợ chồng thì tiền bạc là của chung, bày tiền mình tiền tôi làm chi. Tôi có tiền sẳn đây thì để cho tôi trả luôn cho người ta. Tiền bán nhà thì mình cất đó đặng dọn về bển xông rồi mình muốn mua giường, mua tủ hay mua ghế, mua bán gì thêm thì mình mua, không được hay sao?
- Mình tính như vậy thì được. Ðể coi nếu trong buồng có chổ rộng thì mua thêm một cái giường mới đặng vợ chồng mình ngủ, để cái giường cũ cho con Tý.
- Người ta gọi vợ là ngươì nội- trợ. Chồng lo việc ngoài, vợ lo việc trong nhà. Tôi tận- tâm tập nghề thợ máy của tôi cho giỏi đặng tôi ăn tiền lương cho nhiều mà đem về giao cho mình gìn- giữ. Mình phải lo việc trong nhà. để dành tiền bạc bao nhiêu, phải mua sắm vật gì cần dùng, phải dọn cách nào ở cho sung- sướng tùy ý mình liệu, tôi không cần biết tới. Miễn là mình tổ- chức nhà mình thành một ổ uyên- ương tốt tươi, êm ấm, để vợ chồng mình sống trong cảnh thần- tiên, mặc ai nói gì thì họ nói. Mình rán làm sao cho đúng với câu ngạn- ngữ: "Vợ già chồng trẻ là tiên non bồng. " đó thì mình làm.
Hai người cười ngất, vui- vẻ phi- thường, thương yêu cực điểm.
Hồi nhỏ ở Xóm Chiếu bà dì của Xuyến có cho cô học chữ gần một năm rồi mới học may, bởi vậy cô đọc mau viết lẹ.
Sáng bữa sau cô Xuyến đi ra xóm ngoài cậy bà Mười Liệu kiếm nài cho cô tờ giấy trắng và mượn một cây viết với bình mực cô đem về sẳn đặng có làm tờ bán nhà.
Quá nửa buổi, chị mua nhà với bà Mười Liệu vô. Chị biểu Xuyến làm giấy bán rồi chị chồng tiền. Cô Xuyến hỏi tên họ anh cặp- rằng rồi cô viết não mà đọc cho chị mua nghe thử. Chị chịu. Cô mới viết sạch lại mà đưa cho chủ mua. Chị cặp- rằng đếm đưa hai trăm đồng bạc và hỏi cô tính bữa nào dọn đồ mà giao nhà. Cô Xuyến nói sáng bữa sau cô sẽ mướn người xe đồ đi rồi trưa giao nhà được. Nếu có trể lắm thì ngày mốt, chớ không trể hơn nữa.
Chủ mua nói trưa mai sẽ lên thăm chừng, rồi từ giả mà về.
Ðến trưa cô đem mực viết ra trả bà Mười Liệu, cô đưa cho bà mười đồng bạc và tỏ lời cám ơn giúp cho cô bán nhà xong. Cô cậy bà kiếm mướn giùm cho cô hai người phu với một chiếc xe tay đặng sáng mai chở đồ- đạc của cô đem đi cho trống nhà giao cho chủ mua đã chồng đủ tiền bạc rồi.
Chiều cô lại bà Lữ cho bà hay cô đã bán nhà về Xóm Chiếu ở đậu với bà con. Cô gửi nhà cho bà coi chừng giùm đặng cô đi kiếm chổ gửi đồ- đạc, rời cô dắt con ra đi.
Mãn giờ làm việc rồi Giao biểu Bảy Cao về ăn cơm chớ đừng chờ, vì chàng mắc ra Cầu Muối ăn cơm với anh. Qua bên Cầu Kho gặp cô Xuyến mới dắt nhau đi coi căn phố. Cô Xuyến chịu lắm, không chê chổ nào hết.
Giao đưa thêm cho anh chủ nhà một trăm nữa thì đủ số. Anh làm giấy cho Giao cầm làm tin. Giao nói sáng bữa sau sẽ chở đồ đem qua dọn mà ở. Anh chủ nhà chịu. Anh biểu cứ chở đồ qua. Ðồ của anh còn chút đỉnh anh sẽ đem ra ngoài cho mà dọn và anh cũng sẽ mướn chở đồ của anh đi liền.
Việc xong rồi Giao mới kêu hai xe xích- lô đi với mẹ con Xuyến ra Saigon ăn uống chơi một bữa cho vui. Thấy con Tý buồn ngủ nên ăn no dắt nhau đi chơi vài con đường rồi Xuyến đem xe kêu con đi về trước. Giao thủng- thẳng đi bộ về sau, thấy xóm riềng ngủ hết chàng ghé luôn vào nhà Xuyến, không thèm về nhà chàng.
Giao phụ với Xuyến mà dọn- dẹp đồ- đạc cho sẳn đặng sáng chở đi cho gọn. Ðồ không có bao nhiêu, xe tay chở một chuyến thì xong hết.
Tảng sáng cô Xuyến mới đi từ- giả mấy người ở gần. Thăm vợ chồng Bảy Cao cũng như bà Lữ và vợ chồng ông Kèo, đến đâu cô cũng nói cô trở về Xóm Chiếu ở đậu, nhưng vì nhà của người bà con chật quá nên cô phải đem đồ cuả cô mà gửi cho người quen ngoài Ông Lãnh, đợi mướn được một căn nhà riêng rồi cô sẽ đem đồ về mà dọn.
Hồi cô ở trong nhà Bảy Cao đi ra thì cô nghe vợ Bảy Cao nói với chồng: "Khéo mà con mắt người ta!Bán nhà đi mướn phố xóm khác mà ở với Giao, tưởng người ta không biết hay sao mà giấu. "Lại nghe Bảy Cao nói: "Mình nhiều chuyện quá!Người ta làm sao xong thì thôi. Nói làm chi cho mích lòng. Cứ giữ tật cũ hoài, không chịu bỏ. "
Cô Xuyến nghe rõ, nhưng cô làm lơ mà đi luôn.
Trưa trưa một chút bà Mười Liệu vô với hai người kéo một chiếc xe tay. Hai người ráp dọn đồ. Họ vác bộ ván sắp dưới hết rồi tới cái giường với cái bàn. Mùng, chiếu, nồi, ơ, chén, bát, ghế đẩu, áo quần, cùng đồ lặt- vặt chèn nhét lên trên.
Chị cặp- rằng lên tới. Cô Xuyến giao nhà. Hai người phu dọn đồ hết lên xe rồi, cô Xuyến mới từ giả bà Mười với chị cặp- rằng mà đi. Xe đi trước, một nguời kéo, một người đẩy. Cô Xuyến dắt con theo sau. Cô ngó quanh trong xóm Ụ Tàu, là chổ cô nương- náu trong mười năm nay, mà bây giờ cô phải lìa xa thì cô phải cảm- động. Nhưng cô nhớ khoảng đời cô ở đây cô không biết vui sướng chút nào, rồi cô còn nhớ mấy lời của Bảy Cao xoi- xỉa hồi sớm mơi nữa, thì cô dắt con đi mau, nói đi theo cho kịp xe đồ, mà kỳ thiệt cô muốn đi khỏi xóm nầy cho mau, đặng tới chổ khác hoặc may cô được hưởng an vui nhiều ít.
Ra tới bến đò Cầu Kho, cô Xuyến dặn hai anh phu đẩy xe qua Cầu Ông Lãnh rồi vòng vô chợ Cầu Kho. Cô đi đò qua chợ cô chờ rồi cô sẽ chỉ đường cho mà đi.
Qua chợ Cầu Kho cô dắt con Tý vô tiệm ăn hủ- tiếu rồi ăn thêm bánh mì với thịt bò kho cho no, vì bữa nay không thể nấu cơm được. Cô lại mua hai gói xôi với một cặp lạp- xưởng nướng, tính gói đem theo để trưa chiều có đói thì ăn, bởi vì cô chưa biết ở gần đó người ta có bán đồ ăn hay không nên cô phải đề- phòng.
Xe đò qua tới. Cô dặn đi lên đường hẻm sau trường học. Anh sang phố đã dọn đồ của ảnh ra ngoài hàng ba rồi. Hai anh phu khiêng đồ vô mà dọn, khen cô Xuyến mướn được căn phố tốt quá. Cô nói phố của người bà con mướn, cô đem đồ qua đây cô gởi, chớ không phải phố của cô. Gởi đồ rồi mẹ con sẽ về Xóm Chiếu mà ở đậu.
Ðồ dọn xong rồi cô trả tiền công cho hai anh phu. Cô cho thêm mỗi người một đồng đặng lại chợ ăn uống rồi sẽ về. Hai anh cảm ơn rồi đẩy xe đi.
Ðến xế người sang phố cũng chở đồ của ảnh đi hết.
Bây giờ cô Xuyến hoàn- toàn làm chủ căn phố rồi. Cô bận áo vắn, quét dọn cho sạch- sẽ, tính chiều sẽ có Giao ghé thăm. Cô đứng nhắm- nhía, cô thấy đồ của cô dọn trong căn phố như vầy coi không được. Nhưng cô nói thầm để thủng- thẳng rồi sẽ tính.
Thiệt quả chiều Giao ra khỏi hãng rồi thì chàng đi ngay qua nhà mới chớ không về. Cô Xuyến mừng chàng, nhưng khuyên chàng chơi một chút rồi về bển ăn cơm và ngủ luôn kẻo vợ Bảy Cao báng dê báng díu nhiều chuyện. Giao nói chàng đã có dặn Bảy Cao đừng chờ ăn cơm và chàng nói dối người anh ở Cầu Muối biểu qua ăn cơm rồi coi sửa máy xe giùm cho ảnh. Xuyến than ở bên nầy rồi lấy gì mà ăn, bởi vì mới dọn về nên chưa nấu cơm được. Sớm mơi hai mẹ con ăn hủ- tiếu với bánh mì mà trừ cơm. Hồi xế đói bụng mẹ con ăn hết hai gói xôi. Bây giờ còn hai ổ bánh mì nhỏ với một cặp lạp- xưởng làm sao đủ cho Giao ăn nữa. Giao nói được sống chung thong- thả như vầy thì chàng no không cần ăn gì hết. Nếu tôi có đói thì kiếm mì cháo ăn bậy cũng được.
Cô Xuyến nói về nhà mới có đủ vợ chồng thì phải ăn lễ tân gia đặng cùng nhau mừng vui cái ngày bước chưn qua cảnh đời mới. Cô khuyên Giao ở nhà với con Tý, để cô xuống chợ Cầu Kho mua thêm đồ về dọn ăn với nhau. Giao nói chợ Cầu Kho không có bán chi lắm. Ở đầu đường Arras gần đây và vô trong chợ Thái- Bình cách đó một chút, họ bán đồ ăn đủ thứ. Chàng nói Xuyến không biết thì ở nhà để chàng đi kiếm đồ để chàng mua cho.
Giao ra đi, Xuyến xách thùng ra máy nước xách luôn hai thùng nước để uống và rửa- ráy. Cô lau chén đũa sửa- soạn đợi chồng mua đồ về thì dọn mà ăn với nhau một bưã tại nhà mới, gọi là lễ tân gia mà cũng là lễ tân- hôn.
Giao ôm về một ổ bánh mì lớn với hai gói mà đưa cho vợ mà nói túi- bụi: "Ôi! Ở phía sau ga Arras, gần một bên đây, họ nhóm bán đủ thứ đồ ăn hết:mì, phở, xỉu- cẩu, hoành- thánh, hủ- tiếu, cháo gà, cháo vịt, cháo cá, bánh canh, chè đậu, tàu- thưng, bánh ếch, bánh cam, bánh bò, dào- cháo- quảy, rượu, trà, cà- phê, muốn ăn thứ gì cũng có hết thảy. Gần tối thiên- hạ tựu lại đó ăn uống vui biết chừng nào. Có bán cơm bình dân nữa. Mắc mình nói ăn tân gia, tự- nhiên phải ăn tại nhà, chớ không thì tôi trở về tôi dắt hai mẹ con lại đẳng ăn chơi vui lắm. Phần thì đi hai tay không tôi có mua đồ nước được đâu. Tôi mua bánh mì, thịt với đồ ngọt ăn đỡ. Từ rày sắp lên tới kỳ lãnh tiền, buổi chiều đừng thèm nấu cơm, dắt nhau lại đó ăn chơi. "

Cô Xuyến mở hai gói ra thì một gói là thịt xá- xiếu có năm cái xiếu- mại, còn một gói có hai bánh ếch với ba bánh bông- lan. Cô để dẹp đồ ngọt trên bàn, vì phải ăn đồ mặn rồi mới tráng miệng. Cô lấy chén trút xá- xiếu riêng. Cô cũng đem bánh mì lạp- xưởng của cô ra để chung hết trên mâm. Thấy trời đã sẫm tối, cô mượn Giao đốt giùm cái đèn rồi hai vợ chồng với con Tý ngồi lại ăn với nhau, vui- vẻ vô cùng.
Giao thấy con Tý vui, chàng mới nói với nó: "Tý, từ rày sắp lên qua về ở chung với con và má con. Con chịu hay không?" Tý gặc đầu chịu. Giao nói tiếp: "Con nhớ kêu qua bằng ba nghe hôn, chứ đừng kêu bằng chú hay bằng cậu. " Tý gặc đầu nữa. Giao với Xuyến ngó nhau mà cười.
Ăn hai ổ bánh mì nhỏ với xá- xiếu và xiếu- mại thì ai nấy đã no rồi, không đụng tới cặp lạp- xưởng với ổ bánh mì lớn. Xuyến tính cất để dành bữa sau ăn. Qua tới đồ ngọt thì Giao ăn một cái bánh ếch rồi ăn luôn một cái bánh bông lan. Mẹ con Xuyến ăn mỗi người một bánh bông lan rồi dội, ăn bánh ếch không nổi.
Ăn uống rồi Xuyến lo dọn rửa và cất bánh mì lạp- xưởng với cái bánh ếch còn dư. Giao dắt Tý ra trước đứng chơi. Giao thấy trong dãy phố có vài căn gắn đèn điện nên sáng, còn bao nhiêu thì đốt đèn dầu lu lu.
Con Tý chơi một hồi rồi nó chạy kiếm má nó mà nói nó buồn ngủ và hỏi nó phải ngủ đâu. Cô Xuyến bưng đèn vô giăng mùng trên giường và biểu con chung vô đó mà ngủ trước rồi một lát cô sẽ vô sau. Con nhỏ thiệt dễ dạy, mẹ nó biểu thì nó vâng lời liền.
Cô Xuyến ra nói với Giao:
- Tôi muốn mình chơi một lát rồi trở về bên nhà mà ngủ cho chòm xóm khỏi nghi.
- Có vợ Bảy Cao nhiều chuyện, chớ chòm xóm có ai nói gì đâu. Mà hồi chiều tôi có nói với anh Bảy Cao rồi. Tôi nói anh tôi bên Cầu Muối biêủ tôi chiều qua ăn cơm với ảnh sửa máy giùm cho ảnh. Có ai nghỉ gì được đâu.
- Tôi đi mà mình theo liền tự- nhiên người ta biết.
- Ối!Ai biết thây- kệ họ, hơi nào mà lo. Bữa nay là ngày tân gia mà lại tân hôn nữa, tôi phải ngủ một nhà với vợ tôi. Ông Trời sai Thiên- Lôi vác búa xuống đây mà đuổi tôi cũng không đi nữa. Làm gì thì làm.
- Tôi muốn đi trước, mình phải rán ở lại bển chừng một tháng rồi sẽ bán nhà đi sau. Mình đi theo gấp quá, khó coi dữ.
- Cách mấy bữa trước tôi có nói chuyện với vợ chồng Bảy Cao rồi. Tôi nói anh tôi có ga- ra bên Cầu Muối biểu tôi về bển ở với ảnh đặng giờ nào rảnh tôi phụ với ảnh. Ảnh cho tôi ăn cơm mà còn trả tiền công cho tôi nữa. Tôi biểu vợ chồng Bảy Cao có biết ai muốn mua nhà thì chỉ cho họ mua giùm nhà tôi đặng tôi về bên Cầu Muối tôi ở.
- Họ có tin đâu.
- Không tin thì thôi. Có hại gì đâu mà sợ.
- Tôi ngại quá.
- Tôi, mình nói quá thì tôi kỳ năm ngày. Nếu mãn hạn mà không có ai mua nhà của tôi thì tôi đốt, hoặc tôi đá cho sập rồi tôi đi, chớ mình ở bên này mà bắt tôi nằm chèo- queo một mình ở bển, tôi chịu sao nổi.
Cô Xuyến thở dài, biết không thể cãi được với trai đuơng si- tình, rất đỗi Thiên- Lôi vác búa hầm- hừ cũng không sợ, huống chi là miệng thọp- thẹp của đàn- bà trong xóm như vợ Bảy Cao mà kể gì. Cô xây qua chuyện khác mà nói:
- Mình kiếm mà sang được căn phố nầy thiệt tôi ưng bụng quá. Thuở nay lục- đục trong cái chòi lá tum- húm, bây giờ được ở trong căn nhà ngói cao- ráo, sạch- sẽ, rộng rãi, tôi khoái chí vô cùng. Tôi rất cám ơn mình, vì thương tôi nên không nệ mỗi tháng phải trả tiền mướn phố tốn nhiều, mình cho tôi hưởng mùi đời sung- sướng mà từ ngày xuất thân lấy chồng cho đến bây giờ chưa ai dám cho tôi nếm thử. Có vậy tôi càng thấy rõ đối với tôi mình nặng tình đến thế nào. Tôi đau khổ hơn 10 năm làm cho tấm lòng tôi khô héo song nay nhờ mình rưới nước, nên tôi cảm thấy lòng tôi đã bắt đầu tươi xanh lại, chắc rồi đây nó cũng sẽ như bụi huỳnh- mai nhờ ngọn gió xuân nó đơm bông trổ đọt để cho người săn sóc nó thưởng- thức mà đáp nghĩa đền ơn.
- Mấy lời mình nói đó đủ cho tôi vui sướng, không cần phải đền đáp gì nữa. Tôi rất tiếc phận tôi là một tên thợ máy côi- cúc nghèo- hèn. Nếu tôi là con nhà giàu- sang có tiền bạc dẫy- đầy như họ dằu mình được sung- sướng mà tôi phải tốn mấy ngàn mấy muôn tôi cũng không nệ.
- Tình yêu phát- triển tràn- ngập mà lôi cuốn con người, nó nhờ lòng chơn- thành, nhờ cách tận- tụy, chớ không phải nhờ bạc tiền hay nhờ thứ gì khác. Những người giàu- sang phần nhiều họ say mê đàn- bà là họ muốn thỏa- mãn nhục- dục chớ nào phải họ đắm- đuối tình yêu. Họ bỏ bạc ngàn bạc muôn ra mà mua sự vui sướng cho họ, chớ nào phải họ làm vui sướng cho người họ yêu, bởi vậy họ vui chơi cho ngỏa- nguê một hồi rồi họ chán, họ trở mặt xây lưng mà đi bét ngả khác, họ bỏ biệt người mà họ gọi là người yêu- kỳ thiệt là nạn- nhơn của họ- bơ- vơ với hối- hận, buồn thảm với hổ ngươi. Mình tuy nghèo, song tôi nhận thấy tình yêu của mình thành- thiệt, nặng- nề, khác hơn tình yêu của thiên- hạ, bởi vậy tôi cảm- xúc rồi tôi xụi- lơ mà giao cả danh- giá, tiết- hạnh cùng đời sống của tôi cho mình. Mình muốn xử- dụng thế nào tùy ý. Miễn là tôi được vui với tình yêu trong ít năm cho thỏamãn khao- khát rồi dầu mình cũng như thiên- hạ, mình bỏ cho tôi buồn thảm mà chết tôi cũng mát ruột.
- Tôi đã có thề sanh tử với mình. Chừng nào tôi chết thì tình yêu của tôi mới chấm dứt. Bữa nay đôi ta đã công- khai thành vợ chồng rồi, không còn núp lén gì nữa. Chúng ta phải bàn tính mà sắp- đặt cuộc đời sống chung của chúng ta, dầu không rực- rỡ bằng người, mà phải luôn luôn được êm ấm, an vui, thảnh- thơi, khoẻ- khoắn. Mỗi tháng tiền công của tôi được bảy tám chục. Tôi lấy năm mười đồng bỏ túi phòng khi gặp anh em rủ ăn uống thì có sẳn tiền mà chơi với người ta. Còn bao nhiêu tôi giao hết cho mình liệu mà mua chác ăn xài cho khỏi thiếu hụt.
- Dọn đồ về đây rồi, tôi ra vô nhắm- nhía, tôi thấy đồ- đạc của mình tệ quá, để trong chòi lá xịch- xạc thì được, mà dọn về căn phố nầy thì coi thiệt là kỳ. Tôi tính phải bỏ đồ nầy hết mà sắm đồ khác cho xứng đáng mới được.
- Ðồ- đạc không sá gì. Không phải có đồ tốt mới được hạnh- phúc. Hôm trước, với đồ nầy, mà hai đứa mình gần hạnh- phúc được đó. Theo tôi thì tôi được sống chung với mình, đó là hạnh- phúc. Miễn là có chỗ ăn chỗ nằm thì thôi, tôi không cần đồ gì khác. Mình sống cho mình, chớ không phải sống cho thiên- hạ, nên cần phải sắm đồ tốt cho họ coi đẹp mắt họ. Mình còn nghèo thì phải tiện- tặn. Thủng- thẳng chừng nào khá rồi lần lần sẽ sửa- soạn trong nhà. Bây giờ mỗi tháng tôi giao tiền lương cho mình để cung- cấp đời sống, thì trước hết mình nên tính để riêng một số đặng trả tiền phố, một số nữa đặng mua gạo, củi, dầu, lửa, mắm muối, tiền chợ, tiền bánh hàng cho con Tý, tiền quần áo cho vợ chồng mình. Nếu có dư thì mới sắm đồ trong nhà được.
- Phận tôi là nội- trợ. Sự ăn xài về phần tôi sắp- đặt. Tôi sanh sống trong nghèo- nàn, tôi biết tiện- tặn, biết trang- trải, mình hkỏi lo. Tôi muốn sắm đồ- đạc trong nhà không phải tôi có ý làm lòe- lẹt cho đẹp mắt thiên- hạ. Tôi chỉ muốn làm cho đẹp mắt mình, làm cho mình vui lòng, tôi muốn tổ- chức ổ uyên- ương cho ấm- áp, tốt tươi, đặng vợ chồng mình sống cho vui sướng mà thôi, chớ tôi kể gì thiên- hạ. Ðể tôi tỏ ý tôi cho mình hiểu. Tôi muốn sắm đồ là đồ hữu ích, chớ không phải đồ chưng- diện. Trước hết phải mua gấp một cái giường với mùng chiếu mà lót trong buồng cho vợ chồng mình ngủ, để cái giường cũ cho con Tý.
- Mua cái giường mới thì phải.
- Lần lần nếu có tiền dư thì mua một bộ ván khá khá mà lót ngang dựng vách buồng,, để trưa hay tối mình nằm chơi cho khỏe, đem bộ ván cũ lót dưới nhà bếp để nấu ăn có chổ ngồi nghĩ chưn. Mua một cái đèn tạ- đăng đặng ban đêm tôi có may thì đốt cho sáng. Chừng nào có tiền thì mua một cái bàn với bốn cái ghế để ngồi ăn cơm, hoặc khi nào có khách tới thăm có chỗ mà tiếp. Mua một cái máy may cho họ thấy họ biết tôi là thợ may họ mới đem đồ tới mà mướn may. Bên Saigon tuy đồ vải họ cũng buộc may máy, mình may tay dầu khéo cho mấy họ cũng không chịu. Còn cái bàn nhỏ nầy thì đem vô buồng để dựa đầu giường con Tý cho nó thờ cha nó. Sau hết mới mua một cái tủ áo để cất đồ vặt với quần áo. Ðó, tôi muốn sắm đồ là sắm như vậy đó.
- Sắm như vậy thì được, nhưng phải chậm chậm, thủng- thẳng sắm lần lần. Phải nhớ để tiền mà ăn. Hiện giờ tôi còn được 70 trong túi đây. Tháng nầy thì khỏi thiếu, nhưng cũng không dư đến sắm đồ được.
- Tôi tính phỏng cho mình nghe, chớ sắm cho đủ phải tốn bạc ngàn, làm sao sam một lượt cho nổi. Nhưng hôm đám ma rồi tôi còn được ít chục đồng bạc. Thưởng bà Mười Liệu và mướn chở dồ tốn vài chục, nên còn dư được chút đỉnh. Bán nhà đưịc hai trăm tôi còn giữ y nguyên đây. Tôi muốn nói với mình để tôi xuất bớt một trăm mà mua vài món cần dùng gấp. Ðược hôn? Mua giường, mua đèn..
- Ðược. Ðể tôi giao tiền của tôi cho mình giữ. Tôi lấy vài chục để trong mình mà thôi.
Giao móc túi đếm 50 mà đưa cho Xuyến.
Giao ở ngủ tới sáng rồi đi làm luôn chớ không về nhà. Khi ra đi Xuyến dặn tối bữa sau đùng có qua ngủ bên nầy nữa, đợi bán nhà được rồi sẽ đi luôn. Giao nói: "Tôi đã kỳ hạn năm ngày mà. "
Giao nói rồi thì bỏ mà đi, bộ không vui.
Chiều bữa sau Giao không qua, Xuyến có ý mừng, vì thấy Giao biết nghe lời phải, nên sợ tiếng thiên- hạ dị- nghị. Cô chắc chàng ở bển luôn cho tới năm ngày, nên cô tính đi mua đồ. Người sang nhà có để lại ống khóa và chìa khóa cửa đủ hết, lại còn cho một cái khạp đựng nước uống nữa. Xuyến cũng có đủ chở qua một cái khạp, nhờ vậy nên có đủ đồ đụng nước uống và nước rửa- ráy.
Cô Xuyến ra quán ngoài đầu đường hẻm mua gạo, củi, nước mắm, dầu lửa, đi một lát rồi về biểu con Tý ở nhà chơi coi nhà. Còn đi lâu và đi xa như đi chợ và đi kiếm giường ghế mà mua thì cô khóa cửa đem TÝ đi với cô, sợ để ở nhà một mình nó buồn.
Qua đêm thứ nhì, cô Xuyến cũng chắc Giao không qua nên cô đốt cái đèn tạ- đăng mmói mua mà để trên cái bàn cũng mới mua, bàn để giữa nhà, gần cưả, có bốn cái ghế cây hai bên, ghế ngồi dựa lưng rất khỏe. Cô bước ra hàng ba đứng ngó vô cô vui lòng hết sức. Cô tính thầm nên mua ùột bộ ván gõ nhỏ lót sát trong vách buồng nữa thì mới mất vẽ nghèo- nàn. Cô đi thẳng vô trong đứng nhắm cái giường mới nữa, giường cũng mới mua dưới trãi chiếu bông, trên giăng mùng vải trắng, cô mừng nên khoan- khoái trong lòng, chắc ít bữa nữa Giao qua Giao ngó thấy ổ uyên- ương Giao thích lắm.
Chưa tới 8 giờ mà con Tý đã chung vô mùng riêng của nó mà ngủ rồi. Cô Xuyến vui mừng mà không có người đặng nói chuyện, cô trở ra ngoài kéo ghế ngồi với cái đèn tạ- đăng cô ao ước thuở nay, bây giờ cô mới sắm nổi.
Thình lình một chiếc xích- lô ngừng ngay trước cửa. Cô Xuyến ngó ra thấy Giao ở trên xe đương bước xuống có ôm đồ đùm- đề. Cô lật- đật đi ra và hỏi: "Bán cái nhà được rồi hay sao?"
Giao lắc đầu nói: "Có ai mua đâu mà bán. Tôi nằm co một mình chịu không nổi nên tôi giao nhà cho anh Bảy Cao mượn anh bán giùm. Tôi kêu xe chở hết quần áo, mùng mền tôi đi. "
Cô Xuyến nói: "Thôi, trước sau gì cũng vậy. Hễ trồng dưa thì được dưa có oan- ức gì đâu. "
Cô ra xe phụ ôm đồ vô.
Giao trả tiền xe, vô thấy bàn ghế mới với cái đèn thì nói: "Ủa!Mua rồi!Lẹ quá. "Chàng đi thẳng vô thấy cái giường mới nữa, có mùng chiếu cũng mới, thì cười và nói: "Ô! Ổ uyên- ương tốt quá!Thiệt đáng khen. "
Cô Xuyến đương sắp đồ của chồng trên bộ ván lót phía sau cái bàn, cô nghe khen, thì chúm chím cười.

Cô Xuyến tuy là con nhà nghèo- hèn côi- cúc, phải lăn- lóc theo đời mà sống giữa đau- khổ cần- lao, song tạo- hóa cắc- cớ khi cô sanh lại gắn cho cô một tâm hồn đa- sầu, đa- cảm, sầu về số phận bần- hàn, cảm những tình yêu nồng- nhiệt. Chừng lớn lên, được tiếp- xúc với đời, tâm hồn ấy càng thêm bồng- bột, nằm đêm cô thầm ước mong có được một người chồng là bạn tri- âm, người bạn thân yêu tâm đồng tâm, ý hiệp ý, để siết tay sát cánh mà đi cùng nhau trên đường đời, chia sớt ngọt bùi, chung nuốt cay đắng, miễn vợ chồng khắn- khít thương nhau, dầu ăn cơm với muối, ở trong lều tranh cũng vui lòng phỉ chí.
Khi bà dì định gả cô cho Túc, cô tưởng cảnh vui của cô chờ đợi đã lù- đù hiện ra mà tiếp rước cô. Nào dè Túc là một anh thợ máy cũng như muôn ngàn anh thợ máy khác, cũng ăn, cũng ngủ, cũng vui, cũng buồn, mà không phải người bạn tri- âm theo trí cô tưởng- tượng. Túc chỉ là một người chồng, nghĩa là một người chủ trong nhà, có đủ các quyền mà sai- khiến, rầy- la, nộ- nạt đánh chửi cô, lại cũng có quyền xử- dụng thân- thể cô, ép buộc trí- não cô, dầu muốn dầu không, cô cũng phải vâng chịu, chớ không được phép trả- treo chống- cự.
Trót 11 năm trường, cô Xuyến sống chung với một người chồng đã có sanh được một đứa con, nhưng mà chẳng bao giờ cô được thấy chồng chia sớt chút ngọt bùi nào cho cô, chỉ bắt cô ngày nào cũng nuốt những đắng cay gay- gắt. Chẳng bao giờ cô được nghe chồng nói với cô một lời nào mà tỏ bày tình nghĩa, hay là hàm- súc thân yêu. Mà mấy năm sau nầy người chồng còn sanh tật say- sưa, làm cho nổi đau khổ của cô chồng- chất đã nhiều rồi mà cứ thêm hoài hằng bữa.
Ðùng một cái, đống đau khổ tan rã!
Quen manh xiềng- xích trót mười năm, tình cờ được thong thả, nhẹ- nhàng mà cô Xuyến còn bợ- ngợ nên ngơ- ngáo chưa biét còn buồn hay là được vui, chưa thấy đường lối nào mà bước tới. Ðứng trước cảnh đời, mới vừa nở ra tiếp rước cô, nhưng vì còn ngán cảnh đời cũ, nên cô nhút- nhát không dám mạnh bước đi vào, cũng không còn nghịlực mà hy- vọng hạnh- phúc nữa.
Thời may cô Xuyến gặp chàng Giao, cũng là thợ máy như Hai Túc, nhưng chàng trẽ tuổ, chưa mang tật nào, giống như Túc khi mới cưới cô vậy.
Giao là trai mới 20 mươi tuổi, trí còn non, máu đương nóng, đầy đủ sức khỏe, chưa biết ái tình. Ai xuôi khiến Giao lại yêu Xuyến là một đóa hoa thuở nay ở dựa rào không ai ngó tới, nên khô héo sắp tàn nay mai. Giao yêu mà thiệt- thà nên nói ngay ra không thèm môi miếng. Chàng lại can đãm nên cứng- cỏi, xin thay cho Túc mà tạo hạnh- phúc cho Xuyến hưởng, để bù trừ những nổi đau khổ trong khoảng đời vừa mới qua.
Thuở nay Xuyến khao- khát những lời tình nghĩa mà chưa hề được nghe. Ðến 31 tuổi rồi, đã có một đời chồng, lại có đứa con tới 7 tuổi, Xuyến lại gặp bạn tri- âm hiểu biết nỗi khổ của cô. Xuyến ngạc- nhiên, không biết sự có thiệt hay là lời phỉnh- phờ, hay là giấc mơ- mộng.
Xuyến gan lại thì quả là sự thiệt. Nhưng cô cũng chưa dám mừng. Cô khuyên Giao phải suy nghĩ lại, phải dọ xét tình yêu cho châu- đáo, cô cũng xin để cho cô hỏi lại lòng của cô, nhứt là cô phải ngó kỹ cảnh tương- lai coi sự tuổi- tác bất đồng nó có thể tạo hạnh- phúc mà chung hưởng với nhau, hay là nó gây ra những đau khổ khác.
Té ra thái- độ cương- quyết của Giao tiếp theo tình âu- yếm thiết- tha, lời thề- thốt nặng- nề, và cách khinh- rẽ tiếng thị- phi của thiên- hạ, các điều đó hiệp nhau mà phá vỡ tan những lo- ngại của Xuyến, làm cho cô lớn tuổi nên sáng- suốt và dè- dặt, mà cảm- xúc đến nỗi bó tay để cho lửa tình của Giao tràn- lan cháy luôn qua gan ruột của cô rồi tình đồng tình, nghĩa cảm nghĩa, cả hai khối ái- tình đều nồng nhiệt như nhau mới gây cuộc vợ chồng say- sưa đầm- ấm, mê- mết thân- yêu, không cần thị- phi, không cần tuổi- tác.
Từ khi dọn qua ở chung với nhau trong đường hẻm sau trường học Cầu Kho, vợ chồng Giao với Xuyến vui sống với chuổi ngày luôn luôn êm- ấm, tươi cười, tràn ngập tình yêu, nực- nồng đạo- nghĩa. Giao mê- mết ái- tình, nên không thấy tuổi bất đồng, chắc rằng hạnh- phúc cuả mình không có hạnh- phúc nào bì kịp, dầu cưới vợ tuổi mươi chín hay đôi mươi như mình, thì con vợ đó không thể gây hạnh- phúc cho mình hưởng như Xuyến vậy được. Còn Xuyến thuở nay khao- khát tình yêu, bây giờ cô đã gặp được rồi thì cô hớn- hở lo củng- cố hạnh- phúc tuyệt- vời trời phật ban cho cô lúc bóng đã xế, hoa sắp tàn. Cô ví phận cô chẳng khác nào một bụi cây thuở nay cứ khô héo nhờ Giao đoái tưởng nên tưới nước vun phân giùm mới đơm lá xanh tươi. Cô phải biết ơn Giao, phải lo đền- đáp ơn ấy, lo duy- trì chút nhan sắc còn sót, lo gìn- giữ tình yêu cho nồng -nàn, đặng Giao hưởng hạnh- phúc mà Giao mong muốn khi Giao đến dọ lòng tỏ ý.
Vì vậy nên được an vui, cả hai đều không nhàm, không chán. Giao thì lo trau giồi nghề- nghiệp đặng ăn lương cho nhiều để giúp cho gia- đình càng ngày càng thêm tốt đẹp, thêm thảnh thơi. Còn Xuyến thì lo bề nội- trợ cho vuông tròn, lo tiện- tặn cho có tiền dư mà sắm đồ- đạc trong nhà lần lần đặng chồng đi làm mệt hễ về tới nhà thì hưởng không- khí khoẻ- khoắn tốt tươi, thấy vợ đẹp vui lòng, thấy đồ tốt vừa ý, ăn đồ ăn ngon miệng, nằm chỗ nằm khỏe lưng. Chồng cứ lo cho vợ vui, vợ cứ lo cho chồng khỏe, chồng vợ nương nhau, lo cho nhau, tự- nhiên tình yêu không thể lợt phai, hạnh- phúc khó mà sụp đổ.
Cô Xuyến có tánh nhỏ- nhoi, vui- vẻ, nên ở được vài tháng cô làm quen hết với đàn- bà ở vùng nầy. Người ta biết cô là thợ may mới đưa đồ cho cô may thử. Thấy cô may khéo mà lại kỹ, ai cũng chịu nên lần lần cô có đồ may luôn luôn. Hồi đó máy may bán giá rẻ, cô Xuyến mua chịu một cái đặng may cho mau, mỗi thang góp cho người ta một số tiền, trong một năm thì dứt nợ, cô làm chủ cái máy. Còn hãng cưa thấy Giao siêng- năng, giỏi- giắn, lại tận- tụy với nghề, muốn cầm chưn Giao nên tăng lương lên mỗi tháng một trăm.
Chồng ăn lương lớn, lại vợ may mướn mỗi tháng có tiền thêm năm ba chục nữa, bây giờ tiền bạc phủ- phê, trong nhà đồ- đạc hực- hở chẳng khác gì nhà mấy thầy ở ngoài đường lớn. Nhờ nhà ở một bên có vô đèn khí, cô Xuyến òn- ỷ với vợ thầy ở gần nhà bên mà xin cho câu đặng ban đêm may cho tiện, thành- thử nhà của vợ chồng Giao cũng đốt đèn điện như ai.
Vợ chồng Giao ở nhà thì mặc quần hàng áo lụa và mang guốc luôn luôn. Giao đi làm thì mang giày Tây, mặc đồ Tây bằng bố xanh theo điệu thợ máy. Mà chiều thứ bảy dắt nhau đi ăn uống rồi coi hát thì vợ chồng với con Tý đều mặc đồ đàng- hoàng, không thua ai hết.
Con TÝ mỗi ngày lại trường Cầu Kho mà học, lần lần nó biết đọc biết viết, thêm vui cho mẹ cha nữa.
Cô Xuyến sợ già nên mỗi ngày chăm- nom trau- giồi trang điểm không dám loè- loẹt như gái nhỏ, chỉ rửa mặt sạch- sẽ, bới tóc vén khéo, làm cho tuổi của cô bớt chinh lịch với tuổi chồng.
Giao làm thợ máy tự- nhiên da nám tay chai. Xuyến lục- đục ở trong nhà lại mai chiều đều điểm- trang sắc- sảo. Vợ chồng chẳng hề nói chuyện nhà của mình cho ai biết, cũng không cho ai biết thiệt tuổi của mình làm chi. Con Tý vẫn kêu Giao bằng ba, cha con vui- vẻ trìu- mến nhau luôn luôn. Vì vậy nên anh chị trong xóm nghi Giao có vợ lớn tuổi hơn chồng chút đỉnh vậy thôi, không ai dè chồng nhỏ hơn vợ đến 11 tuổi và Tý là con ghẻ của Giao chớ không phải con ruột.
Vợ chồng Giao với Xuyến ăn ở cùng nhau trót mười hai năm, cchẳng những là nhà cửa đàng- hoàng, bạc tiền chời- chở, cả hai đều quên hết những chuyện thắc- mắc với những lời chê cười hồi còn ở bên xóm Ụ Tàu mà thôi, mà nhiều đêm vợ chồng vui sướng nằm rù- rì nói chuyện với nhau, lại còn khinh thiên- hạ dại khờ kết đôi bạn cứ lo bạc vàng ít nhiều, cứ kiếm tuổi- tác cho xứng, không thèm lựa đồng- chí đồng- tình, tâm- đầu ý- hiệp, mới tạo gia- đình hạnh- phúc như mình được.
Mà thiệt trót mười hai năm nay, mặc dầu tuổi- tác bất đòng, vợ chồng Giao với Xuyến nhiệt- thành yêu nhau đắm- đuối, chồng không làm cho vợ buồn, vợ cứ chăm nom làm cho chồng vui, nhờ vậy mà trên thuận dưới hòa, trong êm ngoài ấm, cả hai đều cảm- kích vì nghĩa, say- sưa vì tình, nghĩa càng ngày càng thêm nặng, tình càng bữa càng thêm sâu, mòi nảy- nở ê- hề hạnh- phúc trong gia đình cho chồng vợ an- hưởng.
Con Tý ham học, trí sáng, tánh siêng, hồi 14 tuổi đã thi đậu bằng tiểu- học dễ- dàng. Giao hết sức vui mừng, biểu vợ đừng sợ tốn hao, cho nó vào trường tư- thục tiếp theo lớp trung- học, đặng trong bốn năm nó thi lấy bằng thành- chung rồi xin làm nữ giáo- viên cho đời sống của nó ra khỏi vòng lao- động đặng tấm thân nó thảnh- thơi sung- sướng.
Vâng ý chồng, cô Xuyến kiềm thế cho con Tý học tiếp. Tý cố- gắng đêm ngày, mà cũng nhờ cha mẹ an- ủi chăm- nom nên khi được 19 tuổi nó thi đậu bằng thành- chung và được cấp bằng làm nữ giáo- viên dạy trường con gái tại tỉnh- lỵ Gò- Công.
Giao lấy làm đắc- chí, vì đã làm tròn lời hứa với Xuyến khi tha thiết xin phối- hiệp cùng nàng.
Cò Xuyến thầm nghĩ dầu Túc sống cho tới ngày nay, chưa chắc Túc lo cho con ăn học mà lập thân được như Giao vậy, bởi vậy cô xem nghĩa của Giao càng thêm nặng dày, nên cô quyết đem tất cả tình yêu nồng- nàn thành- thiệt của cô mà đền- đáp.
Vâng theo lời chồng dạy, cô Xuyến đưa Tý xuống Gò- Công, kiếm chổ tử- tế gởi con ăn ở mà dạy học, sắp- đạt đâu đó yên- ổn rồi cô mới trở về lo nuôi chồng.
Qua năm sau có một giáo viên tên Thành cũng có bằng thành- chung, lại có tập- sự một năm tại trường sư- phạm. Thầy dạy tại trường tỉnh Gò- Công thấy tánh- hạnh của cô Tý thầy vừa lòng, nên cậy mai lên nói với vợ chồng Giao mà xin cưới Tý. Giao biểu vợ xuống hỏi ý con và dọ tánh- tình của chàng rễ. Nghe hai trẻ xứng đôi vừa lứa lại hiệp ý đồng nghề, Giao mới đứng gã TÝ lấy chồng, làm đám cưới rỡ- ràng, gây cho cô Xuyến phải mang thêm cái nghiã nặng- nề nữa.
Xuyến khao- khát tình yêu thì mấy năm nay đã được thưởng- thức tình- yêu mỹ- mãn, Giao hứa ra tay làm nghĩa thương Xuyến như con, thì vẹn toàn. Từ đây vợ chồng đồng an vui với tình nghĩa ngỏa- nguê, mặc dầu ngày lại tháng qua, Xuyến với Giao cứ say- sưa mê- mẩn tình nghĩa nặng dày, tin chắc cảnh đời thương yêu êm- ấm nầy sẽ kéo dài cho đến khi nhắm mắt lìa trần, bởi vậy không cần phải lo ngại chi hết.

*
* *​

Bầu trời dầu thanh- bạch thế nào xa- xa cũng phải lấp- ló một vài cụm mây đen. Biển cả dầu im- lìm thế nào mặt nước cũng lăng nhăng dợn sóng.
Mảng say- sưa tình nghĩa, cô Xuyến cho tình yêu đưa- đẩy, nghĩa nặng dập- dồn. Cách vài năm sau Xuyến nhận thấy cặp mắt cô đã bắt đầu lờ- mờ, hàm răng cô đã lung- lay hết vài cái, chắc muốn rụng. Cô giựt mình nhớ lại, phận vợ chồng tuổi- tác bất đồng, cô mới lo. Ôi thôi rồi!Cảnh xuân sắp tàn!Ngày già đã đến!Rồi đây mới lấy chi mà nếu được tình yêu?Hạnh- phúc gia- đình sẽ tiêu- tan như cụm mây, sẽ bay mất theo ngọn gió!
Cô Xuyến ứa nướt mắt mà tính lại, thì năm nay cô đã 47 tuổi rồi, hình vóc đã ốm gầy, nhan- sắc đã phai- lợt. Chồng cô mới 36 tuổi, máu thịt dồi- dào, sức khỏe sung- túc. Hình vóc với nhan sắc nầy còn được người yêu như hồi mười lăm mười sáu năm trước nữa hay không?
Cũng như người té xuống sông gặp vật gì cũng phải níu cho khỏi chìm khỏi chết, cô Xuyến quyết kiếm thế cậy nhờ để duy- trì tình yêu của chồng, duy- trì được ngày nào hay ngày ấy. Cô lén chồng, đi mua một cặp mắt kiếng để lúc chồng đi làm việc thì cô mang kiếng cho tỏ mà may. Cô đi mướn nhổ mấy cái răng lung- lay muốn rụng và làm răng giả mà thế. Mà thay xong cái răng nầy rồi thì cái răng khác lung lay nữa, biết làm sao cho hai hàm răng cứng chắc tốt đẹp như xưa. Mà lại thêm mái tóc cũng bắt đầu điểm bạc nhiều chổ rồi nữa. Có chổ thì gỡ đầu bới tóc cô ém nó vô trong mà giấu được, còn có chổ chan- nhản ở ngoài cô không biết lấy chi mà che mắt người. Cô nghe người ta nói dùng thuốc mà nhuộm cho tóc đen được. Cô muốn làm thử, mà rồi cô nghĩ răng rụng thì làm răng giả mà thay thế được. Tóc bạc có thể dùng thuốc mà nhuộm cho đen được. Còn da đã dùn, làm sao cho nó mịn và láng;vóc đã ốm teo, làm sao trở lại phương- phi;nhan sắc đã lợt- phai, làm sao đem lại cái màu tốt tươi như hồi lúc xuân- xanh vậy được.
Cô Xuyến kiếm phương thế mà ngăn cản cái già trong mấy tháng, cô nhận thấy cô không đủ sức mà chống nổi. Cô phải đành co tay mà chịu thua, phú cho tuế- nguyệt định- đoạt phần số của cô. Khao- khát tình yêu, thì nhờ Giao mà cô được hưởng ngỏa- nguê tình yêu trót mười mấy năm rồi, không còn uất- ức gì nữa. Giao đã làm ơn cho cô nhiều lắm, đã giúp cho thưởng- thức tình yêu trong một khoảng đời rất dài, lại còn giúp cho tác- thành cho đứa con của cô nữa. Khi ưng làm vợ Giao cô vẫn biết sẽ có ngày già hôm nay. Vì Giao có thề- thốt sẽ trọn đời chung- thủy với cô, vậy thì cô phải bình- tỉnh mà đợi xem tương- lai, chẳng nên lo sợ. Ví dầu Giao có quên lời thệ- ước, chê cô già bỏ mà kiếm vợ trẻ đi nữa, ấy là lý tự- nhiên, cô không nên trách Giao bội nghĩa bạc tình, bởi vì cô đã tính cho đời cô hư- hỏng hoàn- toàn, may mà được sung- sướng, vui cười trót 16 năm đã nhiều lắm rồi, không còn ức hiếp gì mà phiền trách.
Trót mấy tháng trong đầu óc cô Xuyến bối- rối như tơ vò, nhưng hễchồng đi làm về thì cô bình tĩnh như thường, cứ chiều- chuồng vui cười, cứ lo miếng ăn giấc ngủ của chồng rất châu- đáo, không dám bê- trễ đạo làm vợ, cũng không dám lộ vẽ buồn rầu, không dám tỏ lời nghịch ý, sợ làm mặt buồn rồi chồng chán, sợ nói nghịch ý rồi chồng giận hờn, buồn hay giận là nguồn gốc của cuộc phân- ly, cũng như vui với yêu là cha sanh mẹ đẻ cuộc thuận- hòa, thân- ái.
Ngày qua tháng lại, tình của Giao đối vợ chưa có chi mà dám nói lãng- xao. Nhưng có bữa Giao nhìn vợ rồi sắc mặt dường như lững- lơ, Xuyến liếc thấy thì lạnh- lẽo cả thâm- tâm, nghi chồng đã ngán sắc cô lợt phai, thân cô tiều- tụy. Cô thắt- thẻo muốn làm vui mà làm không được, muốn khóc mà tỏ nổi khổ tâm cho chồng nghe thì sợ khai mạch sầu cho chồng rồi dục- thúc phân- ly thêm mau chớ không ít gì. Cô phải rán nuốt giọt lụy, chận mạch sầu, thầm vái Phật Trời kéo dài giùm hạnh- phúc cho cặp chồng trẽ vợ già, kéo được tới đâu cũng là ơn, chớ cô không dám nuôi tham- vọng duy- trì hạnh- phúc của cô cho tới ngày cô chết.
Cô Xuyến nghi không lầm. Nhìn vợ mà lơ lửng đó là cái ngòi chán- nản của Giao. Từ đó cử chỉ của Giao bắt đầu biến đổi. Có bữa đi làm việc trưa Giao không về ăn cơm, chiều về chàng nói một người bạn trong sở mời ăn cơm thình- lình chàng không về mà cho hay được. Có đêm chàng đi chơi mà không rủ vợ, đi tới 11, 12 giờ mới về, có nhiều chủ nhựt chàng đi mất cả ngày, nói anh em rủ đi Lái- Thiêu hoặc đi Thủ- Ðức.
Ngoài giờ làm việc mà chồng bỏ nhà đi chơi như vậy thì cô Xuyến ở nhà cô buồn tủi vô cùng, dầu ban đêm cô cũng không dám vô mùng mà nằm, sợ nằm rồi nhớ tới việc chồng chê già nên chồng bỏ thì càng buồn tủi thêm nhiều, cô phải kiếm đồ ngồi may đặng mắc chăm- chú về việc làm mà khuây- lãng. Có bữa cô thức tới một hai giờ khuya cô cũng thức. Mà khi chồng về kêu cửa thì cô vội- vả mở liền, lại vui- vẻ mừng chồng, không lộ sắc buồn, cũng không dám hỏi đi chơi chổ nào mà ở khuya dữ vậy.
Có lẽ nhờ vậy mà Giao không nở bỏ vợ, nấn- ná để dành cho vợ một chút tình yêu. Mà có lẽ cũng tại như vậy nên cô Xuyến tuy buồn- tủi song cô không dám than- phiền, nghĩ vì phận già dung- nhan đã suy- kém, mà chồng trẽ còn để lại cho một chút tình yêu, đó cũng đáng gọi là may lắm rồi, không nên tham- lam kêu đòi, mà làm cho chồng buồn rồi nó bỏ biệt, thì không còn một mảy tình yêu nào hết.
Cô Tý có chồng lật- đật đã hơn ai năm rồi. Cô sanh được một đứa con trai vừa mới năm tháng. Nhơn dịp bãi trường nghĩ hai tháng, vợ chồng cô quyết- định đem nhau ra Vũng- Tàu ở mười bữa mà hứng gió biển đặng dưởng sức khỏe. Nhưng chồng cô tính trước khi đi hứng gió thầy phải về Bạc- Liêu thăm cha mẹ vài bữa rồi sẽ đi;Ngặt em còn nhỏ quá, mà đường Bạc- Liêu thì xa, bởi vậy thầy sợ em nhỏ đi đường xa em bịnh, nên thầy định đem vợ con lên Saigon rồi gởi ở lại đó với cha mẹ vợ, thầy đi một mình về Bạc- Liêu thăm nhà, chừng thầy trở lên thầy sẽ rước đi Vũng- Tàu.
Gần mười giờ sớm mơi, cô Xuyến đương lúc- thúc ở sau bếp nấu cơm, cửa trước khép lại vặn chìa khóa. Thình- lình cô nghe có tiếng kêu: "Má ơi! Mở cửa cho con vô, má. Con về đây nè. "
Cô Xuyến ngồi lặt rau, cô nghe kêu, cô biết tiếng con. Cô buông mà đi ra trước. Thấy Tý tại cửa sổ, ngay chỗ cô để bàn máy mau, cô vui mừng hết sức, nên lật- đật vặn khóa mà mở bét hai cánh cửa ra.
Tý bồng con đi vô, vừa cười vừa hỏi: "Ba má đều mạnh- giỏi hết phải hôn má?
Cô Xuyến ừ rồi mắc mừng rể, là thầy giáo Thành, dở nón chào cô mà theo Tý bước vô, tay có xách một cái hoa- ly lớn và nặng, sau lưng có một con nhỏ giữ em, mặc áo bà- ba vải trắng, tuổi lối 15 hoặc 16, tay xách một cái giỏ đồ.
Cô Xuyến biểu đem đồ lại ván mà để. Cô đưa tay ẫm cháu ngoại mà hun. Cô Tý đứng nhìn mẹ với cặp mắt thân yêu mà hỏi: "Má có bịnh hay không mà con về chuyến nầy thấy má ốm dữ vậy?"
Nghe con hỏi, cô Xuyến cảm- xúc hết sức. Tuy tâm- sự tràn ngập trong lòng mấy năm nay cô không thể thổ- lộ ra được, song mẹ con mới gặp nhau mừng chưa hết, không phải lúc nói chuyện dài. Cô chỉ nói: "Già rồi, tự- nhiên phải ốm chớ có bịnh gì đâu con. "Cô nói dứt lời, cô đưa em cho con nhỏ giữ em bồng, cô biểu con rể thay đồ mà nghĩ, để cô vô lo cơm nước. Cô quày- quã đi vô bếp, Tý xách cái giỏ đi theo mẹ.
Cô Xuyến day lại nói với con: "Con thay đồ đi. Ðể má vo gạo mà đặt nồi cơm lên bếp rồi con coi chừng cho má đi mua đồ ăn thêm. Ở nhà có ba với má. Hồi sớm mơi má có mua chút đỉnh. Bây giờ có bây về nữa, má phải đi chợ mua đồ thêm mà ăn mới đủ chớ. "
Tý nói: "Khỏi mua má à. Hồi sáng ra xe đò mà xe chưa tới giờ chạy. Con đi lại chợ thấy họ bán cá biển tươi quá, con có mua hai con cá chim vàng đem lên cho má đây. Con cũng có mua một cân thịt quay với bánh hỏi, bánh nghệ, rau sống đủ hết. Ba ưa ăn bánh giá con cũng có mua bốn cái nữa. Thiếu gì đồ ăn mà phải đi chợ. "
Tý xuống bếp để cái giỏ trên ván mà lấy thịt cá, bánh rau ra. Cô Xuyến biểu con để đó cho cô, con đi thay đồ rồi sẽ xuống phụ với cô nấu nướng.
Cô Xuyến thấy hai con cá chim ngon quá, liệu phải kho nấu gấp kẻo nó ươn. Cô để thịt bánh trên ván, đem hai con cá ra khạp nước cạo rửa cho sạch, đặng chiên một con và một con kho mặn để dành ăn buổi chiều.
Tý thay đồ, mặc áo vắn xuống bếp lấy mấy cái dĩa bàn để cân thịt quay vô một dĩa, bánh hỏi với bánh nghệ chung một dĩa, bánh giá riêng một dĩa. Cô ngồi lặt rau sống đặng rửa cho sạch.
Cô Xuyến làm cá rồi cô lo chiên một con và kho một con. Hai mẹ con vừa làm vừa nói chuyện với nhau, vui vẽ hết sức. Thấy chồng mặc đồ mát bước xuống bếp mà chơi, cô Tý bèn nhắc chừng đúng 11 giờ thì khuấy sữa giùm cho em bú, để cô phụ mẹ mà lo bữa cơm, đặng cha đi làm về có sẳn cho cha ăn.
Giáo Thành nói thiếu một khắc nữa mới 11 giờ. Cô Xuyến nói: "Thường thường gần 12 giờ ba con mới về tới. Vậy thì còn cả giờ nữa, không cần phải nấu cơm gấp, lo nấu đồ ăn cho sẵn thì tốt hơn. "
Nhờ có thịt cá của Tý mua đem về, lại nhờ hai mẹ con phụ nhau mà làm, bởi vậy cô Xuyến khỏi nhọc lòng lo- lắng. Ðồ ăn nấu xong rồi, đến 11 giờ rưỡi nồi cơm cũng đã cạn nước, cô mới để cho TÝ chặt thịt quay, cô ra trước lấy nắp bàn cho rể trải trên bàn rồi mấy mẹ con bưng đồ lên mà dọn cho sẳn.
Mẹ con đương xúm- xít chung quanh bàn thì Giao xợt- xợt về tới. Quẹo vô cửa chàng thấy vợ chồng Tý thì ngạc nhiên, vừa mừng, vừa hỏi: "Ủa! Có sấp nầy về! Hai con lên tới hồi nào?
Thầy giáo Thành nói lên tới gần 10 giờ. Tý cũng bước ra mừng cha.
Giao thấy con nhỏ bồng em đứng chơi tại cửa liền lột cái nón đưa cho Tý rồi đưa hai tay ra bồng em nhỏ đi vô, mắt nhìn em, miệng chúm- chím cười, khi sắc hân- hoan cực điểm. Chàng nựng nịu em nhỏ và nói: "Bây sanh cho ba má một chút cháu ngoại trai như vầy thì đủ vui rồi, giàu nghèo không cần. Ba nhớ bận đó con gởi thơ nói đặt cho em tên Thiệt phải hôn?"
Giáo Thành vội- vã đáp:
- Thưa phải. Con đặt tên là Thiệt.
- Ừ?Cha tên Thành con đặt tên Thiệt thì phải lắm. Lúc nầy bãi trường phải hôn? Nghĩ được bao lâu?
- Thưa, bãi trường tới hai tháng. Vợ chồng con tính đi chơi chừng vài tuần. Con đem vợ con lên đây để nó ở chơi với ba má. Sáng mai con đi một mình về Bạc- Liêu đặng thăm tía má con vài bữa rồi sẽ trỡ lên rước nó đi Cấp ở hứng gió và tắm biển chơi.
- Sao con không đem nó về Bạc- Liêu đặng thăm anh chị?Phải đem Thiệt đi đặng ông nội, bà nội nó thấy cháu cho vui chớ.
- Thưa, em còn nhỏ quá, sợ đi xa nắng gió nó bịnh. Con tính đợi bãi trường Tết cho Thiệt trộng một chút rồi con sẽ cho đi.
Cô Xuyến nãy giờ thấy chồng mừng con rể, bồng cháu ngoại nựng- nịu, lại nghĩ tới sui gia thì vui vô cùng, những nỗi khổ tâm cô đều tiêu- tan hết. Cô mới nói với Giao: "Thôi, ba nó đưa em cho con nhỏ bồng đi thay đồ, rửa mặt rồi ăn cơm cho trẻ ăn, kẻo ó đói bụng. "
Giao nhìn em nhỏ một chút nữa rồi mới chịu trả cho Tý mà đi thay đồ.
Chừng ngồi lại ăn cơm, Giao thấy đồ ăn đầy bàn thì vui- vẻ nói: "Ồ! Ðồ ăn nhiều quá!Chắc vợ chồng nó mua đem về đây phải hôn?
Cô Xuyến nói:
- Nó mua đem về đó. Nó mua tới hai con cá chim. Tôi chiên một con cho ba nó ăn, còn một con tôi kho mặn để dành chiều. Cá tươi quá nên ngon lắm.
- Phải có con rể ở Gò- Công mới được ăn cá tươi như vầy. Thứ nầy ở Sài- Gòn mắc như vàng, mua sao cho nổi.
- Lại trên nầy cá biển họ bán đó họ ngâm nước đá nên con cá cứng ngắt lại mất nước ngọt, bởi vậy ăn không ngon.
Tý nói: "Ba ưa bánh giá Gò- Công, nên con có mua ít cái cho ba đó. Ba ăn trước đi rồi sẽ ăn cơm. "
Giao nói: "Nói gì bánh giá thì ba thích lắm. Ðể ba ăn trước. Má nó cũng ăn với tôi chớ. Bốn cái tôi ăn làm sao cho hết. Con có lòng thảo, nó chịu khó mua đem về, vợ chồng mình phải ăn cho nó vui. "
Giao vừa nói vừa gấp một cái bánh giá để vô chén của vợ, rồi chàng gấp một cái xé ra để vô chén mà ăn. Giao ăn luôn tới bánh khen ngon quá, rồi ăn thịt quay với bánh nghệ, cũng khen ngon nữa, cứ theo ép vợ phải ăn, chàng nói không ngớt, nói ăn báng giá với bánh hỏi thịt quay sẽ no, rồi còn bụng đâu mà ăn cơm nữa đặng ăn con cá chim chiên. Bữa cơm vui- vẻ khác thường. Cô Xuyến ngồi ngang mặt chồng mà ăn, cô cứ chúm- chím cười hoài, mừng thấy hạnh- phúc gia- đình của cô vẫn còn chứ chưa tiêu mất hết. Vậy không có điều chi phải sợ nên buồn rầu. Chồng yêu còn đó, con yêu cũng còn đây, rể xứng- đáng được rồi, có thêm đứa cháu ngoại trai nữa, còn thiếu- thốn chi đâu mà rầu buồn, mà lo sợ. Ðường ở trong bầu không khí mến yêu, vui- vẻ, cô Xuyến bị hấp- dẩn, lôi- cuốn, nên cô cũng mến yêu, cũng vui- vẻ như chồng con, quên hết các thắc mắc về niềm riêng, quên hết lo- ngại tuổi già nên có lẽ chồng sẽ bĩ- bạc.

Ăn cơm rồi Giao ngồi nói chuyện với Giáo Thành, cha vợ với chàng rể đều thuận- hoà, thân- thiết.
Cô Tý bồng em cho con nhỏ ở tên Hòa, bưng hết đồ- đạc trên bàn ăn đem xuống nhà bếp. Cô Xuyến thấy cá chiên với thịt quay bánh hỏi đều còn đủ cho con dùng, nên biểu nó ngồi ăn cho no rồi sẽ dọn rửa.
Chỗ lót cái giuờng cũ cho Tý ngủ khi mới dọn qua ở căn phố nầy, cách vài năm sau đã có bộ ván gõ lớn và đẹp thế cho cái giường xịch- xạc đó. Bộ ván đó đến bây giờ vẫn còn, hằng ngày lau chùi nên lâu năm ván lên nước bóng láng. Trưa vợ chồng Giao thường nằm đó mà nghỉ, mà mấy năm sau nầy Giao hay đi chơi, hễ Giao ra đi thì Xuyến buồn nên cũng hay nằm đó mà đợi trông.
Cô Xuyến bước lên khép cửa sổ trổ ra chỗ tấm giặt, rồi cô biểu Tý đem em nhỏ lại đó mà dỗ nó ngủ và cô cũng lấy gối nằm một bên đặng nói chuyện với con.
Có con rễ về thăm, vợ chồng Giao vui mừng nên cứ nói chuyện hoài, không ai nghĩ trưa.
Gần 2 giờ, Giao thay đồ đi làm, dặn vợ ở nhà kiếm đồ mua thêm đặng chiều làm tiệc ăn với con rễ cho vui. Tý nói: "Má khỏi đi, để chừng 3 giờ con đi chợ cho. Lâu về Sài- gòn con phải đi chơi coi cảnh vật có thay đổi hay không, luôn dịp con kiếm đồ nào con thèm thì con mua con ăn. Ba má khỏi lo cho vợ chồng con. Con rể thì lo cho ba má mới phải chớ. "
Giao thấy con biết hiếu- đạo thì cười rồi đội nón ra đi.
Cách một lát Thành lấy bình nước nóng khuấy một ve sữa mà đưa cho Tý cầm cho em nhỏ bú. Tý dặn con Hòa ở nhà chăm- nom em, dầu em ngủ cũng đừng bỏ mà đi chơi, bởi vì ở Sài- gòn đuờng xá nhiều chớ không như ở Gò- Công, đi bậy rồi không biết ngả mà trở về.
Cô Xuyến nói: "Nó lớn rồi chớ phải nhỏ dại hay sao mà dặn. Mà ở nhà có má đây còn lo nổi gì. "
Vợ chồng Tý thay đồ rồi ra đường lớn kêu xích- lô mà đi ra Sài- gòn.
Cô Xuyến ở nhà kiếm chuyện nói với con Hòa, có ý dọ coi vợ chồng Tý khó hay dễ, có hay rầy la đánh chửi hay không. Con Hòa nói thầy với cô đều hiền- lành, tử- tế, rủi có làm bể đồ thì dặn sau phải kỹ- lưỡng giữ- gìn vậy thôi;chớ không la rầy. Nó ở đã năm tháng rồi, nó không có bị rầy một lần nào hết.
Cô Xuyến nghe như vậy thì mừng thầm, mừng con giống tánh cô, có lòng thương con nhà nghèo, không ưa thói ỷ tiền mà húng- hiếp kẻ hèn- hạ.
Em nhỏ ngủ thẳng giấc rồi thức dậy. Con Hòa bồng ra trước chơi, không khóc la chi hết, thiệt là dễ thương.
Ðến 5 giờ rưỡi, vợ chồng Tý mới về, có mua một gói thịt nguội với một ổ bánh mì lớn tại nhà hàng và một con vịt quay ở chợ cũ. Thành cũng mua một gói nho tươi với một gói xá- lỵ để khuya đem về Bạc- Liêu.
Chiều Giao đi làm về thấy dọn cơm có thịt nguội, bánh mì, lại có con vịt quay nữa thì la lớn: "Cha chả! Thầy giáo với cô giáo nầy xài to quá, dám mua trọn một con vịt quay mà ăn chớ!"
Tý nói: "Thấy khách- trú quay vịt ta mập mà bán coi ngon quá, nên con mua trọn một con đặng chặt phân nữa cho ba má ăn, còn phân nữa khuya con chặt nhỏ cho ở nhà con đem theo đặng dọc đường ăn với bánh mì, chớ xe ba bốn giờ chiều mới tới Bạc- Liêu, nếu không đem đồ theo mà ăn thì đói bụng chết. Còn thịt nguội lâu quá không có ăn, con thấy con thèm nên con mua ăn chơi. "
Giao nói: "Vợ chồng con dạy học, cả hai đều có tiền lương hết. Có tiền thì phải ăn uống đặng bổ- dưỡng sức khỏe không nên hà- tiện thái quá. Nhưng ăn xài thì phải xem trước ngó sau. Mỗi tháng lãnh lương thì phải truất một số tiền để dành, còn bao nhiêu thì ăn xài, chớ không nên xài bổng lang thang, không có tiền dự- trữ. Rủi có tai- họa. Trong nhà không có một cắc- bạc, cái đó khổ lắm. Ba má có kinh nghiệm về việc đời, đã nhận thấy cảnh khốn- khổ đó rồi, nên mới khuyên hai con nên cẩn- thận. Ngày trước ba với má mỗi người đều có hai bàn tay không. Nhờ má con khèo dành- dụm, giỏi trang- trải nên mới được no ấm, cho con ăn học đủ điều mà cũng sắm đồ- đạc trong nhà không thua ai hết. Con Tý rán bắt chước tánh của má con đó mà ở đời. Con làm được như vậy thì ba chắc hạnh- phúc gia- đình con nắm trong tay, mà hạnh- phúc ấy sẽ được trường- tồn, không bao giờ sụp đổ. "
Cô Xuyến đứng dựa bàn mà dọn đồ ăn cơm, cô nghe chồng khuyên dạy con như vậy, khuyên dạy con mà đồng thời cũng tỏ ý kỉnh quí vợ nữa, cô xây lưng đi vô trong và lầy vạt áo mà lau nước mắt rưng rưng muốn tuôn ra.
Giao thay đồ rồi mà thấy vợ vẫn cứ lục- đục dưới bếp thì kêu mà biểu lên ăn cơm cho rồi. Cô Xuyến rửa tay, rửa mặt ra ngồi ăn với chồng con. Ðồ ăn thì ngon mà lại nhiều, nhưng cô Xuyến được thấy tình yêu của chồng tuy không biểu- lộ ra ngoài rõ- ràng như hồi còn thanh- niên nữa song trầm- tịnh và sâu- sắc hơn, bởi vậy cô vui mừng nên cô no, cứ ngồi chăm- chú mà ngó chồng con ăn, cô tưởng cũng như cô ăn vậy.
Ăn cơm và dọn dẹp xong rồi Giao hỏi vợ chồng Thành muốn đi chơi hoặc đi coi hát hay không. Thành nói hồi chiều đã mua giấy xe đi Bạc- Liêu rồi. Ðúng 5 giờ khuya xe chạy. Vậy phải nghỉ sớm đặng khuya dậy sớm sửa- soạn lối 4 giờ phải đem đồ mà đi ra bến xe, không thể đi chơi được.
Tý thì nói mắc con nhỏ phải chăm- nom, đúng giờ khuấy sữa cho con bú, nên cô cũng không đi.
Cha con đều ở nhà nói chuyện chơi. Cô Xuyến sắp- đặt chỗ ngủ. Cô giăng mùng trên bộ ván lớn trong buồng cho vợ chồng Tý ngủ với con. Vợ chồng cô thì ngủ bên giường như thường, để bộ ván ngoài trước cho con Hoà ngủ.
Khuya nghe đồng- hồ đằng trước gỏ 3 giờ, cô Xuyến thức dậy vặn đèn sáng rồi gói thịt nguội với thịt vịt quay để dành hồi chiều hôm qua làm hai gói với nữa ổ bánh mì cho Thành đem theo mà ăn dọc đường. Thành cũng thức dậy rửa mặt thay đồ, lấy cái giỏ để vô một bộ đồ mát với hai gói trái cây, hai gói thịt và bánh. Cô Tý cũng dậy khuấy sữa cho con bú.
Nghe sửa- soạn nói chuyện rù- rì, Giao giựt mình rồi cũng dậy ra bàn ngồi chơi. Ðúng 4 giờ Thành bồng con mà hun vài cái, dặn vợ ít câu rồi xách giỏ đi ra trước từ- giả cha mẹ vợ mà đi. Giao đi theo rể ra tới đường lớn, đương thấy có một chiếc xe xích- lô, bèn kêu lại cho Thành đi rồi chàng mới trở về.
Thấy còn khuya, Giao vô mùng nằm lại. Cô Tý kêu con Hòa vô trong nằm với em, để bộ ván ngoài cho mẹ con cô nằm nói chuyện. Cô Xuyến hỏi thăm nhơn- tình và cảnh- vật Gò- Công. Tý thuật lại những điều cô thấy mấy năm nay cho mẹ nghe. Mẹ con đàm- luận đến sáng mà chưa rồi.
Cô Xuyến lo mua đồ cho chồng con lót lòng. Giao đi làm rồi, TÝ dành đi chợ mua ăn, không cho mẹ đi, nói bữa nay cô mua thịt bò mà ăn.
Ngày đó Giao ăn cơm có đủ vợ con thì chàng vui- vẻ khác thường. Nhưng bữa đó nhằm thứ bảy nên ăn cơm tối rồi chàng noi theo thường- lệ, mặc một bộ đồ lụa và mang guốc đi chơi.
Cô Xuyến đứng ngó theo, bộ cô lơ- lửng, nhưng không nói chi hết.

Cô giáo Tý đem em nhỏ vô mùng dỗ em ngủ rồi cô kêu con Hòa biểu vô nằm với em.
Cô bước ra ngoài thấy sắp nhỏ trong đường hẻm chạy chơi la giỡn cười nói om- sòm, còn mẹ cô ngồi chống hai tay trên bàn, mặt mày buồn- hiu, cô nghi mẹ cô có việc ưu- phiền trong lòng nên mới lộ vẻ áo- não ra ngoài mặt.
Cô Tý kéo ghế ngồi ngang với mẹ, nhìn mẹ một chút rồi nhỏ- nhẹ hỏi: "Lúc nầy ở trong nhà có đủ tiền xài hay không má?"
Cô Xuyến ngó con mà đáp: "Ðủ chớ. Ba con bây- giờ mỗi kỳ lãnh tiền được tời tám chục, thành ra mỗi tháng một trăm sáu, giữ sáu chục mà xài, giao cho má tới một trăm. Má may cầm chừng cho chị em trong xóm, phần má kiếm mỗi tháng được năm ba chục nữa. Má không cần mướn người ở, thành ra số ăn xài trong nhà không tốn- hao lắm đâu. Tháng nào cũng có dư đôi ba chục luôn luôn;Có thiếu hụt đâu mà con lo. "
Tý hỏi nữa: "Vậy thì sao mà má ốm?Chuyến nầy con về con thấy má ốm nhiều. Mà con còn nhận thấy tuy có con về má mừng, song bộ má không được vui như hồi trước. Sắc mặt má có nét buồn. Có việc chi hay sao mà má buồn?Bây- giờ có một mình con với má, đâu má nói thiệt cho con nghe thử coi. "
Cô Xuyến thở một hơi dài rồi chậm- rãi đáp: "Có việc chi đâu con. "
Tý nói: "Má không bịnh- hoạn, tiền bạc dư, trong nhà không có việc chi thì tại sao mà má ốm. Con nghi phải có việc chi làm cho má buồn ngấm- ngầm trong lòng, má ăn ngủ không được, nên má mới ốm chớ. Má phải nói thiệt với con, chớ sao má lại giấu con?"
Cô Xuyến ngồi lặng thinh, sắc mặt càng thêm buồn.
Tý nói tiếp: "Má sanh có một mình con. Nhờ ơn ba má lo cho con ăn học, nên ngày nay con đã có một địa- vị tuy không cao sang cho lắm, song cũng không đến nỗi hèn- hạ. Con đã có chồng tử- tế, đã sanh được một đứa con trai khứa- kháo dễ nuôi. Con về từ sớm mơi hôm qua tới giờ, con để ý dòm xem cử- chỉ của ba, thì thấy con về ba rất vui mừng, ba thân thiết với rể, ba nựng- nịu cháu ngoại. Ðối với con, ba cũng vẫn thương yêu như hồi con còn nhỏ. Ðối với má thì ba cũng qúi trọng, vui- vẻ như xưa. Gia đình của mình êm- ấm no đủ như vầy thì khá gọi là có hạnh- phúc lắm rồi, còn mong muốn cao xa trật dọc làm chi nữa. "
Tý liếc thấy mẹ ngồi trầm ngâm mà ứa nước mắt, cô bèn nói tiếp nữa: "Con nhớ ngày ba trước mất, con mới được bảy tuổi, nhưng mà con biết chuyện đủ rồi. Mẹ con mình ở trong một căn nhà lá bủm- thủm bên xóm Ụ Tàu, ngày đêm má phải ngồi may mướn mới có tiền mua gạo mà ăn với nhau. Mà ăn cơm thì chỉ có một món mặn mặn dễ nuốt vậy thôi, chớ đâu có thịt cá như bây giờ. Nhờ ba sau yêu má, rồi mướn căn nhà nầy đem mẹ con mình về ở chung với ba, má mới được thảnh- thơi, lần lần sắm đồ- đạc trong nhà, bề ăn ở mới được sung- sướng một chút. Còn phận con thì con cũng nhờ ba sau lo cho con ăn học hẳn- hòi con mới lập thân được, rồi đứng gã con lấy chồng, con mới được tử- tế như vầy. Con thấy chuyện bây giờ rồi con nhớ chuyện hồi trước, thì con cho mẹ con mình đã có phước lắm rồi. Vậy má nên vui lòng mà ăn ngon, ngủ khỏe đặng bổ sức sống lâu với con, má chẳng nên ân- hận về việc xưa, dầu ba có làm điều chi má không ưng ý, má cũng nên khỏa lấp, má đừng thèm kể, đừng thèm buồn. Má nên vui với ngày già mà sống đặng hưởng hạnh- phúc với chồng con. Năm nay tóc má đã bạc, răng má đã rụng, da má đã dùn, nếu má ôm lòng ưu- phiền thì con sợ e má ốm- o mà sanh bịnh- hoạn, rồi cảnh già sẽ tới gấp cho má nữa thì càng thêm khổ. "
Cô Xuyến mang tâm- hồn đa sầu đa cảm, mà bị con đụng tới nhược- điểm của cô, thì cô xúc- động chịu không nổi, nên nước mắt cô tuôn ra cô cầm không được. Cô đứng dậy bước ra khép- khít hai cánh cửa rồi mới trở lại ngồi mà khóc.
Tý thấy mẹ như vậy cô cũng ứa nước mắt mà nói: "má có việc chi ức- uất xin má nói rõ cho con biết đặng con liệu coi có thể gở mối sầu cho má được hay không. Má banh da xé thịt má đẻ con ra. Con là khí huyết của má. Có việc chi làm cho má buồn rầu, má phải chia sớt cho con, chớ sao mẹ lại giấu con. "
Cô Xuyến nhìn con với cặp mắt chan- chứa thân yêu, cô lấy vạt áo mà lau giọt lụy rồi cô nói:
- Má thắc- mắc nổi lòng đã hai năm rồi mà má không thể nói ra được. Con là máu thịt của má, mà má cũng không thể cho con biết, nghĩ vì con biết thì bận thêm lòng con mà không ích gì cho má;
- Dầu không ích, má cũng phải nói cho con hiểu chớ. Vì má mà con bận lòng là việc dĩ- nhiên. Má không chịu nói, con càng bận nhiều hơn nữa.
- Con muốn biết thì bữa nay má nói hết cho con nghe.
- Má cứ nói thiệt, đừng dấu chi hết. Con đã có đủ trí khôn, con biết quấy phải, biết xử sự. Nếu má giấu thì con có biết má đau khổ chỗ nào đâu mà chữa.
- Hồi nãy con nói khi cha con chết, con mới được bảy tuổi, nhưng con biết đủ chuyện hết. Con có biết là biết chuyện con thấy, còn chuyện con không thấy, hoặc không hiểu, thì con biết sao cho được. Từ ngày má làm bạn với cha con cho tới ngày cha con chết, khoảng đời đó dài đến 11 năm, má chịu đau khổ hàng ngày, mà khổ thân má không kể, má chỉ buồn và khổ trí mà thôi.
- Con nhớ hễ cha say rượu thì cha cứ đánh chửi má.
- Ðó là một trong những cái khổ của má mà thôi. Nỗ đau khổ nhứt của má là vợ mà không thấy chồng làm một điều gì, cũng không nghe chồng nói một câu nào có tình hay có nghĩa hết. Thân má cũng như vật ngộ- ngộ để cho người chồng thỏa nhục- dục vậy thôi. Bởi vậy má chán- nản, kể đời của má là một chuổi sầu đến chết cũng chưa được biết một ngày hoặc một giờ vui nào hết. Tấm thân má chẳng khác nào cái xác không hồn. Nay má sanh con ra, má thương con, nên má lấy con mà làm mục- đích cho đời sống của má. Từ đó má kể con, chớ má không kể đến chồng nữa, dầu chồng làm khổ cho má cách nào má cũng sống mà nuôi con. Thình- lình cha con vì tật say- sưa mà chết bờ chết bụi. Chồng chết không lẽ má vui, mà thiệt cái chết đó mới giải- thoát khổ- não cho má. Má quyết ở giá mà may mướn hoặc làm bánh bán kiếm tiền lời mà nuôi con cho nên vai nên vóc. Má đã chán cảnh đời làm vợ người rồi, nên má quyết định không làm vợ ai nữa hết. Nào dè ba con giờ đó, lúc ấy là trai mới lớn lên, anh ta ở gần nhà mình mấy năm, biết gia- đạo của mình, hiểu tâm- hồn của má, lại thương nỗi khổ của má nữa. Thấy cha con đã chết, anh ta đến nói ngay với má rằng đối với má anh ta mang một tình yêu nồng- nhiệt nặng nề. Anh ta xin má ưng làm vợ đặng anh để tất cả tình yêu cho má thưởng- thức, gây hạnh- phúc gia- đình cho má vui hưởng. Anh ta quyết giúp cho má sung- sướng trong khỏang đời tương lai và giúp nuôi con hẳn- hòi, hứa sẽ thương yêu con cũng như con ruột của anh ta vậy.
- Con công- nhận ba đã giữ vẹn mấy lời hứa đó.
- Má cũng không chối cãi. Nhưng con nên biết rằng hồi đó ba con mới 20 tuổi, còn má tới 31 tuổi, má lớn hơn ba con nhiều quá. Tuy má ngao ngán cái cảnh vợ chồng, song má là người khao khát tình yêu, bởi vậy nghe lời nói thiết- tha lại thấy bộ tướng thành- thiệt, má phới động tâm hồn, không có đủ nghị- lực mà cự- tuyệt. Nhưng má trọng tuổi mà có kinh nghiệm về thế- thái nhân- tình, má lo- ngại quá, một là vợ chồng không xứng đôi vừa lứa sợ thiên- hạ cười chê, hai là nghĩ không còn mấy năm nữa má sẽ già, mà ba con còn trai trẻ, ba con sẽ chán mà bỏ má, làm cho đời má phải mang thêm một tủi- nhục khác nữa. Má nói ngay với ba con, má khuyên anh ta phải suy nghĩ lại, không nên hốt- tốc mà hại má phải đau- khổ lần thứ nhì. Má xin cưới gái son đồng chạn mà cưới vợ, còn có yêu má thì yêu theo tình chị em rồi gần- gũi hoặc chung- chạ cho vui vậy thối. Mãn kỳ hạn 10 ngày, ba con trở lại nói cương quyết rằng trên đời chỉ yêu có một mình má, phải phối hiệp với má mà thôi, thề- thốt sẽ yêu má mãn đời, sẽ thương con như con ruột và sẽ xây nền hạnh- phúc cho mẹ con mình hưởng, không kể tiếng thị- phi về tuổi- tác chinh- lịch. Má khao- khát tình- yêu, lúc đó mới được gặp tình- yêu vừa chơn- thành vừa nồng- nhiệt, má không còn sức mà phân- trần phải quấy nữa, xuôi tay nhắm mắt giao trái tim của má cho ba con, phú may rủi cho số mạng.
- Theo ý con, thì may chớ đâu phải rủi.
- Khoan!... Ðể má nói hết rồi con sẽ biết. Vì má không chống nổi tình yêu trặc- trẹo của ba con đó, nên ba con mới kiếm sang căn phố đặng dọn về ở chung với nhau mà tránh tiếng cười chê của người quen biết bên vùng Vĩnh- Hội. Trót mười mấy năm ở đây, tuy không phải giàu- có gì, song ba con giao tất cả tình yêu cho má, lại còn làm đại nghĩa với con nữa, thiệt nhờ ba con mà đời của má tưởng đã khô- héo rồi chết rụi, chẳng dè nó xanh tươi lại, làm cho má vui sướng chẳng khác nào như lặn hụp giữa vời được người cứu vớt đem lên bờ. Chung sống với ba con trong căn nhà nầy má vui sướng như ở trên cõ thần tiên. Chừng con thi đậu được đi làm cô giáo thì má con mãn nguyện mà ba con cũng làm tròn lời hứa. Năm đó má nhận thấy má đã bắt đầu già rồi. Nhưng má nghĩ dầu má chết má cũng vui lòng mát dạ, ngặt tình yêu với nghĩa nặng của ba con sờ- sờ đó, má phải níu sự sống mà đền đáp cho ba con, chớ chết té ra má vô tình bạc nghĩa. Nào dè cảnh già của má càng ngày càng phát- hiện rõ- ràng, không thể giấu- giếm được. Trong vài năm sau đây, chính từ ngày gả con lấy chồng rồi, má liếc mắt dòm coi thì ba con đã thấy sắc điêu tàn của má. Ðiều má lo ngại ngày trước thì ngày nay nó đã tới rồi. Thiệt tuy thấy má già, song ba con chẳng hề khing- bỉ hay bạc- bẽo má. Vợ chồng cũng vẫ đầm ấm như thường. nhưng vài năm nay ba con thường có sắc buồn rồi hay thả đi chơi, mỗi tuần vài đêm, có đêm lối 11 giờ thì về, mà có đêm đi tới một hai giờ khuya. Còn thứ bảy, chuấnhựt thì đi luôn luôn, đi như bữa nay, tối thứ bảy hễ ăn cơm rồi thì đi biệt, có khi sáng chú nhựt thì về, có khi chiều tối mới về.
- Má có hỏi ba đi đâu không?
- Hỏi làm chi con. Hỏi sợ ba con buồn. Mà có khi tự- nhiên ba con nói người nầy rủ đi chơi, hoặc người nọ mời đi ăn uống, nói sao má hay vậy chớ má không dám gạn hỏi. Mà hễ đi ban đêm thì má ngủ không được, má ở nhà má thức má may mà chờ, có khi má thức tới sáng bét.
- Tại như vậy nên má ốm chớ gì. Ăn ngủ không được, tự- nhiên phải ốm, phải già gấp. Má không chịu hỏi, thì ít nữa má cũng lén đi theo mà rình coi ba con đi đâu chớ.
- Còn bày cái đó càng bậy hơn nữa. Trót mười mấy năm nay ba con cho má hưởng tình yêu ngỏa- nguê, hưởng cái hạnh- phúc tuyệt vọng mà má đã chắc má hết thấy được. Say- sưa với tình yêu chơn- thành và nồng- nhiệt tới mười mấy năm, má nghĩ đã nhiều lắm con à. Ngày nay má già rồi, mà ba con còn trẻ má má đã có biết cái hoàn- cảnh ấy từ khi ba má muốn phối- hiệp với nhau, bởi vậy má không lạ gì, mà cũng không uất- ức gì mà ghen- tương, nên đi theo đặng rình- rập. Má biết thân- phận má đã già, sắc đã phai màu dã lợt, nên ba con mới đi tìm mùi thơm sắc đẹp mà vui chơi. Thiệt ban đầu má cũng có lo gìn- giữ tình yêu của ba con có lâu dài hơn, giữ được ngày nào hay ngày nấy. Má sửa dáng, má thay răng, má dấu chỗ da dùn, má che mái tóc bạc. Ngặt cái già nó không để cho má ngăn- cản, nó cứ mạnh- dạn mà tới hoài. Má ngăn- cản không nổi, má phải đành chịu thua khoanh tay an phận. Má thầm nghĩ hễ người chồng mà chán rồi thì chẳng nên làm cho họ buồn, họ giận. Nếu mình ghen- tương chọc họ giận, họ buồn thì họ càng bỏ mình mau hơn nữa. Bởi nghĩ như vậy nên hai nam nay má đau- khổ về tình yêu sắp tan rã, nhưng má rán dằn lòng mím miệng mà chịu, không dám than- thở với ba con, cứ làm cho ba con vui- vẻ luôn luôn, nhờ vậy má mới níu được chút đỉnh tình yêu, ba con không nỡ bỏ má già cả mà theo tình yêu trẻ- trung son giá.
- Má đau khổ mà má cứ giấu- giếm ôm lòng mà chịu riêng, má phải chết gấp chớ. Má phải làm sao cho ba đừng đi chơi nữa. Như má không chịu rầy- rà, thì ít nữa má cũng năn- nỉ khóc- lóc mà can ba mới phải chớ.
- Can gián sao được con. Má phải biết thân- phận má đã già mà ba con còn trẻ. Tại má già nên ba con mới kiếm người trang lứa cho vui. Ðó là lẽ tự- nhiên. Má cượng- cầu sao được. Hơn nữa ba con đã cho má thưởng- thức tình yêu mười mấy năm trường, má nghĩ đã nhiều quá rồi, má không được phép đòi hỏi thêm nữa. Huống chi má còn chịu cái ơn của ba con tác thành cho nó. Ðó là nghĩa nặng, mà phải lo mà đáp, chớ đâu dám làm buồn cho ba con. Thà má ôm đau khổ mà chết, chớ má không nỡ làm phật ý người tình, người nghĩa của má.
- Ba đi chơi hoài như vậy chắc ba có trai gái với người nào đó chớ gì. Má có biết ba kết tình với ai hay không?Việc lâu quá có lẽ người ta cũng đồnthấu tới tai má chớ.
Cô Xuyến ngồi trầm- ngâm không nói nữa. Tý thôi thúc xin mẹ nói cho cô biết coi cha cô kết tình với ai ở đâu mà gây buồn thảm cho mẹ như vầy.
Cô Xuyến nghĩ mấy năm nay không có người tâm- phúc cho cô than- thở đặng nhẹ bớt nổi lòng. Hôm nay có dịp gặp con, cô đã tỏ bày tâm- sự gần đủ hết rồi, không cần phải giấu làm chi nữa, bởi vậy cô thở một hơi dài rồi nói tiếp: "Thiệt hai năm nay vì sợ làm buồn cho ba con nên má không dám hỏi đon hỏi réng, mà má cũng không dám theo mà rình- rập. Nhưng chị em trong xóm họ thương má, họ hay hết nên hôm trước họ có học với má. Họ nói hơn một năm nay ba con trai gái với cô Lựu, con gái bà Tư Yến, có sặp bán hàng vải ngoài chợ Ông Lãnh, người thì gặp dắt nhau đi chơi, người thì gặp hai người đi coi hát. "
Cô Tý trợn mắt ngó mẹ mà hỏi:
- Họ có nói cô Lựu đó bao lớn hay không má?
- Họ nói hai mươi ngoài tuổi, lối 23 hoặc 24 tuổi, chớ không lớn hơn.
- Cỡ tuổi con, có lẽ con biết. Họ có nói đẹp hay không má?
- Nước da trắng, dễ coi, gương mặt vui- vẻ.
- Họ có nói nhà cửa ở đâu hay không?
- Có người biết. Họ nói ở bên rạch Cầu dưà. HỌ lại chỉ rành, họ nói ở nhà ngói hai căn vách ván, ở bên phía hãng Liên- Thành, trở cửa ngang lò heo, ở ngoài dốc cầu đi theo mé rạch mà vô, bỏ vài cái nhà thì tới. Cô Lựu ở đó với cha mẹ.
- Má biết rỏ như vậy, sao má không qua mà bắt ba?
- Bắt làm chi? Ba con đi làm về, má không dám làm mặt buồn với ba con. Có lẽ nào má dám làm rầy- rà xấu hổ cho ba con.
Cô Tý lắc đầu, bậm mội, kế nghe tiếng con khóc trong buồng, cô vội- vã đi vô mà dỗ con. Cô Xuyến gài cửa rồi tắt đèn đi vô giường mà nằm.

*
* *​

Ðược nghe mẹ bày tỏ nỗi lòng, cô Tý cảm xúc quá, thương mẹ một là vì tình hai là nghĩa, nên phải ôm lòng đau khổ mà chịu, không dám làm buồn cho chồng. Ðêm đó cô thổn- thức liệu- lo, không biết làm sao gỡ mối sầu cho mẹ, bởi vậy gần hai giờ khuya, mệt- mỏi hết sức cô mới ngủ được.
Ðến sáng chúa- nhựt, quá 7 giờ rồi, mặt trời đã mọc lên cao, cô Tý mới thức dậy. Cô không thấy mẹ, chỉ có con Hoà bồng em ngồi chơi dựa cửa, cô hỏi nó vậy chớ bà đi đâu. Con Hòa nói hồi tảng sáng bà khuấy giùm sữa cho em bú rồi bà xách giỏ đi chợ.
Cô Tý đi rửa mặt rồi gỡ đầu mà bới tóc.
Cô Xuyến đi chợ về, cô thấy con thì cô vui- vẻ nói:
- Hồi sáng thấy con ngủ ngon quá, má để êm cho con ngủ, má đi chợ một lát. Má có mua ít gói xôi với vài cái bánh ú đây. Con muốn ăn thứ nào con ăn, hay là con muốn ăn hủ- tiếu thì biểu con Hoà lấy tô đi lại đầu đường kia nó mua cho.
- Thôi, để con ăn một cái bánh ú cũng đủ... Sáng nay mà ba cũng chưa về thấy hôn má?
- Ừ, chừng nầy mà chưa về chắc chiều mới về.
Cô Xuyến lấy hai dĩa sắp xôi với bánh ú ra. Cô kêu con Hoà đem em vô để nó nằm chơi. Cô đưa cho Hoà một gói xôi biểu ngồi đó ăn với em.
Tý lầy một cái bánh ú mà ăn, rồi thay đồ mặc áo dài đàng- hoàng. Cô Xuyến hỏi con tính đi đâu thì Tý nói ra chợ Sài- gòn kiếm vải mà mua. Tý dặn Hoà ở nhà đúng 9 giờ khuấy sữa cho em bú rồi cô cầm bóp mà đi.
Ra tới đường lớn cô gặp một chiếc xe xích- lô, cô bước mà ngồi, rồi biểu xa- phu đi qua Cầu Dừa.
Hồi nãy sợ mẹ cản, nên cô phải nói dối với mẹ rằng cô đi chợ Sài- gòn, chớ kỳ- thiệt cô quyết đi tìm cha mà năn- nỉ cho cha về. Cô tính nói thiệt cho cha biết nếu cha bỏ mẹ cô mà đi hoài như vầy thì chắc mẹ cô sẽ chết gấp, cô phải nói ngay ra coi cha nhẫn tâm mà giết người đàn bà ngày trước tin tình yêu bền vững của cha nên mới trao thân gởi phận.
Xe qua tới dốc Cầu Dừa, cô biể xa- phu ngừng lại, cô bước xuống mở bóp trả tiền xe. Nhớ lời mẹ nói hồi hôm cô lại con đường nhỏ dọc theo mé rạch mà đi vô. Vừa khỏi hai cái nhà lá thì cô thấy có một cái nhà ngói hai căn, lại thấy rõ- ràng có Giao đương đứng trước cửa ngó xuống rạch.
Cô Tý đi riết lại gần tới và kêu "Ba" một tiếng lớn. Giao quay qua ngó thấy Tý thì chưng- hửng, nên đứng trơ- trơ, không kịp tính trốn lánh ngã nào hết.
Cô Tý cứ mạnh dạn đi vô. Giao hỏi: "Con đi đâu đây?"
Tý vui- vẻ cười mà đáp: "Con đi kiếm ba. "Giao ngẩn- ngơ, không kịp hỏi có việc chi mà kiếm, thì Tý lại hỏi:
- Phải nhà chị Lựu đây không ba?
- Phải. Sao con biết?
- Chị em bạn học của con hồi còn học trường Cầu Kho.
- Vậy hay sao?
- Thiệt chớ. Có chị Lựu ở nhà hay không vậy ba?
- Có. Ở đàng sau.
- Có ba má chỉ ở nhà hay không?
- Không có. Ba cô đi Lái- thiêu, Còn má cô đi bán hàng ngoài Ông Lãnh. Cô ở nhà có một mình.
- Xin ba làm ơn kêu chỉ ra cho con hỏi thăm một chút.
- Con muốn hỏi chuyện gì?
- Con không hỏi chỉ chuyện gì hết. Con xin chỉ cho phép con ngồi trong nhà mà nói chuyện với ba một lát mà thôi. Ở nhà có má, con nói chuyện riêng với ba không tiện, Nên con phải qua bên này mà kiếm ba đây.
Nãy giờ Giao nghi Tý hay tình- sự của chàng nên Tý binh mẹ mới qua đây kiếm chuyện mà rầy, bởi vậy chàng có ý lo- ngại. Chừng thấy Tý bình- tỉnh, vui- vẻ, không có sắc giận hờn, thì chàng bớt lo. Chàng lại nghĩ Tý muốn làm dữ, thì có chàng ở đây, chàng ngăn cản được, không đến nỗi vỡ- lở đaèu mà sợ. Chàng mới biểu Tý vô ván ngồi chơi rồi chàng đi thẳng vô phía sau bếp.
Cách một hồi Giao trở ra, có cô Lựu theo sau. Cô Tý vừa thấy cô Lựu thì vội- vã đứng dậy nói: "Chị Lựu, dữ quá, đến bảy tám năm rồi chị em mới gặp mặt nhau đây!Chị mạnh giỏi hả?Chị nhớ em hay không?"
Cô Lựu vừa hổ- thẹn, vừa lo- ngại, nên bợ- ngợ. Cô ú- ớ đáp:
- Nhớ chớ... Chị TÝ mà... Tưởng ai lạ.
- Phải. Em là Tý đây. Hồi học bên Cầu Kho, em ở phía sau nhà trường đó.
- Tôi nhớ rồi. Năm ngoái đi xe điển tôi có gặp chị Danh, chỉ làm cô giáo dạy trường Chợ Quán. Chỉ nói chị cũng thi đậu một lượt với chỉ và chị cũng làm cô giáo nữa mà.
- Phải. Em làm cô giáo dạy dưói Gò- Công đã ba năm nay.
- Tôi rất mừng cho chị. Chị kiếm tôi có việc chi hay không?
Cô Tý vừa ngồi lại trên ván, vừa nói: "Em có chút chuyện riêng cần phải nói với ba em đây. Nghe nói ba em chơi bên này nên em qua em kiếm. Chị có thể cho phép em ngồi đây nói chuyện riêng với ba em một lát hay không?"
Cô Lựu vội- vã đáp: "Ðược, được mà;Nhà tôi cũng như nhà anh chị. Chị thong- thả tự- tiện, đừng ngại chi hết. Xin lỗi chị, tôi mắc lỡ tay trong nầy một chút. Chị nói chuyện đi. "
Cô Lựu nói rồi cô quày đi vô phía sau, có ý để cho cha con cô Tý nói chuyện riêng.
Cô Tý ngó quanh- quất thấy căn bên kia có một cái bàn với bốn cái ghế, cô bèn nói với Giao: "Mời ba lại kia ngồi cho con hỏi thăm ba một chút. "Giao thấy Tý với Lựu quen biết nhau, lại hai nàng thuận- hòa, nói chuyện với nhau nhã- nhặn, thì có bụng mừng, không còn lo sợ rầy- rà nữa, nên đi theo Tý liền, coi Tý muốn nói chuyện chi.
Cô Tý nhắc một cái ghế để tại đầu bàn mời cha ngồi, cô ngồi cái ghế gần một bên đó rồi nhỏ- nhẹ hỏi cha:
- Con xin phép hỏi ba từ ngày con đi dạy học cho tới bây giờ, má con ở nhà có khi nào má con than phiền việc chi hay không?
- Không. Con được làm cô giáo, má con đắc chí lắm, có phiền con về việc chi đâu.
- Con muốn hỏi đối với ba, má có phiền trách ba hay không kìa?
- Cũng không. Má con chìu chuộng ba, vui- vẻ với ba luôn- luôn, cũng như hồi con còn ở nhà, không đổi tánh ý chút nào hết.
- Có khi nào ba thấy má lộ sắc buồn rầu hay không?
- Ðâu mà có. Ba đi làm về thì má con vui- vẻ lắm, lo miếng ăn chổ ngủ cho ba từ chút, có bao giờ ba thấy má con buồn đâu con. Tại sao mà con hỏi như vậy?
- Con xin thưa thiệt với ba, con không có bà con thân- tộc nào khác hơn ba với má. Má có công đẻ con ra rồi ẵm bồng đút cơm cho bú, con mới nên vai nên vóc. Còn ba tuy không phải là cha ruột, song ba làm nghĩa nuôi dạy con từ hồi con mới bảy tuổi, ba cho ăn học, ba lập thân danh cho con, dầu cha ruột cũng không bì kịp, công ơn cao cả đó dầu thế nào con cũng không dám quên. Từ nhỏ con thương yêu kính mến ba má hơn tất cả mọi người trên thế- gian. Bây giờ con có chồng có con rồi, nhưng tình con thương ba má vẫn đậm- đà, xa ba má con càng thương nhiều hơn nữa. Chuyến nầy con về thăm ba má, bước vô nhà, con xốn- xang khó chịu. Con hỏi má có bịnh hay không thì má nói không. Con hỏi tiền bạc có đủ mà ăn xài hay không thì má nói dư- dã. Con hỏi việc nhà có điều chi làm buồn hay không thì má nói không có. Má trả lời xuôi hết như vậy thì con không tin. Con chắc phải có việc gì làm cho má con ưu- sầu, ăn ngủ không được nên mới ốm, mới mau già như vậy. Hồi hôm nầy ba đi chơi rồi, con ở nhà với má, con gạn hỏi lại. Ban đầu má con cứ nói nhờ ba mà thân má cũng như bụi cây khô- héo, may được người vun phân tưới nước nên nhành lá sum- suê, nhờ tình yêu của ba nên má mới được nếm mùi hạnh- phúc mà trước kia má kể chắc đã tuyệt vọng. Ba đã giúp cho má say sưa tình yêu, ngỏa- nguê hạnh- phúc, được mười mấy năm dài, má đã thỏa- mãn, không còn mong muốn điều chi nữa mà buồn. Con không tin, con cứ nài- nỉ hoài đến khuya má mới chịu tỏ thiệt với con, má có một tâm- sự trót hai năm nay nó làm cho má đau khổ đêm ngày, đau khổ nhưng phải cắn răng mà chịu, không thể than thở với ai được. Má khóc má nhắc trường- hợp trớ- trêu khiến cho ba với má thề- nguyền kết tóc trăm năm cùng nhau, mặc dầu ba còn trai trẻ mới 20 tuổi, còn má là người đàn- bà đã 31 tuổi, đã có một đời chồng;lại có một đứa con 7 tuổi lòng- thòng theo nữa. Ba hứa với má, ba sẽ gắng công đưa tất cả tình yêu, gây cho được hạnh- phúc để má hưởng. Con của má tức là con của ba, ba sẽ thương yêu nuôi dạy như con ruột. Ba chỉ kể tình yêu của ba với má mà thôi, ba không cần lời khen tiếng chê của thiên- hạ. Má còn lo- ngại về sự tuổi tác bất đồng, trong ít năm má già sắc phai, sức yếu, già trước ba rồi ba ăn- năn, ba lợt- lạt tình yêu, hoặc ba bỏ má, thì má phải chịu đau khổ một lần nữa. Về cái điểm nẩy thì ba cương- quyết mà thề- thốt ba sẽ yêu má trọn đời, không bao giờ ba ăn năn mà bỏ- bê má. Phải vậy không ba?
- Phải, má con nói đúng.
- Hồi đó con còn nhỏ quá, con không hiểu. Nay nghe má con nói lại, con muốn hỏi ba con cho chắc ý.
- Ba công- nhận má con nói đúng. Vậy mà má con có công- nhận các diều ba hứa đó ba giữ vuông tròn hết hay không?
- Ðiều nào má cũng công- nhận hết. Má nói ba cho má hưởng tình nghĩa tràn- trề, hưởng tới mười mấy năm, má mang nặng tình sâu nghĩa cả của ba, má không biết làm sao mà đền- đáp cho vừa.
- Má con đã công- nhận ba không thất ước, vậy thì còn tâm- sự gì nữa mà má con đau khổ?
- Má con đau- khổ là vì má con nhận thấy cái điều má con lo- ngại ngày trước, mà vì cảm tình yêu nồng- nhiệt của ba, má con bỏ dẹp, không thèm kể, bây giờ điều đó phát- hiện, nó làm cho má con bối- rối, không biết xử- trí cách nào cho thỏa tình hiệp- nghĩa, nên má con buồn rầu ăn ngủ không được, rồi ốm lần lần, gìa sắp tới, có lẽ sẽ chết nay chết mai, mà chưa đáp tình trả nghĩa đầy- đủ cho ba được.
- Má con đau- khổ như vậy, sao không nói cho ba biết. Mà ba thấy ma con cũng vui- vẻ luôn luôn, chớ có buồn- rầu bao giờ đâu.
- Chính đau - khổ mà không nói ra cho ba biết, không dám biểu lộ cho ba thấy, cứ ômấp dấu kín trong thâm- tâm, nên mới ốm, mới tiều- tụy đó. Má nói ba hai năm nay hay sanh tật thả đi chơi đêm, có khi đi sáng đêm, chúa- nhựt thì đi luôn cả ngày đêm, má lại càng phải làm vui không dám buồn, không dám hỏi, vì má sợ làm nhọc lòng, bực trí ba, thì ba giận, ba ghét, ba đi luôn, không thèm về nhà, càng khổ hon nữa. Thà là làm lơ, guả vui, giả dại, cho ba vừa lòng mà để chút cảm- tình với má, tốt hơn là than khóc hay giận- hờn, hay rình mò, làm cho ba ghét rồi ba bỏ biệt.
- Thiệt hay sao?
- Thiệt vậy, nên ba không thấy má buồn, mà cũng không nghe má than phiền chi hết.
Giao ngồi trầm- ngâm suy nghĩ rồi lại hỏi Tý:
- Má con có nói má con biết ba hay đi qua bên nầy hay không?
- Thưa có. Má nói ba đi đâu thì đi, má má không dám hỏi đon hỏi reng, cũng không dám núp lén theo rình- rập. Nhưng mà chị em trong xóm họ thường gặp ba đi chơi hoặc đi coi hát với chị Lựu, họ biết hễ ba đi thì đi qua đây chớ có đi đâu. Họ thương phận má cứ lục- đục ở nhà ngồi may sáng đêm mà đợi ba, họ học chuyện cho má biết hết. Nhưng biết thì biết, vì sợ làm buồn cho ba, nên má cắn răng mà chịu, có dám nói ra đâu. Buồn- rầu, đau- khổ mà cứ ôm- ấp, không nói ra, cái đó mới mau chết.
Giao châu mày xụ mặt, ngồi lặng thinh.
Cô Tý nhìn cha rồi cô chảy nước mắt và chậm- rãi nói tiếp: "Ba nhớ lại coi, ngày ba yêu cầu nài- nỉ quyết kết tóc trăm năm với má, tuy má đã được nữa đời người, má lớn tuổi hơn ba nhiều, song sắc má vẫn còn tươi, vóc má còn đẹp nên ba mới yêu má. Nhưng má biết má sẽ già trước ba, má lo sợ về cái điểm đó, sợ một ngày kia má già, tóc bạc da dùn, vóc teo răng rụng, rồi ba hết yêu nữa, ba bỏ má, thì càng khổ cho phận má. Cái ngày má sợ đó nay đã tới rồi. Vả ba có ơn nuôi dạy con, còn má có công sanh thành con, nên con kính mến ba má đồng nhau. Ba ở chung với má, ba không thấy thân- thể má biến đổi. Con phân cách má mấy tháng nên về tới thì con liền nhận thấy má khô hèo, tiều- tụy, con thương quá, nên con đau lòng xót dạ, chịu không nổi. Vậy con xin ba nếu má già ốm, tình yêu của ba lợt- phai, ba không gần má nữa, thì ba cho con rước má xuống Gò- Công ở với con đặng con nuôi má. Con sẽ rán làm cho má vui lòng đặng má sống lâu với con, chớ má ở với ba, má thấy ba hết yêu má nữa, má coi như ba chê má già, nên ba bỏ má, thì má cứ ôm lòng đau khổ như vầy, chắc má sẽ che gấp. "
Giao xúc- động cực điểm nênvụt đứng dậy mà nói: "Ba có tính bỏ má con bao giờ đâu?Má con bỏ ba mà theo ở với con sao được... Ba không bằng lòng để má con đi. Ðâu để ba về ba hỏi má con lại coi... "
Giao xăng- xớm vừa kêu cô Lựu vừa đi lại chỗ móc nón lấy nón nỉ mà đội.
Cô Lựu nghe kêu cô lật- đật bước ra.
Giao ngó thấy liền nói: "Coi chừng nhà nghe hôn... Qua về. "Chàng day lại nói với cô Tý đã lau nước mắt và đương cầm bóp đứng dậy: "Thôi, về con. "
Giao đi ra cửa. Tý nói với cô Lựu: "Em xin tạm biệt chị. Mai hoặc mốt em phải ra Vũng Tàu ở ít bữa hứng gió biển với chồng em. Chừng em trở về, nếu em còn ở Sàgon lâu thì em sẽ mời chị qua nhà chơi. Em chào chị. "
Cô Tý ra cửa đi riết theo cha. Cô Lựu ngơ- ngẩn đứng ngó, có sắc thẹn- thùa.
Ra tới dốc cầu, cô Tý kêu xích- lô, Giao không cho, biểu lại đò qua Cầu Kho mà về đi xe phải đi vòng xa vô ích lại tốn tiền nhiều.
Gần 11 giờ cô Xuyến kho thịt kho cá xong rồi hết, cô bắc nồi cơm mà nấu, cơm cũng đã cạn rồi. Cô biểu con Hoà ở dưới bếp coi chừng, cô bồng em nhỏ ra cửa đứng chơi, có ý chờ Tý.
Tình cờ cô thấy chồng với con ở ngoài xăng- xớm đi vô đường hẻm. Cô thụt vô đứng dựa cái bàn. Giao bước vô nhìn vợ trân- trân. Cô TÝ xớt bồng em nhỏ đi thẳng vô buồng, có ý để cho cha mẹ thong- thả mà nói chuyện.
Giao nhìn vợ một chút rồi hỏi:
- Mình buồn rầu cả hai năm nay, sao mình không chịu nói cho tôi hay, để đau khổ ăn ngủ không được đến ốm o như vầy?
- Nói cho mình biết sợ mình không vui lòng.
- Nếu mình nói thì tôi ở nhà, chớ đi chơi làm chi.
- Ðể cho mình đi chơi đặng mình vui chớ. Tôi đã già rồi, tôi phải biết phận tôi. Thà tôi chịu buồn một mình, tôi kéo thêm cho mình buồn với có ích gì?
Giao lắc đầu rồi kéo ghế mà ngồi. Giao biểu vợ ngồi cho chàng nói chuyện. Vợ ngồi ngay mặt chàng mà khóc. Chàng xúc động, nên chàng nói:
- Từ ngày con Tý đi dạy học cho tới bây giờ, tôi thấy mình vẫn vui- vẻ như thường, nên tôi đi chơi. Nếu tôi dè như vầy thì tôi có thèm đi đâu. Thời may con Tý về, nó dọ- dẫm lòng mình, rồi nó nói tôi hay mình âm- thầm mà chịu đau khổ cho tô vui.
- Tôi phải xét phận tôi. Tôi già rồi mà mình còn trẻ. Vì tôi thành- thiệt yêu mình, lại tôi còn phải đáp tình trả nghĩa cho mình nữa, thì tôi phải hy sinh, tôi tránh qua một bên cho mình vui theo tuổi của mình vậy mới phải.
- Mình để cho tôi vui mà mình buồn rầu mình phải chết, thì té ra tôi giết mình, tôi vui làm sao được.
- Tôi chết cũng vừa rồi. Nhờ mình mà tôi được thưởng- thức tình yêu, thưởng- thức ngỏa- nguê trót mười mấy năm trường, thì đã quá sự mong muốn củ tôi ngày trước. Tôi còn ức- uất gì nữa mà níu sự sống làm cho mình mất vui, thiệt thòi cho phận mình.
- Mình cứ lo phận tôi, mình không kể phận mình.
- Thì trước kia mình cứ lo cho phận tôi, nên bây giờ tôi phải lo cho phận mình chớ sao.
- Con TÝ nói với tôi nó xin rước mình xuống Gò- Công ở với nó đặng nó nuôi. Mình có tính như vậy hay sao?
- Không. Tôi có tính như vậy bao giờ đâu. ÐỂ tôi kêu con TÝ ra tôi hỏi coi tại sao nó nói kỳ- cục như vậy. Tôi đi theo nó tôi bỏ mình sao được. Ai lo cơm nước, áo quần cho mình?
Nãy giờ cô Tý ngồi trông buồng lóng nghe cha mẹ nói chuyện. Chừng nghe nói tới cô thì cô bồng con ra bộ ván trước mà ngồi.

Giao nghe vợ nói không thể bỏ chàng trước, thì chàng châu mày mà nói:
- Mình không bỏ tôi được, thì tôi đành bỏ mình hay sao?
- Chừng nào mình bỏ con thì tự- nhiên tôi phải theo con.
- Tôi có tính bỏ mình hồi nào đâu. Thôi, gần 12 giờ, coi cơm chín thì dọn ăn. Tôi không thèm đi chơi nữa đâu. Mình đừng buồn rầu nữa, phải lo tiếp dưỡng sức khỏe đặng sống lâu với tôi. Hễ tôi hứa thì chắc. Mình đã ngó thấy rồi, chẳng nên nghi tôi nói dóc.
Cô Xuyến đứng dậy đi dọn cơm cho chồng ăn. Cô Tý thấy mẹ cha đã hoà- thuận, mẹ đã già cha còn trẻ, mà cả hai vẫn còn giữ tình yêu nồng- nhiệt, thì cô hết sức vui mừng, bồng con đi vô giao cho Hòa rồi phụ với mẹ dọn cơm ăn.
Bữa cơm hoà- hiệp nầy chứa- chan tình thân- ái, nên cả cha mẹ và con đều vui- vẻ, không ai muốn nhắc tới chuyện đau- khổ về cảnh vợ già chồng trẻ nữa, nên cô Xuyến ăn biết ngon, bởi vậy cô ăn nhiều.
Qua trưa thứ hai, Giáo Thành đi Bạc- Liêu, thầy trở lên rồi sáng thứ ba dem vợ con đi Vũng Tàu hứng gío.
Tối lại rảnh- rang, Giao với Xuyến khép cửa nằm trên ván mà nói chuyện. Cô Xuyến mới hỏi chồng vậy chớ sớm mơi chúa- nhựt Tý đi chợ TÝ gặp Giao ở đâu mà cha con dắt nhau trở về đó.
Giao nói Tý qua nhà cô Lựu mà kiếm chàng. Tý gặp chàng tại đó làm cho chàng hổ- thẹn bối- rố hết sức, tưởng TÝ kiếm chuyện mà gây- gổ. Chẳng dè Tý với Lựu là chị em bạn học tại trường Cầu Kho hồi trước. Hai đàng mừng nhau, nói chuyện vui- vẻ và nhã nhặn, rồi Tý xin phép nói chuyện riêng với chàng. Giao thuật lại cho vợ nghe đủ hết các lời Tý nói với chàng. Nhờ vậy chàng mới hay hai năm nay chàng đi chơi chàng làm đau- khổ cho vợ ở nhà. Chàng nghe Tý nói chàng động lòng. Chàng ăn- năn về sự chàng vô ý, thấy Xuyến vẫn vui- vẻ, chăm- nom, chàng quên lời thề- ước ngày xưa, Cô Tý nhắc chàng mới tỉnh- ngộ nên lật- đật đi về, kẻo Xuyến lầm tưởng chàng đã dứt tình yêu với nàng, kỳ thiệt dầu nàng đã già nhưng tình yêu của nàng vẫncòn nồng- nhiệt như xưa, yêu đến hy sinh cho chồng vui sướng, tình yêu đó là tình yêu quí vô giá có thế nào mà chàng bỏ được.
Giao nói tới đó, chàng vùng ngồi dậy ngó vợ mà nói tiếp:
- Thà tôi bỏ cô Lựu chớ tôi bỏ mình sao được. Tôi xin mình tha lỗi cho tôi. Tôi vô ý nên mới lầm- lạc. Bây giờ tôi biết bụng mình rồi, tôi không nỡ làm cho mình buồn nữa đâu.
- Mình bỏ cô Lựu có lẽ tội- nghiệp cho cô. Tôi xin mình nói thiệt cho tôi biết coi cô Lựu phải là con bà Tư Yến bán hàng vải ngoài chợ Ông Lãnh hay không,
- Phải. Cô ở chung với cha mẹ bên xóm Cầu Dừa, ở trong một nhà ngói hai căn. Bà Tư Yến bán hàng. Ông húng- hính ở nhà, coi bộ không làm gì hết. Nhưng mà trong nhà cũng đủ ăn.
- Mình kết tình với cô Lựu từ hồi nào?Tôi hỏi cho biết, chớ không phải tôi ghen.
- Năm ngoái tôi đi chơi, tôi gặp cô. Thấy cô vui- vẻ tôi làm quen nói chuyện rồi mời cô đi coi hát. Tôi giao tình với cô từ hồi đó, rồi tới lui thăm cô.
- Mình tới nhà cô ở ngày đêm, cha mẹ cô không rầy la, ngăn cản hay sao?
- Vợ chồng ông Tư Yến có một chút con đó mà thôi, nên cưng lắm. Lựu muốn thế nào tự ý, cha mẹ không bao giờ rầy.
- Cô Lựu biết mình có vợ hay không?
- Biết chớ. Tôi có nói. Nhưng cô nghĩ nhà ai nấy ở, nên cô không ngại gì?
- Cô là gái lỡ thời hay là gái bị chồng bỏ hoặc chồng chết?
- Không. Cô là gái mới lớn lên. Năm nau mới được 24 tuổi.
- Té ra lớn hơn con Tý mình một tuổi.
- Hai đứa nó một chạn với nhau, bởi vậy hồi nhỏ mới học một lớp.
Cô Xuyến gác tay qua trán nằm suy nghĩ một hồi rồi cô cũng ngồi dậy mà nói:
- Không được mình không nên vì tình yêu của tôi mà bỏ cô Lựu. Làm như vậy tội lắm.
- Tội gì?Hồi mới gặp nhau cô biết tôi có vợ. Nhưng cô không nệ, cô nói thương nhau thì gần nhau, nhưng ai ở nhà nấy, có hại chi đâu mà sợ. Bây giờ tôi không tới lui nữa cô biết tôi bỏ, thì cô kiếm chồng khác chớ gì.
- Mình nói nghe dễ quá!lòng dạ đàn- bà khó lắm mình ơi! Nếu cô Lựu thành- thiệt yêu mình, mà mình bỏ cô thì cô nói mình gạt mà phá trinh cô, mình vui chơi cho đã rồi mình bỏ. Cô tức giận, cô oán thù rồi cô giết mình chớ phải chơi sao.
- Ðâu có dữ vậy!
- Biết chừng đâu. Con người chừng họ uất- ức thì họ có kể tội phước gì nữa. Vậy chớ mình hkông nghe đàn- bà đốt chồng, cắt cổ chồng, tra thuốc độc cho chồng, mà nhựt- trình nói rùm- beng đó hay sao? Mình không nên bỏ cô Lựu. Tôi không bằng lòng chút nào hết, bởi vì làm như vậy vợ chồng mình đều mang tiếng không tốt, tôi mang tiếng "bà già ghen tương. ", còn mình mang tiếng "đàn ông đản hậu. ". Huống chi cô Lựu là gái mới lớn lên, nếu cô thành- thiệt yêu mình mà mình gạt cô rồi mình bỏ thì tội- nghiệp cho tình của cô lắm, lại cũng tội- nghiệp cho danh giá của cô lem luốc nữa. Ðã vậy mà cha mẹ cô có lẽ yêu mình, tin bụng mình lắm, nên từ năm ngoái cho tới giờ mới để cho mình tới lui thong- thả. Ổng bả tử- tế với mình như vậy mà mình đành lòng làm cho ổng bả xấu- hổ buồn- rầu hay sao mình?
- Tôi biết làm sao?Tôi xa mình không được, tự- nhiên tôi phải bỏ Lựu. Cô Xuyến suy nghĩ nữa rồi cô nói:
- Tôi thấy có cách nầy thì lưởng- toán:tối mai mình dắt tôi qua Cầu Dừa đặng tôi làm quen với vợ chồng ông Tư Yến và tôi dọ tánh tình cô Lựu luôn thể. Nếu cô Lựu thiệt yêu mình tôi xin cưới cô cho mình. Ðời nay thiếu chi người hai vợ.
- Mình chịu chia sớt tình yêu của tôi hay sao?
- Sao lại không chịu. Tình tôi già rồi, tình mình còn trẻ. T- oi phải để tình trẻ phối- hiệp với tình trẻ, tình già ở một bên chăm- nom săn- sóc, làm cho hạnh- phúc gia- đình bền vững hoài- hoài. Vậy không phải là tốt hay sao? Ðược như vậy, gom về ở chung một nhà, tôi hết buồn rầu mà chết gấp, mình được thỏa- mãn tình yêu trẻ- trung, cô Lựu cũng khỏi uất- ức mà oán- hận. Ðó là giải- pháp hay nhứt, tôi đã có bày tỏ với mình hồi mới gặp nhau, mình còn nhớ hay không?
- Nhớ. Mình muốn thế nào tôi cũng chịu hết. miễn mình khỏi đau khổ nữa thì tôi bằng lòng.
- Vậy thì chiều mai, mãn giờ làm việc, mình ghé cho cô Lựu hay trước, rồi tói mình dắt tôi qua thăm. Nếu liệu được thì tôi sẽ tính cuộc xum- hiệp cho đâu đó đều an vui mà chung sống trong cảnh đời thân- ái.
Bữa sau, ăn cơm tối xong rồi, Giao với Xuyến mặc y- phục đàng hoàng, khóa cửa đi qua Cầu Dừa.
Vợ chồng Tư Yến với cô Lựu, nhờ có Giao có ghé cho hay trước hồi chiều rồi, nên cũng sắp đặt sẵn- sàng mà tiếp khách.
Vợ chồng Giao vô cửa. Cô Lựu bước ra tiếp chào cô Xuyến mà mời vô nhà. Vợ chồng ông Tư Yến niềm- nở chào mừng. Bà Tư mời Xuyến ngồi bên ván với bà mà uống nước, để ông Tư với Giao ngồi ghế gần đó. Lựu lăng- xăng lo trầu nước mà đãi khách.
Chủ khách vui- vẻ nói chuyện mưa nắng cùng giá sanh- hoạt mắc mỏ một hồi thì cô Xuyến nhận thấy vợ chồng ông Tư Yến thiệt- thà tử- tế, còn cô Lựu không phải là một hoa- khôi về sắc đẹp, song gương mặt sang rỡ, tướng mạo yêu- kiều, đi dứng dịu- dàng, lời nói khiêm- nhượng, điểm- trang không son phấn, y- phục không lả- lơi mà cũng không lòe- loẹt. Ðàng kia cô Lựu cũng như cha mẹ cô đều công- nhận thấy cô Xuyến trộng tuổi, tánh nết on- hòa, lời nói hiền- lành, gương mặt đạo đức, không có vẻ hung- hăng độc hiểm. Hai bên đều vừa ý nhau hết.
Nhưng cô Xuyến chưa biết được tánh tình của cô Lựu nên không dám nói tới việc hôn- nhơn. Bà Tư Yến chưa biết ý cô Xuyến nên bà cũng không dám mỡ lời.

Ông Tư Yến muốn kết thúc công việc phứt cho rồi nên ông hỏi: "Theo lời của Giao nói hồi chiều thì cô hai qua thăm vợ chồng tôi đặng bàn tính chuyện leọ- tẹo giữa Giao với Lựu phải hôn cô Hai?
Cô Xuyến cười và đáp:
- Thưa, phải. Cháu qua trước thăm bác với em Lựu, sao tính chuyện đó cho ổn- thỏa, không nên để thầm tối rồi hóa ra tồi- tệ người ta chê cười. Nãy giờ cháu chưa biết ý hai bác thế nào, nên cháu không dám nói ra.
- Dầu việc gì cũng vậy, mình lấy lòng thành- thiệt mà đối- đãi với nhau thì tốt hơn cô hai à. Tại duyên nợ gì đâu không biết mà Giao với Lựu thương nhau từ năm ngoái đến giờ, nó làm cho vợ chồng tôi lo- ngại hết sức. Nếu cô hai không nghĩ, cô đến đây làm rầy thì vợ chồng tôi không còn mặt mũi nào ngó chòm- xóm.
- Cháu không có vậy đâu bác. Dầu cháu có máu ghen đi nữa thì cháu làm sao chớ có lẽ nào cháu dám nói động tới hai bác. Sanh con há dễ sanh lòng, hai bác lẽ nào xúi con làm việc quấy hay sao mà phiền hai bác. Mà việc của em Lựu với ở nhà cháu đây chắc là cuộc tình duyên của ông trời sắp- đặt, theo như lời bác mới nói hồi nãy. Nếu hai bác vui lòng cho phép chánh- thức phối- hiệp thì càng tốt, cháu mừng lắm chớ sao lại rầy- rà. Người ta đồn đãi tới tai cháu lâu rồi, ngặt ở nhà cháu giấu, không nói cho cháu biết, có lẽ sợ cháu buồn, bởi vậy cháu không có phép hở môi ra được. May có con nhỏ cháu về chơi nó hay chuyện nầy, nó khợi ra, ở nhà cháu mới chịu nói thiệt. Bữa nay cháu qua đây cháu có ý muốn thăm dò hai bác có vui lòng cho phép ở nhà cháu chánh- thức phối- hiệp với em Lựu hay không, đặng cháu tính sắp- đặt gia- đạo rồi gây cuộc xum- hiệp một nhà cho vui.
Bà Tư Yến lộ sắc mừng, bà giành với ông mà trả lời:
- Việc dĩ- lỡ rồi, được như vậy thì vợ chồng tôi mừng lắm. Tôi nói thiệt với cô hai, con Lựu đã có nghén hơn hai tháng rồi. Nếu cô hai xuôi- thuận thì cô cứu giùm danh- gía cả nhà tôi.
- Nếu có vậy thì cháu càng xuôi- thuận nhiều hơn nữa. Ðó là phước đức lớn của Trời ban cho nhà cháu. Vậy cháu xin hai bác cho phép cháu mời em Lựu trưa mai qua nhà cháu ăn cơm đặng chị em bàn tính với nhau cho trên thuận dưới hoà trong êm ngoài ấm.
- Ðược. Cô hai thương em út, hễ cô biểu thì nó phải qua, cần gì phải xin phép vợ chồng tôi.
Cô Xuyến nói với Lựu để mai chồng cô làm mãn giờ ghé rước thì đi theo qua ăn cơm. Cô Lựu nói cô biết nhà, chẳng cần phải rước. Cô hỏi Xuyến muốn cô qua giờ nào. Xuyến nói buổi sớm mới cô đi chợ một lát thì cô về. Lựu muốn qua giờ nào cũng được.
Lựu hứa chừng chín mười giờ cô qua.
Vợ chồng Giao từ mà về. Lựu đưa Xuyến ra tới dốc cầu rồi chị em phân rẽ.
Sáng bữa sau cô Xuyến đi chợ về cô lui- cui làm cá xắt thịt mà kho xong rồi hết, đợi 11 giờ sẽ nấu canh chua và chiên thịt bò.
Cô đi ra trước ngồi chơi. Cô ngó đồng- hồ mới 9 giờ một khắc. Cô nghĩ thầm trong trí rằng mình mời ăn cơm trưa mà Lựu biết Giao làm hãng cưa 11 giờ rưỡi mới được nghỉ mà về ăn cơm, thì dầu Lựu có qua sớm cũng lối 11 giờ nàng mới qua tới. Chẳng dè vừa nghĩ như vậy kế thấy Lựu bước vô tay có xách một cái giỏ đồ, đầu đội khăn lụa trắng ;chăn mang đôi guốc vông, mình mặc quầnlãnh đen với áo dài lụa trắng.
Lựu lột khăn chào Xuyến, Xuyến đứng dậy mà mừng, rồi kéo ghế, mời Lựu ngồi. Lựu không ngồi, cứ xách giỏ đi vô trong, làm như người quen biết trong nhà lâu rồi vậy, chớ không phải người khách.
Xuyến đắt ý nên cô đi theo, miệng chúm- chím cười.
Lựu vắt cái khăn trên sào áo, để cái giỏ trên bộ ván, rồi lại cửa ngó xuống bếp, bộ như muốn kiếm vật chi vậy. Xuyến hỏi muốn kiếm chi, thì Lựu xin cho mượn cái dĩa. Xuyến lấy đưa hai cái dĩa bàn. Lựu dở giỏ mà sắp ra một dĩa bánh ngọt với một dĩa trái cây.
Xuyến nói: "Mua làm chi nhiều dữ vậy?"
Lựu cười mà nói: "Em đem qua cho chị ăn chơi. Em ra mắt chị phải có lễ vật chút đỉnh. Em xin nhận đặng chứng lòng kỉnh thuận của em. "
Nghe lời khiêm- nhượng khôn ngoan, Xuyến lấy làm hài lòng nên biểu Lựu ngồi lên ván rồi nói:
- Hồi hôm nghe bà bác nói em có nghén chị mừng quá. Em chắc được mấy tháng rồi?
- Thưa, chừng hai tháng rưỡi.
- Bây giờ chị mới thấy rõ ba con Tý làm phải nên Trời Phật cho hưởng phước. Chị mời em qua chơi, chị có ý muốn bày tỏ việc nhà của chị cho em hiểu, rồi cậy em hiệp với chị mà tạo cảnh gia- đình hoàn- toàn thân yêu, êm ấm, vì một mình chị không đủ khả- năng mà tạo ra. Chị tỏ thiệt với em ;khi chị làm bạn trăm năm với ba con Tý thì chị đã lớn tuổi, mà con Tý cũng đã được bảy tuổi rồi. Có lẽ ba nó đã có nói chuyện đó cho em biết chớ.
- Thưa, không có. Té ra cô Tý là con riêng của chị hay sao?
- Con riêng. Vợ chồng chị ăn ở với nhau trót 15 năm nay thuận- hòa vui sướng vô cùng. Ba con Tý cho chị hưởng tình yêu ngỏa- nguê, lại nuôi dạy cho con Tý lập thân vẻ- vang, đó làm một việc nghĩa rất lớn. Vì chị lớn tuổi hơn nhiều nên chị già gấp, không cò tình yêu trẻ trung mà đáp với tình yêu của ba nó, cũng không sanh con được đặng trả nghĩa cho ba nó. Vì vậy nên mấy năm sau đây chị buồn rầu ăn ngủ không được, nên chị ốm yếu rồi già thêm mau. Nay gặp được em, chị hết sức vui mừng. Chị mong em về ở chung mộtnhà với chị đặng em đem tình yêu trẻ- trung của em mà đáp cho ba nó giùm cho chị. Em sanh con thì chị bảo- lãnh chị thế cho em mà nuôi dạy nó để trả nghĩa cho ba nó. Thiệt ý của chị là vậy đó. Chị xin em đừng nghi- ngại bụng chị. Em coi chị cũng như chị ruột của em. Chị già chị không ghen tương gì đâu mà sợ. Chị coi em cũng như em ruột, cái gì em sơ- sót chị chỉ bảo cho. Chị chỉ mong em làm trọn đạo người vợ hiền, thì em sẽ được một người chị thân yêu với một người chồng dan- díu.
- Em rất cảm- động mà được chị thành- thiệt thương em. Em sẽ tận- tâm lo đền- đáp tình nghĩa của chị, dầu cực khổ, dầu nát thân đi nữa em cũng không nệ, nhưng em phải thưa thiệt với chị, cha mẹ em chỉ có một mình em là con mà thôi, thuở nay không rời em. Về ở bên nầy với chị thì em sẳn lòng. Ngặt em sợ cha mẹ em không vui.
- Nói về bên nầy nhưng không phải bắt luôn, không cho em về bển. Ðây với đó không xa- xuôi gì. Mỗi ngày em về thăm hai bác cũng được, chớ có bỏ- bê gì mà sợ, chị không có cha mẹ, chị sẽ kính mến cha mẹ của em cũng như của chị. Chị em mình hiệp nhau mà chăm- nom. Nếu em xuôi- thuận thì chị bảo- lãnh chị sẽ nói cho hai bác vui lòng.
- Còn việc nầy nữa. Em với cô Tý là chị em bạn học hồi trước. Em về ở bên nầy, cô gặp cô có vui lòng không?
- Em khỏi lo điều đó. Nó là con của chị nó đâu nghịch ý chị. Mà nó qua đến nhà em mà phân- trần việc gia- đạo, nó không có nói một tiếng mích lòng em. Bao nhiêu đó cũng đủ thấy nó không có ác- cảm gì với em hết.
- Vì em sợ chị nghi em trái ý nên em phải tỏ mấy điều em lo ngại cho chị nghe, chớ chị đã sẵn lòng thương em út, chị muốn lẽ nào em cũng vâng, em đâu dám chối cãi.
- Thôi, bây giờ chị em mình xuống lo làm đồ ăn đặng 12 giờ ba con Tý về có cơm mà ăn.
Cô Lựu cởi áo dài ra mà máng trên sào, cô mặc áo bà- ba ở trong mà phụ lo bữa cơm với cô Xuyến.
Chừng Giao về, chàng thấy hai vợ lăng xăng trong bếp thì chàng cười, mừng thầm về sự mình núp lén vợ con mà làm điều quấy, nhưng nhờ con khôn ngoan, biết trọng nghĩa và nhờ vợ thành- thiệt đến già mà cũng vẫn nặng tình, bởi vậy cảnh buồn hóa ra cảnh vui, điều quấy biến thành điều phải.
Bữa cơm trưa nầy là bữa cơm thứ nhứt Giao được ăn chung với hai vợ trong bầu không- khí chan- chứa thân yêu, bởi vậy Giao đắc chí cười hoài, ngó vợ lớn mà ngó vợ nhỏ cũng cười, dường như muốn chia sớt tình yêu đầy đủ cho cả đôi bên, không để bên nào mừng nhiều, còn bên nào chê ít.
Cô Xuyến thuật lại cho chồng nghe các điều cô mới bàn tính với Lựu đặng tổ- chức cuộc xum- hiệp êm- ấm và lâu dài. Cô không giấu chồng về trí- ý và về mục- đích của cuộc xum- hiệp nầy. Cô cũng không quên hai điều mà Lựu ái- ngại, một là ở bên nầy sợ cha mẹ buồn, hai là đối với Tý, Lựu khó xử.
Giao khen vợ khéo sắp- đặt, khen trí cao thượng, mà cũng khen mục- đích nghĩa- nhân. Vì sự Lựu ái- ngại thì Giao nói tối nay hoặc tối mai vợ chồng Giao qua thưa với ông và bà Tư Yến về hảo ý của đôi bên tự- nhiên hai ông bà vui lòng;Còn sợ Lựu gặp Tý, Lựu ngỡ- ngàng thì chờ vợ chồng Tý hứng gió xong rồi và đã trở về Gò- Công rồi sẽ rước Lựu về ở chung, đợi lâu lâu sẽ cho hai đàng gặp nhau tự nhiên hết ngần- ngại.
Giao nghe chắc Lựu có thai chàng càng vui mừng thêm nữa, bởi vậy chừng ăn cơm rồi ba người cứ bàn- luận về việc đó ai cũng mong ước Lựu sanh con trai thì phải đặt tên Quì để kỷ- niệm sự gặp- gỡ nhau và dắt nhau đi coi hát nhằm tuồng họ hát có Tiết- Giao với Tiết- Quì.
Giao đi làm buổi chiều được một lát rồi Lựu mới xin phép với Xuyến mà về.
Tới bữa đó Giao hỏi Xuyến muốn đi qua nói chuyện với vợ chồng ông Tư Yến hay không. Xuyến nói phải để cho Lựu bàn tính với cha mẹ cho xong rồi mình sẽ qua, chờ một hai bữa nghĩ không muộn.
Ðêm sau vợ chồng Giao qua bày tỏ trí ý tính đem Lựu về ở chung thì vợ chồng ông Tư Yến nói vì tình vì nghĩa nên dầu thương con hai ông bà cũng phải ép bụng để cho con theo chồng. Nhưng hai ông bà xin đôi ba bữa cho Lựu về thăm một lát cho ông bà bớt nhớ.
Tuần sau vợ chồng Thành với Tý đi hứng gió rồi trở về. Cô Xuyến thuật cho Tý nghe chuyện cha mẹ tính rước Lựu về ở chung và ông bà Tư Yến cũng đã thỏa- thuận rồi. Tý thấy mẹ có sắc hân- hoan, chớ không phải buồn- bực như hôm trước nữa, lại nghe Lựu đã có nghén hơn hai tháng thì Tý vui mừng, tán thành cuộc xum- hiệp một nhà và hứa không về thăm gấp cho Lựu khỏi ngần- ngại.
Vợ chồng Tý ở chơi vài bữa rồi trở về Gò- Công.
Vợ chồng Giao qua xin ông Tư Yến chọn ngày tốt rồi đủ hai vợ chồng đi rước Lựu về ở chung một nhà.
Từ đây nhà của Giao chứa đầy hạnh- phúc tràn- trềnGiao vui với nghĩa, say với tình, quyết yêu hai vợ đồng nhau cho khỏi sanh xích- mích. Xuyến cố- gắng làm cho xứng đánh bực chị cả. Lựu cũng thành- tâm chiều- chuộng, thương chồng kỉnh chị cho trọn- niềm vợ nhỏ đối với vợ lớn. Lựu lo cơm nước để cho Xuyến may. NhưngXuyến có rảnh thì cũng phụ với Lựu hoặc đi chợ nấu cơm, còn giờ nào Lựu rảnh thì dạy Lựu may vá.
Cách sáu bảy tháng sau Lựu sanh con, lại sanh con trai y như ý vợ chồng Giao mong ước. Giao mừng- rỡ hết sức, khai sanh cho con chàng đặt tên Quì. Y như lời hứa, Xuyến tận- tâm nuôi Lựu lúc còn nằm dưỡng sức tại nhà bảo- sanh. Chừng rước về nhà thì Xuyến chăm- nom săn- sóc em nhỏ châu- đáo.
Vợ chồng ông Tư Yến cũng mừng- rỡ hết sức, thay phiên nhau qua thăm con, thăm cháu ngoại hằng ngày.
Cô Xuyến gởi thơ cho Tý mà báo tin mừng. Tý hồi- âm chúc cho Lựu mau phục sức và hứa bữa ăn đầy tháng nhằm dịp lễ được nghĩ, Tý sẽ về thăm mà chung vui với cha mẹ.
Giao được thỏa- mãn đủ mọi điều, thỏa- mãn với nghĩa của vợ lớn, với tình vợ nhỏ, với dĩ vãng thân yêu, với tương- lai, hứa- hẹn, bởi vậy chàng khoái chí nên bữa ăn đầy tháng, cô Tý để con ở nhà với chồng, cô về một mình mà chung vui, chàng biểu hai vợ mua đồ làm một tiệc đặng mừng tiếp hạnh- phúc.
Trong lúc vợ chồng con cái ăn uống vui cười, Giao cao hứng nên chàng nói: "Người ta thường nói: "Vợ già chồng trẻ là tiên non bồng. ". Bây giờ tôi mới công- nhận lời ấy thiệt là đúng. Tôi nhờ có vợ già nên tôi mới được vui sướng như tiên ở trong cảnh Bồng- Lai như vầy đây."
Cô Tý cười mà nói: "Con nghe người ta cũng nói Tiên có khi cũng phải đọa trần. Vậy con xin ba nhớ má con lớn hơn ba có 11 tuổi, còn ba lớn hơn dì Lựu tới 12 tuổi. Một ngày kia ba sẽ gặp cái cảnh "chồng già vợ trẻ. "con sợ ba sẽ đọa trần, ba hết vui- sướng nữa. "
Giao cũng cười mà nói: "Chồng già vợ trẻ là duyên. " Duyên nợ là việc Trời định, có sao đâu mà con sợ. Trời định lẽ nào ba cũng phải chịu. Nếu trời biểu ông Tiên nầy phải đọa trần, thì ba đội nón mà đi liền. Mà con cũng phải nhớ nợ trái oan hễ vay thì phải trả. Ba đã vay thì dầu phải trả ba cũng sẵn lòng. Ba không chạy chối đâu con. "
Xuyến với Lựu nhìn nhau mà cười. Tại sao mà cả hai nàng cười? Cười Giao khôn ngoan dùng lời kín- đáo mà dạy vợ nhỏ.
Hết
Phú Nhuận, tháng 11- 1956